..:: محــــــــــیـــط ســـــبـــــــز (بیابان زدایی) ::..
..:: محــــــــــیـــط ســـــبـــــــز (بیابان زدایی) ::..

..:: محــــــــــیـــط ســـــبـــــــز (بیابان زدایی) ::..

منابع طبیعی-بیابان زدایی-محیط زیست

کنوانسیون حفاظت از محیط زیست دریای خزر

مقدمه :

طرفهای متعاهد (جمهوری آذربایجان، جمهوری اسلامی ایران، جمهوری قزاقستان، فدراسیون روسیه و ترکمنستان) با آگاهی از تخریب محیط زیست دریای خزر در اثر آلودگی ناشی از منابع مختلف فعالیتهای انسانی از جمله تخلیه مواد مضر، خطرناک، مواد زائد و سایر آلودگیهای ناشی از منابع دریایی و منابع مستقر در خشکی، با تصمیم راسخ در حفظ منابع زنده دریای خزر برای نسلهای حاضر و آینده، با آگاهی به ضرورت تضمین عدم مضر بودن فعالیتهای مستقر در خشکی برای محیط زیست دریای خزر، با توجه به خطرات ناشی از نوسانات سطح آب که محیط زیست دریای خزر و خصوصیات اکولوژیکی و آب نگاری منحصر به فرد آن را تهدید می‌کند، با تاکید بر اهمیت حفاظت از محیط زیست دریای خزر و با تصدیق اهمیت همکاری میان دولتهای ساحلی خزر و با سازمانهای بین‌المللی مربوطه، با هدف حفاظت و نگهداری محیط زیست دریایی دریای خزر کنوانسیون تهران را در روز سه‌شنبه 13 آبانماه سال 1382 امضا کردند.

مقدمه :

طرفهای متعاهد (جمهوری آذربایجان، جمهوری اسلامی ایران، جمهوری قزاقستان، فدراسیون روسیه و ترکمنستان) با آگاهی از تخریب محیط زیست دریای خزر در اثر آلودگی ناشی از منابع مختلف فعالیتهای انسانی از جمله تخلیه مواد مضر، خطرناک، مواد زائد و سایر آلودگیهای ناشی از منابع دریایی و منابع مستقر در خشکی، با تصمیم راسخ در حفظ منابع زنده دریای خزر برای نسلهای حاضر و آینده، با آگاهی به ضرورت تضمین عدم مضر بودن فعالیتهای مستقر در خشکی برای محیط زیست دریای خزر، با توجه به خطرات ناشی از نوسانات سطح آب که محیط زیست دریای خزر و خصوصیات اکولوژیکی و آب نگاری منحصر به فرد آن را تهدید می‌کند، با تاکید بر اهمیت حفاظت از محیط زیست دریای خزر و با تصدیق اهمیت همکاری میان دولتهای ساحلی خزر و با سازمانهای بین‌المللی مربوطه، با هدف حفاظت و نگهداری محیط زیست دریایی دریای خزر کنوانسیون تهران را در روز سه‌شنبه 13 آبانماه سال 1382 امضا کردند.

بخش اول «مفاد کلی»
 ماده 1
 تعاریف»
 برای مقاصد این کنوانسیون :
 منظور از «برنامه عملکرد»، برنامه علمکرد برای حفاظت و توسعه پایدار محیط زیست دریای خزر می‌باشد.
 منظور از «طرف متعاهد»، دولت ساحلی خزر می‌باشد که رضایت داده بوسیله این کنوانسیون محدود شود.
 منظور از «تخلیه مواد زاید»، عبارت است از :
  هرگونه انتقال یا دفع عمدی مواد زاید یا سایر مواد ناشی از شناوردها، وسایط نقلیه هوایی، سکوها یا دیگر سازه‌های ساخت بشر
  هرگونه رهاسازی عمدی لاشه‌ شناورها، وسایط نقلیه هوایی، سکوهایی بلااستفاده یا دیگر سازه‌های ساخت بشر در دریای خزر
 منظور از «مواد خطرناک»، هرگونه موادی است که ایجاد مسمومیت، سرطان، تغییرات ژنتیکی یا معلولیت ارثی می‌نمایند به ویژه در صورتی که مقاومت باشند.
 منظور از «مرجع ملی»، مرجعی است که هر طرف متعاهد به عنوان مسوول هماهنگ ساختن اقدامات ملی برای اجرای این کنوانسیون و پروتکل‌های آن تعیین نموده است.
 منظور از «سازمان»، سازمان همکاری دولت‌های ساحلی دریای خزر برای هماهنگی و اجرای این کنوانسیون و پروتکل‌های آن می‌باشد که در فوریه 1992 در تهران، کشورهای ساحلی دریای خزر با تشکیل آن موافقت نموده‌اند.]
 منظور از «آلودگی ناشی از منابع واقع در خشکی»، آلودگی دریا ناشی از هر نوع منبع مشخص یا نامشخص است که از خشکی، از طریق آب یا هوا یا مستقیما از ساحل به محیط زیست دریایی وارد می‌شود. این شامل آلودگی ناشی از دفع عمدی از خشکی به بستر دریا از طریق تونل، خطوط لوله یا دیگر وسایل می‌شود.
 منظور از «وضعیت اضطراری زیست محیطی»، یعنی وضعیتی یا تهدید قریب‌الوقوعی که موجب آلودگی جدی یا زیانهای دیگری به محیط زیست دریای خزر شود و آنچه از علل طبیعی مانند: سیلاب یا سایر فعالیت‌های انسانی مانند حوادث صنعتی ناشی شود.
 منظور از «حادثه صنعتی»، حادثه‌ای است که از یک توسعه کنترل نشده در روند هر فعالیتی که مواد خطرناکی را در بردارد ناشی شود؛ خواه در زمان تاسیس، به عنوان مثال در طول ساخت، استفاده، ذخیره، تبادل یا دسترسی، خواه در طول انتقال.
 شناور»، به هرگونه شناوری اتلاق می‌گردد که در محیط دریایی فعالیت می‌کند و شامل هاورکرفت، قایق‌های تندرو، زیردریایی‌ها، قایق‌هایی که یدک کشیده می شوند، قایق‌های خودرو همچنین سکوها و سایر سازه‌های دریایی انسان ساخت می‌باشد.
 گونه‌های غیربومی مهاجم»، یعنی گونه‌های غیربومی که استقرار و انتشار آنها اکوسیستم‌ها، زیستگاه‌ها یا گونه‌ها را تهدید می‌نماید و آسیب اقتصادی یا زیست محیطی به وجود می‌آورد.


 ماده 2
 هدف»
 هدف این کنوانسیون، که طبق مفاد مربوطه آن دنبال می‌شود، حفاظت از محیط زیست دریای خزر از کلیه منابع آلوده کننده و حفاظت، نگهداری، احیا و استفاده منطقی و پایدار از منابع زنده آن می‌باشد.


 ماده 3
 دامنه شمول»
 ین کنوانسیون در مورد محیط زیست دریای خزر با در نظر گرفتن نوسان سطح آب آن و اراضی متاثر از نزدیکی به دریا اعمال می‌شود.

 بخش دوم «تعهدات کلی»

 ماده 4
 تعهدات کلی»
 طرف‌های متعاهد:
 لف) به صورت فردی یا مشترک کلیه اقدامات مناسب را برای جلوگیری، کاهش و کنترل آلودگی دریای خزر اتخاذ خواهند نمود؛
 1) به صورت فردی یا مشترک، کلیه اقدامات مناسب را برای حفاظت، نگهداری و احیای محیط زیست دریای خزر اتخاذ خواهند نمود؛
 2) استفاده از منابع دریایی خزر به شکلی که موجب آسیب به محیط زیست دریای خزر نشود؛
 3) همکاری با یکدیگر و با سازمانهای ذیصلاح بین‌المللی به منظور نیل به اهداف این کنوانسیون.


 ماده 5
 اصول»
 طرف‌های متعاهد در اقدامات خود به منظور رسیدن به اهداف این کنوانسیون و اجرای مفاد آن، از طریق اصول ذیل راهنمایی خواهند شد .
 لف) اصل پیشگیرانه، به موجب آن در جایی که یک تهدید جدی یا خسارت جبران‌ناپذیر به محیط زیست دریای خزر اتفاق افتد، فقدان اطمینان علمی جامع نمی‌تواند به عنوان دلیلی برای به تعویق انداختن اقداماتی که توجیه اقتصادی دارند، محسوب شود؛
 1) اصل پرداخت آلوده کننده، به موجب آن آلوده کننده هزینه‌های آلودگی شامل جلوگیری، کنترل و کاهش را بر عهده دارد؛
 2) اصل دسترسی به اطلاعات مربوط به آلودگی محیط زیست دریای خزر، که طبق آن طرف‌های متعاهد یکدیگر را با حداکثر اطلاعات ممکن در این زمینه تجهیز می‌کنند.


 ماده 6
 تعهد به همکاری»
 طرف‌های متعاهد به صورت دو یا چند جانبه برای توسعه پروتکل‌های این کنوانسیون که شامل اقدامات، خط ‌مشی‌ها و استانداردهای اضافی به منظور اجرای این کنوانسیون است، با یکدیگر همکاری خواهند نمود.

 بخش سوم«جلوگیری، کاهش و کنترل آلودگی»

 ماده 7
 آلودگی ناشی از منابع واقعی در خشکی»
 - طرف‌های متعاهد کلیه اقدامات مناسب را برای جلوگیری، کاهش و کنترل آلودگی دریاز خزر ناشی از منابع واقعی در خشکی به عمل خواهند آورد.
 - طرفهای متعاهد در توسعه پروتکل‌های این کنوانسیون که شامل اقدامات بیشتری برای جلوگیری، کاهش و کنترل آلودگی دریای خزر ناشی از منابع واقعی در خشکی می‌باشد همکاری خواهند نمود. چنین پروتکل‌هایی می‌توانند شامل اقدامات ذیل باشد:
 لف) جلوگیری، کنترل و کاهش خروج آلاینده‌ها از منابع آلوده کننده از طریق بکارگیری تکنولوژی‌هایی که تولید مواد زاید در آنها صفر یا کم می‌باشد؛
 1) جلوگیری، کنترل و کاهش آلودگی ناشی از منابع واقعی در خشکی از طریق صدور مجوز تخلیه آبهای زاید توسط مراجع ملی ذیصلاح طرف‌های متعاهد؛
 2) اجازه تخلیه آبهای زاید بر اساس تشویق به استفاده از تکنولوژی‌های ایمن محیط زیستی؛
 3) تحمیل توصیه‌های شدید‌تر از آنچه که قسمت‌های «ب» و «ج» این ماده آمده، مطابق پروتکل‌های اضافی به این کنوانسیون، در صورتی که کیفیت آبهای دریافتی یا اکوسیستم متاثر از آن در دریای خطر ایجاب کند؛
 4) بکارگیری انواع تصفیه برای آبهای زاید شهری در صورت لزوم به صورت مرحله‌ای؛
 5) اقدامات مناسب برای کاهش ورود مواد آلی از منابع شهری و صنعتی، نظیر بکارگیری بهترین تکنولوژی ممکن از لحاظ زیست محیطی؛
 ) اقدامات مناسب برای توسعه بهترین رویه‌های زیست‌محیطی برای کاهش ورود مواد آلی و خطرناک از منابع نامعلوم از جمله کشاورزی؛
 ) اقدامات لازم برای حفظ پایداری و تصفیه کامل منابع آلوده کننده ساحلی که ادامه آن تاثیرات منفی بر دریای خزر دارد؛
 - چنانچه تخلیه از آبراهی که در سرزمین‌های دو یا چند طرف متعاهد جریان دارد یا مرز بین آنها را تشکیل می‌دهد احتمال دارد باعث آلودگی دریای خزر شود، طرف‌های متعاهد اقدامات مناسب را برای جلوگیری، کاهش و کنترل چنین آلودگی انجام خواهند داد و در شرایط مناسب با تاسیس ارگانهای مشترک مسوول در تعیین و حل مسایل بالقوه آلودگی، همکاری خواهند نمود.


 ماده 8
 آلودگی ناشی از فعالیت‌های بستر»
 طرفهای متعاهد کلیه اقدامات مناسب را برای جلوگیری، کنترل و کاهش آلودگی دریای خزر ناشی فعالیت‌هایی که در بستر دریا صورت می‌گیرند، انجام خواهند داد و همکاری‌ آنها در گسترش پروتکل‌های این کنوانسیون در این زمینه تشویق می‌گردد.


 ماده 9
 آلودگی ناشی از شناورها»
 طرف‌های متعاهد کلیه اقدامات مناسب را برای جلوگیری، کاهش و کنترل آلودگی دریای خطر ناشی از شناورها انجام خواهند داد و در گسترش پروتکل‌ها و موفقتنامه‌های این کنوانسیون که شامل اقدامات توافقی، خط‌ مشی‌ها و استانداردهای موثر می‌باشد، با در نظر گرفتن استانداردهای بین‌المللی مربوطه همکاری خواهند نمود.


 ماده 10
 آلودگی ناشی از مواد زائد»
 - طرف‌های متعاهد کلیه اقدامات لازم را برای جلوگیری، ممانعت، کاهش و کنترل آلودگی دریای خزر ناشی از تخلیه مواد زاید شناورها و وسایط نقلیه هوایی که در سرزمین خود ثبت شده یا با پرچم آن پرواز می‌کنند، به عمل خواهند آورد.
 - طرف‌های متعاهد در توسعه پروتکل‌های این کنوانسیون و اقدامات توافق شده، آیین‌ کار و استانداردهایی که برای آن موثر است همکاری خواهند نمود.
 - زمانی که امنیت کشتی یا هواپیما در دریا در اثر تخریب یا از دست دادن کامل کشتی یا هواپیما در حال تهدید است یا در مواردی که خطری انسان یا حیات دریایی را تهدید کند، چنانچه تخلیه مواد زاید تنها راه دفع تهدید است و اگر احتمال دارد که عواقب خسارت این تخلیه، کمتر از حوادث دیگر است، مفاد این ماده به کار گرفته نخواهد شد. چنین تخلیه‌هایی باید طوری هدایت شوند که احتمال آسیب‌ رساندن به انسان یا حیات دریایی را به حداقل رساند یا موجب کاهش محدودیت‌های استفاده معقول از دریا باشد؛ این تخلیه‌ها باید گزارش شوند و در مورد آنها طبق مفاد پروتکل‌هایی که در پاراگراف دوم این ماده به آنها اشاره شده عمل شود.


 ماده 11
 آلودگی ناشی از سایر فعالیت‌های انسان»
 - طرف‌های متعاهد کلیه اقدامات لازم را برای جلوگیری ، کاهش و کنترل آلودگی‌ دریای خزر ناشی از سایر فعالیت‌های انسانی که در موارد 7 تا 10 مورد اشاره قرار نگرفته‌اند، از جمله احیای اراضی و لایروبی سواحل و سدسازی به عمل خواهند آورد.
 - طرف‌های متعاهد کلیه اقدامات مناسب را برای کاهش تاثیرات منفی احتمالی اقداماتی که منشا انسانی دارند را به منظور کم کردن عواقب نواسان سطح دریا بر اکوسیستم دریای خزر انجام خواهند داد.


 ماده 12
 جلوگیری از ورود، کنترل و از بین بردن گونه‌های غیربومی مهاجم»
 طرف‌های متعاهد کلیه اقدامات مناسب را برای جلوگیری از ورود گونه‌های غیربومی مهاجم به دریای خزر و کنترل و مبارزه با آنها که تهدیدی برای اکوسیستم‌ها، زیستگاه‌ها و گونه‌ها می‌باشند، به عمل خواهند آورد.


 ماده 13
 موارد اضطراری زیست محیطی»
 - طرف‌های متعاهد ضمن انجام کلیه اقدامات مناسب، برای حفاظت از انسان و محیط زیست دریایی در مقابل عواقب موارد اضطراری طبیعی یا انسانی همکاری خواهند نمود. به همین منظور، اقدامات پیشگیرانه، آمادگی و متقابل از جمله اقدامات احیا کننده خواهند بود.
 - به منظور اقدامت جلوگیری کننده و ایجاد اقدامات آمادگی، طرف متعاهد اصلی، فعالیت‌های خطرناکی را که قادر به ایجاد شرایط اضطراری زیست محیطی هستند در درون قلمرو خویش مشخص خواهد کرد و همچنین تضمین می‌نماید که سایر طرف‌های متعاهد از چنین پیشنهادها یا فعالیت‌های موجود آگاهی پیدا کنند.
 رف‌های متعاهد موافقت‌ می‌نمایند که ارزیابی تاثیرات محیط زیستی فعالیت‌های خطرناک و اقدامات مربوط به کاهش خطرپذیری را انجام دهند.
 - طرفهای متعاهد برای ایجاد سیستم‌های هشدار دهنده حوادث صنعتی و وضعیت‌های اضطراری محیط زیستی همکاری خواهند نمود. در صورت بروز یک حادثه اضطراری زیست محیطی یا تهدید قریب‌الوقوع یک حادثه، طرف متعاهد اصلی تضمین می‌کند که طرف‌های متعاهدی که احتمالا تحت تاثیر قرار می‌گیرد را بدون تاخیر در سطوح مناسب مطلع گرداند.
 - طرف‌های متعاهد کلیه اقدامات لازم را برای تاسیس و نگهداری تمهیدات لازم برای مواقع اضطراری از جمله فراهم آوردن تجهیزات کافی و پرسنل کارآمد و آماده در هنگام بروز شرایط اضطراری، به عمل خواهند آورد.

 بخش چهارم «حفاظت، نگهداری و احیای محیط زیست دریایی»

 ماده 14
 حفاظت، نگهداری و احیای منابع زنده دریایی»
 - طرف‌های متعاهد توجه ویژه‌ای نسبت به حفاظت، نگهداری، احیا و استفاده منطقی از منابع زنده دریایی خواهند داشت و تمامی اقدامات لازم را بر اساس علمی‌ترین مدارک قابل دسترس در موارد ذیل به عمل خواهند آورد:
 1) توسعه و افزایش بالقوه منابع زنده جهت نگهداری، احیا و استفاده منطقی از موازنه زیست محیطی با در نظر گرفتن نیازهای انسانی در مورد تغذیه و برآوردن اهداف اقتصادی و اجتماعی؛
 2) حفظ و احیای جمعیت گونه‌های دریای در سطحی که بتواند حداکثر محصول پایدار و با کیفیت مطلوب را توسط عوامل زیست محیطی و اقتصادی مربوطه و با در نظر گرفتن روابط بین گونه‌ها تولید کند؛
 3) تضمین اینکه گونه‌های دریایی بوسیله بهره‌برداری بیشتر در معرض خطر نیستند، در بردارند؛
 4) ترویج توسعه و استفاده از تورهای ماهیگیری انتخابی و شیوه‌هایی که حداقل تلفات را در صید گونه‌های مورد هدف و گونه‌هایی که مورد هدف نیستند، در بردارند؛
 5) حفاظت، نگهداری و احیا گونه‌های کمیاب، بومی و در معرض خطر؛
 6) حفاظت از تنوع گونه‌ای و زیستگاه‌های گونه‌های کمیاب بومی و گونه‌های در معرض خطر مانند اکوسیستم‌های آسیب‌پذیر؛
 - طرف‌های متعاهد در توسعه پروتکل‌ها به منظور به عهده گرفتن اقدامات لازم برای حفاظت، نگهداری و احیای منابع زنده دریایی همکاری خواهند نمود.


 ماده 15
 مدیریت مناطق ساحلی»
 طرف‌های متعاهد سعی خواهند نمود تمامی اقدامات لازم را جهت توسعه واجرای برنامه‌ها و راه‌بردهای ملی برای مدیریت و برنامه‌ریزی اراضی متاثر از نزدیکی‌شان به دریا، به عمل آوردند.


 ماده 16
 نوسان سطح آب دریای خزر»
 طرفهای متعاهد در زمینه توسعه پروتکل‌های این کنوانسیون مبنی بر به عهده گرفتن تحقیقات علمی مورد نیاز تا آنجا که عملی است و اقدامات و رویه‌های توافق شده جهت ارزیابی تاثیرات نوسان سطح آب دریای خزر همکاری خواهند نمود.

 خش پنجم «خط مشی‌ها»

 ماده 17
 ارزیابی اثرات زیست محیطی»
 - هر یک از طرف‌های متعاهد کلیه اقدامات لازم را برای شروع و به کارگیری خط مشی‌های ارزیابی اثرات زیست محیطی هر نوع فعالیتی که احتمالا تاثیر زیان آور مهمی بر محیط زیست دریای خزر دارد، به عمل خواهند آورد.
 - هر یک از طرف‌های متعاهد کلیه اقدامات لازم را جهت انتشار نتایج ارزیابی‌های زیست محیطی که طبق پاراگراف یک این ماده انجام شده، برای سایر طرف‌های متعاهد انجام خواهند داد.
 - طرف‌های متعاهد در گسترش پروتکل‌هایی که خط مشی‌ ارزیابی اثرات محیط زیستی دریای خزر را در چارچوب فرامرزی تعیین می‌کند، همکاری خواهند نمود.


 ماده 18
 همکاری بین‌ طرف‌های متعاهد»
 - طرف‌های متعاهد با توجه به نیازها و با توجه به رویه‌های بین‌المللی رایج جهت جلوگیری کاهش و کنترل آلودگی و حفاظت، نگهداری و احیای محیط زیست دریای خزر در تدوین، تکمیل و تطبیق قوانین، استانداردها، رویه‌های توصیه شده و خط مشی‌های سازگار با این کنوانسیون همکاری خواهند نمود.
 - طرف‌های متعاهد در تنظیم یک برنامه عملیاتی جهت حفاظت محیط زیست دریای خزر، به منظور جلوگیری، کاهش و کنترل آلودگی و حفاظت، نگهداری و احیای محیط زیست دریایی همکاری خواهند نمود.
 - طرف‌های متعاهد به صورت انفرادی یا مشترک در اجرای تعهدات خود که در پاراگراف‌های 1 و 2 این ماده شرح داده شده اقدام خواهند کرد، از جمله:
 لف) جمع‌آوری، گردآوری و ارزیابی اطلاعات برای تشخیص منابعی که باعث آلودگی دریای خزر می‌شوند یا احتمال دارد موجب آلودگی در دریای خزر شوند و تبادل اطلاعات میان طرف‌های متعاهد به طور مناسب؛
 1) توسعه برنامه‌ها جهت پایش کیفیت و کمیت آب؛
 2) توسعه برنامه‌های فوق‌العاده برای موارد اضطراری آلودگی؛
 3) تشریح محدودیت‌های خروج، نشر و تخلیه مواد زاید و ارزیابی تاثیر برنامه‌های کنترل؛
 4) تشریح اهداف مربوط به کیفیت آب و پیشنهاد اقدامات مرتبط برای حفظ و در صورت لزوم بهبود کیفیت آبهای موجود؛
 5) توسعه برنامه‌های عملیاتی هماهنگ شده برای کاهش بار آلودگی ناشی از مناطق شهری و صنعتی و منابع انتشار آلودگی از جمله پسابهای کشاورزی، شهری و سایر پسابها؛


 ماده 19
 پایش»
 - طرف‌های متعاهد برای ایجاد و اجرای برنامه‌های انفرادی و یا مشترک به منظور پایش شرایط زیست محیطی دریای خزر تلاش خواهند نمود.
 - طرف‌های متعاهد نسبت به تهیه فهرستی از عوامل آلاینده که در درون دریای خزر تخلیه و متمرکز می‌شوند و به طور منظم قابل پایش می‌باشند، توافق خواهند کرد.
 - طرف‌های متعاهد در فواصل منظم، ارزیابی‌های انفرادی یا مشترکی از شرایط محیط زیستی دریای خزر انجام خواهند داد و تاثیر اقدامات مربوط به جلوگیری، کنترل و کاهش آلودگی محیط زیست دریاز خزر را بررسی خواهند کرد.
 - به همین منظور، طرف‌های متعاهد در هماهنگ کردن قوانین جهت ایجاد و اجرای برنامه‌های پایش، سیستم‌های اندازه‌گیری، روش‌های تجزیه، پردازش اطلاعات و ارزش گذاری خطر مشی‌ها در کیفیت اطلاعات، تلاش خواهند نمود.
 - طرف‌های متعاهد یک پایگاه اطلاعات متمرکز و یک سیستم مدیریت اطلاعات را با کارکردی به عنوان مخزن کلیه اطلاعات مربوطه، پایه‌ای برای تصمیم‌گیری و یک منبع کلی از اطلاعات و آموزش برای متخصصان، مدیران و عموم مردم، توسعه خواهند داد.


 ماده 20
 تحقیق و توسعه»
 طرف‌های متعاهد در هدایت تحقیق و توسعه روش‌های موثر برای جلوگیری، کاهش و کنترل آلودگی دریای خزر همکاری خواهند کرد؛ بدین منظور طرف‌های متعاهد در تلاش برای راه‌اندازی یا تقویت برنامه‌های تحقیقاتی ویژه همکاری خواهند نمود از جمله در:
 1) توسعه روش‌های ارزیابی سمیت مواد مضر و تحقیق درباره نحوه تاثیر آنها بر محیط زیست‌ دریای خزر؛
 2) توسعه و بکارگیری تکنولوژی‌های ایمن و بی‌خطر از لحاظ زیست محیطی؛
 3) از بین بردن تدریجی یا جانشین کردن سایر مواد با موادی که احتمالا باعث آلودگی می‌شوند؛
 4) توسعه روش‌های ایمن و بی‌خطر از لحاظ زیست محیطی در انتقال مواد خطرناک؛
 5) توسعه روش‌های ایمن و بی‌خطر از لحاظ زیست محیطی در امور مربوط به سازه‌های آبی و مهار آب؛
 6) ارزیابی خسارات مالی و فیزیکی ناشی از آلودگی‌ها؛
 7) بهبود دانش به رژیم هیدرولوژیکی و پویایی اکوسیستم دریای خزر شامل نوسان سطح دریا و تاثیرات چنین نوساناتی بر اکوسیستم‌های ساحلی و دریایی؛
 8) مطالعه میزان تشعشع و سطوح رادیواکتیویته در دریای خزر.


 ماده 21
 تبادل و دسترسی به اطلاعات»
 - طرف‌های متعاهد طبق مفاد این کنوانسیون به طور مستقیم یا از طریق دبیرخانه، به تبادل منظم اطلاعات پایه خواهند پرداخت.
 - طرف‌های متعاهد بر طبق مقررات ملی خود و با توجه به مفاد موافقتنامه‌های بین‌المللی موجود در ارتباط با دسترسی عموم به اطلاعات زیست‌محیطی، جهت تامین دسترسی عموم به اطلاعات مربوط به شرایط زیست‌محیطی دریای خزر و اقدامات یا برنامه‌های انجام شده در جهت جلوگیری، کنترل و کاهش آلودگی این دریا، تلاش خواهند نمود.

 بخش ششم «ترتیبات سازمانی»

 ماده 22
 اجلاس طرف‌های متعاهد»
 - اجلاس طرف‌های متعاهد بدینوسیله ایجاد می‌شود.
 -اجلاس طرف‌های متعاهد شامل یک نماینده از هر کدام از طرفین متعاهد می‌باشد که حق یک رای را دارد و هر نماینده می‌تواند توسط یک یا چند مشاور همراهی شود.
 - اولین جلسه اجلاس طرف‌های متعاهد باید حداکثر تا دوازده ماه پس تاریخ اجرای این کنوانسیون تشکیل شود. پس از آن اجلاس طرف‌های متعاهد در فواصل منظم، مطابق آنچه که در اولین جلسه تعیین می‌شود، برگزار خواهد شد.
 - جلسات اجلاس طرفهای متعاهد در مواردی که از نظر اجلاس طرف‌های متعاهد ضروری باشد یا براساس درخواست کتبی یکی از طرف‌ها در صورتی که توسط حداقل دو طرف متعاهد دیگر حمایت شود، برگزار خواهد شد.
 - جلسات اجلاس طرف‌های متعاهد می‌بایست به صورت دوره‌ای و بر اساس نام کشورهای متعاهد به ترتیب حروف الفبای انگلیسی، در هر کشور یا در مکان دبیرخانه برگزار گردد.
 - ریاست اجلاس طرف‌های متعاهد می‌بایست به نوبت و بر اساس نام کشورهای متعاهد به ترتیب حروف الفبای انگلیسی به ایشان واگذار گردد. در صورت خالی ماندن مسند ریاست، طرف متعاهدی که ریاست اجلاس را بر عهده دارد، می‌بایست جانشینی را تا پایان دوره ریاست آن طرف متعاهد مشخص نماید.
 - زبانهای کاری اجلاس طرفهای متعاهد انگلیسی، فارسی و روسی خواهد بود.
 - تمامی تصمیمات اجلاس طرف‌های متعاهد بر اساس اتفاق آرا اتخاذ خواهد شد.
 - اجلاس طرف‌های متعاهد در اولین جلسه خود درباره این موارد تصمیم می‌گیرند:
 1) تاسیس سایر نهادهای کنوانسیون در صورت لزوم؛
 2) توافق درباره امور مربوط به دبیرخانه دایمی اجلاس، از جمله محل و کارکنان آن؛
3 ) مقررات آیین کار و مقررات مالی خود و ارگانهای فرعی؛
 0- وظایف اجلاس طرف‌های متعاهد شامل موارد ذیل می‌باشد:
 1) نظارت بر اجرای کنوانسیون و پروتکل‌های آن؛
 2) نظارت بر محتویات کنوانسیون و پروتکل‌های آن؛
 3) بررسی و تصویب پروتکل‌های الحاقی یا هرگونه اصلاحیه به کنوانسیون یا پروتکل‌های آن و تصویب و اصلاح ضمایم این کنوانسیون و پروتکل‌های آن؛
 4) دریافت و بررسی گزارش‌هایی که توسط طرف های متعاهد ارایه شده و بررسی و ارزیابی وضعیت محیط زیست دریایی بویژه وضعیت آلودگی و اثرات آن بر اساس گزارش‌هایی که توسط طرف‌های متعاهد و سازمانها صلاحیت‌دار منطقه‌ای یا بین‌المللی تهیه شده؛
 5) بررسی گزارش‌هایی که توسط دبیرخانه راجع به موضوعات مربوط به این کنوانسیون تهیه شده؛
 6) در صورت لزوم جستجوی خدمات مالی و فنی ارگانهای بین‌المللی مربوطه و نهادهای علمی برای پیگیری اهداف این کنوانسیون؛
 ) ایجاد ارگانهای فرعی برای اجرای کنوانسیون و پروتکل‌های آن در صورتی که لازم باشد؛
 ) انتخاب دبیر اجرایی و سایر پرسنل در صورت نیاز، با توجه به عادلانه بودن تعداد نمایندگان طرفهای متعاهد؛
 نجام سایر کارهایی که برای رسیدن به اهداف کنوانسیون لازم است.


 ماده 23
 دبیرخانه کنوانسیون»
 - دبیرخانه کنوانسیون بدینوسیله ایجاد می‌شود.
 - دبیرخانه می‌بایست شامل دبیر اجرایی کنوانسیون و پرسنل لازم برای انجام وظایفی که از این پس مشخص می‌گردند، می‌باشند.
 - دبیر اجرایی، ریاست امور اداری دبیرخانه کنوانسیون و انجام وظایف مربوطه را که توسط اجلاس طرف‌های متعاهد و بر اساس قوانین اجرایی و مالی مورد تایید آن تعیین شده، بر عهده خواهد داشت .
 - وظایف دبیرخانه شامل:
1) ترتیب دادن و فراهم نمودن تدارکات جلسات اجلاس طرفهای متعاهد و ارگانهای فرعی آن؛
 2) تهیه و ارسال اعلامیه‌ها، گزارشها و سایر اطلاعات دریافت شده به طرفهای متعاهد؛
 3) بررسی درخواستها و اطلاعات دریافتی از طرف‌های متعاهد و مشورت با آنها در خصوص موضوعات مربوط به اجرای کنوانسیون و پروتکل‌های آن؛
 4) تهیه و ارسال گزارش موضوعات مربوط به اجرای کنوانسیون و پروتکل‌های آن؛
 5) تاسیس و نگهداری پایگاه اطلاعات و انتشار قوانین ملی طرفهای متعاهد و حقوق بین‌الملل مربوط به حفاظت از دریای خزر؛
 6) ایجاد ترتیباب لازم برای تامین کمک‌ها و توصیه‌های فنی برای اجرای موثر کنوانسیون و پروتکل‌های آن، در صورت تقاضای هر یک از طرف‌های متعاهد؛
 7) اجرای وظایفی که ممکن است طبق پروتکل‌های این کنوانسیون تعیین شود؛
 8) همکاری مناسب با سازمانها و برنامه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی؛
 9) انجام سایر وظایفی که ممکن است توسط کنفرانس طرفها تعیین گردد؛

 بخش هفتم «پروتکلها و ضمایم»

 ماده 24
 تصویب پروتکل‌ها»
 - هر یک از طرف‌ها متعاهد می‌توانند پروتکل‌هایی را برای این کنوانسیون پیشنهاد نمایند. این پروتکل‌ها به اتفاق آرا در جلسه‌ای از جلسات اجلاس طرفهای متعاهد به تصویب خواهد رسید. چنانچه در متن پروتکل‌ها برای تصویب، روش دیگری ابداع نشده باشد،پس آن که تمامی طرف‌های متعاهد طبق مفاد قانون اساسی خود، آنها را تصویب یا با آنها موافقت نمایند، لازم‌الاجرا خواهد شد. پروتکل‌ها جز لاینفک کنوانسیون خواهند بود.
 - حداقل شش ماه قبل از تشکیل جلسه طرف‌های متعاهد برای طرح یا تصویب هر پروتکل، متن آن توسط دبیرخانه به اطلاع طرف‌های متعاهد خواهد رسید .


 ماده 25
 تصویب ضمائم و اصلاحات»
 - ضمائم این کنوانسیون یا هر یک از پروتکل‌های آن جز لاینفک کنوانسیون یا پروتکل می‌باشد مگر آنکه صریحا روش دیگری پیش‌بینی شده باشد. اشاره به این کنوانسیون یا پروتکل‌های آن در عین حال اشاره به ضمایم مربوطه می‌باشد. چنین ضمایمی محدود به آیین‌نامه‌ها و موضوعات علمی، فنی و اداری خواهد بود.
 - ضمائم این کنوانسیون یا هر یک از پروتکل‌های آن بر طبق آیین‌نامه وضع شده در ماده 24 پیشنهاد و تصویب خواهد شد .
 - پیشنهاد، تصویب و لازم‌الاجرا شدن اصلاحیه‌های ضمایم این کنوانسیون یا هر یک از پروتکل‌ها تابع آیین‌نامه‌ای خواهد بود که جهت پیشنهاد، تصویب و لازم‌الاجرا شدن ضمایم این کنوانسیون یا ضمایم پروتکل‌ها در نظر گرفته شده است.
 - هر ضمیمه یا اصلاحیه آن که مربوط به اصلاح این کنوانسیون یا هر یک از پروتکل‌ها باشد ضمیمه یا اصلاحیه لازم‌الاجرا نخواهد شد مگر زمانی که اصلاحیه کنوانسیون یا پروتکل مربوطه لازم‌اجرا شود.

 بخش هشتم «اجرا و قبول»

 ماده 26
 اجرای کنوانسیون»
 - هر یک از طرفهای متعاهد برای همکاری در اجرای مفاد این کنوانسیون در سرزمین خود و تحت اختیار خود، یک مرجع ملی در نظر می‌گیرد.
 - مفاد این کنوانسیون تاثیری بر حقوق طرف‌های متعاهد به صورت انفرادی یا مشترک در تصویب و اجرای اقدامات صریح تر از آنچه در این کنوانسین آورده شده است، نخواهد داشت.


 ماده 27
 گزارشها»
 ر مرجع ملی گزارش‌های مربوط به اقدامات انجام گرفته در خصوص اجرای مفاد این کنوانسیون و پروتکل‌های آن را در فواصل منظمی که توسط کنفرانس طرفها تعیین می‌شود ارایه خواهد نمود. دبیرخانه گزارشهای رسیده برای تمامی طرفهای متعاهد منتشر خواهد کرد.


 ماده 28
 اجرا و قبول»
 طرف‌های متعاهد جهت اطمینان از اجرای مفاد این کنوانسیون یا پروتکل‌های آن، در گسترش خط مشی‌ها همکاری خواهند کرد.


 ماده 29
 مسوولیت و جبران خسارت»
 هر یک از طرف‌های متعاهد با در نظر گرفتن اصول مربوطه و ضوابط حقوق بین‌الملل، متعهد به گسترش قوانین و آیین کار مناسب در ارتباط با مسوولیت و جبران خسارات وارده به محیط زیست دریای خزر ناشی از نقض مفاد این کنوانسیون و پروتکل‌های آن خواهند بود.


 ماده 30
 حل اختلاف»
 ـ در صورت بروز اختلاف بین طرفهای متعاهد در ارتباط با اجرا یا تفسیر کنوانسیون یا پروتکلهای آن، طرفهای کنوانسیون از طریق مذاکره یا سایر روشهای مسالمت‌آمیز به انتخاب خود برای رفع اختلاف اقدام خواهند کرد.

 بخش نهم «مواد نهایی»

 ماده 31
 امضاء، تصویب، پذیرش، موافقت و الحاق»
 ـ کنوانسیون برای امضای دولتهای ساحلی خزر از تاریخ 4 نوامبر 2003 تا 3 نوامبر 2004 مفتوح خواهد بود.
 ـ کنوانسیون به تصویب، پذیرش یا موافقت دولتهای ساحلی خزر خواهد رسید. کنوانسیون برای الحاق هر یک از دولتهای ساحلی خزر طبق قوانین ملی آن کشور از تاریخی که کنوانسیون برای امضا بسته شده، مفتوح خواهد بود.
 - اسناد تصویب، پذیرش، موافقت یا الحاق در نزد امین به امانت گذاشته می‌شود.


 ماده 32
 حق شرط»
 این کنوانسیون هیچ حق شرطی ندارد.


 ماده 33
 لازم‌الاجرا شدن»
 کنوانسیون 90 روز پس از تاریخ سپردن سند تصویب، پذیرش، موافقت یا الحاق توسط تمامی دولتهای ساحلی خزر لازم‌الاجراء خواهد شد.


 ماده 34
 اصلاح کنوانسیون و پروتکلها»
 ـ هر یک از طرفهای متاهد می‌توانند جهت اصلاح این کنوانسیون یا هر یک از پروتکلها پیشنهاد دهد. این اصلاحات باید در جلسه اجلاس طرفهای متعاهد از طریق اتفاق آراء به تصویب رسد.
 ـ متن پیشنهادی اصلاحیه کنوانسیون یا هر پروتکلی به دبیرخانه ارائه خواهد شد و دبیر خانه حداقل 90 روز قبل از جلسه تصویب اصلاحیه پیشنهاد شده، آن را به اطلاع تمامی طرفهای متعاهد خواهد رساند.


 ماده 35
 امین کنوانسیون»
 جمهوری اسلامی ایران وظایف امین را خواهد پذیرفت.


 ماده 36
 متون معتبر»
 این کنوانسیون به زبانهای فارسی، آذری، روسی، قزاقی، ترکمنی و انگلیسی بوده و تمامی متون دارای اعتبار یکسان می‌باشند و نزد امین به امانت گذاشته خواهند شد.
 ر صورت بروز اختلاف در تغییر یا کاربری این کنوانسیون یا پروتکلهای آن، متن انگلیسی به عنوان متن اصل قلمداد خواهد شد.


 ماده 37
 در رابطه با مذاکرات وضعیت حقوقی دریای خزر»
هیچ گونه تفسیری از این کنوانسیون برای پیش قضاوت در مورد نتایج مذاکرات مربوط به وضعیت نهایی رژیم حقوقی دریای خزر جایز نیست.

بیانیه ها و پروتکل های کنفرانس سازمان ملل متحد درباره محیط زیست

بیانیه کنفرانس سازمان ملل متحد دربارة انسان و محیط زیست ، استکهلم ـ 1972 (1351 ه . ش)

united nations conferen ce
on the man and environment
(stockholm declaration)
stockholm - 1972


 این کنفرانس از پنجم تا شانزدهم ژوئن 1972 (خرداد 1351) در شهر استکهلم پایتخت سوئد با شرکت مقامات و نمایندگان اکثر کشورهای جهان تشکیل شد. کنفرانس مذکور در پایان اجلاس دوازده روزه خود مبادرت به انتشار یک بیانیه یا اعلامیه اصولی و یک طرح عملیاتی یا اجرایی نمود که به عنوان اسناد کنفرانس جهانی محیط زیست تلقی میشوند.
روز افتتاح این کنفرانس، 5 ژوئن به عنوان روز جهانی محیط زیست تعیین گردیده است.

..........................................................................................................................................

بیانیه کنفرانس سازمان ملل متحد دربارة محیطزیست و توسعه (همایش زمین) ، ریوـ 1992(1371 ه . ش)

united nations conference on
environment and development
dclaration
rio - june 1992



 این کنفرانس از تاریخ سوم تا چهاردهم ژوئن 1992 با حضور و شرکت بیش از یکصد و پنجاه تن از رؤسا و نمایندگان کشورهای جهان در شهر ریودوژانیرو واقع در کشور برزیل تشکیل گردید.
 این کنفرانس جهانی بزرگ که به اجلاس زمین یا همایش ریو موسوم گردیده است توجه جهانی را به مهمترین مسئله بشری در قرن بیست و یکم یعنی محیطزیست جلب نمود.
حاصل و نتایج کنفرانس ریو عبارتند از: بیانیه اصولی ریو پیرامون محیط زیست و توسعهـ دستور کار 21 یا دستورالعمل اقدام در ارتباط با توسعه پایدار جهانی، اصل جنگل و دو کنوانسیون مهم و یا معاهده بینالمللی تنوع زیستی و معاهده ساختاری سازمان ملل پیرامون تغییرات اقلیمی.

...........................................................................................................................................
دستور کار 21-منشوری برای آینده ، ریوـ 1992(1371 ه . ش)

agenda 21


charter for future


rio - 1992
...........................................................................................................................................

اصول حفاظت از جنگلها ، ریوـ 1992 (1371 ه . ش)

principals on the


conservation of the forests


rio - 1992





 اصول جنگل
 در آغاز تدارک جهت برگزاری اجلاس زمین، امید میرفت که بیانیهای قانونی دربارة جنگلها و معاهدات پیرامون تغییرات آب و هوا و تنوع بیولوژیکی در طی کنفرانس به امضاء برسد.
 قبلاً «سازمان خواروبار و کشاورزی سازمان ملل متحد» ( fao ) مشاوره و مذاکراتی را پیرامون تنظیم یک موافقتنامه قانونی بینالمللی مربوط به مدیریت پایدار جنگلها آغاز نموده بود.
در مراحل اولیة مذاکرات، کشورهای صنعتی خواستار موافقتنامهای شدند که بریدن درختان جنگلهای بارانزا را که بیشتر از بقیه در معرض نابودی هستند ممنوع نماید. کشورهای در حال توسعه به رهبری مالزی در پی آن بودند که هرگونه توافقی ناظر بر حفاظت از جنگلهای واقع در مناطق معتدل و یا جنگلهای واقع در عرضهای جغرافیایی شمالی نیز باشد. اینها مناطقی هستند که بخش اعظم جنگلهای پیشین در آنها از بین برده شده و جنگل زدایی در آنجا آهستهتر از مناطق حاره صورت میگیرد (نظیر مناطقی که در ایالات متحده، کانادا و شوروی سابق یافت میشوند.)
رفع این اختلاف نظر وسیع تا هنگام برگزاری کنفرانس ریو ممکن نگردید. ماحصل مذاکرات، تدوین یک سری اصول جهت مدیریت پایدار جنگلهای جهان بود، که پایهای جهت گفتگوهای پس از برگزاری اجلاس شود تا یک توافق قانونی بینالمللی پیرامون مسئلة جنگلها به دست آید. این اصول در اجلاس زمین به صورت نهایی در آمده و تصویب شدند.

بیانیة اساسی اصول لازمه توافق کلی جهانی پیرامون مدیریت، حفاظت و توسعه پایدار انواع جنگلها. این بیانیه الزام قانونی ندارد.

............................................................................................................................................

بیانیه اجلاس جهانی توسعه پایدار- آفریقای جنوبی- ژوهانسبورگ 2002(1381 ه . ش)

WORLD SUMMIT ONSUSTAINABLE


DEVELOPMENTJOHANNESBURG


Sep 2002





 ز ریشه های خود به آینده
 1ـ ما، نمایندگان ملتهای جهان طی روزهای دوم تا چهارم سپتامبر سال 2002 در اجلاس سران برای توسعه پایدار در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی گردهم آمدهایم تا یک بار دیگر بر تعهدات خود نسبت به توسعه پایدار تاکید ورزیم.

 2ـ ما متعهد میشویم تا جامعه جهانی را به گونهای انسانی، برابر و مسئول بنا کنیم تا در خور منزلت بشری برای همگان باشد.

 3ـ در آغاز این اجلاس، کودکان جهان با سادگی و به روشنی به ما گفتند آینده متعلق به آنهاست و از این رو همه ما را به چالشی فراخواندند تا اطمینان دهیم از طریق اقدامات خود دنیایی فارغ از ذلت و تحقیر حاصل از فقر، تخریب محیط زیست و الگوهای توسعه ناپایدار را برای آنها به ارث میگذاریم.

 4ـ به عنوان بخشی از پاسخ خود به این کودکان که نماینده آینده جمعی ما هستند، همه ما که از اقصی نقاط دنیا با تجارب مختلفی از زندگی متحد شده و به طور عمیق احساس میکنیم نیازی فوری به ساختن جهان روشن تر و جدیدی از امید داریم.

5ـ بر این اساس، بر ما فرض است که مسئولیتی جمعی را برای پیشرفت و تحکیم ارکان تقویت کننده و به هم وابسته توسعه پایدار ـ یعنی توسعه اقتصادی و توسعه اجتماعی و حفاظت از محیط زیست ـ در سطوح مختلف محلی، منطقهای، بینالمللی و سطوح جهانی بپذیریم.

 6ـ ما از این قاره ـ مهد بشریتـ و از طریق این برنامه عمل و بیانیه، اعلام میکنیم که نسبت به دیگران و جامعه بزرگتر حیات و نسبت به کودکان خود مسئولیم.

7ـ ما با اذعان به اینکه بشریت بر سر دوراهی قرار گرفته، متحد شدهایم تا از طریق ارایه یک راه حل مشترک با تلاشی جدی به نیاز مبرم برای تهیه برنامه عملی در جهت توسعه بشری و فقرزدایی، پاسخ مثبت دهیم.
............................................................................................................................................

از استکهلم و ریودوژانیرو تا ژوهانسبورگ

 1-سی سال قبل در استکهلم، ما درباره نیاز فوری برای پاسخ به مشکلات تخریب محیط زیست توافق کردیم. ده سال قبل در کنفرانس سازمان ملل متحد در مورد توسعه و محیط زیست که در ریودوژانیرو برگزار شد، توافق کردیم براساس اصول ریو، حفاظت از محیطزیست و توسعه اقتصادی و اجتماعی اساس و ارکان توسعه پایدار باشند. ما برای دستیابی به چنین توسعهای، یک برنامه جهانی شامل دستور کار 21 و بیانیه ریو را به تصویب رساندیم و در همه آنها بر تعهدات خود تاکید کردیم. اجلاس ریو گام مهمی بود که دستور کار جدیدی را برای توسعه پایدار تعیین کرد.

2ـ بین ریو و ژوهانسبورگ، ملل جهان در چندین کنفرانس مهم شامل کنفرانس مونتری در مورد سرمایه گذاری و امور مالی توسعه، همچنین کنفرانس وزرای دوحه که توسط سازمان ملل متحد برگزار شد، گردهم آمدند. این کنفرانسها، نگرش جامع و وسیعی را نسبت به آینده بشریت برای جهانیان فراهم آورد.

3ـ در اجلاس ژوهانسبورگ،بیشترین دستاورد ما گردآوری مجموعهای غنی از مردم و نظرات در جستجوی سازنده مسیری مشترک به سوی دنیایی است که دیدگاه توسعه پایدار را محترم شمرده و آن را محقق سازد. ژوهانسبورگ همچنین پیشرفت معنیداری را در کسب اجماع و مشارکت جهانی میان همه مردم سیاره ما تایید کرد.

............................................................................................................................................

چالشهای پیش روی ما

 1ـ ما اذعان میکنیم مبارزه با فقر، تغییر الگوی مصرف و تولید و حفاظت و مدیریت منابع طبیعی به عنوان پایه و اساس توسعه اجتماعی و اقتصادی، از اهداف اساسی و لوازم ضروری توسعه پایدار هستند.
2ـ خط معیوب عمیقی که جامعه بشری را به دو بخش فقیر و غنی تقسیم میکند و شکاف رو به تزاید بین جهان توسعه یافته و در حال توسعه، تهدیدی جدی و عمده نسبت به ثبات، امنیت و سعادت جهانی است.

 3ـ تخریب و خسارت محیط زیست جهانی کماکان ادامه دارد. تداوم روند نابودی تنوع زیستی، تداوم کاهش ذخایر ماهیان و بیابان زایی که بیش از پیش زمینهای حاصلخیز را از بین میبرد، اثرات نامطلوب تغییرات آب و هوا که کماکان مشهود است، بلایای طبیعی که به طور مکرر و مخرب تر وجود دارند و کشورهای در حال توسعه در برابر آنها آسیب پذیرند و تداوم آلودگیهای دریایی، آب و هوا که میلیونها حیات آراسته را مورد تهدید قرار میدهد.

 4ـ جهانی سازی، بعد جدیدی را به این چالشها افزوده است. سرعت همگرایی بازارها، گردش سرمایه و افزایش عمده جریان سرمایه گذاری در سراسر دنیا، چالشها و فرصتهای نوینی را در برابر توسعه پایدار قرار داده است. اما منافع و هزینههای فرآیند جهانی سازی توزیعی نابرابر داشته و کشورهای در حال توسعه با مشکلات خاصی در مواجهه با این چالشها روبرو هستند.

5ـ ما با خطر این ناهمخوانی جهانی مواجه هستیم، مگر به گونهای عمل کنیم که اساساً زندگی آنها تغییر یابد. فقیران جهان در صورتی که ببینند نمایندگانشان چیزی بیش از سروصدای شیپور و سنج نیستند، ممکن است اعتماد خود را نسبت به نمایندگانشان و نظامهای دموکراتیک که ما بدان متعهدیم، از دست بدهند.

.............................................................................................................................................

تعهدات ما نسبت به توسعه پایدار

1ـ مصمم هستیم تضمین کنیم تنوع غنی ما که همان قوت جمعی ماست درجهت مشارکتی سازنده برای تغییر و دستیابی به هدف مشترک توسعه پایدار مورد استفاده قرار گیرد.

2-ما با اذعان به اهمیت ایجاد وحدت بین انسانها، بر ترویج گفتگو و همکاری بین ملتها و تمدنهای جهان، بدون درنظرگرفتن نوع نژاد، ناتوانی، مذهب، زبان، فرهنگ و سنت آنها اصرار می ورزیم.

 3- ما از تمرکز اجلاس ژوهانسبورگ برتجزیه ناپذیری منزلت بشری استقبال میکنیم و تصمیمات این اجلاس را در مورد اهداف، زمان بندیها و مشارکتها برای تسریع دسترسی به نیازهای اساسی چون آب سالم، بهداشت، مسکن مناسب،انرژی، مراقبتهای بهداشتی، امنیت غذایی و حفاظت از تنوع زیستی تایید مینماییم. در عین حال با هم در جهت یاری یکدیگر به منظور برخورداری از امکان دسترسی به منابع مالی، منافع حاصل از بازار، تضمین ظرفیت سازی، استفاده از فنآوری ،توسعه منابع انسانی، تعلیم و تربیت و آموزش برای از میان برداشتن همیشگی توسعه نیافتگی تلاش میکنیم.

 4ـ ما یک بار دیگر بر تعهد خود در مورد توجه ویژه و اولویت بخشی به مبارزه علیه شرایط جهانی که تهدیداتی جدی برای توسعه پایدار مردم ما پدید آورده، تاکید میکنیم. این شرایط مواردی چون گرسنگی شدید، سوء تغذیه، اشغال خارجی، منازعات مسلحانه، مشکل قاچاِ موادمخدر، جرایم سازماندهی شده، فساد، بلایای طبیعی، قاچاِ سلاحهای غیرمجاز، قاچاِ افراد، تروریسم، عدم تحمل و دامن زدن به اختلافات نژادیـ قومیـمذهبی و سایر دشمنیها، نفرت از بیگانگان و دولتهای اجنبی و بیماریهای بومی، مزمن، مسری به خصوص ویروس hiv ناقل بیماری ایدز، مالاریا و سل هستند.

 5ـ ما متعهد میشویم که توانمندسازی و رفع سلطه از زنان و تساوی جنسیتی را در همه فعالیتهایی که در دستور کار 21،اهداف توسعهای هزاره و برنامه عمل ژوهانسبورگ به آنها تصریح شده، تضمین نماییم.
6ـ ما به این حقیقت معتقدیم که جامعه جهانی با لوازم و منابع موجود خود میتواند با چالشهای فقرزدایی و توسعه پایدار که بر سر راه بشریت قرار گرفته، مقابله کند. ما با یکدیگر برای تضمین اینکه منابع موجود به نفع بشریت استفاده شود، گامهای بلندتری برخواهیم داشت.

 7ـ در این مورد، برای مشارکت در جهت دستیابی به اهداف توسعه مصراً از کشورهای در حال توسعه میخواهیم کوششهای جدی خود را برای جذب کمکهای توسعهای رسمی ( oda ) در سطوح توافق شده بینالمللی معطوف دارند.

8ـ ما وجود گروه بندیها و اتحادیههای منطقهای قوی تر، از قبیل مشارکت نوین برای توسعه آفریقا ( nepad ) که به ترویج و تقویت همکاری منطقهای، بینالمللی و توسعه پایدار میانجامد، ضروری دانسته و از آنها استقبال و حمایت میکنیم.

 9ـ ما باید توجه خاص خود را به نیازهای توسعهای دولتهای در حال توسعه جزایرکوچک و کشورهای کمتر توسعه یافته تداوم بخشیم.

 10ـ ما دوباره بر نقش حیاتی و اساسی بومیان در توسعه پایدار تاکید میکنیم.

11ـ ما معتقدیم که توسعه پایدار نیازمند مشارکتی فراگیر، وسیع و بلند مدت در سیاستگذاری ، تصمیم گیری و اجرا در همه سطوح میباشد. ما به عنوان شرکای اجتماعی به همکاری و تلاش خود برای مشارکت مداوم و با ثبات با همه گروههای عمده، با احترام به نقشهای مهم و مستقل هر یک از آنها ادامه میدهیم.

12ـ ما توافق میکنیم که بخش خصوصی شامل شرکتهای بزرگ و کوچک با توجه به فعالیتهای قانونی خود وظیفه دارند تا در توسعه مناسب و پایدار جوامع مشارکت نمایند.

 13ـ ما همچنین توافق میکنیم تا با در نظر گرفتن بیانیه سازمان جهانی کار در خصوص اصول و حقوِ اساسی کار، به رشد و افزایش فرصتهای شغلی درآمدزا کمک کنیم.

 14ـ ما بر این نیاز متفق هستیم که شرکتهای بخش خصوصی میبایست وادار به پاسخگویی شوند. این پاسخگویی باید در محیطی با ثبات و شفاف صورت گیرد.

15ـ ما متعهد میشویم که به منظور اجرای موثر دستور کار 21 ، اهداف توسعهای هزاره و برنامه اجرایی ژوهانسبورگ، به تقویت و بهبود حاکمیت در کلیه سطوح آن بپردازیم.
.............................................................................................................................................

برنامه محیط زیست ملل متحد ، یونپ - 1972(1351 ه . ش)

united nations environment
programme
unep - 1972




اهدف برنامه :
 براساس اعلامیه محیط زیست بشر (بیانیه اصولی )که در ژوئن 1972به تصویب کنفرانس جهانی محیط زیست انسان در استهکلم رسیده است حفظ محیط زیست بشر وتضمین حقوق بشر برای برخورداری از محیط زیست سالم وتشویق وترغیب فعالیتهای زیست محیطی در سطوح بین المللی ومنطقه ای وتوسعه قوانین ومعاهدات بین المللی به منظور کنترل آلودگی وتخریب محیط زیست ناشی از فعالیتهای بشری از اهداف برنامه می باشد.


 اطلاعات عمومی برنامه مذکور:
تاریخ تصویب برنامه ـ 15 دسامبر 1972
محل تصویب نیویورک، سازمان ملل متحد
 محل دبیرخانه ـ نایروبی، کنیا
مرجع ملی و دستگاه دولتی مسؤول برنامه مذکور در ایران ـ سازمان حفاظت محیط زیست.

قانون ادامه عضویت در صندوقِ برنامه مذکور
(مصوب 15/10/1362)

............................................................................................................................................

 اتحادیه بینالمللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی(اتحادیه جهانی حفاظت)
IUCNـ 1948(1327 ه . ش)

internationalunion


conservation natureand


naturalresources


iucn - 1948




 اطلاعات عمومی اتحادیه:
تاریخ تشکیل ـ 1948
تاریخ عضویت ایران ـ 1974
 محل دبیرخانه ـ گلند، سوئیس
مرجع ملی و سازمان مسئول در ایران ـ سازمان حفاظت محیط زیست.

تصویب نامه و قانون عضویت در اتحادیه مذکور
(مصوب 4/12/1352 و 3/9/1370)

تصویبنامة هیأت وزیران در جلسه مورخ 4/12/52 بنابه پیشنهاد شماره 18/7588 مورخ 3/9/52 وزارت امور خارجه اجازه دادند اقدامات لازم از طرف وزارت امور خارجه برای عضویت ایران در اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی به عمل آید.
 اصل تصویب نامه در دفتر نخست وزیر است.

 ماده واحده ـ تبصره (4) قانون الحاِ دو تبصره به قانون عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمانها و مجامع بین المللی :
 به دولت اجازه داده میشود در سازمانها و مجامع بینالمللی مندرج در فهرست زیر عضویت یابد و حق عضویت یا کمک یا سهمیه مربوط را بپردازد. پرداخت حق عضویت وکمکهای معوقه سازمانها و مجامع مزبور با تشخیص دولت بلامانع است.
 ردیف (10)ـ اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی

 هدف اتحادیه:
 ترغیب، تشویق و کمک به جوامع سراسر جهان برای حفظ یکپارچگی و تنوع طبیعت وتضمین هر گونه استفاده معقول و منصفانه از منابع طبیعی و اطمینان از اینکه هر گونه استفاده از این منابع با توجه به ارزشها و ابعاد علمی، آموزشی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و قانونی از جهت اکولوژیکی پایدار باشد.

 خلاصه ای از اصول و وظایف اتحادیه:
1ـ تضمین حفاظت از طبیعت به ویژه حفظ تنوع زیستی گونه ها به عنوان یک بنیان و منبع اساسی برای آیندگان .

 2ـ اطمینان از این که در نقاطی از جهان که منابع طبیعی زمین مورد استفاده قرار میگیرند، این گونه بهرهبرداری به صورت خردمندانه، عادلانه و به صورت پایدار انجام گیرد.

3ـ هدایت جوامع بشری به سمت توسعه و در مسیر کیفیت زندگی مطلوب و در عین حال همسو با ظرفیت قابل تحمل محیط (زیستکره)..

.............................................................................................................................................

کنوانسیون مربوط به تالابهای مهم بین المللی به ویژه تالابهای زیستگاه پرندگان آبزی(کنوانسیون تالابها)

convention on wetlands of
international importance especially
as waterfoul habitat
(convention on welland)
ramsar - 1971


اطلاعات و مقررات عمومی کنوانسیون:
تاریخ انعقاد ـ 2 فوریه 1971
تاریخ لازمالاجرا شدن ـ 21 دسامبر 1975
تاریخ عضویت ایران ـ 23 ژوئن 1975
محل انعقاد ـ رامسر، ایران
محل دبیرخانه ـ گلند، سوئیس
مرجع نگهدارنده اسناد ـ یونسکو
زبانهای رسمی کنوانسیون ـ انگلیسی، فرانسه، آلمانی، روسی
مرجع ملی کنوانسیون ایران ـ سازمان حفاظت محیط زیست.


هدف کنوانسیون :
جلوگیری از هر گونه تجاوز و تعدی و تخریب در تالاب ها چه در حال حاضر و چه در آینده و شناخت ظرفیت های اساسی و بنیادی اکولوژیک تالاب های و توجه به ارزش های اقتصادی ، فرهنگی و علمی تالاب ها و قابلیت احیا و بازسازی آنها.
.............................................................................................................................................

کنوانسیون حمایت میراث فرهنگی وطبیعی جهان
یونسکو ـ 1972(1351 ه . ش)
convention concerning the
protection of the world cultural
and natural heritage
unesco - 1972



 هدف کنوانسیون :
برقراری شیوه های موثر در جهت حمایت جمعی ومداوم از میراثهای فرهنگی و طبیعی دارای ارزشهای جهانی برجسته واستثنائی طبق روشهای علمی جدید.
 ماده واحدهـ کنوانسیون حمایت میراث فرهنگی و طبیعی جهان که در تاریخ 16 نوامبر 1972 (25 آبانماه 1351) به تصویب هفدهمین اجلاس کنفرانس عمومی یونسکو رسیده است مشتمل بر یک مقدمه و سی و هشت ماده تصویب و اجازه تسلیم اسنادالحاِ آن داده میشود.
 قانون فوقِ مشتمل بر یک ماده و متن کنوانسیون ضمیمه پس از تصویب مجلس سنا در جلسه روز دوشنبه 27/8/1353، در جلسه روز یکشنبه هشتم دیماه یکهزار و سیصد و پنجاه و سه شمسی به تصویب مجلس شواری ملی رسید.

اطلاعات و مقررات عمومی کنوانسیون:
تاریخ انعقاد ـ 23 نوامبر 1972
تاریخ لازمالاجرا شدن ـ 17 دسامبر 1975
تاریخ عضویت ایران ـ 26 فوریه 1975
محل انعقاد ـ پاریس، فرانسه
محل دبیرخانه ـ پاریس
مرجع نگهدارنده اسناد ـ یونسکو
زبانهای رسمی کنوانسیون ـ انگلیسی، فرانسه، اسپانیایی، روسی، عربی

مرجع ملی کنوانسیون در ایران:
الف ـ سازمان میراث فرهنگی کشور در مورد میراث فرهنگی
ب ـ سازمان حفاظت محیطزیست در مورد میراث طبیعی

................................................................................................................................................

کنوانسیون تجارت بین المللی گونه های جانوران و گیاهان وحشی در معرض خطر انقراض و نابودی
واشنگتن ـ 1973(1352 ه . ش)
convention oninternational


trade in endangeredspecies


of wild fauna andflora


washangton - 1973




هدف کنوانسیون :
حمایت از گونه های جانوران وگیاهان وحشی در معرض خطر انقراض از طریق برقراری واعمال کنترل های لازم در زمینه ،تجارت این گونه ها بوسیله صدور مجوزهای صادرات و واردات .

.............................................................................................................................................

کنوانسیون حفاظت از گونه های مهاجر وحشی (1358 ه . ش)

convention on the conservation of migratory species (cms)
 bon - 1979)




هدف معاهده :
هدف این کنوانسیون حفاظت و مدیریت کارآمد گونه های مهاجر وحشی که از فراز قلمرو ملی کشورهای عضو به خارج مهاجرت می کنند . این عمل توسط طرفهای متعاهد با توافق دولتهای مسیر مهاجرت صورت می گیرد .

...............................................................................................................................................

کنوانسیون منطقه ای کویت برای همکاری دربارة حمایت و توسعه محیط زیست دریایی و نواحی ساحلی در برابر آلودگی
کویت ـ 1978(1357 ه . ش)
kuwait regional convention for
co operation on the protection of
the marine environment from
pollution
kuwait - 1978



هدف کنوانسیون :
جلوگیری وکاهش آلودگی محیط زیست دریائی و مبارزه با آلودگی در منطقه دریائی (خلیج فارس و دریای عمان)
.............................................................................................................................................

پروتکل همکاری منطقهای برای مبارزه با آلودگی ناشی از نفت و سایر مواد مضره در موارد اضطراری
کویت ـ 1978(1357 ه . ش)
protocol concerningregional co


operation incombating pollution by


oil & otherharmful substances in


case ofemergency


kuwait - 1978




هدف پروتکل :
انجام کلیه اقدامات لازم و موثر برای حفاظت از نواحی ساحلی ومنافع دولتهای متعهد در برابر آلودگی ناشی از نفت وسایر مواد مضر در محیط زیست دریائی در مواقع اضطراری .
................................................................................................................................................

پروتکل راجع به آلودگی دریایی ناشی از اکتشاف و استخراج از فلات قاره
کویت ـ 1989(1368 ه . ش)
protocol concerning marine pollution
ersulting from exploration and
exploitation of the continental shely

kuwait - 1989




 هدف پروتکل :
انجام اقدامات مشخص تر جهت پیشگیری وجلوگیری از آلودگی دریائی ناشی از اکتشاف واستخراج بستر و زیربستر دریا .

.............................................................................................................................................

پروتکل راجع به حمایت محیط زیست دریایی در برابر منابع آلودگی مستقر در خشکی مواد زاید زیان بخش و دفع آنها
کویت ـ 1990 (1369 ه . ش)
protocol for the protection
of the marine environment against
pollution from land - based sources
kuwait - 1990


هدف پروتکل :
تحکیم تدابیر موجود برای جلوگیری ،کاهش و مبارزه با آلودگی ناشی از منابع مستقر در خشکی در سطح ملی و منطقه ای وانجام اقدامات لازم در این مورد.
...............................................................................................................................................

پروتکل کنترل انتقالات برون مرزی مواد زائد خطرناک و دیگر ضایعات در دریا
تهران ـ 1998 (1376 ه . ش)
protocol on the control of marine transboundary movements and disposal of hazardous wastes and other wastes.



 کشورهای متعهد:
 ه عضو کنوانسیون منطقهای کویت برای همکاری درباره حمایت از محیطزیست دریایی در برابر آلودگی مصوب 1978 میلادی (برابر با 1357 هجری) میباشند .
 با علم به خطری که انتقالات برون مرزی و دفع مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات متوجه سلامت انسان و محیط زیست منطقه پروتکل مینماید و این که انتقالات و دفع مزبور، اثرات زیانبار اینگونه مواد زاید را از منشأ آنها به کشورهای عبوری و کشورهایی که مواد زاید در آنها دفع یا نگهداری خواهد شد، انتقال میدهند با اعتقاد به اینکه کاهش یا کنار گذاشتن تولید مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات و در صورتی که این امر میسر نباشد، دفع صحیح آنها از نظر زیست محیطی در محل تولید یا در نزدیکی آن مطئمنترین راه جهت کاهش خطراتی است که به واسطه مواد زاید خطرناک با دیگر ضایعات از جمله انتقالات برون مرزی آنها متوجه سلامت انسان و محیط زیست دریایی میشود.
با تشخیص کامل اینکه هر یک از کشورهای متعاهد دارای حق حاکمیت جهت تحریم ورود یا دفع مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات خارجی در سرزمین خود میباشد .
با تأکید بر اهمیت همکاری و هماهنگی اقدامات منطقهای به منظور ایجاد تسهیلات انتقالات برون مرزی مواد زاید خطرناک و دیگر ضایعات بین کشورهای متعاهد و محدودیت واردات مواد زاید از کشورهای غیر متعاهد جهت دفع.

.................................................................................................................................................

کنوانسیون چارچوب حفاظت از محیط زیست دریایی دریای خزر
تهران ـ 2003 (1382 ه . ش)

framework convention for the protection of the marine environment of the caspian sea
tehran- 2003


هدف
هدف این کنوانسیون، حفاظت از محیط زیست دریای خزر از کلیه منابع آلوده کننده از جمله حفاظت، نگهداری، احیاء و استفاده منطقی و پایدار از منابع بیولوژیکی دریای خزر میباشد.
.............................................................................................................................................

کنوانسیون وین برای حفاظت از لایه ازن وین ـ 1987 (1366 ه . ش)

vienna convention for the protection of the ozone layer
vienna - 1987


هدف کنوانسیون :
حفظ سلامت انسان ومحیط زیست در برابر خطرات ناشی از تغییر و کاهش لایه ازن .



پروتکل مونترآل در مورد مواد کاهنده لایه ازن مونترآل - 1987 ( 1366 ه . ش)


montreal protocol on substances
that deplete the ozone layer
montreal - 1987


هدف پروتکل :
حفاظت از لایه ازن از طریق پیش بینی و برقراری ضوابط و معیارهایی در جهت کنترل انتشار مواد کاهنده لایه ازن در جهان .
...............................................................................................................................................

کنوانسیون بازل دربارة کنترل انتقالات برون مرزی مواد زاید زیان بخش و دفع آنها
بازل ـ 1980 (1368 ه . ش)
bazel convention onthe control


of transboundarymovements of


hazardous wastes andtheir


disposal


bazel - 1989




هدف کنوانسیون :
الزام دولت های عضو به کاهش حجم نقل وانتقال برون مرزی مواد زائد موضوع کنوانسیون وایجاد این مواد در حد بی ضرر به محیط زیست واعمال مدیریت مناسب وموثر نسبت به نقل وانتقال ودفع مواد مذکور .
.................................................................................................................................................

کنوانسیون تنوع زیستی ریودوژانیروـ 1992 (1371 ه . ش)

convention onbiological


diversity


rio - 1992



هدف کنوانسیون :
حفظ تنوع زیستی ،استفاده پایدار از گونه های زیستی وسهیم شدن عادلانه وبرابر در منافع حاصل از کاربرد منابع ژنتیکی از جمله از طریق د سترسی مناسب به این منابع و انتقال صحیح تکنولوژی های مرتبط با در نظر گرفتن کلیه حقوق مربوط به آن منابع و تکنولوژی ها.
..............................................................................................................................................

پروتکل ایمنی زیستی (کارتاهنا) نایروبی ـ 2000 (1379 ه . ش)

cartagena protocol on biosafty
to the convention on biological
diversity
nirobi - 2000



هدف معاهده :
هدف این پروتکل کمک و همیاری در جهت تضمین سطح مناسب حفاظت در زمینه انتقال ، جابجایی و استفاده ایمن از موجودات زنده تغییر شکل یافته است که حاصل فناوری زیستی جدید هستند و با در نظر گرفتن مخاطرات آنها برای سلامت انسان به ویژه نقل و انتقالات برون مرزی اثرات زیان آوری بر حفظ و استفاده پایدار از تنوع زیستی داشته باشد .
.............................................................................................................................................

کنوانسیون جلوگیری از آلودگی دریایی ناشی از دفع(تخلیه) مواد زاید ودیگر مواد
لندن ـ 1972 (1351 ه . ش)
convention on theprevention


of marine pollutionby


dumping of wastes and othermatter


london - 1972








هدف کنوانسیون :
کنترل وجلوگیری از آلودگی دریائی ناشی از تخلیه ودفع مواد زائد وتشویق وحمایت از انعقاد قراردادها وتوافقنامه ها ی منطقه ای مکمل این کنوانسیون .
.............................................................................................................................................

کنوانسیون بین المللی آمادگی، مقابله درو همکاری در برابر آلودگی نفتی لندن ـ 1990
(1369 ه . ش)
international convention on oil
pollution preparedness, response
and co-operation
(oil pollution preparedness)
london – 1990





پروتکل مربوط به مداخله در دریاهای آزاد در صورت بروز آلودگی ناشی از موادی غیر از نفت
لندن ـ 1973 (1352 ه . ش)



protocolrelating to intervention


on the high seas in cases ofpulloution


by substance otherthanoil


london - 1973





هدف پروتکل :

ایجاد صلاحیت واختیار برای کشورهای عضو برای مبادرت به اقدام ومداخله در دریای ازاد در صورت بروز سانحه دریائی وایجاد خطرات شدیدوقریب الوقوع ناشی از آلودگی با موادی غیر از نفت.
..................................................................................................................................................

کنوانسیون بین المللی جلوگیری از آلودگی دریا ناشی از کشتیها- مارپل ـ 78ـ 1973
(1351 ه . ش)
convention on the prevention of marine pollution from ships
marpol - 1973 - 78




هدف کنوانسیون :
هدف این کنوانسیون جلوگیری از آلودگی عمدی محیط زیست دریایی و بر طرف سازی کامل آلودگی محیط زیست دریایی ناشی از نفت و دیگر مواد مضر و به حداقل رساندن اتفاقی این مواد است .
.................................................................................................................................................

پروتکل مربوط به کنوانسیون بینالمللی جلوگیری از آلودگی دریا ناشی از کشتیها
مارپل ـ 1978 (1357 ه . ش)
protocol on the prevention of marine pollution from ships
marpol - 1978



قانون الحاقِ جمهوری اسلامی ایران به پروتکل 1978 مربوط به کنوانسیون بینالمللی جلوگیری از آلودگی دریا ناشی از کشتیها 1973 (مارپل 78 / 1973)
............................................................................................................................................

کنوانسیون آیین اعلام رضایت قبلی برای درمواد شیمیایی و آفتکشهای
خطرناک خاص در تجارت بینالمللی (روتردام 2003)


هدف کنوانسیون :
هدف این کنوانسیون ارتقای مسئولیت مشترک و تلاش های مبتنی بر همکاری بین اعضا در تجارت بین المللی برخی مواد شیمیای خطرناک بمنظور حفظ سلامت انسان و محیط زیست از آسیب های بالقوه و مساعدت در جهت استفاده سازگار با محیط زیست آنها می باشد که از طریق تسهیل نمودن تبادل اطلاعات درخصوص ویژگیهای مواد شیمیایی با پیش بینی فرایند تصمیم گیری ملی در رابطه با واردات و صادرات آنها و اعلام این تصمیمات به اعضا انجام می شود .
ماده واحده ـ به دولت جمهوری اسلامی ایران اجازه داده میشود به کنوانسیون روتردام در مورد آیین اعلام رضایت قبلی برای مواد شیمیایی و آفتکشهای خطرناک خاص در تجارت بینالمللی ملحق شود و سند تصویب آن را نزد مرجع نگهدارنده تودیع نماید.

...............................................................................................................................................

کنوانسیون مدیریت زیست محیطی آلاینده های آلی پایدار (استکهلم)

CONVENTION ON THE PERSISTENT
ORGANIC POLLUTANTS (POPs)
(STOCKHOLM)



هدف معاهده :
هدف این کنوانسیون حفاظت از سلامت انسان و محیط زیست در مقابل آلاینده های آلی پایدار که دارای خصوصیات سمیت ، مقاومت در برابر تجزیه ، تجمع در بدن موجودات و انتقال از طریق هوا ، آب و گونه های مهاجر است می باشد .
..............................................................................................................................................

 برنامه همکاریهای زیست محیطی کشورهای جنوب آسیا
کلمبوـ 1980(1370 ه . ش).

south asian conservation environment program (sacep)
colombo - 1980



هدف برنامه :
حمایت و تشویق اجرای طرحهائی در جهت بهبود وضعیت محیط زیست اعم از طبیعی وانسانی و بهبود کیفیت زندگی در کشورهای جنوب اسیا و استفاده صحیح و پایدار از منابع طبیعی برای از بین بردن فقر وکاهش نابرابریهای موجود در کشورهای مذکور.
.............................................................................................................................................

کنفرانس ریو ـ موافقت ها _کنوانسیون ها _ توسعه پایدار _ موضوعات

مجمع عمومى سازمان ملل در سال 1989 تصمیم گرفت که به منظور شناساندن و پیشرفت توسعه پایدار در سال 1992 در شهر ریودوژانیرى برزیل (اجلاس عالى زمین ) را با نام کنفرانس ‍ محیط زیست و توسعه سازمان ملل برگزار نماید.
.
آماده سازى شرایط براى برگزارى کنفرانس ریو

دستور کار اجلاس ریو به سرعت تدوین شد. در اواخر دهه 1980 نگرانیهاى بین المللى از افزایش گازهاى گلخانه اى مانند دى اکسید کربن ، متان ، اکسیدهاى نیترات (سى . اف . سى ) به شدت در حال گسترش ‍ بود، زیرا این گازها بر تعادل کلى انرژى زمین تاثیر مى گذارند و به گرم شدن کره زمین و تغییرات آب و هوا دامن مى زنند. در سال 1988 و به منظور ارزیابى و بررسى خطرات تغییرات آب و هوا، هیاتى بین المللى مرکب از دانشمندان ، به نام هیات بین المللى بررسى تغییرات آب و هوا با همکارى یونپ و سازمان جهانى هواشناسى تشکیل شد. کشورهاى شرکت کننده در دومین کنفرانس جهانى آب و هوا که در نوامبر 1990 در شهر ژنو برگزار شد، با استناد به گزارشهاى انتشار یافته هیات فوق در آن سال ، به این نتیجه رسیدند که ایجاد کنوانسیونى بین المللى براى مقابله با معضل تغییرات آب و هوا بسیار حیاتى است . سه ماه پس از آن مذاکرات شروع شد و کشورهاى مذاکره کننده مصمم شدند کنوانسیون مقدماتى تغییرات آب و هوا را تشکیل دهند و آنرا در کنفرانس ریو به تصویب رسانند. همچنین نگرانیهاى بین المللى گسترده اى در زمینه نابودى منابع طبیعى و انقراض نسل بسیارى از گونه هاى گیاهى - جانورى مشاهده مى شد. یونپ در خلال سالهاى 1988 تا 1990 گروهى از متخصصان امر را گردهم آورد تا این معضل را بررسى کنند و در ژوئن 1991 مذاکرات براى تشکیل کنوانسیونى در زمینه تنوع گونه هاى گیاهى - جانورى و به تصویب رساندن آن در کنفرانس ریو آغاز شد. علاوه بر این بسیارى از کشورهاى صنعتى در صدد ایجاد کنوانسیونى بین المللى در زمینه جنگلدارى استوایى ، بر آمدند. اما کشورهایى چون مالزى و برزیل که داراى جنگلهاى استوایى وسیعى هستند، با این امر مخالفت ورزیدند و ادعا کردند که چگونگى استفاده از منابع جنگلى حق طبیعى و قانونى آنهاست ، همان گونه که کشورهاى صنعتى قرنها پیش چنین حقى را براى خود متصور بودند. از این رو، کشورهاى غربى به منظور جلب حمایت کشورهاى افریقایى با بیابانزایى کردند. معضل بیابانزایى گریبان گیر بسیارى از کشورهاى افریقایى بود و یونپ نیز از اواسط دهه 1970 براى مقابله با آن تلاش کرده بود. با این حال بسیارى از کشورهاى توسعه یافته در کارایى و ارزش کنوانسیون خاص در زمینه بیابانزایى تردید داشتند و معضل بیابانزایى را معضل استفاده ناپایدار از زمین مى دانستند. بدین سبب تلاشهاى انجام گرفته در جهت تشکیل کنوانسیون جنگلدارى بى نتیجه ماند و تلاشگران به مجموعه اى از (اصول جنگلدارى ) قناعت کردند. اما مذاکرات به منظور تشکیل کنوانسیون بیابانزایى ادامه یافت . علاوه بر تلاش براى تشکیل کنوانسیون هاى فوق الذکر، اقدامات بین المللى به منظور دستیابى به توافق بر سر مفهوم توسعه پایدار و اهداف نهفته در این مفهوم نیز چشمگیر بود. مذاکرات به طور عمده بر سر ارایه دو سند اصلى براى تصویب در کنفرانس ‍ ریو بود. سند اول ، بیانیه اى از اصول مورد تفاهم بود که بعدها در کنفرانس ‍ ریو به بیانیه ریو تغییر نام داد و سند دوم ، دستور العمل هاى لازم براى اجراى طرح توسعه پایدار بود که در کنفرانس ریو به نام دستور العمل 21 ملقب شد.

 کنفرانس ریو

کنفرانس ریو از جمله بزرگترین نشست هاى عالى بین المللى است که تاکنون برگزار شده است . حدود 150 کشور و در یک مرحله از این کنفرانس ‍ حدود 135 رئیس کشور حضور داشتند. حدود 4500 نفر از نمایندگان دولتها، بیش از 10000 خبرنگار، فیلمبردار، و نمایندگان 1500 سازمان غیر دولتى نیز در این اجلاس حضور به هم رسانده بودند. سازمانهاى غیر دولتى نیز به موازات کنفرانس ریو و در حاشیه آن ، کنفرانس مشابهى تشکیل دادند و البته از حق شرکت در اجلاس رسمى این کنفرانس بى بهره نبودند. کنفرانس ریو بحث روز محافل شد. بیانیه ریو، دستور العمل 21 و بیانیه اصول جنگلدارى به تصویب رسید و کنوانسیونهاى تغییرات آب و هوا و تنوع گونه هاى گیاهى - جانورى به ترتیب توسط 154 و 150 کشور به امضا رسید. کنوانسیون بیابانزایى براى تصویب رسیدن در کنفرانس ریو به موقع به دبیر خانه کنفرانس نرسید و بعدها در ژوئن 1994 به امضا رسید. با این وجود این کنوانسیون نیز از جمله دستاوردهاى اجلاس عالى زمین تلقى مى شود.

 موافقهاى صورت گرفته در کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمانملل (کنفرانس ریو)

بیانیه ریو: این بیانیه مشتمل بر 27 اصل کلى براى تعیین وظایف دولتها در قبال توسعه و محیط زیست است . این اصول به مسایلى چون وظایف کشورها و همکاریهاى بین المللى براى محافظت از محیط زیست ، نقش و حقوق شهروندان ، زنان و ساکنان بومى در این رابطه مى پردازد. براى مثال ، اصل هفتم وظایف مشترک ، اما متفاوت کشورهاى توسعه یافته و کشورهاى در حال توسعه در قبال محیط زیست را بیان مى کند. اصل 10 بیان مى دارد که بهترین راه براى مقابله با معضلات زیست محیطى ، مشارکت آحاد مردم ، آموزش عمومى و اطلاع رسانى درست است . اصل 15 ضرورت اتخاذ رویکردهاى پیشگیرانه را گوشزد مى کند و مى گوید که فقدان شواهد علمى معتبر نباید مانع از اجراى اقدامات مفید براى جلوگیرى از تخریب محیط زیست شود. دستور العمل 21: سندى است 400 صفحه اى شامل 40بخش و هدف از آن ارایه راهکارهایى براى توسعه پایدار است . در این 40 بخش موضوعات گسترده اى چون تشویق توسعه پایدار شهرى ، مقابله با معضل نابودى جنگلها، توسعه تجهیزات حفاظت از محیط زیست ، اداره اکوسیستم هاى حساس کوهستانى و اداره آبهاى خطرناک مورد بررسى قرار مى گیرد. همچنین چندین بخش این سند به تبیین و تقویت نقش ‍ (گروههاى عمده ) یعنى مقامات محلى ، زنان ، جوانان ، اتحادیه هاى کارگرى ، دانشمندان ، صنعت و تجارت و کشاورزان مى پردازد. هشت بخش ‍ آخر آن نیز درباره موانع موجود بر سر راه اجراى تعهدات است ، موانعى چون ارایه مکانیزم هاى صحیح مالى و برقرارى ترتیبات نهادین . بخش ‍ تسهیلات جهانى محیط زیست نیز موظف به ارایه کمکهاى مالى براى کمک به دستور العمل 21 مى باشد. هدف از تشکیل کمیسیون توسعه پایدار ارتقاى سطح کیفى فعالیتها و بررسى پیشرفتهاى حاصل شده در زمینه اجراى مفاد دستورالعمل 21 و هماهنگ سازى فعالیتهاى نهادهاى مختلف سازمان ملل در این زمینه است .
کنوانسیون مقدماتى در زمینه تغییرات آب و هوایى : این کنوانسیون توسط 153 کشور به امضا رسید و طى 18 ماه یعنى در 21 مارس 1994 به مرحله اجرا درآمد. این کنوانسیون مقدماتى بوده و به منظور تعیین اصول ، اهداف نهادها و راهکارهایى که در آینده نیاز به گسترش بیشترى دارد تشکیل شد. هدف از این کنوانسیون که در بند دوم آن مذکور است ، ثابت نگه داشتن پراکندگى گازهاى گلخانه اى در جو زمین ، در سطحى است که تغییرات خطرناکى در آب و هوا ایجاد نشود. دستیابى به چنین سطحى باید در طى مدت زمان مناسبى صورت گیرد تا اکوسیستم با تغییرات آب و هوا سازگارى طبیعى یافته و فرآیند تولید محصولات غذایى با خطر مواجه نشود و توسعه اقتصادى نیز به شکل پایدارى ادامه یابد از آنجا که کشورهاى توسعه یافته بیشتر از سایر کشورها در تخریب لایه ازون نقش ‍ داشته اند، باید به عنوان اولین اقدام یا به صورت انفرادى و یا به صورت جمعى میزان تولید گازهاى گلخانه اى خود را به سطح این میزان در سال 1990 تقلیل دهند. به هر حال این مطلب هیچ گونه الزام قانونى ندارد مهمترین تعهدات قانونى و الزام آور کنوانسیون مقدماتى تغییرات آب و هوا ارایه گزارشهاى منظم از سوى کشورها درباره میزان تولید گازهاى گلخانه اى و سیاستها و اقدامات این کشوره در جهت کاهش تولید این گازها بود. این گزارشها پس از دریافت در سطح بین المللى مورد بررسى و ارزیابى قرار مى گیرد. هدف از این ارزیابى بین المللى ، برگزارى مذاکرات به منظور افزایش تعهدات کشورها و نیز تدوین و اجراى طرحهاى ملى است .

کنوانسیون تنوع گونه هاى گیاهى - جانورى : این کنوانسیون را نیز 155 کشور امضا کردند و در 29 دسامبر 1993 لازم الاجرا گردید. هدف این کنوانسیون مقدماتى حفظ تنوع زیست شناختى کره زمین است . این امر با حفاظت از گونه هاى گیاهى - جانورى ، اکو سیستم ها، منابع و همچنین کنترل استفاده از منابع ژنتیک و تجهیزات زیست شناختى صورت مى پذیرد. کشورهاى امضا کننده موظف شدند تنوع گونه هاى گیاهى - جانورى را حفظ نموده ، گزارشهاى منظمى در این زمینه ارایه دهند که این گزارشها نیز به صورت بین المللى مورد بررسى قرار مى گیرد اصول تبیین قلمروشان بسیار جنجال برانگیز، مبهم و مشروط بود این اصول ، حقوقى را براى کشورها تعیین نموده بود، اما به این شرط که نتایج حاصل از این منابع میان کشورها به صورت عادلانه و مساوى تقسیم شود. اصول جنگلدارى : پس از آنکه کشورهاى غربى موفق به ایجاد کنوانسیون جنگلدارى نشدند به این اصول تن در دادند. این اصول براى مدیریت و حفاظت منابع جنگلى وضع شده اند و در عین حال نحوه استفاده کشورها از جنگلهایشان را حق مسلم آنها مى دانند. کنوانسیون مقابله با بیابانزایى : این کنوانسیون در ژوئن 1994 به امضا رسید، ولى بسیارى آنرا از نتایج کنفرانس ریو مى دانند. هدف این کنوانسیون تقویت همکاریهاى بین المللى براى مقابله با معضلاتى چون تخریب زمین در نواحى بایر، نیمه بایر، خشک و نیمه خشک که ناشى از عوامل متعددى چون تغییرات آب و هوایى و فعالیتهاى بشرى است . این کنوانسیون راهکارهاى مفیدى را براى مدیریت زمینهاى کم محصول به کشورهایى که چنین زمینهایى دارند و نیز به کشورهاى حمایت کننده مالى ارایه مى دهد و هدف از آن ارایه چارچوبى براى همکارى کشاورزان ، سازمانهاى غیر دولتى حفاظت از محیط زیست ، دولتها، سازمانهاى بین المللى ، نهادهایى که هزینه مالى طرحها را تامین مى کنند و کشورهاى حمایت کننده مالى است و البته این کنوانسیون هیچ گونه الزام قانونى ندارد.

 تدوین و اجراى کنوانسیون هاى کنفرانس ریو

بسیارى ، کنفرانس ریو را که در سال 1992 برگزار شد موفقیت آمیز مى دانند. البته نتایج مثبت و عینى این کنفرانس را تنها مى توان با توجه به چگونگى اجرا و توسعه بیشتر موافقتنامه ها و کنوانسیون هاى امضا شده در آن ارزیابى کرد. شایان ذکر است که کنوانسیون هاى تغییرات آب و هوا و تنوع گونه هاى زیست شناختى ، کنوانسیون هاى مقدماتى بودند یعنى در این کنوانسیون ها، اهداف اصول ، هنجارها و همچنین راههاى هماهنگ سازى اقدامات بین المللى چون بررسى منظم تعهدات و در صورت لزوم تقویت و افزایش ‍ آنها، ترسیم شد. با این وجود تعهدات ابتدایى کشورهاى امضا کننده این کنوانسیون ها اندک و پشتوانه اجرایى این تعهدات نیز ضعیف بود. از سوى دیگر، براى آنکه این کنوانسیون ها براى ارایه در کنفرانس ریو به موقع حاضر شود، لازم مى نمود که موضوعات مورد اختلاف و پیچیده در آنها به نوعى حذف شوند. از این رو، حتى پیش از تصویب مقدماتى این کنوانسیون ها در کنفرانس ریو، بسیارى از قوانین ، نهادها و راهکارهاى متصور شده در آنها حذف شد. حتى بعد از موافقت بر سر کنوانسیون تنوع گونه هاى گیاهى - جانورى در ریو نیز بسیارى از مسایل و بندهاى مطرح شده در آن مبهم و نامشخص بود از این رو کمیسیون هاى مذاکرات بین المللى (INC) که مسوول برگزارى مذاکرات تکمیلى در زمینه توافقات به عمل آمده در کنفرانس ریو بودند، براى رفع این ابهامات تا پیش از الزام آور شدن آنها، تشکیل جلسه دادند.
پیمانهاى بین المللى قبل از آنکه الزام آور شوند باید به تصویب حداقل تعدا کشورها (که طرف پیمان نیز محسوب مى شوند) برسند و این تعداد حداقل ، در پیمانهاى مختلف متفاوت است و در هر پیمانى جداگانه ذکر مى شود. براى مثال ، براى آنکه کنوانسیون تغییرات آب و هوا الزام آور شود باید حداقل به تصویب 50 کشور مى رسید. تصویب یک پیمان بین المللى به معناى آن است که این پیمان باید از تصویب نمایندگان مجلس کشورى که آنرا امضا کرده بگذرد تا آن کشور بر اساس ‍ قانون ملزم به اجراى تعهدات خود در قبال آن پیمان گردد. معمولا تصویب یک پیمان بین المللى با حداقل تعداد کشورهاى مذکور در آن ، مدتهاى مدیدى به طول مى انجامد (براى نمونه ، قانون دریاهاى سازمان ملل که در سال 1982 امضا شد 12 سال بعد، یعنى در سال 1994 به تصویب نهایى رسید) خوشبختانه هر سه کنوانسیون امضا شده در کنفرانس ریو به نسبت سریع - یعنى در خلال دو سال به تصویب رسید اولین کنفرانس طرفهاى موافقتنامه در سال 1995 برگزار شد که تا آن زمان اکثر کشورهاى عضو سازمان ملل (بیش از 125 کشور) طرفهاى قانونى کنوانسیون هایى بودند که در ریو به امضا رسیده بود. با توجه به مدت زمان لازم براى تصویب سایر پیمانهاى بین المللى که معمولا مدت مدیدى به طول مى انجامد، سرعت عمل کشورها در تصویب کنوانسیون هاى پیمان ریو بسیار چشمگیر بود و این امر تا حد زیادى مرهون تلاش بى وقفه کشورهاى شرکت کننده بود.
در اولین کنفرانس طرفهاى کنوانسیون تغییرات آب و هوا که در مارس 1995 در شهر برلین آلمان تشکیل شد تصمیم بر آن شد که هر چه زودتر مذاکراتى در زمینه ایجاد تعهدات الزام آورتر براى کشورهاى صنعتى به منظور کاهش ‍ تولید گازهاى گلخانه اى توسط این کشورها، صورت پذیرد. در سال 1995 کشورهاى پیشرفته صنعتى و کشورهاى عضو اتحادیه اروپا متهد شدند تا سال 2000 میزان تولید گازهاى گلخانه اى خود را به سطح میزان تولید این گازها در سال 1990 تقلیل دهند. برخى کشورها چون آلمان و هلند اعلام کرده بودند که میزان تولید گازهاى گلخانه اى را از این میزان نیز بیشتر تقلیل مى دهند. اما تا سال 1996 پیشرفت چندانى در این زمینه حاصل نشد. پر واضح بود براى اینکه کشورها حتى بتوانند میزان تولید این گازها را در سطح سال 1990 ثابت نگه دارند نیاز به اتخاذ تدابیر بیشترى داشتند و متاسفانه مجاب ساختن کشورهاى صنعتى به پذیرفتن تعهدات بیشتر و الزام آورتر دور نماى نوید بخشى نداشت .
ائتلاف کشورهاى جزیره اى کم وسعت (AOSIS) که به دلیل موقعیت جغرافیایى شان در معرض خطرات جدى آب گرفتگى بواسطه بالا آمدن سطح آب دریاها بودند، خواستار موافقت سایر کشورها با 20 درصد کاهش تولید گازهاى گلخانه اى تا سال 2005 توسط کشورهاى صنعتى بودند. اما کشورهاى عضو اوپک و متحدانشان در گروه کشورهاى در حال توسعه به شدت با این تلاشها مخالفت ورزیدند، زیرا از آن واهمه داشتند که این امر منجر به کاهش ‍ تقاضاى خرید نفت از سوى کشورهاى صنعتى گردد. کشورهاى عضو اتحادیه اروپا و دیگر کشورهاى اروپاى غربى با کاهش تولید گازهاى گلخانه اى به میزان 5 تا 10 درصد تا سال 2010 موافق بودند، اما امریکا، کانادا، ژاپن ، استرالیا و برخى دیگر از کشورهاى توسعه یافته چندان تمایلى به کاهش این گازها از خود نشان نمى دادند. بسیارى از کشورهاى کمونیست اروپاى شرقى و اعضاى اتحاد جماهیر شوروى سابق از پذیرش هر گونه تعهد یا تعهداتى که مانع از رشد اقتصادى آنها مى شد، خوددارى مى کردند.

این کشورها استدلال مى کردند که چرا باید آنها در زمره کشورهاى توسعه یافته محسوب شوند در حالیکه کشورهاى ثروتمندى چون مالزى و کره جنوبى از جمله کشورهاى در حال توسعه محسوب مى شوند. (تعهدات کشورهاى توسعه یافته در مقایسه با تعهدات کشورهاى در حال توسعه ، در زمینه کاهش تولید گازهاى گلخانه اى بسیار بیشتر بود).
مباحث فوق نشان مى دهد که اجراى عدالت و در نظر گرفتن حقوق و شرایط کشورها در مذاکرات جهانى تا چه حد پیچیده و دشوار است . اختلاف شرایط در میان کشورهاى در حال توسعه و کشورهاى توسعه یافته ، دست کمى از اختلاف شرایط کشورهاى این دو گروه با یکدیگر ندارد. حتى در میان کشورهاى توسعه یافته غربى نیز، کشورهاى اروپاى جنوبى ادعا مى کنند که در مقایسه با سایر کشورهاى پیشرفته ، فقیر محسوب مى شوند و نباید ملزم به ثابت نگه داشتن یا کاهش میزان تولید گازهاى گلخانه اى خود شوند.
ژاپن و برخى دیگر از کشورها نیز چنین استدلال کرده اند که تدابیرى را براى استفاده بهینه از انرژى اتخاذ کرده اند، لذا نباید مشمول همان میزان کاهش ‍ تولیدى شوند که امریکا ملزم به پایبندى بدان است همچنین نخبگان کشورهاى در حال توسعه به سبک مردم کشورهاى توسعه یافته زندگى مى کنند و از امکانات رفاهى همانندى بهره مى برند و تعداد این نخبگان در کشورهایى چون برزیل ، هند و چین بسیار بیشتر از جمعیت کشورهاى متوسط یا کوچک توسعه یافته است .
بنابراین بى شک بسیارى بر این عقیده اند که این گروه از نخبگان را نیز باید واداشت که روال زندگى خود را طورى تنظیم کنند که به محیط زیست آسیب نرسانند و تغییرات آب و هوا را موجب نگردند. به هر حال هر گونه تلاش براى تنظیم تعهدات جداگانه براى کشورهاى مختلف با توجه به شرایط خاص آنها و به منظور برقرارى مساوات بى ثمر خواهد ماند. از این رو هم مصلحتهاى سیاسى و هم موانع موجود بر سر راه برقرارى مساوات در زمینه کشورهاى مختلف ایجاب مى کند که در موافقتنامه هاى بین المللى در زمینه جلوگیرى از تغییرات آب و هوا به تمایز میان کشورهاى جنوب و کشورهاى شمال بسنده کرد. گزارشهاى واصله از سوى کشورهاى تصویب کننده کنوانسیون تغییرات آب و هوا در زمینه میزان تولید ملى گاز گلخانه اى این کشورها و اقدامات آغازین آنها براى کاهش این میزان از سوى هیاتهاى بین المللى مرتبط بررسى مى شد.
این روند به اجراى اقداماتى در زمینه محدود سازى تولید گازهاى گلخانه اى کمک بسیارى نمود این گزارشها همچنین کمک شایانى به افزایش آگاهى از نواقص و کاستى ها و موفقیتهاى حاصل شده کرد و نقش ‍ مهمى در بکارگیرى امکانات لازم و اعمال فشارهاى ممکن در جهت دستیابى به موفقیتها و پیشرفتهاى بیشتر ایفا نمود. با این وجود چالشهاى موجود در زمینه تقویت همکاریهاى بین المللى به منظور جلوگیرى از تغییرات آب و هوایى بسیار زیاد است و نباید انتظار داشت که در آینده اى نزدیک در این زمینه تحولات بنیادین صورت گیرد.
حتى کار آمد نمودن کنوانسیون تغییرات آب و هوا نیز خود چالش بزرگى است و ثمرات آن در دراز مدت به بار خواهد نشست . کنوانسیون تنوع گونه هاى گیاهى - جانورى نیز تا حدى به سرعت آغاز به کار کرد، اما اختلافات اساسى در زمینه اهداف و اولویتهاى این کنوانسیون باقى ماند. در زمینه حفظ منابع طبیعى و حفظ تنوع گونه هاى حیات وحش که بدان وابسته است ، پیشرفت چندانى حاصل نشد در حالیکه بسیارى از کشورهاى توسعه یافته آنرا اصلى ترین هدف این کنوانسیون مى دانستند.
بسیارى از کشورهاى در حال توسعه در صدد تحقق اهداف گسترده ترى بودند. اهدافى چون نظارت بر انتقال فناورى و اختصاص بودچه براى ایجاد بانکهاى ژن و حفاظت از منابع طبیعى ، کسب سهمى از منافع اقتصادى حاصل از تنوع گونه هاى گیاهى - جانورى و به خصوص فناوریهاى پیشرفته در این زمینه و وضع حقوق قانونى در زمینه منابع ژنتیک موجود در قلمرو کشورها و فرآورده هاى حاصل از این منابع . بحث درباره این مسایل به بن بست رسید و از این رو در سال 1995 تصمیم بر آن شد که پروتکلى در زمینه امنیت زیست شناختى و به خصوص نقل و انتقال ارگانیسم هایى که از طریق مهندسى ژنتیک تولید شده اند ایجاد گردد. البته موفقیت یا شکست این پروتکل تاثیرى بر جلوگیرى از نابودى گونه هاى مختلف جانورى - گیاهى و منابع طبیعى نخواهد داشت .
هدف اصلى از امضاى کنوانسیون مبارزه با بیابانزایى که در سال 1996 به تصویب رسید، ترغیب کشورهاى پیشرفته به اعطاى کمکهاى مالى و حمایت از کشورهاى در حال توسعه - واقع شده در مناطق خشک - در زمینه مقابله با نابودى زمین بود.

 دستور العمل 21: تقویت توسعه پایدار
در کنفرانس ریو، چند نهاد به منظور رسیدگى و ترغیب اجراى دستور العمل 21 و بسط آن بنا نهاده شد از مهمترین این نهادها مى توان به کمیسیون توسعه پایدار (CSD) و تسهیلات جهانى در زمینه محیط زیست (GEF) اشاره کرد که با یونپ (برنامه محیط زیست سازمان ملل ) و برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP) و دیگر سازمانهاى وابسته به سازمان ملل همکارى داشتند. بى تردید هیچ کس توقع نداشت که این نهادها به طور مستقیم به اجراى دستور العمل 21 بپردازند و یا دیگران را به این امر وادارند، بلکه امید آن مى رفت که این نهادها فرایند موثر و گسترده بین المللى و کشورى را به منظور تحقق اهداف متصور شده در دستور العمل 21 تقویت کنند.
کمیسیون توسعه پایدار مرکب از نمایندگان 53 کشور است که براى دوره هاى سه ساله انتخاب مى شوند و گزینش به نحوى است که از تمامى نواحى جغرافیایى مختلف ، نمایندگانى در این کمیسیون حاضر باشند. این کمیسیون در سال 1993 آغاز به کارکرد و از آنزمان تاکنون هر ساله نشستى براى بررسى پیشرفتهاى انجام شده در زمینه جوانب مختلف دستور العمل 21 داشته است .
حضور وزراى کشورهاى مختلف در اجلاس این کمیسیون چشمگیر بوده و موجب افزایش اعتبار سیاسى آن شده است . همچنینسازمانهاى غیر دولتى حفاظت از محیط زیست نیز اجازه دارند در اجلاس شرکت نمایند که این امر، اجلاس کمیسیون توسعه پایدار را به نوعى اجلاس نیمه عالى زمین تبدیل کرده است .
همدلى و همکارى میان سازمانهاى غیر دولتى حفاظت از محیط زیست و کشورهاى دلسوز محیط زیست نیز اجازه دارند در اجلاس شرکت نمایند که این امر، اجلاس ‍ کمیسیون توسعه پایدار را به نوعى اجلاس نیمه عالى زمین تبدیل کرده است . همدلى و همکارى میان سازمانهاى غیر دولتى حفاظت از محیط زیست و کشورهاى دلسوز محیط زیست شرایط را فراهم آوردهاست تا دستور العمل متنوع زیست محیطى در این کمیسیون تنظیم و پیگیرى شود. به طور کلى هدف از تشکیل این کمیسیون ، تقویت توسعه پایدار از سه طریق بوده است . نقش نخست آن در زمینه تقویت همکارى میان نهادهاى بین المللى در زمینه گسترش توسعه پایدار تحین برانگیز، اما چندان کار ساز نبوده است .
اما نقش دوم این کمیسیون در زمینه بررسى گزارشهاى کشورهاى مختلف در رابطه با جوانب متعدد مثبت بوده است . البته نباید اهمیت ترغیب کشورهاى مختلف به بررسى اقداماتشان و ارایه سیاستهاى کار آمد و لحاظ کردن آنها را در گزارشهاى ملى ناچیز انگاشت . کمیسیون توسعه پایدار، تریبون آزادى است که در آن از کشورها درباره سیاستها و تطابق ادعاهایشان با واقعیت (باز خواست ) مى شود. البته حضور سازمانهاى غیر دولتى حفاظت از محیط زیست در این کمیسیون نیز براهمیت این روند افزوده است . نقش سوم کمیسیون توسعه پایدار، پیگیرى طرحهاى نیمه تمام مطرح شده در کنفرانس ریو و تدوین رژیمهایى براى مقابله با معضلات جدید زیست محیطى است .
براى مثال ، متعاثب بحث و تبادل نظر در زمینه معضل نابودى جنگلها در این کمیسیون هیاتى بین المللى به منظور بررسى این معضل تشکیل شد. فعالیتها و تحقیقات این هیات نتیجه داد و در سال 1996 توافقى در زمینه آغاز مذاکرات بین المللى به منظور تشکیل کنوانسیون جنگلدارى به عمل آمد.
پس از کنفرانس ریو، کنفرانس هاى بین المللى متعددى برگزار شد. کنفرانس ‍ جمعیت و توسعه (مصر 1994)، کنفرانس توسعه اجتماعى (کپنهاگ 1995)، کنفرانس نقش و حقوق زنان (پکن 1995)، کنفرانس توسعه شهرى (استانبول 1996) اختلاف نظر در مورد نقش و اهمیت این کنفرانس ها وجود دارد، اما این حقیقت را نیز نمى توان انکار کرد که چنین کنفرانس هایى در افزایش آگاهى و نگرانى سیاسى بسیار مفید بوده و همچنین نقش مهمى در زمینه گسترش شبکه هاى بین المللى کارشناسان محیط زیست ، سازمانهاى غیر دولتى حفاظت از محیط زیست و سایر گروههاى ذیربط داشته اند.
بخش تسهیلات جهانى محیط زیست در کنفرانس ریو به عنوان مکانیسم مالى تامین بودجه براى اجراى کنوانسیون هاى تغییرات آب و هوا و تنوع گونه هاى گیاهى - جانورى و اجراى دستور العمل 21 تشکیل شد. این بخش متعهد شده بود که به علت تسلط کامل کشورهاى غربى پیشرفته بر این تسهیلات جهانى ، تغییراتى در ساختار خود ایجاد کند. این امر در سال 1994 محقق شد. بر اساس این تغییرات ساختارى ، بخش تسهیلات جهانى محیط زیست از آن پس توسط شورایى اداره مى شد شامل نمایندگانى از کشورهاى توسعه یافته و در حال توسعه .
اتخاذ تصمیم در شورا بر اساس اجماع بود و اگر این اجماع به دست نمى آمد، تصمیمات بر اساس راى اکثریت هر یک از دو گروه فوق گرفته مى شد. از ویژگیهاى دیگر بخش تسهیلات جهانى نوین محیط زیست ، کسب شناخت بیشتر و قانونمندتر شدن آن بود، زیرا سازمانهاى غیر دولتى محیط زیست اجازه حضور در اجلاس و بررسى اسناد به امضا رسیده را داشتند.

سرمایه بخش تسهیلات جهانى محیط زیست از چند میلیارد دلار متجاوز نیست (از سال 1994 تا 1997 سرمایه آن به 3 میلیارد دلار بالغ مى شد) البته این سرمایه مقایسه با میزان مبادلات اقتصادى بین المللى بسیار ناچیز و حتى صفر محسوب مى شود و به هیچ وجه جوابگوى نیازهاى گسترده مالى براى گسترش توسعه پایدار نیست . با این وجود، حتى کمکهاى مالى ناچیز تسهیلات جهانى محیط زیست به کشورهاى در حال توسعه و نیز کشورهاى کمونیست سابق در پیشبرد طرحهاى ملى این کشورها به منظور گسترش توسعه پایدار بسیار مثمر ثمر بوده است .
چنین کمکهایى در (افزایش ظرفیت و توان ) این کشورها که از دانش فنى و توان مالى چندان خوبى بهره مند نیستند، بسیار حایز اهمیت است .
البته تسهیلات جهانى محیط زیست به اعطاى کمکهاى مالى براى اجراى طرحهاى بزرگ و عظیم چندان اشتیاقى از خود نشان نمى دهد که این امر منجر به بروز اختلافات دایمى میان کشورهاى دریافت کننده کمکهاى مالى و کشورهاى اعطا کننده این کمکها گشته است . با نگاهى کلى دریافتیم که نهادهاى ایجاد شده در کنفرانس ریو به منظور اجراى دستور العمل 21 چندان عملکرد مثبتى نداشته اند. اما روشن است که این نهادها در فرایندهاى اجتماعى و اقتصادى که شکل دهنده الگوهاى توسعه مى باشند، بى تاثیر هم نبوده اند.



پی نوشت :

کنفرانس ریو +٢٠ (٣١ خرداد-٢ تیر ۹١) - برزیل

ریو + ٢٠ (Rio+20) عنوان کنفرانس سازمان ملل در زمینه توسعه پایدار می باشد که در ماه ژوئن سال جاری میلادی در ریودوژانیرو- برزیل برگزار می گردد. این کنفرانس یک فرصت تاریخی برای تعریف مسیرحرکت به سوی جهانی امن تر، عادلانه تر، پاک تر، سبزتر و مرفه تر برای همه است.



درباره کنفرانس ریو + 20

در کنفرانس ریو + 20، رهبران جهان، به همراه هزاران شرکت کننده از دولت های دنیا، بخش خصوصی، سازمان های غیر دولتی و گروه های دیگر، برای دستیابی به راه حل هایی جهت کاهش فقر، گسترش عدالت اجتماعی و حصول اطمینان از بابت حفظ محیط زیست بر روی سیاره ای که از همیشه شلوغ تر است گردهم خواهند آمد.
کنفرانس سازمان ملل در زمینه توسعه پایدار (UNCSD) در راستای قطعنامه ٢٣۶/٦٤ مجمع عمومی، سازماندهی شده و از ٢٠ لغایت ٢٢ ژوئن ٢٠١٢ (٣١ خرداد- ٢ تیر ١٣۹١) ، به مناسبت بیستمین کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل (UNCED-1992) ، و دهمین سالگرد اجلاس جهانی توسعه پایدار (در ژوهانسبورگ-2002- WSSD)، در ریو دو ژانیرو (برزیل) برگزار خواهد شد.
پیش بینی می شود کنفرانس ریو + ٢٠ در بالاترین سطح ممکن، با حضور سران دولتی و دیگر نمایندگان برگزار گردیده و منتج به تهیه یک سند متمرکز سیاسی شود.

موضوع کنفرانس

کنفرانس بر روی ٢ موضوع اصلی متمرکز خواهد بود:



ایجاد یک اقتصاد سبز در زمینه توسعه پایدار و ریشه کنی فقر



کنفرانس ریو + ٢٠ نیاز توجه ویژه به هفت حوزه اصلی را برجسته ساخته است:

١. شغل مناسب؛
٢. انرژی؛
٣. شهرهای پایدار؛
٤. امنیت غذایی و کشاورزی پایدار؛
۵. آب؛
۶. اقیانوس ها؛
۷. آمادگی رویارویی با فجایع؛



سازماندهی ریو +٢٠

ریو+ ٢٠ تلاشی مشترک توسط تمامی شاخه های وابسته به سازمان ملل متحد است. یک دبیرخانه اختصاصی مسؤولیت هماهنگی و تسهیل ورود به فرایند آماده سازی از تمام نهادهای سازمان ملل را بر عهده دارد. مقر این دبیرخانه در دپارتمان امور اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد بوده و ریاست آن بر عهده شا زوکانگ (Sha Zukang) دبیر کنفرانس است که به کمک دو هماهنگ کننده اجرایی: الیزابت تامسون (وزیر سابق محیط زیست باربادوس) و برایس لالوند (وزیر سابق محیط زیست فرانسه) انجام وظیفه می نماید. فرایند آماده سازی توسط یک هیئت ١١ نفره از سفیران مناطق مختلف جهان در سازمان ملل متحد رهبری می شود. برزیل نیز بعنوان کشور میزبان، مسؤولیت تدارکات را بر عهده دارد.

توسعه پایدار چیست؟

توسعه پایدار پاسخگوی نیازهای حال حاضر بشر، بدون به خطر انداختن توانایی نسلهای آینده برای رفع نیازهای خود می باشد. به عنوان اصل توسعه بلند مدت جهانی ، توسعه پایدار، متشکل از سه رکن است:

- توسعه اقتصادی؛
- توسعه اجتماعی؛ و
- حفظ محیط زیست.



" ما نیازمند ابداع مدلی جدید هستیم ، مدلی که ارائه دهنده رشد و مشارکت اجتماعی است ، مدلی که احترام بیشتری برای منابع محدود این سیاره قائل است. به همین علت است که من توسعه پایدار را نخستین اولویت قرار داده ام. "
 
 بان کی مون- دبیر کل سازمان ملل متحد

تخریب لایه ازون و پروتکل مونترال

ازون مولکولى است مرکب از سه اتم اکسیژن و ماده اى است ناپایدار که معمولا در اتمسفر نایاب است . قسمت عمده ازون موجود در جو زمین در لایه استراتوسفر (10 تا 50 کیلومترى سطح زمین ) که لایه ازون نیز خوانده مى شود، وجود دارد. مولکولهاى ازون موجود در این لایه تقریبا تمامى اشعه هاى ماوراء بنفش خورشید (B -UV) را جذب مى کند و گیاهان و جانوران را از زیانهاى شیمیایى چون کلر، برم و فلور که توان واکنش بالایى دارند آسیب پذیر است . تا چندى پیش لایه اوزن نسبتا در برابر این مواد شیمیایى ایمن بود، زیرا این مواد به دلیل سرعت واکنش پذیریشان عمر کمى در جو زمین داشتند و نمى توانستند تا لایه ازون صعود کنند و بر آن به گونه اى مخرب تاثیر بگذارند. متاسفانه ، وقتى بشر موفق به تولید کلروفلروکربن ها (سى . اف . سى ) و هالونها شد، این سه ماده ترکیبات شیمیایى بسیار پایدارى مرکب از کلر، فلور و برم تشکیل دادند. در حقیقت پایدارى آنها تا به حدى بود که بخشى از آن تا لایه ازون صعود مى کرد. در این لایه ، این ترکیبات در معرض اشعه ماوراى بنفش خورشید شکسته شده و به عناصر تشکیل دهنده خود، چون کلر و برم که در تخریب مولکول ازون نقش کاتالیزور را ایفا مى کنند، تجزیه مى شوند براى نمونه ، هر اتم کلر قادر است قبل از نابودیش در لایه استراتوسفر حدود صد هزار مولکول ازون را نابود کند. بنا به دلایل پیچیده ، تخریب لایه ازون در فصل بهار شدت بیشترى دارد. تا سال 1995 میزان تعداد مولکولهاى ازون بر فراز اروپا و امریکاى شمالى حدود 10 درصد کمتر از این میزان در سال 1975 بود و در برخى نقاط دیگر این کاهش به حدود 20 تا 25 درصد بالغ مى شد. هر ساله در لایه ازون موجود بر فراز قطب جنوب حفره اى عمیق ایجاد مى شد که این امر منجر به تابش اشعه هاى ماوراى بنفش خورشید بر سطح زمین با شدت بیشترى مى گشت . اشعه ماوراى بنفش ، سیستم دفاعى بدن را تضعیف مى کند، آب مروارید و سرطانهاى پوستى به بار مى آورد، رشد محصولات کشاورزى را کند مى کند و ارزیابى فیتوپلانکتون ها در دریا مى کاهد و از این رو زنجیره غذایى دریاها را با اخلال مواجه مى سازد. همزمان با افزایش آگاهى از خطرات تخریب لایه ازون در دهه 1970 امریکا، کانادا، سوئد و نروژ به صورت یک جانبه استفاده هاى غیر ضرورى از (سى . اف . سى ) را منع کردند. در سال 1985 یک توافق بین المللى در این زمینه ایجاد شد که همان کنوانسیون وین بود. این کنوانسیون یک کنوانسیون مقدماتى بود و هیچ یک از امضا کنندگان آن را وادار به کاهش در مصرف (سى . اف . سى ) و دیگر مواد مخرب لایه ازون (ODS) نمى کرد. در سال 1987، 24 کشور صنعتى و جامعه اروپا پروتکل مونترال را به امضا رساندند. کشورهاى امضا کننده این پروتکل موظف شدند تا سال 1999 مصرف حدود پنج نوع (سى . اف . سى ) را تا حدود 50 درصد کاهش دهند و همچنین مصرف سه نوع از هالون ها را کاملا متوقف سازند. در خلال سالهاى 1987 تا 1995 بر قدرت و اعتبار پروتکل مونترال به ویژه در لندن (1990) در کپنهاگ (1992) و در وین (1995) افزوده شد. بر اساس اصلاحیه سال 1990 لندن ، کشورهاى توسعه یافته مقرر کردند مصرف مواد مخرب لایه ازون (مثل هالونها، متیل کلروفورم ، تتراکلرید کربن و تعداد بیشترى از 15 نوع (سى . اف . سى ) را تا سال 2000 به طور کامل متوقف کنند. همچنین بنابر این اصلاحیه ، کشورهاى در حال توسعه موظف شدند با استفاده از تسهیلات صندوق چند ملیتى (MLF) که به این منظور تاسیس شده بود، مصرف این گونه مواد شیمیایى را تا سال 2010 کاملا از میان بردارند در سال 1992 تاریخ مقرر شده براى کشورهاى توسعه یافته به منظور منع کامل استفاده از مواد مخرب لایه ازون به سال 1995 تغییر یافت و مقرر شد که این کشورها تا سال 2030 مصرف (اچ ، سى ، اف ، سى (HCFC)) را که اثرات مخرب آن کمتر از (سى . اف . سى ) است و به عنوان جایگزینى براى مواد برگزیده شده بود متوقف سازند و استفاده از برمیدمتیل را نیز کاملا منع نمایند. در سال 1995 کشورهاى در حال توسعه نیز پذیرفتند که از مصرف (اچ . سى . اف . سى ) و برمید متیل بکاهند. در این سال پروتکل مونترال گستره اى جهانى یافته و بیش از 155 کشور بدان پیوسته بودند.

آینده اسف بار منابع طبیعى : روایتى آموزنده

 آینده اسف بار منابع طبیعى : روایتى آموزنده
هر گونه بررسى در زمینه تغییرات جهانى محیط زیست باید دو موضوع عوامل به وجود آورنده این تغییرات و همچنین راههاى مقابله با آنها را مورد تاکید قرار دهد. در عمل ثابت شده است که چگونگى واکنشهاى بین المللى در قبال معضلات زیست محیطى به میزان درک از ماهیت این معضلات و نیز فعالیتهاى بشرى که بوجود آورنده آنها هستند، بستگى دارد.
این واکنشها با توجه به شرایط و نوع معضلات به وجود آمده ، متفاوت است . با این حال ، نقش و اهمیت فرایندهاى اقتصادى - اجتماعى و ساختارهاى سیاسى در پیدایش معضلات بین المللى محیط زیست هیچ گاه نباید فراموش شود این فرایندها و ساختارها فعالیتهاى عوامل دخیل در بهره جویى بى رویه از محیط زیست یا تخریب آن را شکل مى دهند یا محدود مى سازند و از این رو باید پیش از ترسیم راههاى مقابله با معضلات زیست محیطى و پذیرش هر گونه مسوولیتى در قبال آن ، شرایطى را که در آن ، فرایندهاى فوق الذکر فعالند مورد موشکافى قرار داد.
در سال 1986 گرت هاردین پیشنهاد ارزشمندى در زمینه توضیح این امر که چرا جوامع بشرى با اینکه مى دانند که در حال بهره جویى بیش از حد از منابع طبیعى هستند و با اینکه آگاهند که این مساله منافع درازمدتشان را تهدید مى کند، دست از این گونه اقدامات زیانبار خویش بر نمى دارند. این پیشنهاد معروف ، (آینده اسف بار منابع طبیعى ) لقب گرفت . این پیشنهاد، یکى از راههایى را که به ایجاد معضلات زیست محیطى منجر مى شود بررسى کرده ، به چند شیوه براى مقابله با آن اشاره مى کند. این پیشنهاد به معرفى برخى از چالشهاى موجود در زمینه مقابله با معضلات زیست محیطى بین المللى نیز مى پردازد.
اجازه دهید نظر پیشنهادى هاردین را با استفاده از یک مثال یا روایت فرضى بهره بردارى از منابع شیلاتى مشترک بسط دهیم . به طور خلاصه این پیشنهاد بیان مى دارد که چگونه ممکن است فعالیتها و اقدامات خردمندانه فردى به اقدامات نابخردانه جمعى منجر شود و به بهره جویى هاى فاجعه آمیزى از منابع طبیعى مشترک تبدیل شود (آینده اسف بار منابع طبیعى ) بیانگر آن است که فرایند کاهش بى رویه منابع طبیعى تا نابودى کامل این منابع ادامه مى یابد، حتى اگر هر یک از سازمانها و عوامل دخیل در این امر از آن آگاهى کامل داشته باشند و نیت سویى را نیز در سر نپرورانند و تنها به حقوق دیرینه و قانونى خود در استفاده از منابع خدادادى بسنده کنند. اکتفا به اقدامات یک جانبه کشورها یا سازمانهایى که نگران آینده محیط زیست مى باشند. در مقابله با این معضل راهگشا نیست و رفع معضل ، همکارى تمامى این کشورها یا سازمانها را مى طلبد، چرا که اگر سایر کشورها یا عوامل با در نظر داشتن منافع خود به طور خودسرانه به بهره جویى بى رویه از منابع طبیعى ادامه دهند، معضل همچنان به قدرت خود باقى مى ماند. ظاهرا اکثر معضلات زیست محیطى جوامع صنعتى ، ساختارى این چنین دارند. صاحبان و مدیران یک کارخانه سعى مى کنند محصولات خود را با نازلترین قیمت به بازار عرضه کنند، حتى اگر این امر عواقب زیانبار زیست محیطى چون دفع آلاینده هاى تصفیه نشده به رودخانه ها یا هوا را به دنبال داشته باشد. از این رو سود حاصل از تولید ارزان به صاحبان و مدیران کارخانه تعلق مى گیرد، در حالیکه این اشخاص ‍ سهمى از هزینه هاى مقابله با آلودگى محیط زیست که ناشى از فعالیتهاى ایشان و دیگران است را متقبل نمى شوند بدین سبب است که برخى دولتها با نیروگاههاى موجود در قلمرو خود که گاز اکسید سولفور تولید مى کنند برخورد جدى نمى کنند، زیرا بادگاز تولید شده را که عامل اصلى ریزش ‍ بارانهاى اسیدى است به کشورهاى همسایه منتقل مى کند. از سوى دیگر، این دولتها خسارات وارده به جنگلها را که عامل آن بارانها اسیدى است در هزینه هاى تولید نیروى خویش نمى گنجانند.

 روایت آینده از اسف بار منابع طبیعى

دریا یا دریاچه بزرگى را در نظر بگیرید که منبع غذایى و در آمد قشر ماهیگیر منطقه است . هر ماهیگیرى مى خواهد براى بهبود وضعیت معیشتى اش ، به میزان مصرف خود و فروش مازاد آن ، ماهى صید کند. قرنها بود که این روال به خوبى ادامه داشت ، زیرا نه جمعیت چندانى وجود داشت و نه تجهیزات آنچنانى . تجهیزات ماهیگیرى چندان پیشرفته نبود تا به صید بیش از حد ماهى بینجامد اما به تدریج با بهبود شرایط زندگانى ، جمعیت زیاد شد و بدین سبب هم بر تعداد ماهیگیرى نیز پیشرفته تر شد. در سالهاى اخیر ماهیگیرى در دریاها و دریاچه ها به حدى رسیده که از میزان ماهیها به شدت کاسته شده است و دیگر چرخه حیات و نابودى ماهیها جوابگو نیست
على رغم این امر، تک تک ماهیگیران نه تنها از میزان صید خود نکاسته اند، بلکه آن را افزایش هم داده اند مشکل اصلى در اینجاست که سود صید ماهى به میزان بیش از حد مجاز، به آن تعداد صیادانى تعلق مى گیرد که دست به چنین اقدامى زده اند، در صورتیکه در صد اندکى از عواقب و هزینه هاى ناشى از کاهش غیر متعارف ماهیها متوجه آنها مى شود، زیرا این میزان میان تمامى صیادان ، حتى آنهایى که نقشى در این زمینه نداشته اند، تقسیم مى شود. حتى ماهیگیرهایى که نسبت به محیط زیست اندکى ترحم دارند نیز از این قاعده مستثنى نیستند. آنها مى دانند که پس از مرگشان دیگران نیز چنین رویه اى در پیش مى گیرند. آینده اسف بار محیط زیست روایتى است از این حقیقت تلخ که فرایند صید فزاینده ماهیها بى وقفه و بدون کاهش ادامه مى یابد تا جایى که دیگر نه ماهى باقى مى ماند و نه قشر ماهیگیرى که به این ماهیها وابسته باشد.

 پیش گیرى از بهره جویى بى رویه ا منابع طبیعى

آینده اسف بار منابع طبیعى حکایت از این حقیقت تلخ دارد که منابع طبیعى موجود در معرض بهره جویى بى رویه و نابودى قرار دارند. سه راه براى مقابله با این بهره جویى هاى بى رویه وجود دارد:
1 - یک راه قدیمى این است که از طبیعت بهره جویى کن و در صورت نابودى آن به جایى بکر عزیمت کن از دیرباز این راه را بسیارى از جوامع کشاورزى در جنگلهاى حاره اى ، گاوچرانان در آفریقا و نیز شرکتهاى چوب برى پیموده اند. دیگر پیمودن این راه میسر نیست ، زیرا چرخه بازگشت طبیعت به حالت اول یا بسیار کند صورت مى گیرد و یا در بعضى حالات این چرخه اصلا بازگشت پذیر نیست و همچنین ، چون گذشته محل کوچ به وفور یافت نمى شود.
راه دوم خصوص سازى است هاردین (ارایه دهنده پیشنهاد آینده اسف بار منابع طبیعى ) خود به این نتیجه مى رسد که تنها راه مقابله با بهره جویى بى رویه منابع طبیعى را تغییر در نحوه مالکیت آنها مى داند و این گونه استدلال مى کند که علت اصلى بهره جویى بى رویه از محیط زیست این است که همگى خود را مالک آن مى دانند و هیچ شخص یا گروهى اختیار اداره منابع به صورت پایدار را ندارد و یا این اقدام منفعتى را براى او به دنبال ندارد. براى مثال ، اگر مالکیت چراگاهها به دامداران واگذار شود، هر یک از این دامداران که اکنون مرتع دار هم شده اند، سعى مى کنند از چراگاههاى خود به صورت پایدار استفاده کنند از این رو تبعات ناشى از چراى بیش از حد گریبان گیر شخص ایشان خواهد بود و هر یک از این دامداران اختیار چگونگى اداره چراگاههاى خود و نحوه استفاده از آنرا خواهند داشت .
خصوصى سازى منابع جهانى مشترک مى تواند نقش مهمى در استفاده بهینه و پایدار از این منابع داشته باشند. براى مثال ، قانون بین المللى دریاها که در سال 1982 به تصویب رسید، مالکیت موثر بسیارى از منابع موجود در اقیانوسها به کشورهاى ساحلى این اقیانوسها واگذار شد. از سوى دیگر این کشورها موظف شدند منابع موجود در مناطق اقتصادى ویژه که تا 200 مایل از ساحل امتداد مى یافت را به صورت پایدار اداره کنند. اما شایان ذکر است در صورتى رویکرد خصوصى سازى مفید فایده مى باشد. که مالکان جدید در دراز مدت علاقه اى به حفاظت و اداره منابع تحت کنترل خویش ‍ داشته باشند و همچنین از شناخت و توان لازم براى ایفاى این مهم بهره مند باشند. متاسفانه در عمل مشاهده شده است که این مالکان جدید داراى چنین ویژگیهایى نیستند براى نمونه ، بدون وضع قوانینى خاص ، چگونه مى توان مطمئن بود که مالکان جنگلهاى خصوصى شده ، جنگلهاى تحت کنترل خویش را به گونه اى پایدار اداره مى کنند و در آمد حاصل از قطع بى رویه درختان و فروش آنها را در جایى دیگر سرمایه گذارى نمى کنند علاوه بر این ، این رویکرد در مقابله با معضلاتى چون آلودگى دریاها یا هوا و مساله ماهى هاى مهاجر که مالکیت پذیر نیستند بى فایده است . راه سوم ، ایجاد سیستم هاى نظارتى و حفاظتى براى جلوگیرى از اقدامات مخرب زیست محطیى است . تفاوت این رویکرد با رویکرد خصوصى سازى این است که در این رویکرد براى مقابله با معضلات زیست محیطى امکان دسترسى و بهره جویى از منابع طبیعى همگانى محدود مى شود اما تغییرى در نحوه مالکیت و اداره این منابع ایجاد نمى گردد. رویکرد سوم ، در عمل براى مقابله با بسیارى از معضلات زیست محیطى کاربر دارد اما پرواضح است که وضع هر گونه هنجار، قاعده یا قانونى براى مقابله با معضلات زیست محیطى جنجال برانگیز است ، چرا که مستلزم اعمال محدودیتهاى بیشترى در قواعد دیرینه و سنتى استفاده از منابع طبیعى است براى مثال ، در مقابله با ماهیگیرى به میزان بیش از حد مجاز، ثابت شده است که بسیارى از ماهیگیران وجود مشکلى به نام ماهیگیرى بى رویه را انکار مى کنند و بعضى نیز میزان تعیین شده از سوى مقامات به عنوان حد نهایى صید را نمى پذیرند علاوه بر این ، چگونگى تخصیص سهمیه هاى ماهیگیرى و تقسیم مسوولیتهاى ناشى از وضع مالیات یا اجراى قوانین ماین این ماهیگیران بحث انگیز است . بى شک امکان توزیع ناعادلانه منافع و هزینه هاى ناشى از اجراى هر گونه سیاست یا قانون زیست محیطى وجود دارد و این امر به مشکلاتى چون عدم پایبندى احتمالى در آینده و همچنین به بحث در مورد اینکه کدام قانون یا خط مشى باید اجرا شود، منجر مى گردد. چنین چالشها و اختلاف نظرهایى معمولا در تمامى راههاى تدوین شده براى مقابله با معضلات محیط زیست و اداره منابع طبیعى مشترک وجود دارد. با این حال ، اگر مرجع قدرتمندى وجود داشته باشد که بتواند تصمیمات لازم را اتخاذ کند و آنها را به مرحله اجرا در آورد، امکان از میان رفتن این اختلاف نظرها و اداره پایدار محیط زیست افزایش مى یابد. بنابراین اکثریت بر این عقیده انده اداره منابع طبیعى ملى یا منطقه اى و وضع قوانین مربوطه توسط دولت بهترین راه براى مقابله با معضلات زیست محیطى است . اما در دنیا هیچ دولت واحدى از توان یا اختیارات لازم جهت اجرا و وضع قوانین در زمینه بهره بردارى از منابع جهانى مشترک برخوردار نیست در دنیا بیش از 180 کشور مستقل وجود دارد که هر یک از توانى نسبى براى وضع قوانین و اجراى آنها برخوردار است و هیچ یک از این کشورها را نمى توان به پیروى از قوانین بین المللى که خود امضاء نکرده و به تصویب نرسانده اند وادار کرد. از این رو هاردین و بسیارى دیگر دورنماى چندان درخشاى را براى تدوین نظامهاى موثر در جهت اداره مشترک و بین المللى منابع طبیعى متصور نشده اند.
نگاهى به تجارت تاریخى در این زمینه نشان مى دهد که نگرانى هاردین و دیگران تا حدى بى پایه و مبالغه آمیز است . آستروم و دیگران اثبات کرده اند که جوامع بسیارى براى اداره مشترک منابع طبیعى همگانى (چون چراگاه هاى مشترک و غیره ) نظامهایى را وضع کرده اند که البته این نظامها نیز براى مدت مدیدى کارایى داشته اند.
تدوین چنین نظامهایى مستلزم ایجاد نهادهاى مشترک است . این نهادها معمولا در قالب مجموعه اصول ، هنجارها و قوانین مورد توافق و همچنین تفاهم مشترک ، سازمانها و فرایندهاى مشاوره و مواردى از این دست ، قرار مى گیرد و هدف از آنها نظارت بر بهره بردارى از منابع زیست محیطى مشترک است . آستروم و همکارانش شرایط لازم براى تشکیل موفقیت آمیز چنین نهادهایى را در میان جوامع محلى یا منطقه اى در صورت فقدان یک مرجع قدرتمند مرکزى مورد بررسى قرار داده و دریافتند که این شرایط، شباهتهاى بسیارى با شرایط لازم براى تشکیل رژیمهاى بین المللى دارد.
بنابراین ، براى مقابله با بهره جویى هاى بى رویه از منابع طبیعى جهانى و تخریب آنها، با استفاده از راه حل سوم ، باید رژیمهاى زیست محیطى بین المللى کارآمدى ایجاد کرد. البته ، وجود تمایز میان حوزه هاى ملى و بین المللى سیاست ، یکى از چالشهاى موجود است . موانع موجود بر سر راه تدوین رژیمهاى بین المللى محیط زیست بسیار بیشتر از مشکلات تدوین نظامهاى منطقه اى زیست محیطى است زیرا وجود اختلافها و ناهمگونیهاى سیاسى ، فرهنگى و اقتصادى در میان کشورهاى استفاده کننده از منابع مشترک جهانى بسیار چشمگیرتر از ناهمگونیهاى موجود میان مجموعه جوامع یک منطقه است که از منابع آن منطقه استفاده مى کنند و علت این امر نیز آن است که برقرارى ارتباط و تفاهم مشترک و اعتماد متقابل و همسو کردن منافع تمامى این کشورها با یکدیگر امرى است بس دشوار.

 رژیمها و دستور العمل هاى بنیادین

اکثر سیاستهاى بین المللى تدوین شده براى مقابله با معضلات زیست محیطى جهانى حول محور تدوین و اجراى رژیمهاى زیست محیطى بین المللى استوار شده است در این گفتار، رژیم زیست محیطى به نهادى اجتماعى بین المللى گفته مى شود که کم و بیش داراى اصول ، هنجارها، قوانین ، راهکارها و برنامه هاى مورد توافق است که فعالیتها، خواستها و توقعات عوامل یا کشورها را در یک حوزه زیست محیطى خاص کنترل مى کنند و شکل مى دهند. توجه داشته باشید که هیچ نکته اى در این تعریف مقدماتى وجود ندارد که بیانگر آن باشد که الزاما کشورها یا پیمانها نقش ‍ عمده و اساسى ایفا مى کنند. همچنین بر اساس تعریف فوق این احتمال وجود دارد که رژیمها که نهادهایى اجتماعى محسوب مى شوند در حیطه مرزهاى بین المللى یا کشورى نمى گنجد. از این منظر، رژیمهاى زیست محیطى چارچوب ارزشمندى براى تعامل میان عوامل کشورى و بین المللى و همچنین تعامل میان قدرت ، منافع ، شناخت و آگاهى و ارزشها به دست مى دهند. یک رژیم زیست محیطى خاص باید زمینه را براى ایجاد و اجراى سیاستهاى لازم براى مقابله با یک معضل زیست محیطى بین المللى خاص هموار سازد. این زمینه سازى مى تواند مشتمل بر سازماندهى نحوه واگذارى مناسب منابع طبیعى و افزایش توان و آگاهى کشورها براى مقابله با معضلات زیست محیطى باشد. البته به زعم بسیارى ، چارچوبهاى ارایه شده از سوى رژیمهاى زیست محیطى جهت بررسى راههاى مقابله با معضلات جهانى محیط زیست ، بسیار دست و پاگیر و اصلاح طلبانه است ممکن است این رژیمها به فعالیتها و اقدامات گروههاى منطقه اى که به طور مستقیم و آشکارا با این رژیمها ارتباط ندارند، توجه کافى نکنند. همچنین ، رژیمهاى زیست محیطى معمولا در حیطه معضلاتى پدیدار مى گردند که عوامل و کشورهاى قدرتمند جهانى ، همکارى بین المللى را بسیار سودمند یا حیاتى تلقى مى کنند. براى نمونه ، اهتمام بین المللى نسبت به معضلات زیست محیطى جهانى یا منطقه اى به مراتب بیشتر از این اهتمام و توجه نسبت به معضلات زیست محیطى کشورى یا محلى - چون تخریب زمین یا آلوده سازى منابع آب شیرین که به طور عمده بر قشر فقیر کشورهاى در حال توسعه اثر گذار است - مى باشد. در خاتمه این بحث نشان مى سازد که هدف عمده از تدوین و وضع رژیمهاى زیست محیطى شکل دادن و محدود کردن فعالیتهاى کشورهاى دنیا به منظور مقابله با معضلات زیست محیطى خاص است . این رژیمها، نمى توانند در ساختارها و فرایندهاى سیاسى ، اجتماعى و اقتصادى که بوجود آورنده الگوهاى جهانى توسعه ، تخصیص و توزیع منابع طبیعى و تخریب محیط زیست هستند تغییرى ایجاد کنند. از این رو تکیه و تاکید بر رژیمهاى زیست محیطى ، مطلوب کسانى نیست که خواهان دستورالعمل هاى مشخص براى تغییر این ساختارها و فرآیندها مى باشند. با این حال گستره این دستر العمل ها از حیطه معضلات خاص زیست محیطى بسیار فراتر مى رود.

 نکات اصلى

هر یک از رویکردهاى موجود در نظریه روابط بین الملل ، شناخت ارزشمندى نسبت به سیاستهاى بین المللى ترسیم شده در زمینه محیط زیست به دست مى دهد. همچنین مسایل زیست محیطى چالشهاى عمده اى در زمینه نقش و اهمیت کشورها و نظریه حق حاکمیت ، رابطه میان حوزه هاى بین المللى و کشورى فعالیت سیاسى و رابطه میان شناخت و آگاهى ، ارزشها قدرت و منابع ایجاد کرده است . نظر پیشنهادى هاردین یعنى آینده اسف بار منابع طبیعى الگوى آموزنده اى است براى بیان این حقیقت که چگونه منابع طبیعى آماج بهره جویى هاى بى رویه مى گردند. این نظریه ، خصوصى سازى را در برخى شرایط راه مناسبى براى مقابله با چنین بهره جویى هاى بى رویه اى از منابع جهانى مشترک مى داند اما، رویکردهایى از این دست کاربردى محدود داشته و گاهى نیز زیانبارند. اداره منابع جهانى مشترک بصورت اشتراکى کاربرد و مقبولیت بسیار بیشترى دارد. با نگاهى به گذشته در مى یابیم که حتى بدون وجود مرجع قدرتمند مرکزى ، امکان پیدایش نظامهاى اداره مشترک منابع طبیعى در سطوح کشورى ، منطقه اى و بین المللى وجود دارد، البته در سطح بین المللى این امر با دشواریهایى روبروست . اکثر سیاستهاى بین المللى محیط زیست حول محور تدوین و ایجاد رژیمهاى بین المللى استوار گردیده است با این وجود نباید از برخى عوامل موثر در محیط زیست که به طور غیر مستقیم با رژیمهاى ذاتا (اصلاح طلب ) بوده و ممکن است نتوانند دگرگونى لازم را در زمینه فرایندهاى زیر بنایى اقتصادى - اجتماعى که به وجود آورنده معضلات زیست محیطى هستند ایجاد نمایند.

منبع : کتاب محیط زیست مولف : احمد علیخانی

مسایل زیست محیطى بین الملل

در اواخر قرن بیستم ، مسایل زیست محیطى جایگاه والایى در دستور کار اجلاس بین المللى یافته و اذهان رهبران سیاسى ، مقامات دولتى ، دانشمندان ، کارشناسان صنعتى و دیگر افرادى که به نوعى با این گونه امور ارتباط داشتند را به خود معطوف نمود، ازا اواخر دهه 1960 تاکنون بر آگاهى عمومى نسبت به خطرات و عواقب طیف گسترده اى از معضلات زیست محیطى بین المللى افزوده شده و البته این رشد آگاهى نیز بى دلیل نبوده است .
در همان سالها بود که اقشار مختلف مردم دریافتند که از حجم ماهیهاى اکثر دریاها و اقیانوسها به میزان بسیار زیادى کاسته شده است ، خاک اکثر نقاط دنیا به میزان وسیعى در حال تخریب و فرسایش است و خلاصه اینکه منابع طبیعى در حال نابودى است براى نمونه ، از دهه 1950 تاکنون ، میزان جنگلهاى حاره اى به نصف تقلیل یافته و هیچ گونه کاهشى در سرعت این روند مشاهده نمى گردد. در نتیجه هر ساله دهها گونه گیاهى و جانورى رو به انقراض مى رود. دفع زباله ها و مواد زاید به درون آب ، خاک و هوا حکایت گر عالم گیر بودن مشکلات ناشى از آلودگى است . انبوهى از مواد زاید شامل زباله هاى خطر آفرین شیمیایى ، فلزات سنگین و مواد رادیو اکتیو که بصورت مستقیم یا غیر مستقیم از طریق رودخانه ها وارد دریا شده است . این آلاینده ها به همراه نشت نفت خام و فاضلاب ، به شدت اکوسیستم دریایى ، به ویژه دریاچه ها و دریاهاى تقریبا بسته را با خطر مواجه ساخته است . روزانه میلیونها نفر هواى آلوده استشمام مى کنند و این هواى آلوده ، بارانهاى اسیدى ، نابودى لایه ازون و تغییرات آب و هوایى را به دنبال دارد. مشکلات زیست محیطى ، مشکلات تازه اى نیستند. بشر همواره بر محیط زیست خویش تاثیر گذاشته است و تلاش او براى بهره بردارى از محیط اطرافش با این تصور که منابع زیست محیطى پایان پذیرند، مکررا به مشکلات و فاجعه هاى ناگوارى منجر شده و گاه تمامى حوامع بشرى را مورد تهدید قرار داده است . آنچه جوامع بشرى را مورد تهدید قرار داده است . آنچه که در مورد بهره جویى هاى بى رویه بشر از منابع خدادادى و آلودگى محیط زیست در قرون گذشته شایان ذکر مى باشد این است که اثرات و عواقب این اعمال عمدتا محدود و موضعى بوده است و بشر اولیه قادر بوده که با مهاجرت به سرزمین هاى بکر و دست نخورده خود را از گزند عواقب اقدامات مخرب خویش رها سازد.
علاوه بر این ، ماهیت اقدامات مخرب انسان در محیط زیست آن زمان به گونه اى بود که آسیبى به رفاه و آسایش جوامع همسایه وارد نمى ساخت . متاسفانه با رشد سریع جمعیت و پیشرفت علم و صنعت اوضاع دگرگون شد. کران تا کران دنیا شاهد تخریب گسترده محیط زیست و بهره جویى هاى پایان ناپذیر گشت ، از این رو در اواخر قرن بیستم جهان و جهانیان پیامدهاى ناگوار آنرا به چشم دیدند.
مبحث پیش روى در نظر دارد سیاستهاى ترسیم شده در زمینه مسایل جهانى محیط زیست را مورد بررسى قرار دهد. علت آنکه محیط زیست بصورت موضوعى جهانى در آمده است را مى توان در چند مورد جستجو کرد:
O بعضى معضلات زیست محیطى ذاتا بعدى جهانى دارند. براى مثال ، کلروفلوروکربنهاى (CFC) وارد شده به جو زمین ، صرف نظر از محل ایجاد آنها، معضل جهانى تخریب لایه ازون را باعث مى گردد و همچنین تولید دى اکسید کربن به گرم شدن کره زمین و تغییر آب و هوا در سرتاسر آن منجر مى شود. همان گونه که ملاحظه کردید اثرات دفع مواد آلاینده دامنه اى جهانى دارد و از این رو جز از طریق همکاریهاى بین المللى نمى توان با آنها به مقابله برخواست .
O برخى معضلات زیست محیطى به بهره جویى از منابع مشترک جهانى باز مى گردند، یعنى به منابعى چون اقیانوسها، بستر دریاهاى عمیق ، جو و فضاى بیرونى جو که متعلق به تمامى افراد و ساکنان جامع بین المللى است . بد نیست بدانید بسیارى بر این عقیده اند که منابع ژنتیک دنیا نیز در این زمره جاى دارد و از این رو باید مورد محافظت قرار گیرند.
O بسیارى از معضلات زیست محیطى ذاتا منطقه اى هستند یعنى از مرز یک کشور فراتر مى روند و ممکن است در کشورهاى مجاور نیز تاثیر گذارند. به عنوان نمونه ، گاز دى اکسید سولفور تولید شده در یک کشور ممکن است با باد به کشورهاى مجاور انتقال یابد و باعث ریزش بارانهاى اسیدى گردد. همچنین دفع مواد زاید و زباله بوسیله یکى از کشورهاى حوزه یک دریاچه یا یک دریاى تقریبا بسته بر محیط زیست تمامى کشورهاى آن حوزه تاثیر مى گذارد این قبیل معضلات منطقه اى در سرتاسر دنیا به چشم مى خورد بنابراین عواقبى جهانى دارد. علاوه بر این کشورها و دیگر عوامل (محدودتر از کشورها) خارج از منطقه مى توانند در ایجاد معضلات و یا در تلاش براى مقابله با آنها تاثیر گذار باشند.
O برخى معضلات زیست محیطى داراى گستره اى تقریبا محدود و کشورى هستند، اما تعداد کشورهایى که در آنها فرایند بهره جویى بى رویه از محیط زیست صورت مى گیرد، چنان زیاد است که این گونه معضلات نیز خود به خود گستره اى جهانى مى یابند. این معضلات عبارتند از: فعالیتهاى کشاورزى ناپایدار، فرسایش و تخریب خاک ، جنگل زدایى ، آلودگى رودخانه ها و بسیارى دیگر از معضلات ناشى از رشد شهر نشینى و فعالیتهاى صنعتى .
O پنجمین و آخرین موردى که مساله محیط زیست را به موضوعى جهانى تبدیل مى کند این است که بسیارى از فرآیندهایى که به بهره جویى بیش از حد منابع طبیعى و تخریب آنها منجر مى شود رابطه تنگاتنگ با فرآیندهایى چون سیاست ، اجتماع و اقتصاد دارند، فرآیندهایى که خود بخشى از اقتصاد سیاسى جهانى هستند. از این رو بسیارى عقیده دارند که عوامل ایجاد کننده بسیارى از معضلات زیست محیطى به مواردى چون ایجاد و توزیع ثروت و درآمد، علم ، قدرت ، الگوى مصرف انرژى ، رشد صنعت ، گسترش جمعیت ، ثروت و فقر وابسته اند. بدین سبب فرآیندهاى جهانى شدن و وابستگى متقابل در حوزه اقتصاد و دیگر حوزه هاى بشرى به محیط زیست بعدى جهان شمول مى بخشد. عبارت (مسایل جهانى محیط زیست ) در برگیرنده مسایل و معضلات گوناگون است . معضلاتى که هر یک راه حل خاصى را مى طلبد. البته این معظلات مشترکاتى با هم دارند ولى تفاوتهى آنها نیز تا به حدى است که باید آنها را به گونه اى مجزا مورد بررسى و موشکافى قرار داد. این بخش عمدتا به طرح مسایل زیست محیطى که مبناى جهانى دارند، مى پردازد و بخصوص سیر تاریخى واکنشهاى بین المللى در قبال این مسایل را مورد تحقیق قرار مى دهد و همچنین مرورى بر خط مشى هاى ترسیم شده در جهت ترغیب (توسعه پایدار) دارد (منظور آن دسته از توسعه هاى اقتصادى و اجتماعى است که به لحاظ زیست محیطى پایدارند) در بخش حاضر این موارد زیر نیز مطرح و بسط داده مى شود، سیر تحول تاریخى سیاستهاى زیست محیطى در عرصه بین الملل با ذکر مثالهایى در مورد مساله لایه ازون ، گرم شدن کره زمین و نقش نهادهاى بین المللى در ایجاد و گسترش توسعه پایدار.
 کات اصلى
O مسایل بین المللى محیط زیست از اواخر دهه 1960 به بعد توجه سیاستمداران و کارشناسان را به خود معطوف ساخت .
O گرچه معظلات زیست محیطى مسبوق به سابقه اند، اما گسترش صنعت و رشد سریع جمعیت بر میزان و شدت بهره جویى بى رویه از منابع طبیعى افزوده و آهنگ تخریب محیط زیست را سرعت بخشیده است و از این رو مشکلات بین المللى و جهانى گسترده اى را موجب گشته است .
O به چند دلیل مسایل محیط زیست در زمره مسایل جهانى قرار مى گیرند، بسیارى از مسایل زیست محیطى ذاتا منطقه اى یا جهانى هستند و یا با منافع مشترک جهانى ارتباط مى یابند. برخى دیگر از این مشکلات که به ظاهر کشورى و محدود هستند در نقاط بسیارى از دنیا مشاهده مى شوند و در نهایت اینکه فرایندهاى ایجاد کننده معضلات زیست محیطى رابطه اى تنگاتنگ با فرایندهاى سیاسى و اجتماعى - اقتصادى دارند، فرایندهایى که بخشى از نظام جهانى در گسترش مى باشند.
O مسایل جهانى محیط زیست در شکلهاى گوناگونى ظاهر مى شوند، اگر چه این انواع مختلف مشترکاتى با یکدیگر دارند، اما باید هر یک از این مسایل را جداگانه بررسى کرد.
منبع : کتاب محیط زیست   مولف : احمد علیخانی

دانلود کتاب های زیست محیطی

نام کتاب : زباله
نویسنده : سازمان محافظت محیط زیست
حجم : ۱۵۶۲ کیلو بایت

مقدمه :
زباله به مواد زاید جامدی گفته می شود که عمدتا به واسطه فعالیت انسان در بخش های کشاورزی، صنعیتی و شهری تولید می شود. …

فهرست مطالب :
  جمع آوری و دفع زباله و اهمیت دفع بهداشتی آن
  جمع آوری و دفع زباله
  دفن بهداشتی زباله
  خطرات دفن زباله
  …
  بازیافت
  بازیافت زباله
  بازیافت کاغذ
  پلاستیکها

  زباله های مخاطره آمیز


…………………………………………………………………………………………………………..

نام کتاب : دانستنی های زیست محیطی برای زنان روستایی
نویسنده : سازمان محافظت محیط زیست
حجم : ۱۶۱۲ کیلو بایت

مقدمه :
زمینی که روی آن زندگی می کنیم و هوایی که زمین را در بر گرفته است، محیط زیست ما را تشکیل می دهد. زمین از خاک، آب، موجودات زنده و غیر زنده تشکیل شده و هر یک از این عوامل نقش مهمی در ادامه حیات محیط زیست ما دارد. …

فهرست مطالب :
  مقدمه
  جمعیت، فقر و اثرات آن بر زنان و محیط زیست
  آب
  اثر سموم آفت کش بر انسان
  بیماری های مشترک انسان و دام
  بهداشت محیط
  تغذیه
  …

…………………………………………………………………………………………………………

نام کتاب : دانستنی های زیست محیطی برای زنان
نویسنده : سازمان محافظت محیط زیست
حجم : ۱۲۰۱ کیلو بایت

مقدمه :
نیمی از جمعیت جهان را زنان تشکیل می دهند. اما نقش زنان در توسعه و پیشرفت جوامع، بسیار بیش از یک نیمه است.
زنان نخستین آموزگاران و پرورندگان کودکانند و آنانند که خمیرمایه شخصیت اصلی کودکان را شکل می دهند و نخستین آمیزه خصوصیات اکتسابی را در قالب شخصیت وی می ریزند. …

فهرست مطالب :
  صرفه جویی در مصرف آب
  جلوگیری از آلودگی آب ها
  آلودگی هوای داخل خانه
  جمعیت و محیط زیست
  بهداشت محیط
  آنچه باید به فرزندان خود بیاموزیم
  مدیریت زباله در منزل

 

………………………………………………………………………………………………………….

نام کتاب : تنوع زیستی
نویسنده : سازمان محافظت محیط زیست
حجم : ۱۵۴۳ کیلو بایت

مقدمه :
تنوع انواع حیات در کره زمین ، شامل ژن ها، گونه ها، زیست بوم ها و فرآیند بود شناختی موجود در جهان را تنوع زیستی می گویند. تعداد و نوع گونه های موجدات زنده از نقطه ای به نقطه دیگر کره زمین متفاوت است …

فهرست مطالب :

تنوع زیستی و اهمیت آن
تنوع زیستی در ایران
عوامل انقراض گونه ها در جهان
عوامل انقراض گونه ها در ایران
چگونگی حفاظت از تنوع زیست محیطی

…………………………………………………………………………………………………………..



نام کتاب : خاک
نویسنده : سازمان محافظت محیط زیست
حجم : ۱۳۴۸ کیلو بایت

مقدمه :
خاک از منابع طبیعی و محدود زمین است و پس از آب و هوا مهمترین جزء محیط زیست محسوب می شود. خاک بستر حیات است. زیستگاه بسیاری از موجودات و مهمترین بستر تأمین مواد غذایی انسان و بسیاری از جانوران ، خاک است.

خاک مجموعه ای از …

فهرست مطالب :
  فصل اول : اهمیت خاک و عوامل تشکیل دهنده
  فصل دوم : عوامل مخرب خاک
  فصل سوم : حفاظت از خاک


………………………………………………………………………………………………………….

نام کتاب : جنگل و مرتع
نویسنده : سازمان محافظت محیط زیست
حجم : ۱۴۷۸ کیلو بایت

جنگل منطقه ایت که درختان، پوشش گیاهی چیره را در آن تشکیل می دهند. در واقع جنگل باغیست وسیع و طبیعی که در آن گیاهان متنوع یکساله و چندساله، بزرگ و کوچک، درخت و درختچه به طور خودرو می رویند و یک جامعه گیاهی را به وجود می آویند. …

فهرست مطالب :
  فصل اول : فواید جنگل
  فصل دوم : انواع جنگل ها
  فصل سوم : تخریب جنگل
  فصل چهارم : حفاظت از جنگل ها

…………………………………………………………………………………………………………..

نام کتاب : هوا
نویسنده : سازمان محافظت محیط زیست
حجم : ۱۰۶۱ کیلو بایت

مقدمه :
هوا گازیست بی رنگ، بی بو و مخلوطی از عناصری مانند ازت، اکسیژن، هیدروژن، گاز کربنیک، آرگون و …

قسمت اعظم هوا یعنی ۷۸% حجم هوا را ازت تشکیل می دهد، ۲۱% آن اکسیژن و …

فهرست مطالب :
  هوا و اهمیت آن
  آلودگی هوا
  آلاینده های هوا و خطرات ناشی از آنها
  گازهای گلخانه ای
  آلاینده های هوا در محیط های بسته
  مبارزه با الودگی هوا
  …

…………………………………………………………………………………………………………..

نام کتاب : دانستنی های زیست محیطی برای همه
نویسنده : سازمان محافظت محیط زیست
حجم : ۳۱۱۴ کیلو بایت

مقدمه :
انسان در جهان معاصر در لحظات بسیار حساسی از حیات خود قرار دارد. با گذشت قرانها از زندگی بشر برروی کره ی زمین و ظهور و مبارزه انسان های فرهیخته بسیاری در طول تاریخ برای برقراری مساوات ، عدالت و توسعه، هنوز نابرابری در میان کش.رها و در درون کشورها نه تنها از میان نرفته که روز به روز عمیق تر شده و می شود. …

فهرست مطالب :
  جمعیت
  آب
  هوا
  خاک
  جنگل و مرتع
  بهداشت محیط و تغذیه
  الگوی مصرف
  تنوع زیستی
  زباله
  نقش سازمان های دولتی و غیر دولتی
  …

………………………………………………………………………………………………………….

نام کتاب : آب
نویسنده : سازمان محافظت محیط زیست
حجم : ۲۰۰۶ کیلو بایت

حتما شما می دانید که بسیاری از دگرگونی های ناخوشآیند طبیعت، ناشی از رفتارهای غلط انسان هاست و بهترین راه مقابله با این دگرگونی ها، آگاه و حساس کردن مردم نسبت به مسایل محیط زیست برای تغییر رفتارهای مخرب آنهاست.
شاید تغییر در رفتار بزرگسالان کار مشکلی باشد، اما برای جوانان و نوجوانان که شخصیت آنها در حال شکل گیری و نقش پذیری است، آسانتر و در عین حال مهمتر است. …

خدنگ وگونه های آن

معرفی خدنگ (Mangoose) و گونه های آن


فرمانرو: جانوران
شاخه: طنابداران
رده: پستانداران
راسته: گوشت‌خواران
خانواده: Herpestidae
زیرخانواده: Herpestinae

خدنگ یا نَمس نام نوعی حیوان گوشت‌خوار گربه‌مانند است.در ایران دو گونه خدنگ وجود دارد :خدنگ کوچک و خدنگ بزرگ.
خدنگ کوچک با ۲۰ تا ۴۰ سانتیمتر طول و موهای به رنگ قهوه ای مایل به زیتونی و دم نسبت به تنه کوتاه‌تر در نواحی کوچکی در شرق سیستان، جنوب بلوچستان، و جنوب غربی ایران، (استان های کردستان تا خوزستان و نواحی جنوبی فارس) دیده شده و احتمالا در تمام سواحل شمال دریای عمان و خلیج فارس پراکنده شده است.

خدنگ بزرگ جثه ای به اندازه سمور ولی به شکل موش دارد. پوزه کشیده و نوک تیز و چشم ها کوچک اند. دم بلند و پرمو، دست و پا کوتاه با ناخن های بلند، قوی و جمع نشدنی و غده های مقعدی بسیار پیشرفته می باشد. رنگ بدن خدنگ، گندمی متمایل به حنایی است. طول بدنش به ۳۸-۴۶ سانتی مترو طول دمش ۳۵ سانتی متر و وزن اش از ۶-۵/۷کیلوگرم است و دارای۴۰ دندان است.پاهای خدنگ برهنه و فاقد مو هستند اما دستهایش پوشیده از مو با ناخنهای منحنی می باشد.پوشش بدن انها ترکیبی از موهای زبر و خشن و کلفت است….

.

.

برای دیدن بقیه مطلب به ادامه ی مطلب بروید


ادامه مطلب ...

کمپوست

 کمپوست عبارت از بقایای گیاهی و حیوانی، زباله های شهری و یا لجن فاضلاب است که تحت شرایط پوسیدگی قرار گرفته باشند، بطوری که مواد سمی آنها از بین رفته، مواد پودر شده و فرم اولیه خود را از دست داده باشند. برای تهیه کمپوست می توان از بقایای چوب بریها‏، زباله شهری،‏ بقایای کشتارگاهها و کارخانه های کنسرو ماهی ، لجن فاضلاب و اجساد گیاهان پست غیرآوندی استفاده نمود. بطورکلی، کمپوست ها از نظر مواد غذائی ضعیف هستند (به استثناء بقایای کشتارگاهها و کارخانه های کنسرو ماهی که از نظر ازت غنی می باشند) و معمولاً برای بهبود ساختمان خاک مورد استفاده قرار می گیرند. اثر فیزیکی کمپوست به مقدار ماده آلی آن و اثر شیمیائی کمپوست به ترکیب شیمیائی آن بستگی دارد. تهیه کمپوست از زباله های شهری و لجن فاضلاب راه مفیدی برای مصرف مجدد و دفع بهداشتی این مواد است. مواد اخیر از این نظر که دارای املاح کم، فاقد مولدین امراض و آفات گیاهی، بذر علفهای هرز و خاک می باشند مناسب بوده و به سرعت در خاک می پوسند. لجن فاضلاب را پس از تخمیر غیر هوازی و حرارت دادن (برای کشتن عوامل بیماریزای آن) مورد استفاده قرار می دهند برای تهیه کمپوست روش کلی زیر انجام پذیر است. موادی را که می خواهند. کمپوست نمایند بصورت لایه ای به ضخامت 7 تا 10 سانتیمتر روی سطح زمین یا حفره ای که در زمین تهیه نموده اند قرار می دهند و به ازاء هر سطل از مواد کمپوست شونده حدود 100 گرم فسفات دی آمونیم یا سوپر فسفات بر روی مواد می باشند (در صورتی که از سوپر فسفات استفاده می شوند بهتر است حدود 40 گرم اوره به ازاء هر 100 گرم سوپر فسفات اضافه شود) پس از پاشیدن کود شیمیائی اقدام به آبپاشی این لایه نموده و سپس لایه های جدید را به همین روش اضافه می کنند. ممکن است لایه هائی از کود حیوانی و یا خاک را بطور متناوب با لایه های مواد کمپوست شونده قرار دهند. در صورتی که از لایه های کود حیوانی استفاده می شود به اضافه کردن کود ازت در زمان انباشتن مواد کمپوست شونده نیازی نیست، اما به فسفات و همچنین سولفات کلسیم ممکن است نیاز باشد. ترکیب کود شیمیائی که برای تحریک و تکمیل پوسیدگی و تعادل عناصر به کمپوست اضافه می شود به نسبت کربن به ازت و ترکیب شیمیائی مواد کمپوست شونده بستگی دارد.
 اشیدن چند کیلوگرم اوره به ازاء هر تن مواد کمپوست شونده روی توده کمپوست قبل از هر بار آبپاشی مفید است در مورد بقایای چوب بریها لازم است کلیه عناصر غذائی به کمپوست اضافه شود. مواد کمپوست شونده را می بایستی همیشه مرطوب نگهداشت و هر 2 تا 4 هفته یکبار آن را مخلوط و زیرورو نمود تا به خوبی تهویه و یکنواخت گردد.
 زیرورو کردن زیاد توده موجب می شود که حرارت کمپوست بالا نرفته و آفات و عوامل بیماریزای موجود در مواد از بین نروند.
 کمپوست هنگامی آماده مصرف است که مواد کمپوست شونده پوسیده و پودر شده باشند. مدت لازم برای کمپوست شدن با مواد مصرفی و شرایط کار فوق می کند. زباله های شهری پس از مدتی حدود 6 هفته کمپوست می شوند. کمپوست شد کامل خاک اره گاهی چندین ماه طول می کشد. معمولاً خاک اره راحدود 6 هفته در شرایط مناسب می پوسانند تا ترکیبات سمی محلول آن پوسیده شوند و سپس مصرف می کنند. از مسائل تهیه کمپوست توسعه و تجمع مگس و پشه و بوی نامطلوب تخمیر آن است.
افزایش تهویه مواد از شدت بو می کاهد. برای مبارزه با مگس و پشه می بایستی از حشره کشها استفاده نمود. کمپوست را می توان به جای کود حیوانی مورد استفاده قرار داد.
کمپوست کردن شاید قدیمیترین روش بازیافت باشد. کمپوست ترکیبی از ضایعات مواد خوراکی و زباله‌هایی است که از طریق تجزیه هوازی به خاک سیاه و سفید غنی دگرگون شده است. فرآیند کمپوست بسیار ساده است و توسط افراد با تجربه در خانه‌های خود، کشاورزان در زمین‌های شان، و به شکل صنعتی نیز انجام می شود.

این کود که از پسماندهای خانگی و غذایی تولید می‌شود یکی از عالی‌ترین کودها برای مصارف کشاورزی به شمار می‌رود و تولیدکنندگان گل و گیاه نیز امکان استفاده از این کود را دارند. منیزیوم و فسفات موجود در این کود سبب آبرفتی شدن خاک‌های کشاورزی و جذب سریع تر مواد مغذی درون خاک می‌شود. کمپوست، خاک بسیار غنی و مورد استفاده است که در مکان هایی همچون در باغ‌ها، محوطه سازی، باغداری، و کشاورزی به عنوان کود بکار می روند. کمپوست به عنوان یک آفت کش طبیعی برای خاک نیز می باشد. در خاک کمپوست اکوسیستم‌ها برای کنترل فرسایش، زمین و جریان بهسازی خاک، ساخت و ساز تالاب، و به عنوان پوشش دفن زباله بسیار مفید است.

این فرآیند طبیعی، مواد آلی را به ماده ای غنی دگرگون می سازد. کمپوست مکملی بسیار سودمند برای بهبودی و بهسازی و تقویت خاک است. ترکیبات تولید شده در این فرآیند به آسانی برای گیاهان قابل جذب است و جایگزینی دیگر برای کودهای شیمیایی در کشاورزی است.
کمپوست ثروت پنهان
 فرهنگ سازی و آموزش مردم در جهت تبدیل زباله های خانگی با شیوه ها و مسائل مربوطه به کمپوست، کاهش زباله های تر در خانه ها (مبداء) و مزیت استفاده از کود حاصل از آن برای باغچه های منازل مسکونی حائزاهمیت است.


 تاریخچه استفاده از کمپوست به قدمت پیدایش بشر روی کره زمین می رسد. همزمان با ظهور کشاورزی مکانیزه و تقاضا برای درخواست تولید محصول بیشتر و افزایش میزان ضایعات کشاورزی سبب شد تا محققین راه حل منطقی تبدیل این مواد به کمپوست را ارائه کنند.

 امروزه وسیع ترین عملیات تهیه کمپوستمرحله بهره برداری رسیده است و در آمریکا نیز اولین کارخانه کمپوست در سال ۱۹۸۶ به ظرفیت ۲۰ تن در روز تأسیس شده است.

 در ایران استفاده از مواد زاید گیاهی و حیوانی از روزگاران گذشته برای کشاورزان و روستاها بسیار معمول بوده است. فضولات روستائی که در اصل مواد متشکله از مدفوع حیوانی و مواد زاید گیاهی است، همراه با آب و خاک و هوا، ۴ اصل اساسی کشاورزی را در روستاهای ایران تشکیل می دهند.

 کمپوست یک روند تدریجی در طبیعت است که به وسیله آن مواد آلی با حضور هوا توسط میکروارگانیسم ها و قارچ ها تجزیه می شوند و حاصل آن کود باارزشی است که می تواند در جاهای مختلف و حتی در باغچه های خانگی مورد استفاده قرار گیرد تا جائی که به کمپوست خانگی به عنوان ”ثروتی که دیده نمی شود“ اشاره شده است.

 فرهنگ سازی و آموزش مردم در جهت تبدیل زباله های خانگی با شیوه ها و مسائل مربوطه به کمپوست، کاهش زباله های تر در خانه ها (مبداء) و مزیت استفاده از کود حاصل از آن برای باغچه های منازل مسکونی حائزاهمیت است.

 این طرح در بسیاری از کشورهای اروپای شمالی، دانمارک، اتریش، فنلاند، انگلستان، نروژ و نیوزلند به صورت جدی دنبال می شود و به طور عادی از ضایعات سبز باغچه ها، سبزیجات و میوه ها استفاده می شود.

 این کمپوست با دارا بودن فواید و باصرفه در بازاریابی پسماندهای گیاهی و مواد زاید جامد بوده و با تبدیل مواد آلی موجود در پسماندها به کود آلی علاوه بر حذف مواد زاید موادغذائی موجود در آن بازیافت شده و با توجه به اهمیت تغییرات میکروبی در طی فرآیند بایستی عوامل مؤثر بر آنها شناخته شده و بسته به شرایط اقلیمی هر منطقه تعدیل شود.

 در استان خوزستان با اجراء طرح توسعه نیشکر و همزمان با فعالیت کارخانجات شکر، مقادیر زیادی از ملاس، فیلتر کیک و باگاس تولیدی کارخانه ها به همراه برگ و سرشاخه نیشکر می تواند در نتیجه فعالیت های میکروبی به راحتی به کمپوست تبدیل شود و به عنوان کود آلی زیست محیطی با بهره وری بسیار مطلوب مورد استفاده قرار گیرد.

 به کارگیری کمپوست در اراضی بایر این استان که صدها سال به صورت لم یزرع بوده و در نتیجه دارای میزان موادآلی ناچیز می باشد، سبب بهبود کیفیت خاک جهت فعالیت های زراعی می گردد. به دلیل وجود موادمغذی در کمپوست و سهولت استفاده از آنها در مواقع ضروری سبب می شود که به موازات نیاز به عناصر خاص، کمپوست، آن عناصر را در اختیار گیاه قرار دهد، به علاوه کمپوست به صورت لایه محافظ عمل کرده و از تخریب خاک به وسیله باد و باران جلوگیری می کند.

 ماده آلی تولیدی به دلیل داشتن بافت سبک املاح و ترکیبات ضروری مورد نیاز گیاهان مختلف، ضمن اینکه فیزیک خاک را اصلاح کرده و مناسب رشد و گسترش ریشه گیاه می کند، باعث جذب رطوبت و ایجاد شرایط بهتر اطراف ریشه می شود.

 وانه زنی را بهتر و شرایط رشد را مهیا می کند. عناصر شاخص کود آلی بیولوژیک تولید شده از باگاس نیشکر عبارتند از: آهن، منگنز، روی، مس، ازت، فسفر، پتاس، کربن آلی، موادآلی و سایر عناصر مفید و مورد نیاز رشد انواع گیاهان می باشد.

 با استفاده از کمپوست، خاصیت فیزیکی ترد و منافذ عبوری هوای بسیار در خاک ایجاد می شود و سبب می گردد که اکسیژن به راحتی توسط ریشه گیاه جذب شده و نفوذپذیری خاک افزایش می یابد.

 کمپوست دارای قابلیت نگهداری آب زیاد بوده و با ممانعت کردن از شرایط خشک، نیاز آبی گیاه را کاهش داده و خاک اطراف ریشه گیاه را همواره مرطوب نگاه می دارد.

 استفاده از کمپوست میزان مواد آلی خاک را افزایش داده و تبادلات اکسیژن، آب و موادمغذی مورد استفاده ریشه گیاه را ارتقاء می بخشد. همچنین تبادلات کاتیون های خاک را افزایش داده و میزان ظرفیت تبادل کانیونی خاک را بهبود می بخشد که در نهایت در اختیار ریشه گیاهان قرار می دهد و افزایش عناصر ”ماکرو“ و ”میکرو“ درون خاک را باعث می گردد.

 در شرایط عادی در یک فصل زراعی در استان خوزستان مقدار ۳۵۰ کیلوگرم در هکتار کود اوره در سه مرحله و دی آمونیوم فسفات به میزان ۴۰۰ کیلوگرم در هکتار به خاک مزارع نیشکر داده می شود که در صورت استفاده از کمپوست، مصرف این گونه کودهای شیمیائی فوق العاده کاهش یافته و به حداقل میزان خود می رسد، ضمناً عناصر اصلی چون ازت، فسفر و پتانسیم حاصل از کمپوست به راحتی جذب گیاه می شود.

 دز نظر هزینه، تولید کمپوست از تفاله نیشکر باگاس کاملاً مقرون به صرفه بوده و دارای ارزش افزوده بسیار بالائی است. چنانچه استفاده از آن در اراضی نیشکرخیز استان خوزستان سبب افزایش قابل توجهی در تولید محصول نیشکر در هکتار می شود.

  کمپوست چندمنظوره باگاس نیشکر

 کمپوست تهیه شده از باگاس نیشکر غنی شده با موادغذائی لازم برای رشد گیاه و با استفاده از قارچ ها، آکتینومیست ها و باکتری ها سلولزخوار، ماده ای مناسب برای بستر گیاه بوده و حاوی اغلب عناصر غذائی ماکرو میکروالمنت های مورد نیاز گیاه می باشد.

 این گونه نه تنها موادغذائی مورد نیاز گیاه را در طول رشد تأمین می کند، بلکه حاوی میکروارگانیسم های مفیدی است که مانع از رشد و تکثیر خیلی از قارچ های بیماریزای گیاهی می گردد. قارچ های مورد استفاده به عنوان Bioactivitor در تهیه این کمپوست، حل کننده فسفر بوده و همچنین قدرت تجزیه دیواره سلولی قارچ های سلولاز و کیتیناز Chitinase دارا هستند و حتی اسپورهای قارچ ها را از طریق پارازیته کردن از بین برده و با تولید مواد Fungi Static مانع از رشد و تکثیر این قارچ ها می گردند و در مدت کوتاهی کمپوستی با کیفیت عالی برای انواع زراعت ها تهیه می کنند.

 نسبت کربن به میکروالمان های مورد نیاز گیاه در این کمپوست به شکل ایده آلی تنظیم شده است تا در موقع مصرف باکتری های تجزیه کننده نه تنها رقابتی با ریشه گیاه نداشته باشند، بلکه مقدار زیادی عناصر غذائی را به فرم قابل دسترس در اختیار گیاه قرار دهد.

... آلی تهیه شده به علت اینکه مراحل تهیه کمپوست را در شرایط کنترل شده سپری کرده است، فاقد بو، هر نوع عامل بیماری زا، بذر علف های هرز و مواد سمی برای رشد گیاه می باشد. همچنین به دلیل غنی بودن این کمپوست از میکروارگانیسم های هتروتروف مفید با این روش نیز مانع از رشد انواع بیماری های گیاهی شده و به دلیل میکروارگانیسم های مفید حتی قادر است. عناصر غذائی موجود در خاک را نیز برای رشد گیاه قابل جذب تر کند. در صورتی که به همراه کمپوست مورد مصرف مقداری گوگرد نیز در چال کودهای درختان استفاده شود، می تواند اثرات مضر PH بالا و کربنات کلسیم فراوان موجود در خاک را خنثی کرده و زمینه سرسبزی گیاه را فراهم کند.

در واقع با دادن این کمپوست به انواع درختان، مزارع، باغ ها و گلدان ها، آنها را از خیلی از عناصر غذائی مورد نیاز گیاه برخوردار کرده و مصرف کودهای شیمیائی را به حداقل ممکن کاهش خواهد داد. با استفاده از این کمپوست، سلامت و شادابی و تغذیه گیاه تضمین می گردد.

استان البرز از اسم تا نام گذاری

 ند سالی شایع شده بود که قرار است نام یکی از استانی کشور را به نام البرز نام گذاری کنند و حتی پیش از اینکه قزوین استان شود قرار بود نام استان قزوین را استان البرز نام گزاری کنند ولی این کار انجام نشد تا این شایعات به واقعیت پیوست و چند روزی است که در همسایگی شهر تهران ؛ استانی در حال شکل گیری می باشد که به استان البرز مشهور است و قرار است مرکز این استان شهر کرج باشد و شهرهای غربی استان تهران نیز از توابع این استان باشند و چند سالی است که سیاست دولت جمهوری اسلامی ایران در این است که استانهای بزرگ کشور به علت برخی از مشکلات اقتصادی ؛ اجتماعی و امنیتی به دو یا چند استان کوچک تر تقسیم کند که این تقسیم استانها بزرگ به استانهای کوچک دارای موافقین و مخالفینی می باشد ولی اینکه قرار است در مجاور شهر بزرگ هم چون تهران یک استان دیگری شکل بگیرید آیا مشکلاتی فعلی تهران و کرج مخصوصا" مشکلات زیست محیطی آن حل خواهد شد.
 یش از شروع اصل مطلب جا دارد که ابتدا به گذشته شهرستان کرج اشاره ای داشته باشم . با توجه به اینکه بنده دوران دانشجوی خود را در شهر کرج بودم و هر حتی حال نیز هر وقت مسیرم به سمت شهرستان کرج می افتد در ذهن خودم کرج بیست و یک سال پیش را تجسم می کنم . در آن سالهای که بنده ساکن شهر کرج بود هنوز بسیاری از باغات کرج وجود داشت مخصوصا" باغات جهانشهر که در مرکز شهر و باغات مهر شهر در حاشیه شهر که شکل و شمایل باغی خود را حفظ کرده بودند و در آن ایام کرج هنوز به علت توسعه شهری این چنین لجام گسیخته بزرگ نشده بود. در آن ایام حد فاصل بخشهای مختلف شهر همچون عظیمیه ؛ مهر شهر ؛ باغستان ؛ فردیس و حصارک به صورت زمین کشاورزی وجود داشت ( به قول قدیمی ها دیوار و باروهای این بخشها شهراز دور کاملا" مشخص بود )و به علت ساخت ساز بیرویه این دو دهه خانه مسکونی این مرزها از بین نرفته بود . وقتی از بالای کوه عظیمیه به شهر کرج نگاه می کردید به جای خانه های آپارتمانی ؛ ویلائی ها ؛ مغازه ها ؛ جاده ها ومراکز صنعتی امروزی فقط چشم آدمی درخت می دید و شهر کاملا" سر سبز بود ؛ ولی امروز که وارد کرج می شوید جز آلودگی و سرو صدا و گسترش لجام گسیخته شهر هیچ چیز نمی بینید.



  کرج و معضلات زیست محیطی فراوان

 ) به علت سیاستهای غلط و اشتباهات دولت های پیش از انقلاب که بسیاری از مراکز حساس و مهمی مانند مراکز اقتصادی ؛ صنعتی ؛ علمی ؛ اجتماعی ؛ سیاسی ؛ نظامی و فرهنگی مهم کشور را در شهر تهران و حاشیه های آن متمرکز کرده بودند ( شاید کسانیکه باعث این تمرکز را پی گیری می کردند فکر نمی کردند که آیندگان و نسلهای بعد باید تاوان این سیاست های غلط را بپردازند) لذا شهر کرج به علت کمی فاصله آن با شهر تهران یکی از آن شهرهای است که امروز دارد تاوان این سیاستهای غلط را پرداخت می کند و این نزدیکی موجب شده است که تعداد زیادی از کسانیکه که در تهران کار می کنند در اصل ساکن کرج باشند و فقط شهر کرج خوابگاه آنان باشد . زیرا هر روز بین ۹۰۰۰۰۰ نفر تا ۱۲۰۰۰۰۰ نفر از ساکنان کرج صبح زود با وسایل نقلیه از کرج به تهران می آیند و شبهای نیز دیر وقت به شهر کرج باز می گردند وفقط زمان خوابیدن خود را در کرج ساکن هستند و حال اگر از نظر زیست محیطی بخواهی معضلات این تردد ها را بررسی کنی این همه انسان که از انواع وسایل نقلیه جهت رفت و برگشت استفاده می کنند آیا باعث آلودگی هوای شهر های کرج و تهران نمی شود ؟

 ) از زمانیکه به علت سیاست های اشتباه اقتصادی مهاجرت بی رویه مردم از بقیه نقاط کشور به شهر تهران شروع شد این مهاجرت ها بی رویه به غیر از خود شهر تهران بر روی شهرهای اطراف تهران نیز تاثیر جدی داشته است مخصوصا" حاشیه های شهر بزرگ هم چون کرج مانند مهر شهر ؛ حصارک ؛ فردیس ؛ باغستان و حتی هشتگرد نیز شدیدا" در گیر این مهاجران هستند. به علت اینکه زندگی در شهر تهران و حتی شهرکرج برای مهاجرانی که نه تحصیلات عالی دارند و نه ثروت کافی برای صاحب خانه شدند لذا اینان به حاشیه شهرها که زندگی برایشان راحت تر است می روند شاید در این چند دهه کرج یکی از بزرگترین شهرهای مهاجر پذیر کشور باشد که مهاجرین از کلیه نقاط کشور به این شهر آمده اند و اکثر آنان به این امید حاشیه شهر کرج برای زندگی انتخاب کرده اند که شاید این انتخاب سکوی پرش بر آینده آنان جهت زندگی در شهر تهران باشد.

 ) کرج از قدیم و ایام به علت داشتن آب و هوای معتدل کوهستانی یکی از بهترین تفرجگاه تهرانی ها بوده است و زمینهای حاصل خیز و آب فراوان و داشتن باغهای زیبا پر از درختان میوه هم محلی برای کسب در آمد و رونق اقتصادی و هم همیشه محل ییلاق پول داران تهرانی بوده است ولی با ساخت سد کرج و برداشت مقداری زیادی از آب این سد برای آب شرب شهروندان تهرانی و ساخت ساز های بی رویه خانه های ویلای باعث تغییر اساسی در اکوسیستم آن منطقه شده است که از بین رفتن خیلی از این باغها نتیجه آن می باشد .

 ) کرج به علت اینکه در مسیر شهر تهران به چند استان کشور قرار دارد (حدود ۱۲ استان ) یکی از محلهای پر تردد تعداد زیادی وسایل نقلیه سنگین و نیمه سنگین و سبک و همچنین مسافرانی می باشد که از این استانها به تهران می آیند و یا بل عکس آنان تهران را به مقصد این استانها ترک می کنند این ترددها که بیشتر آن از طریق جاده های شهرستان کرج انجام می شود یکی دیگراز موارد آلوده کنندگان محیط زیست این شهرمی باشند .

 ) به علت نزدیکی به شهر تهران و سرمایه گذاری دولت و افرادی شخصی وجود انواع و اقسام کارخانه های تولید وسایل صنعتی و خدماتی در شهرستان کرج و حومه و همچنین وجود کارخانه های ماشین سازی و نیروگاهها در اطراف این شهر از دیگر موارد آلودگی شدید شهر از قبیل آلودگی هوا ؛ صدا ؛ خاک و فاضلاب می باشند .

 ) وجود تعداد زیادی شعبات مراکز علمی و پژوهشی از قبیل شعبات دانشگاه ها و شرکتهای زراعی ؛ دامی و کارخانجات تولید سرم و دارو و مواد شیمیای نیز از موارد دیگری است که باعث آلودگی مناطق کرج و اطراف آن شده اند .

 ) وجود تعداد سه الی چهار زندان بزرگ و پادگانهای آموزشی و نظامی در سطح شهرستان کرج نیز ازمی تواند از معضلات زیست محیطی شهر کرج باشند.

 ) حضور تعداد زیادی پناهندگان و مهاجرین خارجی از جمله افاغنه با توجه به پایین بودن فرهنگ عمومی زیست محیطی آنان که به علت مراعات نکردند نکات زیست محیطی می تواند باعث مشکلات زیست محیط این شهر گردند.

 ) برداشت به رویه شن و ماسه از معادن شن و ماسه رودخانه ها اطراف کرج و کندی اجرای طرح ها و پروژه های عمرانی و تبدیل شدن زمینهای زراعی به بیابان از دیگر موارد آلودگی زیست محیطی این شهر می باشد.

 ۰) وجود تعداد زیادی مراکز صنعتی در منطقه کرج و ورود پسابهای صنعتی ؛ خانگی و مواد شیمیایی به فاضلاب و جاری شدن آن در رودخانه ها و یا نشئت آن به سفره های زیر زمینی آب از دیگر معضلات زیست محیط شهر کرج می باشد.



  سخن پایانی

برای اینکه استان البرز شکل بگیرد راه دور درازی در پیش است و برای اینکه شهر کرج به مرکز این استان تبدیل شود ابتدا باید زیر ساختارهای شهری ؛ اقتصادی ؛ اجتماعی ؛ فرهنگی و غیره در این شهر مهیا گردد که هم زمان با ایجاد این زیر ساختارها و تهیه امکانات و بسترسازی برای سازماندهی و ارتقاء سطح عملی افراد منطقه جهت انتخاب مدیران کلان استان آماده شد ( مگر اینکه از افراد غیر بومی بخواهند در پست های کلیدی استفاده شود) پس از پشت سر گذاشتن و رفع این مشکلات آنگاه می توان امیدوار بود که جدا شدن بخشی از استان تهران و ارتقای آن به یک استان آن هم به نام البرز که نام اصیل ایرانی می باشد تصمیم صحیح و آگاهانه بوده است و از طرفی آیا در عرض چند سال که زیاد هم نمی تواند طولانی باشد امکان اینکه استان البرزچنان از نظر اقتصادی به مرزخود کفائی برسد دیگری کارمندی بین دو تا مرکز استان که فاصله آنان بیشتر ۲۵ کیلومتر نمی باشد جهت در آوردن لقمه ای نان تردد نکنند و ده ها سوال دیگر که آینده به آن پاسخ خواهد داد .
منبع : آفتاب

کمپوست چیست؟

کمپوست که این روزها نامش بر سر زبان‌هاست، کودی است که از بازیافت مواد ارگانیک (مواد زائدی که ازگیاهان و حیوانات برجای می‌مانند) به دست می‌آید.

از کمپوست (Compost) در باغبانی و کشاورزی به عنوان تقویت‌کننده خاک استفاده می‌شود. کارشناسان شهری معتقدند ۷۰ درصد زباله‌های شهر تهران زباله تر هستند و در نتیجه می‌توان آنها را به کود کمپوست تبدیل کرد. کم ترین مزیت این کار جلوگیرى از تولید هزاران متر مکعب شیرابه و میلیون‌ها تن گاز متان و آلوده شدن بخش عظیمى از محیط زیست است.

کارشناسان کشاورزی عقیده دارند کمپوست یکی از بهترین کودهای گیاهی و تقویت‌کننده‌های طبیعی خاک است و می‌تواند جایگزین خوبی برای کودهای تجاری شود. مهمترین حسن این کود، ارزان بودن آن است. شما می‌توانید بدون پرداخت حتی یک ریال آن را در خانه‌تان تولید کنید.

استفاده از کمپوست ساختار خاک را ارتقا می‌دهد، محتوای خاک را تقویت می‌کنند و سبب می‌شود خاک مدت زمان بیشتری بتواند آب را در خود نگه دارد. کمپوست قدرت باروری خاک را افزایش می‌دهد و کمک می‌کنند ریشه‌های سالم در گیاه رشد کند.

این کود همچنین برای کنترل فرسایش، احیا و ساخت زمین‌های مرطوب به عنوان پوشش به کار می‌رود. کمپوست همچنین با ماسه مخلوط می‌شود و برای زه‌کشی زمین به کار می‌رود.

مواد ارگانیک موجود در کمپوست در حقیقت مواد غذایی میکروارگانیسم‌هایی هستند که خاک را در وضعیتی سالم و متعادل نگه می‌دارند. نیتروژن، پتاسیم و فسفر موادی هستند که در نتیجه تغذیه میکروارگانیسم‌ها از مواد آلی تولید می‌شوند و در نتیجه تنها تعداد اندکی از مواد مغذی می‌ماند که باید به خاک افزوده شود. اغلب باغبان‌ها و کشاورزان مدت‌هاست که به حسن‌های این کود سیاه، غنی و طبیعی پی برده‌اند.

نکته مهم این است که با طی زمان کافی تمام زباله‌های ارگانیک در طبیعت به کمپوست تبدیل می‌شوند. البته همه زباله‌ها برای تولید کمپوست در خانه مناسب نیستند. در اغلب سیستم‌های تولید کمپوست که در خانه‌ها به کار می‌روند، سیستم به دمای مناسب برای کشتن عوامل بیماری‌زا نمی‌رسد، در نتیجه باید در نوع مواد اولیه‌ای که برای تولید کمپوست به کار می‌رود دقت کرد.

دستشویی‌های کمپوستی


 ولید کمپوست در کشورهای غربی این روزها سرعت و‌ تنوع بیشتری گرفته است و حتی فاضلاب دستشویی‌ها را هم به کمپوست تبدیل می‌کنند. این دستشویی‌ها در حقیقت سیستمی هستند که فضولات انسانی را با روش‌هایی طبیعی و بدون دخالت مواد شیمیایی به مواد معدنی تبدیل می‌کنند. این تبدیل از طریق باکتری‌های هوازی انجام می‌شود.

فرایند تولید کمپوست از فاضلاب دستشویی‌ها تنها در حضور رطوبت و هوا انجام می‌شود. باکتری‌های هوازی کربن موجود در مواد آلی را اکسید می‌کنند. در این فرآیند کربن به گاز دی‌اکسید کربن تبدیل می‌شود و هیدروژن موجود در این مواد به بخار آب.

دو نوع دستشویی کمپوستی وجود دارد. دستشویی‌هایی که تمام مراحل کار را در یک مکان انجام می‌دهند، مقبولیت بیشتری نسبت به آن نوعی دارند که زباله‌ها را از طریق فلاش به سیستم تبدیل و بازیافت منتقل می‌کنند که گاهی در زیر سیستم توالت قرار دارد و گاهی هم در مکانی دورتر به عنوان سیستم مرکزی.

توالت‌های کمپوست می‌توانند در هر جایی که شما به دستشویی احتیاج دارید، نصب شوند، کابین، قایق، استخر، کلبه روستایی، خیمه و چادر و حتی در خانه.

این آب، خوردن ندارد

برخورداری از امکانات اولیه زندگی مانند راه، برق و آب‌سالم از حقوق ابتدایی شهروندان است؛ فرقی نمی‌کند که ساکن شهر باشند یا روستا.

با این حال بسیاری از روستاهای کشور به‌دلیل دورافتاده بودن یا جمعیت کم هنوز نتوانسته‌اند در برنامه‌ریزی سازمان‌های خدماتی و عمرانی برای برخورداری از حقوق مسلم و اولیه‌شان قرار بگیرند که بی‌شک واژه « محروم» در مورد آنها صدق می‌کند. موضوع این گزارش به یکی از محرومیت‌های روستانشینان اختصاص دارد، اما سخن این نیست که چرا اعتبارات لازم اختصاص داده نشده است، زیرا وقتی این موضوع مطرح می‌شود، هزار و یک دلیل درباره اولویت‌ها و کمبودها از سوی مسئولان به میان می‌آید. آنچه در این گزارش می‌خواهیم بر آن تأکید کنیم این است که چرا وقتی برای مشکلاتی مانند نبود شبکه آب شرب سالم در روستاهای غیربرخوردار، راه‌حلی مانند کلرزنی آب در نظر گرفته و افراد و سازمان‌هایی برای نظارت بر درستی اجرای آن تعیین می‌شوند، بازهم باید شاهد نابسامانی در تأمین همین حداقل‌ها باشیم؛ آیا حتی توان نظارت بر درستی اجرای چنین روش اولیه‌ای برای تأمین حداقل‌های استاندارد آب شرب روستاییان وجود ندارد؟ اگرچه اظهار نظر فرماندار بابل درباره آلودگی ویروسی آب شرب برخی روستاهای بابل سبب شد در این گزارش انگشت اشاره ما به سمت روستاهای شهرستان بابل باشد، باور اینکه نبود آب شرب سالم مشکل بسیاری از روستاهای کشور است نیز چندان سخت نیست.

برنامه‌های سازمان آب‌وفاضلاب روستایی در بابل حاکی از آن است که روستاهای بالای 20خانوار جمعیت در دستور کار ایجاد شبکه و خطوط انتقال آب شرب قرار دارند، اما هنوز یک‌سوم این روستاها از شبکه آب شرب برخوردار نیستند، بنابراین روش کلرزنی برای تأمین حداقل سلامت آب برای آنها اجرا می‌شود. با این حال از گفته اهالی چنین برمی‌آید که این کار نیز به درستی انجام نمی‌شود.

سیده کلثوم حسینی‌نیا، کارمند خانه بهداشت روستای پایین بازیار بابل در گفت‌وگو با همشهری درباره وضع آب شرب روستا می‌گوید: «در این روستا دستگاه کلرزنی نصب شده است و در دوره‌های زمانی آزمایش آب انجام می‌شود، اما هر بار نتیجه فرق می‌کند، یک‌بار می‌گویند قابل شرب است، یک‌بار می‌گویند نیست. گاهی هم می‌گویند آهن آب بالاست».

اینطور که حسینی می‌گوید این آزمایش‌ها از سوی دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی بابل و در آزمایشگاه تخصصی آب و فاضلاب بابل انجام می‌شود. وی به استناد نسخه‌ای از آزمایش‌ها که در اختیار مرکز بهداشت روستا قرار دارد، می‌گوید: «براساس نمونه‌برداری که در تاریخ 14 اسفند 89 از مدرسه ابتدایی روستای پایین بازیار انجام شده است، میزان «ph» و کلر باقی مانده آب، به حدی بود که آب چاه مـدرسه غیرقابل شرب اعلام شده و این در حالی است که این چاه مجهز به دستـــگاه کـــلرزنـــی اســــت». نمونه‌گیری دیگری نیز در تاریخ 23 فروردین 90 از آب مصرفی مهدکودک روستای پایین بازیار انجام شده است که تقریباً نتایجی شبیه نمونه‌گیری قبلی داشت اما در تفسیر آزمایش، عنوان قابل شرب درج شده است.

اینطور که از صحبت‌های اهالی روستاهای فاقد شبکه آب‌شرب برمی‌آید، کلرزنی آب در این روستاها گاهی با بی‌توجهی «آبدار» که مسئول این کار است، انجام می‌شود و شبکه آبفار نیز نظارت چندانی در این زمینه اعمال نمی‌کند. خانم 35ساله‌ای از اهالی روستای ابوالحسن کلاه که مایل نیست نامش برده شود، می‌گوید: «آبدار روستای ما آگاهی کافی درباره اینکه چطور باید کارش را انجام دهد، ندارد. منبع اصلی آب روستای ما در مراتع قرار دارد و آبدار گاهی کلر را زیاد می‌ریزد که وقتی دلیل را از او می‌پرسیم، می‌گوید کلر به کسانی که در نقاط دورتر از منبع هستند هم باید برسد. این در حالی است که در این مواقع، کلر آب به قدری زیاد است که کاملا بوی وایتکس می‌دهد. گاهی هم کلر را کم می‌ریزد تا کلر اضافه افرادی را که در نزدیکی منبع هستند، اذیت نکند »

 یگیری بی‌نتیجه شورای شهرستان

حاج غفاری، رئیس شورای شهرستان بابل با اظهار بی‌اطلاعی از اینکه آیا آلودگی ویروسی در آب شرب روستاهای بابل وجود دارد یا خیر، می‌گوید: «ما آزمایشی روی آب انجام ندادیم، اما وقتی روستایی تحت پوشش شبکه آبفار نباشد و از آب چاه استفاده کند، حتما آن آب آلودگی دارد».

او با بیان وضع نگران‌کننده برخی روستاهای بابل می‌افزاید: «وضع آب شرب روستاهای بخش «بابل‌کنار» شدیدا نگران‌کننده است. شورای شهرستان چند سالی می‌شود که پیگیر موضوع شده است. تاکنون چند بار نامه‌نگاری کرده و پیگیر شده‌ایم زیرا این موضوعی است که متولیان امر در استان باید به آن بپردازند. استانداری هم باید در کمیته برنامه‌ریزی برای آن اعتبار اختصاص بدهد».

نگرانی فرماندار

فرماندار بابل هفته گذشته در اظهار نظری، آلودگی و ویروسی بودن آب شرب روستاهای بابل را نگران‌کننده دانست. به گزارش فارس، یدالله افشار مقدم، 9 روز پیش در جلسه کمیته برنامه‌ریزی فرمانداری بابل گفت: «توجه اساسی به بخش‌های راه و آب از اساسی‌ترین برنامه‌های شهرستان بابل در سال‌جاری است و در برنامه پنجم توسعه از برنامه‌هایی که باید به آن توجه داشت آب شرب شهرستان است که مشکلات زیادی در این بخش‌ها دیده می‌شود». وی با انتقاد از مدیران استان افزود: «هنوز نتوانستیم وضع آب شرب روستاها را که آلوده به ویروس‌های مختلف است، اصلاح کنیم، همچنین وضع جاده‌های روستایی را به حد استاندارد برسانیم».

تلاش همشهری برای دسترسی به فرماندار بابل و پرس‌و‌جوی بیشتر درباره ادعای آلوده بودن آب‌شرب روستاییان این شهرستان به جایی نرسید، اما محسن فیروز جایی، معاون عمران و برنامه‌ریزی فرمانداری بابل در گفت‌وگو با همشهری نظری متفاوت از فرماندار اظهار کرد. وی بر نبود آلودگی در شبکه تحت پوشش تأکید کرد و گفت: «اگر مشکلی بود حتما از سوی دهیار، بخشدار و روستاها اعلام می‌شد بنابراین مطمئنیم که مشکلی نیست».

سالی 5 تا 10 روستا

فیروزجایی درباره مشکل آب شرب روستاها و رویکرد فرمانداری برای حل آن می‌گوید:«بابل بیش از 400 روستا دارد که از این میان برخی از داشتن آب سالم و بهداشتی محرومند. آبفار براساس شاخص‌های خود حرکت و در سال، 5 تا 10 روستا را به شبکه متصل می‌کند. با این حال فرمانداری بابل امسال 2 موضوع آب شرب و راه ارتباطی روستاهای بابل را در اولویت برنامه‌های خود قرار داده است زیرا تا راه ساخته نشود، نمی‌توان آب شرب و امکانات دیگر را به روستا برد».اینطور که معاون عمران و برنامه‌ریزی فرمانداری بابل می‌گوید، 3 میلیارد از 21میلیارد‌تومان اعتبار فرمانداری بابل امسال به اجرای طرح هادی روستایی، توسعه مناطق روستایی و بهبود زیرساخت‌های صنعتی اختصاص داده شده‌است.

وی در پاسخ به اینکه پیش‌بینی می‌شود با این اعتبار چند روستا به شبکه بهداشتی آب آشامیدنی بپیوندد، می‌گوید: «نمی‌شود گفت چند روستا، اگر 5 روستا را تحت پوشش درآوریم هنر کرده‌ایم و اگر این تعداد به 10 روستا برسد، کار بسیار شاخصی انجام شده‌است».

مرگ دسته جمعی ماهی‌های ایل‌گلی در تبریز

گرمای بی‌سابقه از ابتدای تابستان تا‌کنون مرگ دسته جمعی ماهی‌های پارک بزرگ ایل گلی تبریز را رقم زد.
به گزارش برنا از تبریز، عبدالله تقی‌پور مدیر عامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تبریز در این باره گفت: در پی مشاهده مرگ و میر غیر عادی ماهیان استخر ایل گلی که در چندین سال گذشته بی‌سابقه بوده است سازمان پارکها جهت بررسی موضوع از کارشناسان اداره محیط زیست آذربایجان شرقی، اداره کل دامپزشکی و شیلات استان و نیز ادارة بهداشت محیط استان دعوت به بازدید از این واقعه نمود و همزمان با آن آنالیز کیفیت آب را نیز انجام داد.

وی تصریح کرد: پس از بررسیهای صورت گرفته در نهایت علت اصلی این مرگ و میر گرمای بیش از حد هوا که در 60 سال گذشته بی‌سابقه بوده است اعلام شد.

تقی‌پور تاکید کرد: این افزایش دما باعث رشد بیش از حد نوعی جلبک آبی شده و با وجود اینکه در ساعات روز تولید اکسیژن می‌نماید ولی در شب به علت مصرف اکسیژن و تولید دی اکسید کربن موجب کاهش اکسیژن آب شده و مرگ ماهیان را باعث شده است و نیز درآنالیز آب مشخص شد هیچگونه مسمومیت آبی در استخر وجود ندارد.

مدیر عامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تبریز اضافه کرد: در حال حاضر جهت جلوگیری از ادامه این روند صید ماهی‌های استخر و نیز هوا دهی به آب به طرق مختلف انجام می‌پذیرد.

انتقال کانون ریزگرد به داخل کشور

با اعلام خبر خشک شدن کامل تالاب گاوخونی و روند سریع خشک‌شدن دریاچه ارومیه، زنگ خطر تولد کانون‌های داخلی تولید ریزگرد به صدا درآمده است.

در همین ارتباط مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان گفت: با قطع جریان آب در رودخانه زاینده‌رود، تالاب گاوخونی با 46هزار هکتار وسعت خشک و به کانون تولید ریزگردها تبدیل شده است. وی اظهار کرد: با خشک شدن تالاب گاوخونی و وزش بادهای غالب، گرد و غبار ناشی از آن، علاوه بر شهر اصفهان بر استان‌های شرقی استان اصفهان نیز تاثیر می‌گذارد.

وی همچنین افزود: تالاب گاوخونی یک اکوسیستم در فلات مرکزی بود که علاوه بر ایجاد رطوبت، مانع پیشروی کویر و شن‌زارها به اصفهان می‌شد.

به گزارش ایسنا، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان، خشک شدن زاینده‌رود را فاجعه‌ای زیست‌محیطی در فلات مرکزی ایران دانست و بیان کرد: خشکی زاینده‌رود و به‌دنبال آن توقف کشاورزی در منطقه شرق اصفهان، بیابان‌زایی را به سمت اصفهان تشدید می‌کند. لاهیجان‌زاده با اشاره به اینکه در مسیر170 کیلومتری اصفهان تا تالاب گاوخونی کشاورزی انجام می‌شد، افزود: با قطع جریان آب در زاینده‌رود و خشکی این رود، مرگ این اکوسیستم رقم خورده است و یک اکوسیستم را در فلات مرکزی از دست داده‌ایم.

همچنین مسئول دبیرخانه دائمی شورای منطقه‌ای حوضه آبخیز دریاچه ارومیه گفت: سطح تراز دریاچه ارومیه طی سال‌جاری سیر نزولی داشته و در حال حاضر حدود 41 سانتی‌متر پایین‌تر از زمان مشابه سال گذشته است. حجت جباری در گفت‌وگو با ایسنا، وضعیت دریاچه ارومیه را به‌شدت بحرانی عنوان کرد و افزود: با ادامه روند تبخیر، پیش‌بینی می‌شود پاییز امسال، سطح تراز این دریاچه به کمتر از 1271 سانتی‌متر کاهش یابد که پایین‌ترین سطح تراز در 100 سال گذشته خواهد بود.

وی با اشاره به اینکه این دریاچه در وضعیت نرمال دارای شوری 180 تا 220 گرم در لیتر است، گفت: به‌دلیل کاهش ورودی‌ها، دریاچه به غلظت فوق اشباع رسیده و نتایج اندازه‌گیری‌ها، شوری را بیشتر از 350 گرم در لیتر نشان می‌دهد که تشکیل کریستال‌های نمک در سطح آب، کف آب دریاچه و سواحل، حاکی از وضعیت بسیار بحرانی دریاچه است. وی اظهار کرد:

در شرایط نرمال، مساحت عرصه آبی دریاچه برابر 5700 کیلومتر مربع بوده که در وضعیت حداقل تراز سال گذشته به 2700 کیلومتر مربع کاهش یافت؛ یعنی در حقیقت در حدود 3 هزار کیلومتر مربع از عرصه آبی به اراضی شوره‌زار تبدیل شده است و با توجه به روند کاهشی آب دریاچه، به‌نظر می‌رسد میزان بیشتری از عرصه آبی به شوره‌زار تبدیل شود.

این مسئول تصریح کرد: اثرات منفی زیادی بر اکولوژی دریاچه وارد شده، به‌طوری که جمعیت تنها جانور آبزی دریاچه به‌شدت تحت‌تأثیر قرار گرفته و علاوه بر کاهش شدید در تراکم جمعیتی، طول دوره زیستی آن نیز در دریاچه به‌شدت کاهش یافته است.