مواد زاید و بازیافت آن

بازیافت زباله:

بازیافت فرایندی است که طی آن مواد، جمع آوری وجدا شده وبه منزله مواد خام برای تولید محصولات جدید به کار گرفته می شوند. بازیافت معمولا چهار مرحله دارد ؛ نخست جمع آوری مواد قابل بازیافت اند مانند شیشه ،فلز ،پلاستیک و مواد غذایی ؛ دوم جدا سازی این مواد در ظروف مختلف ،سوم فرایند هایی که این مواد را دوباره قابل استفاده می سازند (مانند خمیر کردن کاغذ یا نایلون وتبدیل دوباره آن به کاغذ ونایلون )؛وچهارم بازاریابی ،خرید وفروش واستفاده از کالایی که از مواد بازیافتی ساخته شده است.

مزایای بازیافت:

فرایند بازیافت نه تنها محیط زیست را از آلودگی نجات می دهد ،بلکه منافع اقتصادی متعددی نیز دارد :

1- با توجه به نبود یا کمبود زمین مناسب برای دفع زایدات ،با بازیافت مواد وکاهش حجم آن ،پتانسیل زمین برای پذیرش مواد زائد افزایش می یابد؛

2- به دلیل محدودیت منابع طبیعی ،اگر بازیافت زباله صورت گیرد ،نیاز به استخراج مواد خام ،کمتر شده ومنابع طبیعی برای نسل های آینده حفظ می گردد؛

3- با اجرای عملیات بازیافت ،حجم زباله های ورودی به محیط زیست کاهش می یابد درنتیجه ،از آلودگی ها کاسته می شود . بهداشت عمومی نیز ارتقاء یافته وبیماری ها نیز کاهش می یابد؛

4- با اجرای بازیافت وکاهش حجم زباله ،هزینه جمع آوری وحمل ونقل ودفن کاهش می یابد؛ و...

5- بازیافت واد موجب می شود که نیاز به ورود مواد خام از خارج کشور کمتر شود ودر نتیجه ،وابستگی اقتصادی کاهش وتولید ملی افزایش پیدا کند .

آیا می دانید:

در هر روز تقریبا بیش از 6 هزار تن وسالانه بیش از 2 میلیون تن زباله شهری در تهران تولید می شود که قسمت اعظم این مواد قابل بازیافت اند . فقط با 25 درصد کاغذ موجود در مواد زاید جامد کشور می توان سالانه 100 هزار تن کاغذ بازیافتی به دست آورد.

این فعالیت به مفهوم تضمین تداوم حیات 1700000 اصله درخت است (بازیافت هرتن کاغذ باطله 17 درخت جنگلی را احیا می کند ).

در سال 1989 از 9/77 میلیارد قوطی آلومنیومی تولیدی در آمریکا ،حدود 5/42 میلیارد آن بازیافت یعنی حدود 54 درصد قوطی های آلومنیومی بازیافت شدند . تقا ضا برای آلومنیومبازیافتی در آمریکا بالاست ، زیرا تولید قوطی از آلومنیوم بازیافتی 95 درصد کمتر انرژی نیاز دارد تا تولید قوطی از سنگ معدن آلومنیوم .

فیبر تولیدی از 5 بطری PETبرای تولید یک تی شرت XLیا یک متر فرش کافی است. نصف فرش پلی استر تولیدی در آمریکا ،از بطری های پلاستیکی بازیافتی است.

PET ،(poly Ethylene Terephehalat) ماده ای با مقاومت خوب ووزن کم از جنس پلی استر است ازاین ماده در ساخت بطری های آب میوه ، نوشیدنی های الکلی ،نوشابه ،آب ،بعضی از روغن ها ،پاک کننده های بهداشتی ودیگر مواد خوراکی وغیره استفاده می شود.

مواد زائد جامد :

مواد زائد جامد که به اختصار زباله نامیده می شوند ،هم اکنون در چهار چوب برنامه های زیست محیطی اهمیت ویژه ای یافته اند .انسان وسایر موجودات کره زمین زباله ساز هستند وسلامتی آنان به کنترل این ماده بستگی دارد .که در این راستا هر روز شاهد پیدایش روشهای نوینی در عرصه ساماندهی مواد زائد جامد هستیم که در جای خود دارای مزایا ومعایبی می باشند مطالعه ای که توسط WHO انجام شد مؤید این است که عدم توجه به جمع آوری ودفع موار زائد جامد ،سی ودو مشکل زیست محیطی را بوجود می آورد که با گذشت زمان مقابله با آن به سادگی امکان پذیر نیست .در همین رابطهEPAمدیریت مواد زائد جامد را بصورت یک استرات‍ژی مطرح می کند وبیان می دارد این مدیریت مواردی همچون کاهش مقدار مواد زائد تولیدی ،چرخش بیشتر تا حد ممکن وپایش مداوم زمین های دفن را شامل می شود .اما کاهش میزان زباله تولیدی واستفاده مجدد از آن راهکارهای غالبی هستند که پیشنهاد شده اند .لازم به ذکر است راهکارهای دفن وسوزاندن تنها برای موادی مناسب اند که استفاده وبهره مندی مجدد از زباله مقدور نیست .در حال حاضر بجز چندمین کشور محدود در اکثر کشورها فرایند بازیافت فقط برای بخش کوچکی از مواد زائد بکار می رود وبر اساس آخرین اطلاعات رسمی منتشره در کشورمان در روزهوای پاک در ابتدای اردیبهشت 1384 ،تنها 13 درصداز زباله های شهری بازیافت می شوند وبا توجه به حجم زباله تولیدی در کشور یعنی 50000 تن در روز مشاهده می شود که حجم بالایی از زباله در خارج از چرخه بازیافت والبته همراه با مشکلات فراوان برای مدیریت مواد زائد دفع می شود واین در حالیست که بر اساس منابع موجود تا 90 درصد زباله تولیدی قابل بازیافت می باشد .کاغذ ومقوا،پلاستیک ،پارچه ،شیشه وفلزات معمولترین موادی هستند که بازیافت می گردند ومهارت تکنولوژیکی ،تجهیزات وفرایندهای بازیافت آنها کمابیش در شهر های ایران شناخته شده است .

با توجه به اینکه منابع عمده تولید کننده کاغذ باطله ،خانوارها ،مدارس ومؤسسات هستند لذا با برنامه ریزی مناسب می توان نسبت به جمع آوری کاغذهای باطله ومقوا اقدام نمود .همانطور که گفته شد یکی از مهمترین منابع تولید کننده در کشور ادارات دولتی وخصوصی هستند که آگاهی از میزان کاغذ باطله تولیدی آنها ،اطلاعات مهمی برای برنامه ریزی در رابطه با فرایند بازیافت در اختیار کارگزارن قرار می دهد .

تعریف زباله :

زباله به کلیه مواد جامدی گفته می شود که در اثر فعالیتهای روزمره انسان متعلقات زندگی اش تولید ووارد محیط زیست می شود .

اقتصاد دانان مواد زائد را چنین تعریف کرده اند :مواد زائد به موادی اطلاق می شود که دور ریختن آنها ارزانتر از استفاده مجدد آنها باشد .

مقدمه ای بر مدیریت جمع آوری ودفع زباله :

برقراری سیستم مدیریت جمع آوری ودفع مواد زائد جامد از جمله مواردی هستند که برای کنترل تولید ،صرفه جوئی ومصرف مواد ونیز فرایند جمع آوری اهمیتی اساسی دارد .رعایت نکات زیر در مدیریت مواد زائد جامد ضروری به نظر می رسد .

الف- فرهنگ زباله وارج نهادن به حرفه رفتگری

ب- تولید کمتر زباله

ج-بهینه سازی تکنولوژی جمع آوری وحمل ونقل

د- بهینه سازی تکنولوژی دفع

ه- توجه خاص به امر بازیافت زباله بویژه جداسازی از مبدأبه عنوان یک اصل کلی

و- آموزش و بالابردن سطح آگاهی مردم و.......

عناصر موظف در مدیزیت مواد زائد جامد :

قبل از شناخت منابع ،ترکیب وخواص مواد زائد باید عناصر موظف مدیریت زباله را شناخت .فعالیتهای مرتبط با مدیریت مواد زائد جامد از تولید تا دفع نهایی بر شش عنصر مؤظف گروه بندی شده است .با در نظر گرفتن هر عنصر مؤظف این امکان وجود داردکه اولاجنبه های اساسی وروابط مؤثر عنصر شناخته شده وثانیاً روابط کلی به منظور مقایسه ،آنالیز وارز یابی در هر جا امکان داشته باشد ،مشخص گردند .شش عنصر مؤظف عبارتند از:

1- تولید مواد زائد 2- جابجایی،جداسازی ،ذخیرهوپردازش در محل تولید

3- جمع آوری 4- جداسازی ،پردازش وتبدیل مواد زائد

5- حمل ونقل 6-دفع

برای حل بعضی از مشکلات خاص ،عناصر مؤظف مختلف با هم ترکیب شده ومجموعه ایی به نام مدیریت جامع مواد زائد (IWM) را بوجود آورند. IWM عبارت از انتخاب وکاربرد تکنیکها ،تکنولوژیها وبرنامه های مدیریت مناسب جهت دستیابی به اهداف مدیریت خاص مواد زائد می باشد .در اغلب شهر ها ندیریت مواد زائد دارای 4 عنصر مؤظف است :تولید ،ذخیره در محل ،جمع آوری ودفع .

ترکیبات مختلف زباله :

برای ارزیابی وبرگزیدن سیستم حمل ونقل ولوازم مورد نیاز مواد زائد جامد ،از جمله مدیریت ،برنامه ریزی وطرحهای جمع آوری زباله ،پی بردن به ترکیبات این مواد از اهمیت ویژه ای برخوردار است .مثلا مواد زائد تولید شده در یک منطقه تجاری که غالبا شامل کاغذ وکارتن است می تواند مستقیما به کارخانه باریافت کاغذ وکارتن منتقل شود .همچنین موادی که به خرد شدن نیاز دارند ودوباره بتوان از آنها استفاده نمود ،باید در چهارچوب برنامه منحصر به خود جمع آوری وبه صنایع مربوطه حمل شود. بدین ترتیب برنامه های جمع آوری زباله های تفکیک شده در محل تولید ،همواره مورد توجه قرار می گیرد .

ترکیبات فیزیکی زباله

نتایج به دست آمده از تجزیه وتحلیل مواد تشکیل دهنده زباله تأثیر مستقیمی در عملیات جمع آوری ونگهداری ماشین آلات ونیز امکان استفاده مواد جداسازی شده دارد.در اینجا لازم به یاد آوری است که ترکیبات فیزیکی وشیمیایی زباله هر شهر با شهر دیگر تفاوت دارد ونمی توان از نتایج حاصله برای یک شهر ،برای شهرهای دیگر استفاده نمود .حتی ترکیب زباله برای یک شهر در فصول مختلف متفاوت است .به عنوان مثال در حالیکه درصد نان در زباله های زاهدان 66/4 درصد است ،در شهر ایرانشهر که با زاهدان در یک استان قرار دارد ، 16/0درصد است 

بدیهی است آزمایش تشخیص نوع وارزشیابی واقعی ترکیبات زباله امکان پذیر نیست مگر با اعمال یک برنامه ریزی صحیح وتجزیه وتحلیل اصولی که بایستی در دفعات منظم ومتوالی انجام گیرد .

باتوجه به جدول زیر می توان اعلام کرد که در کشورهای جهان سوم میزان تولید زباله از کشورهای غربی کمتر است .زیرا کاهش ،جداسازی وبکارگیری مجدد بسیاری از مواد دفع شده توسط افراد فقیر وکم درآمد جامعه انجام می گیرد . نسبت مواد بسته بندی شده ،پلاستیکی شیشه ای ،کاغذی وامثال آن در داخل زباله تولیدی این مناطق به مراتب از زباله های دنیای غرب کمتر است .

جدول - مقایسه کمی وکیفی زباله در کشورهای مختلف

ترکیبات زباله	یک شهر در خاورمیانه	یک شهر آسیایی	یک شهر درانگلیس	زاهدان
سبزی	50	75	28	85/49
کاغذ	16	2	37	3/13
فلزات	5	1/0	9	63/5
شیشه	2	2/0	9	2
پارچه و منسوجات	3	3	3	53/1
پلاستیک	1	1	2	85/11
سایرترکیبات	23	7/18	12	84/15
میزان زباله تولیدی توسط هر نفر در روز	06/1	415/0	845/0	442/0

آ
نقل از : سایت بهداشت محیط ایران

زباله،زباله های تر و خشک،نحوه دفع آن ها

برای تولید یک تن کاغذ باید ۱۷ درخت تناور قطع شود؛ در حالی که در تهران می توان از بازیافت زباله های خشک روزانه ۶۰۰ تن کاغذ به دست آورد و از قطع ۱۰۲۰۰ درخت در روز جلوگیری کرد

مقایسه زباله ها در ایران و خصوصاً با دیگر نقاط دنیا

«در همه جای دنیا، جمع آوری زباله به شکل هفتگی صورت می گیرد و ما در برخورد با مسوولان شهری این شهرها از اینکه بگوییم روزانه در برخی از نقاط شهر دو تا ۳ بار جمع آوری زباله انجام می دهیم، خجالت می کشیم؛ چرا که این مساله بیشتر شبیه یک شوخی است تا واقعیت.» این مطلب را شهردار تهران، سال گذشته در مراسم بهره برداری از ناوگان مکانیزه خدمات شهری عنوان کرد؛ حقیقتی تلخ که تلخی اش این روزها گریبان مان را گرفته و طبیعت زیبا را از زیبایی انداخته و بعضی کوچه ها را به محله هایی با بوهای مشمئزکننده تبدیل کرده و حتی باعث شده است مخارج هنگفتی روی دستمان بماند. البته این فقط مساله کشور ما نیست و خیلی کشورهای دیگر هم روزگاری با آن درگیر بوده اند و برخی هنوز هم هستند اما کم نیستند کشورهایی که با جریمه و قانون و فرهنگ سازی، این مشکل را مدیریت کرده اند و البته بعضی نیز راه به جایی نبرده اند. «موضوع ویژه» این هفته، همین است؛ زباله زیر ذره بین...

خیلی ها واقعا نمی دانند با این همه نایلون های پلاستیکی، کاغذ، یولونیت، شیشه، انواع پلاستیک های دورانداختنی و... چه باید بکنند. از طرفی بیشتر خانه ها کوچک است و مردم نمی توانند این چیزها را در خانه جمع آوری کنند و از طرف دیگر نمی توانند آنها را دور بریزند و در طبیعت رها کنند. درحالی که همه این مواد می توانند به چرخه حیات برگردند. باید مواظب باشیم بی رویه زباله تولید نکنیم و تولید زباله را در خانه ها که بیشترین حجم زباله در آنها تولید می شود کاهش دهیم و مصرف مان را درست و بهینه کنیم. به عنوان مثال، اگر ماده غذایی مثل نان خوب پخته شود و به جای جوش شیرین که یک ماده شیمیایی است و برای دستگاه گوارش بسیار مضر است از فرآورده تخمیر طبیعی خمیر استفاده شود، این همه دورریز نان نخواهیم داشت. طبق آمار وزارت کشاورزی حدود ۴۰ درصد نان ها به دلیل تهیه نشدن بهینه آن دورریز می شوند و این نان های دورریز خود نوعی پسماند محسوب می شوند.

خوشبختانه مردم، نان های دورریز را جداگانه جمع آوری می کنند و این، کار بسیار خوبی است. بسیاری از این نان های جمع آوری شده برای تغذیه گاوها به گاوداری ها برده می شود. در آنجا نان ها برای مدت زیادی نگهداری می شوند و در نتیجه انواع و اقسام قارچ ها و کپک ها روی این نان ها تولید می شود. سپس دام، این نان های آلوده را خورده و آلودگی آنها در شیر گاو نفوذ می کند و ما این شیرهای آلوده به انواع کپک و قارچ را می خوریم. در حالی که ما اصلا این پسماندها را نمی بینیم و این نان های دورریز را اصلا زباله محسوب نمی کنیم.زباله تر، زباله خشک

معمولا زباله های خانگی را به دو دسته زباله های خشک و تر تقسیم می کنیم. زباله های تر عموما به زباله هایی گفته می شود که بازمانده خوراکی های روزانه و پسماندهای میوه و سبزی است و به طور طبیعی به چرخه حیات برمی گردند. به گفته مسوولان شهری، در تهران، روزانه نزدیک به هزار تن سبزی به دست مصرف کننده ها می رسد که ۳۰۰ تن آن غیرقابل استفاده است و در مسیر تولید پسماند ها قرار می گیرد.


● با زباله تر چه کنیم؟

این زباله را باید جداگانه در کیسه های مخصوص زباله جمع آوری کرد. زباله های تر را به دلیل وجود باکتری های غیرهوازی که در نبود اکسیژن شروع به رشد و تکثیر می کنند و بوی بد تولید می کنند، نمی توان نگاه داشت. این باکتری ها زباله را تجزیه و تخمیر کرده و از خود تولید گازهایی می کنند که یکی از آنها متان است. گاز متان همان گازی است که در لوله کشی گاز شهری وجود دارد و ما از آن استفاده می کنیم. این گاز تولیدشده از زباله قابل استفاده بوده و بعضی از کشورها که مشکل گاز طبیعی دارند از آن استفاده می کنند. گازهای دیگری که به واسطه عمل تخمیر این باکتری ها روی زباله های تر تولید می شود گاز کربنیک و گاز هیدروژن سولفوره است. این گاز بسیار بدبو است و همان گاز چاه توالت و تخم مرغ گندیده است و بوی بسیار اذیت کننده ای دارد و اگر از میزان خاصی بیشتر شود، مسموم کننده و در نهایت کشنده است. اما خوشبختانه این گاز بو دارد و افراد متوجه وجود آن می شوند. بنابراین با توجه به آنچه ذکر شد زباله تر را نمی توان بیشتر از ۲ روز نگه داشت.


● اگر زباله در خانه بماند...

علاوه بر بوی بد، ماندن طولانی مدت زباله در خانه می تواند باعث جمع شدن مگس و انواع حشرات موذی و غیرموذی شود که خطر انتقال بیماری ها را افزایش می دهند. به عنوان مثال، مگس را در نظر بگیرید. روی زباله ها می نشیند، از آنها تغذیه می کند و روی آنها تخم گذاری می کند. جالب است بدانید که هر مگس در طول عمرش معمولا ۵ تا ۶ دفعه تخم گذاری می کند و هر بار حدود ۵۰ تا ۱۵۰ عدد تخم می گذارد. حال در نظر بگیرید طی چند روز چه تعداد مگس روی زباله ها خواهیم داشت؟ مگس ها روی هر ماده غذایی که بنشینند، آن را آلوده می کنند. بعضی ها می گویند ما مگس را بلافاصله از روی ماده غذایی دور کردیم پس فرصتی برای آلوده کردن آن نداشته است؛ در حالی که مگس به محض آنکه روی ماده غذایی می نشیند آلودگی و میکروب های بدنش را به آن منتقل می کند. نتایج برخی تحقیقات نشان می دهد که در بدن هر مگس حداقل یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون باکتری وجود دارد. مگس وقتی روی ماده غذایی می نشیند خرطومش را وارد آن می کند و از بزاق دهانش روی ماده غذایی می ریزد؛ سپس آن را به هم زده و به اصطلاح یک پالوده درست می کند و آن را می مکد. پس از آنکه این پالوده را مکید، روی ماده غذایی مدفوع می کند و تمام این مراحل طی چند ثانیه انجام می شود و شاید شما فکرش را هم نکنید که نشستن چند لحظه مگس (مثلا روی یک حبه قند) تا چه اندازه می تواند آن را آلوده کند. علاوه بر مگس، موش هم یکی از معضل های پدیدآمده در اثر تلنبار زباله های تر است.


● شیرابه زباله از کجا می آید؟

مشکل دیگر زباله های تر، شیرابه است. وقتی زباله های تر روی هم انباشته می شوند فشار حاصل از آنها سبب تولید آب زباله یا در اصطلاح شیرابه می شود. آلودگی شیرابه بسیار زیاد است. ما یک معیاری در مایعات غلیظ آلوده مانند فاضلاب و شیرابه داریم تحت عنوان BOD. BOD حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ قسمت در میلیون است که به آن ppm۳۰۰ می گویند که مربوط به زباله های معمولی است. ولی وقتی زباله تبدیل به شیرابه شد BOD آن چند هزار برابر شده و به ۴۰ هزار ppm می رسد. یعنی یک قطره شیرابه زباله هایی که در کوچه و خیابان رها شده اند مانند یک بمب میکروبی خطرناک هستند که به راحتی می توانند انواع و اقسام بیماری ها را به رهگذران و مردم انتقال دهند. اگر این شیرابه در آب بریزد، آب را آلوده می کند و اگر روی زمین بریزد، آب های زیرزمینی را آلوده خواهد کرد. پس از جمع آوری زباله ها، زباله تر تبدیل به کود و کمپوست می شود که هم ارزش غذایی آن برای گیاهان حایز اهمیت است و هم از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است. اما برای بازیافت زباله و همچنین تولید کمپوست باید هم کیفیت بهداشتی زباله ها بالا برود و هم مطابق استانداردهای بین المللی عمل کنیم.

• زباله خشک

زباله های خشک شامل مقوا، کاغذ، قوطی های نوشابه، انواع پارچه و... است که به طور طبیعی به چرخه حیات برنمی گردند و فسادناپذیرند. این زباله ها را باید از زباله های تر جدا کرده و در کیسه جداگانه ای ریخت. این زباله ها را می توان مدت ها نگاه داشت.

با زباله خشک چه باید کرد؟

در مراکز بازیافت، از زباله های خشک مانند کاغذ و مقوا، مجددا کاغذ و مقوا تولید می کنند. ما برای تولید یک تن کاغذ مجبوریم ۱۷ درخت تناور را قطع کنیم؛ در حالی که می توانیم در تهران روزانه ۶۰۰ تن کاغذ از این زباله های خشک به دست بیاوریم. ضمن اینکه هر کاغذ را می توانیم ۸ بار بازیافت کنیم. حال اگر ۶۰۰ را در ۱۷ درخت تنومند ضرب کنیم یعنی از قطع ۱۰۲۰۰ درخت در روز جلوگیری کرده ایم. همه این مسایل مستلزم این است که مردم زباله را از مبدا تفکیک کنند و ماموران شهرداری هم این زباله ها را جدا جمع آوری کرده و آنها را با هم مخلوط نکنند.

روزنامه سلامت ( www.salamat.ir ) با اندکی تغییرات

اگه از مطلب خوشتون اومد پایین سمت راست نوشته رو لایک (Like) کنید.

سپاس