«پسماند»، «زباله» یا «آشغال»؛ نامش را هرچه می خواهید بگذارید، فرق چندانی ندارد. موضوع این است که خیلی از ما، به این که هر روز چه حجم زباله، پسماند یا آشغال وارد چرخه محیط زیست میکنیم فکر نمی کنیم. اگر سطل زباله چند روز از خانه یا آپارتمان تان خارج نشود، چه اتفاقی میافتد؟
کره زمین، خانه و محیط زیست همه انسانهاست. گاهی ما فکر میکنیم با گذاشتن کیسه زباله بیرون خانه دیگر مسئولیت مان تمام شده است و اصلا فکر نمی کنیم که چه اتفاقی قرار است برای این زباله ها بیفتد. چهقدر انرژی و هزینه صرف جمع آوری شان می شود و چه قدر به آلودگی های زیست محیطی اضافه می گردد و سهم ما در این میان چه قدر است؟
سالانه میلیون ها تن زباله شهری تولید میشود که بخش زیادی از این زباله ها مربوط به بخش خانگی هستند. نیمی از محتویات سطل های زباله، قابل بازیافت است. 30 درصد میوه ها و سبزی ها قابل کمپوست شدن (کود) هستند، اما با وجود اینکه میتوان 68 درصد زباله های خانگی را بازیافت یا تبدیل به کمپوست کرد، تنها در بخش بسیار کمی این کار انجام میشود. بهعنوان مثال در انگلستان تنها 15 درصد زباله ها بازیافت میشوند.
بازیافت پسماندها به کاهش تولید زباله، حفظ منابع زیست محیطی، کاهش مصرف انرژی، کاهش گازهای گلخانه ای و تغییرات آب و هوایی و کاهش هزینه ها کمک میکند.
بسیاری از مواد در طبیعت تجزیه می شوند و به خودی خود
بازیافت می شوند این موارد در مورد موجودات زنده ای که می میرند و یا مواد
فاسد شدنی پیش می آید. این مواد را مواد زیست فروپاش
می گویند. برای مثال کود هایی که در باغات ریخته می شوند و نتیجه کپه
کردن موادی مانند غذاهای فاسد شده، آشغال میوه ها، پوست تخم مرغ و دیگر
زباله های تجزیه پذیر است که بطور طبیعی توسط حشرات و دیگر جانوران موذی
خورده می شوند .
متاسفانه مقادیر بالایی از زباله ها مانند: فلزات، کائوچو و پلاستیک نمی
توانند خورده و تجزیه شوند و برای صدها سال تجزیه نشده در طبیعت باقی می
مانند. حتی اگر این مواد قطعه قطعه و خورد هم شوند باز هم نمی توانند
تجزیه شوند و به مرور اتمسفر، زمین و آب را آلوده می کنند .
بعضی از این مواد می توانند بازیافت شوند. زباله هایی که قابل بازیافت نیستند در گودالهایی به نام محل دفن زباله مدفون می شوند . این
زباله ها ابتدا تکه تکه و سپس له و خمیر مانند می شوند بنابراین با این
کار زباله ها فضای کمتری را اشغال می کنند. اگر نتوانیم به روند بازیافت
ادامه دهیم باید روز به روز بر تعداد این گودالها بیافزاییم .
ضرورت بازیافت زمانى بیشتر مشخص مى شود که بدانیم برای تولید یک تن کاغذ
جدید، باید 15 درخت تنومند راقطع کنیم. اگر از کاغذ باطله دوباره کاغذ
تهیه کنیم در مصرف آب 90 درصد و انرژی 50 درصد سود برده و در کنترل آلودگى
هوا 75 درصد موثر بوده ایم
در ایران براى بازیافت کاغذ، اولین کارخانه در سال 1313 در کرج تاسیس شد.
بازیافت پلاستیک
در ساخت
انواع ظروف و کیسه هاى پلاستیکى از انواع مواد پلیمرى استفاده مى شود. با
توجه به قابلیت بازیابى اکثر پلیمرها، مى توان مواد پلاستیکى را پس از
مصرف و دور انداختن مجدداً طى فرایند بازیافت مورد استفاده قرار داد . مسئله
مهم و اساسى در این میان استفاده از مواد بازیافت شده در مصارف غذایى
است. در واقع صحبت از آن دسته از مواد بازیافت شده اى است که براى بسته
بندى و نگهدارى مواد غذایى غیرمجاز هستند در ساخت ظروف پلاستیکى مختلف،
مواد پلیمرى متفاوتى به کار برده مى شود به عنوان مثال :
۱ - ظروف نوشابه هاى گازدار از جنس پلى اتیلن تترافتالات (PET )
۲ -شیشه های شیرخورى کودکان از جنس پلى کربنات ( PC ) به
دلیل گران بودن پلى کربنات ها این نوع پلیمرها کمتر در بسته بندى مواد
غذایى استفاده شده و بیشتر در ساخت شیشه هاى شیر کودکان به کار مى روند .
۳ -ظروف بسته بندى لبنیات از جنس پلى اتیلن (PE ) ، پلى پروپیلن (PP ) و پلى استایرن (PS )
۴ - ظروف یک بار مصرف از جنس PS وPP
۵ - کیسه هاى پلاستیکى از جنس پلی اتیلن . این نوع کیسه ها به اشتباه تحت عنوان کیسه هاى نایلونى معروفند .
قابل ذکر است این مواد پلاستیکى مى توانند حاوى رنگ باشند که در آن صورت از رنگدانه پلاستیک (مستربچ) استفاده مى شود.
نحوه ساخت کیسه هاى پلاستیکى
گرانول هاى پلى اتیلن را به شکل فیلم هاى نازک درآورده و پس از برش فیلم
ها در ابعاد دلخواه به کیسه تبدیل مى کنند. و در صورت تولید کیسه هاى
رنگى هنگام تبدیل گرانول پلى اتیلن به فیلم از رنگدانه پلاستیک یا مستربچ
(به مقدار یک تا پنج درصد) استفاده مى کنند.
نحوه ساخت ظروف یک بار مصرف
ابتدا مواد پلیمررا به صورت فیلم هایى با ضخامت مورد نظر تبدیل
کرده و سپس با استفاده از قالب هایى خاص به اشکال مختلف تبدیل میشوند .
بازیافت مواد
در فرایند بازیافت مواد پلاستیکى نوع پلیمرى که باید بازیافت شود
مدنظر قرار مى گیرد.بدین ترتیب که هر نوع پلیمر جدا از انواع دیگر بازیافت
مى شوند، در غیر این صورت فرایند بازیافت با اشکال روبه رو خواهد شد. به
عنوان مثال : پلى
اتیلن ها با هم، پلى پروپیلن ها با هم و پلى آمیدها با هم بازیافت مى
شوند، چرا که هنگام فرایند بازیافت مواد پلاستیکى را خرد سپس ذوب کرده و
مجدداً مورد استفاده قرار مى دهند بنابراین اگر ترکیبى از مواد پلاستیکى
مختلف نظیر ظروف یک بار مصرف با انواع مختلف خرد و سپس ذوب شوند، با توجه
به متفاوت بودن نقطه ذوب ترکیب ناهمگونى ایجاد مى شود. مسئله بعدى نداشتن
رنگ در مواد پلاستیکى است که اهمیت بسزایى در فرایند بازیافت دارد. به
دلیل اینکه پلیمرهاى رنگى داراى رنگ یکنواختى نیستند پس از بازیافت رنگ
تیره پیدا مى کنند در نتیجه کارخانه هاى سازنده براى به دست آوردن یک رنگ
ثابت از دوده استفاده کرده سپس مواد پلیمرى مذاب را به صورت فیلم درآورده و
به کیسه پلاستیکى تبدیل مى کنند، که ما از آنها به صورت کیسه هاى زباله
مشکى استفاده مى کنیم.گاهى به دلیل کاربرد ناصحیح دوده تماس دست با این
کیسه ها باعث جذب ذرات دوده از راه دست مى شود. بنابراین در حال حاضر
کارخانه هاى صنایع غذایى مجاز نیستند مواد بازیافتى را براى نگهدارى و
بسته بندى مواد غذایى به کار ببرند. دلیل اصلى آن نیز عدم رعایت اصول
بازیافت مواد پلاستیکى در ایران است. گفتنى است براى تولید کیسه هاى
پلاستیکى شفاف از مواد اولیه بکر استفاده مى شود در حالى که اکثریت
پلاستیک هاى مشکى موجود در بازار از مواد بازیافتى تهیه میشود
.
مناسب بودن پلاستیک ها در کاربردهاى غذایى
تمامى پلیمرها از بکر تا آنهایى که بازیافتى بوده و همچنین ظروف
پلاستیکى حتماً باید قبل از استفاده در صنعت غذایى تحت آزمون Food grade قرار
بگیرند (ای.سی.سی) . با انجام آزمون هایى که در اداره کل آزمایشگاه هاى
کنترل غذا و دارو نیز قابل اجرا هستند میزان مهاجرت مواد سازنده پلیمرها
به سمت مواد غذایى مشابه سنجیده مى شود. در واقع وزارت بهداشت مقاومت و
میزان مهاجرت مواد سازنده پلیمرها را در حلال ها یا محلول هاى مشابه مواد
غذایى مى سنجد ..
بطرى هاى آب و نوشابه از جنس (پت)هستند این ظروف در صورتی که food grade باشند
از نظر بهداشتى مشکل ایجاد نمى کنند. تنها مسئله وجود ماده استالدئید در
این ظروف است که باعث تغییر طعم و بوى آب و مواد نوشیدنى مى شود البته
میزان مهاجرت استالدئید در حدى نیست که خاصیت بیمارى زایى داشته باشد .
مشکل دست زدن به کیسه هاى زباله
پلاستیک هاى مشکى که در حال حاضر در بازار هستند هیچ کدام براى
مصارف غذایى مناسب نیستند و مشخص نیست کجا و تحت چه شرایطى تولید شده اند.
این مواد در اثر تماس با مواد غذایى آنها را آلوده کرده و عوارضى را براى
انسان به دنبال خواهند داشت. گفتنى است اگر مواد پلاستیکى پس از بازیافت
براساس پایه پلیمرى خود مشکل نداشته و به آزمون هاى Food grade پاسخ دهند براى نگهدارى و بسته بندى مواد غذایى مناسب خواهند بود .
پلاستیک هایی که بوی بنزین می دهند
یکی از پژوهشگران دانشگاه صنعت نفت موفق به اجرای طرحی شده است که براساس آن 80درصد
از پسماندهای موجود در زباله های شهری ، صنعتی و پزشکی طی فرآیندی به
سوخت مایع (بنزین و گازوئیل ) تبدیل می شود و به این ترتیب نه تنها به
کاربرد مفید ضایعات پلیمری ، بلکه به تامین خوراک راکتورها در صنایع
پتروشیمی و نفت نیز کمک می شود .
کسانی که به پژوهش های انجام شده در عرصه های پتروشیمی و نفت
علاقه مندند، می دانند که یکی از معضلات اساسی در این صنایع ، بحث کنترل و
کاهش اثرات سو زیست محیطی است؛ هر چند طی یک دهه اخیر، موضوع پسماندهای
پالایشی و فرآورده های سنگین هیدروکربنی به عنوان یکی از معضلات صنعت
پالایشگاهی کشور مطرح بوده است .
بر این اساس تلاش محققان و نیروهای علمی صنعت نفت کشور نیز طی این
مدت به تبدیل مواد سنگین هیدروکربنی به مواد سبک مانند بنزین و گازوئیل
معطوف شده است .
به طور کلی دو روش اصلی برای حل مشکل زباله های پلاستیکی وجود دارد :
۲. تولید پلاستیک های زیست تخریب پذیر
بازیافت به فرایندهایی گفته می شود که در آنها از زباله های پلاستیکی به نحوی استفاده می شود .
روش های بازیافت در سه دسته جای می گیرند :
۱ - بازیافت انرژی
۲ - بازیافت مکانیکی
۳ - بازیافت شیمیایی
در بازیافت انرژی زباله به عنوان یک سوخت سوزانده می شود. باید
توجه کرد که بازده انرژی (انرژی حاصل از سوختن واحد وزن سوخت) پلاستیک ها
نسبت به سوخت های فسیلی مرسوم بیشتر است .
بازیافت مکانیکی ، یعنی خرد کردن و استفاده یک محصول پلاستیکی در
ساخت یک قطعه. در این روش باید نکات زیادی رو در نظر گرفت. مثلا برای ساخت
قطعات حساس تر سازمان های مربوطه مقدار مجاز پلاستیک بازیافتی در قطعه را
تعیین می کنند .
در بازیافت شیمیایی پلاستیک به وسیله روش های شیمیایی به مواد
دیگری (اغلب مواد اولیه یا میانی) تبدیل میشود. این روش نسبت به دو روش
دیگه جدیدتر است ولی هنوز از نظر اقتصادی به صرفه نیست. اما بسیار مورد
توجه هست. به عنوان مثال میشود به تهیه رزین پلی استر از بطری های نوشابهاز
جنس پلی اتیلن ترفتالات اشاره کرد .
اما در کنار بازیافت از چندین سال پیش تلاش هایی در جهت تولید
پلاستیک های زیست تخریب پذیر شروع شده که الان به نتیجه هم رسیده است. این
پلاستیک ها قابلیت بازگشت به طبیعت را طی زمانی قابل قبول دارند .
این پلاستیک ها هم در دو دسته کلی قرار می گیرند :
۱ - پلاستیک های متداول حاوی مواد تخریب پذیر
۲ - پلاستیک های تخریب پذیر ذاتی
پلاستیک های متداول حاوی مواد تخریب پذیر آمیزه هایی هستند که در آنها یک ماده تخریب پذیر(مانند نشاسته) به یک پلاستیک متداول (مثل پلی اتیلن) اضافه میشود و تخریب این ماده به افزایش سرعت تخریب پلاستیک کمک می کند. این مواد چند سالی هست که وارد بازار شده اند و با اون که کمک زیادی به کاهش زباله های پلاستیکی کرده اند، اما به دلیل این که اولا در انها از همان پلاستیک های متداول تخریب ناپذیر استفاده شده و دوما استفاده از مقدار زیادی مواد تخریب پذیر در پلاستیک ویژگی ها را تضعیف می کنه، موقعیت چندان محکمی ندارند .
پلاستیک های تخریب پذیر ذاتی موادی هستند که به دلیل ساختمان شیمیایی خاصشان به وسیله باکتری ها، آب یا آنزیم ها در طبیعت تخریب می شوند. مهم ترین پلاستیک از این نوع پلی(لاکتیک اسید) هست که از اسید لاکتیک تهیه میشود. پیش بینی میشود این پلاستیک، که خواص بسیار خوبی هم داره، در آینده رقیبی بسیار جدی برای پلاستیک های متداول امروزی به خصوص در صنعت بسته بندی باشد. مشکل بزرگ این مواد، گران بودنشان است که در حال حاضر تحقیقات برای توسعه یک روش ارزان برای تولیدشان ادامه دارد. جالب این که منابع اصلی تولید این پلاستیک طبیعی هستند و از محصولات نفتی برای ساخت آنها استفاده نمی شود .
پلاستیک های زیستی
اطرافمان انباشته از پلاستیک شده است. هر کاری که انجام می دهیم و
هر محصولی را که مصرف می کنیم، از غذایی که می خوریم تا لوازم برقی به
نحوی با پلاستیک سرو کار داشته و حداقل در بسته بندی آن از این مواد
استفاده شده است .
گرچه بسته بندی پلاستیکی با قیمتی نازل امکان حفاظت عالی از محصولات
مختلف خصوصاً مواد غذایی را فراهم می کند ولی متاسفانه معضل بزرگ زیست
محیطی حاصل از آن گریبانگیر بشریت شده است. اکثر پلاستیک های معمول در
بازار از فرآورده های نفتی و ذغال سنگ تولید شده و غیر قابل بازگشت به
محیط هستند و تجزیه آنها و برگشت به محیط چند هزار سال طول می کشد
.
به منظور رفع این مشکل، محققان علوم زیستی در پی تولید
پلاستیک های زیست تخریب پذیر از منابع تجدید شونده مثل ریزسازواره ها و
گیاهان می باشند .
واژه زیست تخریب پذیر یا Biodegradable به معنی موادی است که بسادگی توسط فعالیت موجودات زنده به زیر واحدهای سازنده خود تجزیه شده و بنابراین در محیط باقی نمانند .
استانداردهای متعددی برای تعیین زیست تخریب پذیری یک محصول وجود
دارد که عمدتاً به تجزیه 60 تا 90 درصد از محصول در مدت دو تا شش ماه
محدود می گردد. این استاندارد در کشورهای مختلف متفاوت است .
اما دلیل اصلی زیست تخریب پذیر نبودن پلاستیک های معمول، طویل
بودن طول مولکول پلیمر و پیوند قوی بین مونومرهای آن بوده که تجزیه آن را
توسط موجودات تجزیه کننده با مشکل مواجه می کند .
در این بین تولید پلیمرهای زیستی جایگاه خاصی دارند. تولید اینگونه پلیمرها توسط طیف وسیعی از موجودات زنده مثل گیاهان، جانوران و باکتری ها صورت می گیرد. چون این مواد اساس طبیعی دارند، بنابراین توسط سایر موجودات نیز مورد مصرف قرار می گیرند و تجزیه کنندگان از جمله مهم ترین این موجودات زنده در موضوع مورد بحث ما می باشند .
برای بهره برداری از این پلیمرها در صنعت دو موضوع باید مورد توجه قرار گیرد :
الف) دید محیط زیستی : این مواد باید سریعاً در محیط مورد تجزیه قرار گیرند، بافت خاک را بر هم نزنند و به راحتی با برنامه های مدیریت زباله و بازیافت مواد از محیط خارج شوند .
ب) دید صنعتی : این مواد باید خصوصیات مورد انتظار صنعت را از جمله دوام و کارایی را داشته باشند و از همه مهمتر، پس از برابری یا بهبود کیفیت نسبت به مواد معمول، قیمت تمام شده مناسبی داشته باشند .
بازیافت زباله:
بازیافت فرایندی است که طی آن مواد، جمع آوری وجدا شده وبه منزله مواد خام برای تولید محصولات جدید به کار گرفته می شوند. بازیافت معمولا چهار مرحله دارد ؛ نخست جمع آوری مواد قابل بازیافت اند مانند شیشه ،فلز ،پلاستیک و مواد غذایی ؛ دوم جدا سازی این مواد در ظروف مختلف ،سوم فرایند هایی که این مواد را دوباره قابل استفاده می سازند (مانند خمیر کردن کاغذ یا نایلون وتبدیل دوباره آن به کاغذ ونایلون )؛وچهارم بازاریابی ،خرید وفروش واستفاده از کالایی که از مواد بازیافتی ساخته شده است.
مزایای بازیافت:
فرایند بازیافت نه تنها محیط زیست را از آلودگی نجات می دهد ،بلکه منافع اقتصادی متعددی نیز دارد :
1- با توجه به نبود یا کمبود زمین مناسب برای دفع زایدات ،با بازیافت مواد وکاهش حجم آن ،پتانسیل زمین برای پذیرش مواد زائد افزایش می یابد؛
2- به دلیل محدودیت منابع طبیعی ،اگر بازیافت زباله صورت گیرد ،نیاز به استخراج مواد خام ،کمتر شده ومنابع طبیعی برای نسل های آینده حفظ می گردد؛
3- با اجرای عملیات بازیافت ،حجم زباله های ورودی به محیط زیست کاهش می یابد درنتیجه ،از آلودگی ها کاسته می شود . بهداشت عمومی نیز ارتقاء یافته وبیماری ها نیز کاهش می یابد؛
4- با اجرای بازیافت وکاهش حجم زباله ،هزینه جمع آوری وحمل ونقل ودفن کاهش می یابد؛ و...
5- بازیافت واد موجب می شود که نیاز به ورود مواد خام از خارج کشور کمتر شود ودر نتیجه ،وابستگی اقتصادی کاهش وتولید ملی افزایش پیدا کند .
آیا می دانید:
در هر روز تقریبا بیش از 6 هزار تن وسالانه بیش از 2 میلیون تن زباله شهری در تهران تولید می شود که قسمت اعظم این مواد قابل بازیافت اند . فقط با 25 درصد کاغذ موجود در مواد زاید جامد کشور می توان سالانه 100 هزار تن کاغذ بازیافتی به دست آورد.
این فعالیت به مفهوم تضمین تداوم حیات 1700000 اصله درخت است (بازیافت هرتن کاغذ باطله 17 درخت جنگلی را احیا می کند ).
در سال 1989 از 9/77 میلیارد قوطی آلومنیومی تولیدی در آمریکا ،حدود 5/42 میلیارد آن بازیافت یعنی حدود 54 درصد قوطی های آلومنیومی بازیافت شدند . تقا ضا برای آلومنیومبازیافتی در آمریکا بالاست ، زیرا تولید قوطی از آلومنیوم بازیافتی 95 درصد کمتر انرژی نیاز دارد تا تولید قوطی از سنگ معدن آلومنیوم .
فیبر تولیدی از 5 بطری PETبرای تولید یک تی شرت XLیا یک متر فرش کافی است. نصف فرش پلی استر تولیدی در آمریکا ،از بطری های پلاستیکی بازیافتی است.
PET ،(poly Ethylene Terephehalat) ماده ای با مقاومت خوب ووزن کم از جنس پلی استر است ازاین ماده در ساخت بطری های آب میوه ، نوشیدنی های الکلی ،نوشابه ،آب ،بعضی از روغن ها ،پاک کننده های بهداشتی ودیگر مواد خوراکی وغیره استفاده می شود.
مواد زائد جامد :
مواد زائد جامد که به اختصار زباله نامیده می شوند ،هم اکنون در چهار چوب برنامه های زیست محیطی اهمیت ویژه ای یافته اند .انسان وسایر موجودات کره زمین زباله ساز هستند وسلامتی آنان به کنترل این ماده بستگی دارد .که در این راستا هر روز شاهد پیدایش روشهای نوینی در عرصه ساماندهی مواد زائد جامد هستیم که در جای خود دارای مزایا ومعایبی می باشند مطالعه ای که توسط WHO انجام شد مؤید این است که عدم توجه به جمع آوری ودفع موار زائد جامد ،سی ودو مشکل زیست محیطی را بوجود می آورد که با گذشت زمان مقابله با آن به سادگی امکان پذیر نیست .در همین رابطهEPAمدیریت مواد زائد جامد را بصورت یک استراتژی مطرح می کند وبیان می دارد این مدیریت مواردی همچون کاهش مقدار مواد زائد تولیدی ،چرخش بیشتر تا حد ممکن وپایش مداوم زمین های دفن را شامل می شود .اما کاهش میزان زباله تولیدی واستفاده مجدد از آن راهکارهای غالبی هستند که پیشنهاد شده اند .لازم به ذکر است راهکارهای دفن وسوزاندن تنها برای موادی مناسب اند که استفاده وبهره مندی مجدد از زباله مقدور نیست .در حال حاضر بجز چندمین کشور محدود در اکثر کشورها فرایند بازیافت فقط برای بخش کوچکی از مواد زائد بکار می رود وبر اساس آخرین اطلاعات رسمی منتشره در کشورمان در روزهوای پاک در ابتدای اردیبهشت 1384 ،تنها 13 درصداز زباله های شهری بازیافت می شوند وبا توجه به حجم زباله تولیدی در کشور یعنی 50000 تن در روز مشاهده می شود که حجم بالایی از زباله در خارج از چرخه بازیافت والبته همراه با مشکلات فراوان برای مدیریت مواد زائد دفع می شود واین در حالیست که بر اساس منابع موجود تا 90 درصد زباله تولیدی قابل بازیافت می باشد .کاغذ ومقوا،پلاستیک ،پارچه ،شیشه وفلزات معمولترین موادی هستند که بازیافت می گردند ومهارت تکنولوژیکی ،تجهیزات وفرایندهای بازیافت آنها کمابیش در شهر های ایران شناخته شده است .
با توجه به اینکه منابع عمده تولید کننده کاغذ باطله ،خانوارها ،مدارس ومؤسسات هستند لذا با برنامه ریزی مناسب می توان نسبت به جمع آوری کاغذهای باطله ومقوا اقدام نمود .همانطور که گفته شد یکی از مهمترین منابع تولید کننده در کشور ادارات دولتی وخصوصی هستند که آگاهی از میزان کاغذ باطله تولیدی آنها ،اطلاعات مهمی برای برنامه ریزی در رابطه با فرایند بازیافت در اختیار کارگزارن قرار می دهد .
تعریف زباله :
زباله به کلیه مواد جامدی گفته می شود که در اثر فعالیتهای روزمره انسان متعلقات زندگی اش تولید ووارد محیط زیست می شود .
اقتصاد دانان مواد زائد را چنین تعریف کرده اند :مواد زائد به موادی اطلاق می شود که دور ریختن آنها ارزانتر از استفاده مجدد آنها باشد .
مقدمه ای بر مدیریت جمع آوری ودفع زباله :
برقراری سیستم مدیریت جمع آوری ودفع مواد زائد جامد از جمله مواردی هستند که برای کنترل تولید ،صرفه جوئی ومصرف مواد ونیز فرایند جمع آوری اهمیتی اساسی دارد .رعایت نکات زیر در مدیریت مواد زائد جامد ضروری به نظر می رسد .
الف- فرهنگ زباله وارج نهادن به حرفه رفتگری
ب- تولید کمتر زباله
ج-بهینه سازی تکنولوژی جمع آوری وحمل ونقل
د- بهینه سازی تکنولوژی دفع
ه- توجه خاص به امر بازیافت زباله بویژه جداسازی از مبدأبه عنوان یک اصل کلی
و- آموزش و بالابردن سطح آگاهی مردم و.......
عناصر موظف در مدیزیت مواد زائد جامد :
قبل از شناخت منابع ،ترکیب وخواص مواد زائد باید عناصر موظف مدیریت زباله را شناخت .فعالیتهای مرتبط با مدیریت مواد زائد جامد از تولید تا دفع نهایی بر شش عنصر مؤظف گروه بندی شده است .با در نظر گرفتن هر عنصر مؤظف این امکان وجود داردکه اولاجنبه های اساسی وروابط مؤثر عنصر شناخته شده وثانیاً روابط کلی به منظور مقایسه ،آنالیز وارز یابی در هر جا امکان داشته باشد ،مشخص گردند .شش عنصر مؤظف عبارتند از:
1- تولید مواد زائد 2- جابجایی،جداسازی ،ذخیرهوپردازش در محل تولید
3- جمع آوری 4- جداسازی ،پردازش وتبدیل مواد زائد
5- حمل ونقل 6-دفع
برای حل بعضی از مشکلات خاص ،عناصر مؤظف مختلف با هم ترکیب شده ومجموعه ایی به نام مدیریت جامع مواد زائد (IWM) را بوجود آورند. IWM عبارت از انتخاب وکاربرد تکنیکها ،تکنولوژیها وبرنامه های مدیریت مناسب جهت دستیابی به اهداف مدیریت خاص مواد زائد می باشد .در اغلب شهر ها ندیریت مواد زائد دارای 4 عنصر مؤظف است :تولید ،ذخیره در محل ،جمع آوری ودفع .
ترکیبات مختلف زباله :
برای ارزیابی وبرگزیدن سیستم حمل ونقل ولوازم مورد نیاز مواد زائد جامد ،از جمله مدیریت ،برنامه ریزی وطرحهای جمع آوری زباله ،پی بردن به ترکیبات این مواد از اهمیت ویژه ای برخوردار است .مثلا مواد زائد تولید شده در یک منطقه تجاری که غالبا شامل کاغذ وکارتن است می تواند مستقیما به کارخانه باریافت کاغذ وکارتن منتقل شود .همچنین موادی که به خرد شدن نیاز دارند ودوباره بتوان از آنها استفاده نمود ،باید در چهارچوب برنامه منحصر به خود جمع آوری وبه صنایع مربوطه حمل شود. بدین ترتیب برنامه های جمع آوری زباله های تفکیک شده در محل تولید ،همواره مورد توجه قرار می گیرد .
ترکیبات فیزیکی زباله
نتایج به دست آمده از تجزیه وتحلیل مواد تشکیل دهنده زباله تأثیر مستقیمی در عملیات جمع آوری ونگهداری ماشین آلات ونیز امکان استفاده مواد جداسازی شده دارد.در اینجا لازم به یاد آوری است که ترکیبات فیزیکی وشیمیایی زباله هر شهر با شهر دیگر تفاوت دارد ونمی توان از نتایج حاصله برای یک شهر ،برای شهرهای دیگر استفاده نمود .حتی ترکیب زباله برای یک شهر در فصول مختلف متفاوت است .به عنوان مثال در حالیکه درصد نان در زباله های زاهدان 66/4 درصد است ،در شهر ایرانشهر که با زاهدان در یک استان قرار دارد ، 16/0درصد است
بدیهی است آزمایش تشخیص نوع وارزشیابی واقعی ترکیبات زباله امکان پذیر نیست مگر با اعمال یک برنامه ریزی صحیح وتجزیه وتحلیل اصولی که بایستی در دفعات منظم ومتوالی انجام گیرد .
باتوجه به جدول زیر می توان اعلام کرد که در کشورهای جهان سوم میزان تولید زباله از کشورهای غربی کمتر است .زیرا کاهش ،جداسازی وبکارگیری مجدد بسیاری از مواد دفع شده توسط افراد فقیر وکم درآمد جامعه انجام می گیرد . نسبت مواد بسته بندی شده ،پلاستیکی شیشه ای ،کاغذی وامثال آن در داخل زباله تولیدی این مناطق به مراتب از زباله های دنیای غرب کمتر است .
جدول - مقایسه کمی وکیفی زباله در کشورهای مختلف
ترکیبات زباله | یک شهر در خاورمیانه | یک شهر آسیایی | یک شهر درانگلیس | زاهدان |
سبزی | 50 | 75 | 28 | 85/49 |
کاغذ | 16 | 2 | 37 | 3/13 |
فلزات | 5 | 1/0 | 9 | 63/5 |
شیشه | 2 | 2/0 | 9 | 2 |
پارچه و منسوجات | 3 | 3 | 3 | 53/1 |
پلاستیک | 1 | 1 | 2 | 85/11 |
سایرترکیبات | 23 | 7/18 | 12 | 84/15 |
میزان زباله تولیدی توسط هر نفر در روز | 06/1 | 415/0 | 845/0 | 442/0 |
اثر دفن زباله بر آبهای سطحی و زیر زمینی
دکتر منصور غیاث الدین
مهندس داویدیان
چکیده
بمنظور بررسی اثرات دفن زباله بر آبهای سطحی و زیرزمینی از آبهای موجود در دو منطقه کهریزک وجاجرود نمونه برداری و آزمایشات شیمیایی و بیولوژیکی با روشهای استاندارد متد صورت گرفت.درمنطقه جاجرود بعلت برهم انباشتن متجاوز از 15 متر زباله بدون لایه گزاری وغیرقابل نفوذ بودن بستر محل دفن شیرابه ای با غلظت زیاد آلودگی(حدود12000 میلیگرم در لیتر بی اودی) از زیر آن جاری می شود که در گذشته به رودخانه جاجرود وارد می شد و حالا دربرکه ای جمع آوری می شود
همزمان با 21 تیرماه روز بدون نایلکس معضلات زیستمحیطی پلاستیکهای تجدیدناپذیر را که هماکنون به معضلی جدی در جهان تبدیل شده است مورد بررسی قرار دادیم متاسفانه ما انسانها مشتاقانه و بدون هیچ احساس مسئولیتی از این محصولات مصنوعی و ساخته دست بشر استقبال میکنیم ولی هرگز تصور نمیکنیم که در آستانه رقم زدن یک فاجعه زیستمحیطی هستیم؛ فاجعهای که میتواند ابعاد بسیار گستردهای داشته باشد.
به گزارش سرویس «محیط زیست» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، این رهآورد زندگی مدرن امروزی به علت قابلیتهای فراوانی که دارد و البته با تکیه بر قیمت ارزان آن که چه بسا برترین برتریاش به شمار میرود به شیوههای مختلف مورد استفاده قرار میگیرد غافل از این که برای این محصول کمبها به زودی باید بهای سنگینی بپردازیم.
بشر امروز در دنیایی از کیسههای پلاستیکی زندگی میکند. این کیسهها در هر مکان و فروشگاهی در دسترس هستند و بسیاری از افراد با تنها یک بار استفاده از این کیسهها، آنها را دور میاندازند. اما آیا تا به حال با خود فکر کردهاید که این زبالهها پس از دور انداختن چه سرانجامی پیدا میکنند؟
طبق محاسبات اخیر کارشناسان، سالانه حدود یک تریلیون تن کیسه پلاستیکی وارد چرخه ضایعات میشوند و این رقم بالای تولید مواد پلاستیکی از جنبههای مختلف برای زمینیها مشکلساز است. هرچند بخش اعظم این زبالهها به ظاهر دفن میشوند اما مقصد نهایی بسیاری از این کیسههای زباله اقیانوسها هستند و گاهی حتی این زبالهها تا 1000 سال بعد نیز تجزیه نمیشوند و در محیط زیست باقی میمانند. آمار تایید میکند که سالانه شش میلیون تن زباله وارد دریاها میشود و زبالههای پلاستیکی 80 درصد این زبالهها را تشکیل میدهند.
کیسه پلاستیک
کیسههای پلاستیکی پس از اختراع پلاستیک در سال 1856 میلادی توسط «الکساندر پارکس» مهمان خانههای ما شدهاند و در همین مدت زمان نه چندان طولانی توانستهاند اثرات مخرب زیادی بر جای بگذارند. اکنون زمان آن فرا رسیده که این خسارتها جبران شوند. خوشبختانه هماکنون جایگزینهای ساده و سازگار با محیط زیست فراوانی برای جبران این خسارات پیش روی ما قرار دارند.
برای مثال امروزه بسیاری از کارخانجات کیسههایی از مواد گیاهی تولید میکنند که میتوانند به سرعت تجزیه شوند. از سوی دیگر بسیاری از فروشگاهها برای مشتریانی که با خود کیسههای خرید به همراه میآورند مزایای مختلفی در نظر میگیرند. به این ترتیب با یک تیر دو نشان زده میشود یعنی ضمن صرفه جویی در هزینهها، محیط زیست نیز از شر حجم بیشتر زبالههای پلاستیکی نجات پیدا میکند.
ممنوعیت استفاده از کیسههای پلاستیکی در سراسر جهان
در حال حاضر کشورهای بسیاری در جهت مقابله با زبالههای پلاستیکی گامهای موثری برداشتهاند برای نمونه استرالیای جنوبی در حال پیوستن به فهرست رو به رشد مناطقی است که استفاده از کیسههای پلاستیکی را محدود کردهاند. در قاره آفریقا نیز کشورهای روآندا، اریتره و سرزمینهای سومالی استفاده از کیسههای پلاستیکی را به کلی ممنوع کردهاند. کشورهای آفریقای جنوبی، اوگاندا، کنیا، اتیوپی، غنا، لسوتو و تانزانیا نیز قوانین سفت و سختی را برای استفاده از این کیسهها وضع کردهاند.
در سال 2002 میلادی، بنگلادش نخستین کشور بزرگی بود که استفاده از کیسههای پلاستیکی را ممنوع کرد. این کشور به دنبال سیل ویرانگر سال 1988 میلادی و به دلیل این که کیسههای پلاستیکی با بستن راه فاضلابها عامل اصلی شدت یافتن سیلاب بودند، خسارات چشمگیری دید.
کشور منزوی بوتان نیز در سال 2007 میلادی در راستای سیاستهای این کشور مبنی بر افزایش نشاط ملی، فروش کیسههای پلاستیکی، تنباکو و تبلیغات خیابانی را ممنوع کرد.
چین نیز در حال حاضر در نظر دارد با اعمال قانون منع تولید کیسههای پلاستیکی فوق نازک تا حد زیادی در هزینهها و مصرف نفت در این کشور صرفهجویی کند.
در سال 2007 میلادی نیز در هنگ کنگ برای فروشندگان کیسههای پلاستیکی مالیات بر آلودگی محیط زیست در نظر گرفته شد.
همچنین در انگلیس، روستای «مادبوری» در جنوب ناحیه «دوون» به عنوان نخستین شهر اروپایی عاری از کیسههای پلاستیک شناخته شد و در این روستا به جای کیسههای پلاستیکی، کیسههای چند بار مصرف و تجزیهپذیر به فروش رسید. 33 نماینده مجلس انگلیس در سال 2009 میلادی تصمیم به منع تولید کیسههای پلاستیکی فوق نازک و تعیین مالیات برای سایر انواع کیسههای پلاستیکی گرفتند.
در فرانسه قانونگذاران در سال 2005 میلادی به منع تولید و استفاده از کیسههای پلاستیکی تجزیهناپذیر تا سال 2010 میلادی رای دادند.
بعلاوه ایالت غربی «ماهاراشترای» هند در سال 2005 میلادی با ادعای این که این کیسههای پلاستیکی سبب انسداد مجاری فاضلاب و وقوع سیل در هنگام بارانهای موسمی میشوند، تولید و خرید و فروش کیسههای پلاستیکی را ممنوع کرد. ایالتهای دیگر این کشور نیز برای جلوگیری از آلودگی محیط زیست و مرگ و میر دامها استفاده از کیسههای پلاستیکی فوق نازک را ممنوع کردهاند.
در سال 2002 میلادی، ایرلند قانون مالیات بر کیسههای پلاستیکی را وضع کرد که این قانون تا 90 درصد مصرف کیسههای پلاستیکی را در این کشور کاهش داد. در ایتالیا نیز استفاده از کیسههای پلاستیکی در سال 2010 میلادی ممنوع شد.
در سال 2003 میلادی نیز دولت تایوان، توزیع کیسههای پلاستیکی رایگان در فروشگاهها و مراکز خرید را ممنوع کرد. ضمن اینکه استفاده از ظروف یکبار مصرف در رستورانهای این کشور نیز ممنوع شد و حتی بسیاری از فروشگاهها از افرادی که کیسههای خرید خود را به همراه نمیآورند جریمه نقدی دریافت میکردند.
در ایالات متحده آمریکا نیز در سال 2008 میلادی، سانفرانسیسکو اولین و تنها شهر این کشور بود که استفاده از کیسههای پلاستیکی را ممنوع کرد. البته این ممنوعیتها تنها محدود به فروشگاههای بزرگ میشد.
بعلاوه شهرهای دیگری که استفاده از کیسههای پلاستیکی را منع کردهاند شامل «مکزیکوسیتی»، «کارولینای شمالی» و «پورتلند» در آمریکا و همچنین «دهلی نو»، «بمبئی»، «کاروار»، «تیرومالا»، «واسکو»، «راجستان» و «رانگون» در هند و شهر «سیدنی» و 12 شهر دیگر در استرالیا هستند. در کشورهایی نظیر ایتالیا، بلژیک و ایرلند نیز به دنبال وضع مالیات، استفاده از کیسههای پلاستیکی 94 درصد کاهش یافته است. در سوئیس، آلمان و هلند نیز برای استفاده از کیسههای پلاستیکی مالیات وضع شده است.
ممنوعیت استفاده از کیسههای پلاستیکی در اروپا و پایان دور انداختن آنها
کمیسیون اروپا اعلام کرده است که نیمی از زبالههای تولیدی در اروپا دفن میشوند و این روند باید به دلیل وجود ترکیبات بسیار سمی که سلامت خاک، آب و در نهایت سلامت انسان را به خطر میاندازد، متوقف شود. در این میان بازیافت و استفاده مجدد از پلاستیک یکی از راههای مهم برای عدم استفاده از منابع بکر است.
در اجلاس سال 2011 میلادی کمیسیون اروپا نیز بیش از 70 درصد اعضا در زمینه منع استفاده از کیسههای پلاستیکی در سراسر اروپا به توافق رسیدند.
گروههای حافظ محیط زیست نیز این کمیسیون را ملزم کردند در پاسخ به مباحثات انجام گرفته، ممنوعیت سراسری استفاده از کیسههای پلاستیکی را در اروپا وضع کنند. اگرچه تاکنون این اتفاق نیفتاده اما برخی از کشورها به آن عمل کردهاند.
خطرات زیست محیطی کیسههای پلاستیکی
کیسههای یکبار مصرف اعم از پلاستیکی و کاغذی، خطرات بسیاری را برای محیط زیست به همراه دارند که این خطرات تنها محدود به حجم بالای دفن این زبالهها در خاک نبوده بلکه شامل منابع اولیه در تولید آنها، جابهجایی و به ویژه بازیافت و پیامدهای ناشی از انجام طی این مراحل میشود. کیسههای پلاستیکی یکبار مصرف نیز عوامل شناخته شده و موثر در ایجاد اختلال در اکوسیستم و بروز حوادثی چون سیل بر اثر گرفتگی لولههای فاضلاب هستند.
کیسه پلاستیک
در ایالات متحده از هر پنج کیسه، چهار کیسه از جنس پلاستیک تولید میشوند که این رقم در پایان هر سال به تولید 100 میلیارد کیسه پلاستیکی میانجامد. برای تولید این تعداد کیسه پلاستیکی به 12 میلیون بشکه نفت نیاز است و این تعداد بشکه نفت برای پر کردن 34 میلیون تانکر نفت کفایت میکند.
همچنین آمار نشان میدهد که سالانه بیش از چهار میلیارد کیسه پلاستیکی به عنوان زباله در طبیعت رها میشوند که اگر این تعداد کیسههای پلاستیکی به هم وصل شوند میتوان این نوار طویل را 63 مرتبه دور زمین پیچید. همینطور سالانه یک میلیارد پرنده و پستاندار به دلیل خوردن این کیسههای پلاستیکی جان میبازند. اگرچه کیسههای پلاستیکی قابل بازیافت و استفاده مجدد هستند اما مطالعات نشان میدهد که تنها یک تا سه درصد از این کیسهها بازیافت میشوند.
استفاده از کیسههای سازگار با محیط زیست
تا پیش از تولید کیسههای سازگار با محیط زیست، تنها راهکار زیست محیطی موفقیتآمیز در زمینه مقابله با انباشت زبالههای پلاستیکی، ممنوعیت استفاده از این کیسهها یا تشویق به بازیافت آنها بود اما با ورود کیسههای سازگار با محیط زیست که به طور طبیعی قابل تجزیه هستند، مسیر این مبارزه تغییر کرد که دلایل آن به شرح زیر است:
- کیسههای سازگار با محیط زیست 46 درصد کمتر از کیسههای پلاستیکی ترکیبات پایه نفتی و رزینی دارند.
- کیسههای سازگار با محیط زیست در مراحل پیش از تولید 34 درصد کمتر از کیسههای پلاستیکی گازهای گلخانهای تولید میکنند.
- در فرآیند تولید کیسههای سازگار با محیط زیست چهار برابر انرژی کمتر و شش برابر آب کمتر نسبت به تولید کیسههای کاغذی مصرف میکنند.
- کیسههای سازگار با محیط زیست در صورت دور انداخته شدن در محیط غیرسمی ظرف 240 روز یا حتی کمتر در معرض تابش نور خورشید تجزیه میشوند.
حقایقی خواندنی درباره کیسههای پلاستیکی
- سالانه حدود 380 میلیارد قطعه کیسه پلاستیکی در ایالت متحده مصرف میشود و سهم هر شهروند آمریکایی سالانه 1200 کیسه پلاستیکی است.
- برای تولید این میزان پلاستیک دستکم 12 میلیون بشکه نفت لازم است.
- تنها یک تا دو درصد کیسههای پلاستیکی تولید شده در آمریکا بازیافت میشوند.
- بر اثر آلودگی حاصل از کیسههای پلاستیکی، سالانه هزاران جانور آبزی و بیش از یک میلیون پرنده در جهان تلف میشوند.
- برنامه حفاظت از محیط زیست سازمان ملل متحد برآورد کرده است در هر 1.6 کیلومتر مربع از اقیانوسها، 46 هزار قطعه زباله پلاستیکی شناور وجود دارد.
- کیسههای پلاستیکی اغلب به صورت اشتباهی توسط حیوانات بلعیده شده و پس از انسداد معده آنها منجر به مرگشان میشوند. بسیاری پرندگان نیز به دلیل گیر افتادن داخل کیسههای پلاستیکی نمیتوانند پرواز کنند.
کیسه پلاستیک
- وقتی کیسههای پلاستیکی در معرض نور آفتاب قرار میگیرند، پلاستیک موجود در آنها هرگز از بین نرفته و ذرات سمی آزاد شده از آنها وارد زنجیره غذایی میشود.
- موسسه صلح سبز گزارش داده است که دستکم 267 گونه دریایی در معرض گیر افتادن یا بلعیدن زبالههای دریایی هستند.
- شهروندان امریکایی سالانه بیش از 10 میلیارد کیسه کاغذی مصرف میکنند که برای تولید این حجم کیسه کاغذی سالانه 14 میلیون اصله درخت قطع میشود.
- برای تولید این میزان کیسه کاغذی به صدها هزار بشکه آب و مواد شیمیایی سمی نیاز است که این اسیدها نیز به نوبه خود سبب تولید بارانهای اسیدی و آلودگی آبها میشوند.
- بیشتر کیسههای پلاستیکی برای تجزیه کامل به 1000 سال زمان نیاز دارند و عمر آنها بیش از 10 برابر عمر انسان است.
- مطالعات اخیر در استرالیا نیز نشان میدهد که در سایتهای دفن زباله در این کشور در هر دقیقه بیش از 7000 کیسه پلاستیکی دفن میشود.
- طبق تازهترین گزارش کمیسیون اروپا، استفاده از پلاستیک طی 50 سال اخیر به اوج رسیده و تولید جهانی آن در هر سال از 1.5 میلیون تن در سال 1950 میلادی به 245 میلیون تن در سال 2008 میلادی رسیده است.
منبع : ایسنا با اندکی تغییرات
فرهنگ سازی و آموزش مردم در جهت تبدیل زباله های خانگی با شیوه ها و مسائل مربوطه به کمپوست، کاهش زباله های تر در خانه ها (مبداء) و مزیت استفاده از کود حاصل از آن برای باغچه های منازل مسکونی حائزاهمیت است.
تاریخچه استفاده از کمپوست به قدمت پیدایش بشر روی کره زمین می رسد. همزمان با ظهور کشاورزی مکانیزه و تقاضا برای درخواست تولید محصول بیشتر و افزایش میزان ضایعات کشاورزی سبب شد تا محققین راه حل منطقی تبدیل این مواد به کمپوست را ارائه کنند
فرهنگ سازی و آموزش مردم در جهت تبدیل زباله های خانگی با شیوه ها و مسائل مربوطه به کمپوست، کاهش زباله های تر در خانه ها (مبداء) و مزیت استفاده از کود حاصل از آن برای باغچه های منازل مسکونی حائزاهمیت است.
تاریخچه استفاده از کمپوست به قدمت پیدایش بشر روی کره زمین می رسد. همزمان با ظهور کشاورزی مکانیزه و تقاضا برای درخواست تولید محصول بیشتر و افزایش میزان ضایعات کشاورزی سبب شد تا محققین راه حل منطقی تبدیل این مواد به کمپوست را ارائه کنند.
کمپوست ثروت پنهان
فرهنگ سازی و آموزش مردم در جهت تبدیل زباله های خانگی با شیوه ها و مسائل مربوطه به کمپوست، کاهش زباله های تر در خانه ها (مبداء) و مزیت استفاده از کود حاصل از آن برای باغچه های منازل مسکونی حائزاهمیت است.
تاریخچه استفاده از کمپوست به قدمت پیدایش بشر روی کره زمین می رسد. همزمان با ظهور کشاورزی مکانیزه و تقاضا برای درخواست تولید محصول بیشتر و افزایش میزان ضایعات کشاورزی سبب شد تا محققین راه حل منطقی تبدیل این مواد به کمپوست را ارائه کنند.
امروزه وسیع ترین عملیات تهیه کمپوستمرحله بهره برداری رسیده است و در آمریکا نیز اولین کارخانه کمپوست در سال ۱۹۸۶ به ظرفیت ۲۰ تن در روز تأسیس شده است.
در ایران استفاده از مواد زاید گیاهی و حیوانی از روزگاران گذشته برای کشاورزان و روستاها بسیار معمول بوده است. فضولات روستائی که در اصل مواد متشکله از مدفوع حیوانی و مواد زاید گیاهی است، همراه با آب و خاک و هوا، ۴ اصل اساسی کشاورزی را در روستاهای ایران تشکیل می دهند.
کمپوست یک روند تدریجی در طبیعت است که به وسیله آن مواد آلی با حضور هوا توسط میکروارگانیسم ها و قارچ ها تجزیه می شوند و حاصل آن کود باارزشی است که می تواند در جاهای مختلف و حتی در باغچه های خانگی مورد استفاده قرار گیرد تا جائی که به کمپوست خانگی به عنوان ”ثروتی که دیده نمی شود“ اشاره شده است.
فرهنگ سازی و آموزش مردم در جهت تبدیل زباله های خانگی با شیوه ها و مسائل مربوطه به کمپوست، کاهش زباله های تر در خانه ها (مبداء) و مزیت استفاده از کود حاصل از آن برای باغچه های منازل مسکونی حائزاهمیت است.
این طرح در بسیاری از کشورهای اروپای شمالی، دانمارک، اتریش، فنلاند، انگلستان، نروژ و نیوزلند به صورت جدی دنبال می شود و به طور عادی از ضایعات سبز باغچه ها، سبزیجات و میوه ها استفاده می شود.
این کمپوست با دارا بودن فواید و باصرفه در بازاریابی پسماندهای گیاهی و مواد زاید جامد بوده و با تبدیل مواد آلی موجود در پسماندها به کود آلی علاوه بر حذف مواد زاید موادغذائی موجود در آن بازیافت شده و با توجه به اهمیت تغییرات میکروبی در طی فرآیند بایستی عوامل مؤثر بر آنها شناخته شده و بسته به شرایط اقلیمی هر منطقه تعدیل شود.
در استان خوزستان با اجراء طرح توسعه نیشکر و همزمان با فعالیت کارخانجات شکر، مقادیر زیادی از ملاس، فیلتر کیک و باگاس تولیدی کارخانه ها به همراه برگ و سرشاخه نیشکر می تواند در نتیجه فعالیت های میکروبی به راحتی به کمپوست تبدیل شود و به عنوان کود آلی زیست محیطی با بهره وری بسیار مطلوب مورد استفاده قرار گیرد.
به کارگیری کمپوست در اراضی بایر این استان که صدها سال به صورت لم یزرع بوده و در نتیجه دارای میزان موادآلی ناچیز می باشد، سبب بهبود کیفیت خاک جهت فعالیت های زراعی می گردد. به دلیل وجود موادمغذی در کمپوست و سهولت استفاده از آنها در مواقع ضروری سبب می شود که به موازات نیاز به عناصر خاص، کمپوست، آن عناصر را در اختیار گیاه قرار دهد، به علاوه کمپوست به صورت لایه محافظ عمل کرده و از تخریب خاک به وسیله باد و باران جلوگیری می کند.
ماده آلی تولیدی به دلیل داشتن بافت سبک املاح و ترکیبات ضروری مورد نیاز گیاهان مختلف، ضمن اینکه فیزیک خاک را اصلاح کرده و مناسب رشد و گسترش ریشه گیاه می کند، باعث جذب رطوبت و ایجاد شرایط بهتر اطراف ریشه می شود.
جوانه زنی را بهتر و شرایط رشد را مهیا می کند. عناصر شاخص کود آلی بیولوژیک تولید شده از باگاس نیشکر عبارتند از: آهن، منگنز، روی، مس، ازت، فسفر، پتاس، کربن آلی، موادآلی و سایر عناصر مفید و مورد نیاز رشد انواع گیاهان می باشد.
- با استفاده از کمپوست، خاصیت فیزیکی ترد و منافذ عبوری هوای بسیار در خاک ایجاد می شود و سبب می گردد که اکسیژن به راحتی توسط ریشه گیاه جذب شده و نفوذپذیری خاک افزایش می یابد.
- کمپوست دارای قابلیت نگهداری آب زیاد بوده و با ممانعت کردن از شرایط خشک، نیاز آبی گیاه را کاهش داده و خاک اطراف ریشه گیاه را همواره مرطوب نگاه می دارد.
- استفاده از کمپوست میزان مواد آلی خاک را افزایش داده و تبادلات اکسیژن، آب و موادمغذی مورد استفاده ریشه گیاه را ارتقاء می بخشد. همچنین تبادلات کاتیون های خاک را افزایش داده و میزان ظرفیت تبادل کانیونی خاک را بهبود می بخشد که در نهایت در اختیار ریشه گیاهان قرار می دهد و افزایش عناصر ”ماکرو“ و ”میکرو“ درون خاک را باعث می گردد.
در شرایط عادی در یک فصل زراعی در استان خوزستان مقدار ۳۵۰ کیلوگرم در هکتار کود اوره در سه مرحله و دی آمونیوم فسفات به میزان ۴۰۰ کیلوگرم در هکتار به خاک مزارع نیشکر داده می شود که در صورت استفاده از کمپوست، مصرف این گونه کودهای شیمیائی فوق العاده کاهش یافته و به حداقل میزان خود می رسد، ضمناً عناصر اصلی چون ازت، فسفر و پتانسیم حاصل از کمپوست به راحتی جذب گیاه می شود.
از نظر هزینه، تولید کمپوست از تفاله نیشکر باگاس کاملاً مقرون به صرفه بوده و دارای ارزش افزوده بسیار بالائی است. چنانچه استفاده از آن در اراضی نیشکرخیز استان خوزستان سبب افزایش قابل توجهی در تولید محصول نیشکر در هکتار می شود.
● کمپوست چندمنظوره باگاس نیشکر
کمپوست تهیه شده از باگاس نیشکر غنی شده با موادغذائی لازم برای رشد گیاه و با استفاده از قارچ ها، آکتینومیست ها و باکتری ها سلولزخوار، ماده ای مناسب برای بستر گیاه بوده و حاوی اغلب عناصر غذائی ماکرو میکروالمنت های مورد نیاز گیاه می باشد.
این گونه نه تنها موادغذائی مورد نیاز گیاه را در طول رشد تأمین می کند، بلکه حاوی میکروارگانیسم های مفیدی است که مانع از رشد و تکثیر خیلی از قارچ های بیماریزای گیاهی می گردد. قارچ های مورد استفاده به عنوان Bioactivitor در تهیه این کمپوست، حل کننده فسفر بوده و همچنین قدرت تجزیه دیواره سلولی قارچ های سلولاز و کیتیناز Chitinase دارا هستند و حتی اسپورهای قارچ ها را از طریق پارازیته کردن از بین برده و با تولید مواد Fungi Static مانع از رشد و تکثیر این قارچ ها می گردند و در مدت کوتاهی کمپوستی با کیفیت عالی برای انواع زراعت ها تهیه می کنند.
نسبت کربن به میکروالمان های مورد نیاز گیاه در این کمپوست به شکل ایده آلی تنظیم شده است تا در موقع مصرف باکتری های تجزیه کننده نه تنها رقابتی با ریشه گیاه نداشته باشند، بلکه مقدار زیادی عناصر غذائی را به فرم قابل دسترس در اختیار گیاه قرار دهد.
کود آلی تهیه شده به علت اینکه مراحل تهیه کمپوست را در شرایط کنترل شده سپری کرده است، فاقد بو، هر نوع عامل بیماری زا، بذر علف های هرز و مواد سمی برای رشد گیاه می باشد. همچنین به دلیل غنی بودن این کمپوست از میکروارگانیسم های هتروتروف مفید با این روش نیز مانع از رشد انواع بیماری های گیاهی شده و به دلیل میکروارگانیسم های مفید حتی قادر است. عناصر غذائی موجود در خاک را نیز برای رشد گیاه قابل جذب تر کند. در صورتی که به همراه کمپوست مورد مصرف مقداری گوگرد نیز در چال کودهای درختان استفاده شود، می تواند اثرات مضر PH بالا و کربنات کلسیم فراوان موجود در خاک را خنثی کرده و زمینه سرسبزی گیاه را فراهم کند.
در واقع با دادن این کمپوست به انواع درختان، مزارع، باغ ها و گلدان ها، آنها را از خیلی از عناصر غذائی مورد نیاز گیاه برخوردار کرده و مصرف کودهای شیمیائی را به حداقل ممکن کاهش خواهد داد. با استفاده از این کمپوست، سلامت و شادابی و تغذیه گیاه تضمین می گردد
انگلستان:
پیشرفت تکنولوژی و افزایش جمعیت، بازیافت صنعتی زبالهها را به یکی از مهمترین چالشهای زیستی در انگلستان تبدیل کرده است. آمارها نشان میدهند 60 درصد زبالههای خانگی انگلیس قابل بازیافت است، در حالی که تنها 7/17 درصد آن بازیافت میشود
آمریکا:
در آمریکا تلاشها برای کاهش زبالههای خانگی و تجاری تحت نظر آژانس محافظت از محیط زیست آمریکا انجام میشود. امروزه آمریکا 28 درصد زبالههای خود را بازیافت میکند که این میزان در 15 سال گذشته تقریباً 2 برابر شده است. بازیافت انواع خاصی از زبالهها در این کشور افزایش بیشتری داشته است. 42 درصد کاغذها، 40درصد بطریهای پلاستیکی، نوشابههای غیرالکلی، 55 درصد قوطیهای آلومینیومی، نوشیدنیها، 57 درصد بسته بندیهای استیل و 52 درصد سایر اشیا هم بازیافت میشوند.
آلمان:
آلمانیها خود را قهرمان حفظ محیط زیست میدانند. جداسازی زبالههای خانگی امری بسیار مهم برای مردم آلمان است. در هر آپارتمان معمولاً 5 سطل برای 5 نوع زباله وجود دارد که با رنگهای جداگانه مشخص شدهاند؛ زرد برای بسته بندیها (کارتونهای قدیمی شیر)، آبی برای کاغذ و مقوای نازک، سطلهای ویژه شیشه در 3 قسمت شیشههای روشن، قهوهای و سبز و یک سطل برای مواد غذایی و گیاهی و سرانجام یک سطل سیاه برای سایر زبالهها که مناسب برای افرادی است که حوصله جداسازی زبالهها را ندارند. آلمانیها ملزم به رساندن زبالههای خاص مانند باتری و مواد شیمیایی به مراکز بازیافت هستند و اگر کسی این کار را نکند، مرتکب جرمی اداری و قابل پیگرد شده که البته در عمل به ندرت در این مورد، پیگرد قانونی رخ میدهد.
ایتالیا:
قوانین زباله در ایتالیا از منطقهای به منطقه دیگر بسیار متفاوت است. افرادی که تا فاصله 500 متری خانه خود دارای سطل بازیافت باشند و زبالههای خود را جدا نکنند تا 619 یورو جریمه خواهند شد. ساکنان رم معتقدند که معمولاً یافتن سطل زباله در این شهر سخت بوده و در صورت یافتن هم اغلب پر هستند. شورای شهر رم اخیراً خواستار ایجاد سطلهای زباله جدید با رنگهای مختلف برای جداسازی زبالهها شده است.
سوئیس:
سوئیس تجهیزات بازیافت زباله خود را به درستی مورد تمجید قرار میدهد. شیشه و کاغذ نمونهای از زبالههایی هستند که به طور متوسط در سوئیس دور انداخته نمیشوند. در اکثر سوپرمارکتها سطلهای مجزایی برای بطریهایی با شیشه سبز و قهوهای وجود دارد. هر شهر این کشور به طور ماهانه به جمعآوری رایگان زبالههای کاغذی میپردازد که تنها شامل روزنامههای قدیمی نمیشود و اکثر مردم همه اشیای ساخته شده از مقوای نازک یا کاغذ را از پاکت غلات تا قبضهای تلفن قدیمی مورد بازیافت قرار میدهند. آلومینیوم و حلبی به مخازن محلی منتقل شده، بطریها به سوپرمارکتها بازگردانده میشوند و روغنهای قدیمی یا سایر مواد شیمیایی در نقاط ویژهای نگهداری میشود. بطریهای پلاستیکی رایجترین محفظه نوشیدنیها در سوئیس هستند که 80 درصد آنها بازیافت میشوند که بسیار بیشتر از میانگین اروپا با 20 تا 40 درصد است.
دانمارک:
در دانمارک این امر تحت تأثیر فلسفه یکی از سبزترین کشورهای دنیا قرار دارد. هم اکنون چند دهه است سیاست زیست محیطی دانمارک به زباله به عنوان یک منبع مینگرد. در سال 2003 به طور میانگین هر دانمارکی 559 کیلوگرم زباله داشته است که از پلاستیک و کاغذ تا بطری و بطری متفاوت بوده است. حدود 10هزار دانمارکی در تجارت جمعآوری زباله فعالیت میکنند که حدود 1/0 درصد کل جمعیت این کشور را تشکیل میدهد. تلاش سخت برای دستیابی به دانمارکی سبزتر باعث شده که این کشور به رکوردی جالب دست یابد. آمار دولتی نشان میدهد در سال 2003، 31 درصد زبالههای خانگی بازیافت شده و 62 درصد سوزانده شده است. 6 درصد باقیمانده نیز در زمین دفن شده است. اگرچه میزان کل زبالههای دانمارک به اندازهای نیست تا این کشور به ایجاد مراکز بازیافت زباله بپردازد اما به ویژه زبالههای پلاستیکی، زباله محصولات الکترونیکی، بطریها و فلزات برای بازیافت به خارج از این کشور فرستاده میشوند. دولت همچنین در حال ترغیب صنایع به تولید محصولاتی است که زبالههای کمتری را از خود به جای میگذارند تا میزان تولید زباله کشورش را محدود کند.
در سال های اخیر مشکل زباله های الکترونیکی، کشورهای در حال توسعه را با چالش های جدی مواجه ساخته است.
|
|||||||||||||||
|
فلزات کهنه و قابل بازیافت به دو دسته ی بزرگ تقسیم می شوند .
۱- فلزات باترکیب آهن (آهنی)
۲-فلزات بدون ترکیب آهن
گروه اول : این گروه شامل فلزاتی می شوند که در ترکیب اصلی آن ها ، آهن به کار رفته باشد .
مانند : آهن و فولاد
این
گروه در جاهایی مانند : بدنه ماشین های کهنه ، ابزار های خانگی ، فلزاتی
که در ساختار و اسکلت ساختمان به کار می روند ، ریل های راه آهن و . . . به
کار می روند .
در کشور ما ، این دسته از فلزات نیز مورد توجه قرار گرفته و در صنعت ایران نقش مهمی دارد .
گروه
دوم فلزاتی را شامل می شود که در ترکیب اصلی آن ها آهن وجود ندارد . برای
مثال می توان آلمینیوم را نام برد که از آن فویل ها و قوطی های کنسرو می
سازند . فلزات بدون آهن دیگری هم وجود دارند مانند : مس ، سرب ، روی ، نیکل
، تیتانیوم ، کروم ، کبالت و . . . که نحوه ی بازیافت آن ها در ادامه مورد
برسی قرار می گیرد .
تعداد این نوع فلزات از فلزات دارای آهن
کمتر است . در هر سال در سراسر جهان ، میلیون ها تن از این فلزات کهنه در
کوره ها ذوب می شوند و ناخالصی های آن ها جدا می شود و توسط افراد متخصص
قالب گیری و ریخته گری می شود و به اشکال مختلفی در می آید
ادامه این متن را در ادامه مطلب مشاهده فرمائید .... .
برای تولید یک تن کاغذ باید ۱۷ درخت تناور قطع شود؛ در حالی که در تهران می توان از بازیافت زباله های خشک روزانه ۶۰۰ تن کاغذ به دست آورد و از قطع ۱۰۲۰۰ درخت در روز جلوگیری کرد
مقایسه زباله ها در ایران و خصوصاً با دیگر نقاط دنیا
«در همه جای دنیا، جمع آوری زباله به شکل هفتگی صورت می گیرد و ما در برخورد با مسوولان شهری این شهرها از اینکه بگوییم روزانه در برخی از نقاط شهر دو تا ۳ بار جمع آوری زباله انجام می دهیم، خجالت می کشیم؛ چرا که این مساله بیشتر شبیه یک شوخی است تا واقعیت.» این مطلب را شهردار تهران، سال گذشته در مراسم بهره برداری از ناوگان مکانیزه خدمات شهری عنوان کرد؛ حقیقتی تلخ که تلخی اش این روزها گریبان مان را گرفته و طبیعت زیبا را از زیبایی انداخته و بعضی کوچه ها را به محله هایی با بوهای مشمئزکننده تبدیل کرده و حتی باعث شده است مخارج هنگفتی روی دستمان بماند. البته این فقط مساله کشور ما نیست و خیلی کشورهای دیگر هم روزگاری با آن درگیر بوده اند و برخی هنوز هم هستند اما کم نیستند کشورهایی که با جریمه و قانون و فرهنگ سازی، این مشکل را مدیریت کرده اند و البته بعضی نیز راه به جایی نبرده اند. «موضوع ویژه» این هفته، همین است؛ زباله زیر ذره بین...
خیلی ها واقعا نمی دانند با این همه نایلون های پلاستیکی، کاغذ، یولونیت، شیشه، انواع پلاستیک های دورانداختنی و... چه باید بکنند. از طرفی بیشتر خانه ها کوچک است و مردم نمی توانند این چیزها را در خانه جمع آوری کنند و از طرف دیگر نمی توانند آنها را دور بریزند و در طبیعت رها کنند. درحالی که همه این مواد می توانند به چرخه حیات برگردند. باید مواظب باشیم بی رویه زباله تولید نکنیم و تولید زباله را در خانه ها که بیشترین حجم زباله در آنها تولید می شود کاهش دهیم و مصرف مان را درست و بهینه کنیم. به عنوان مثال، اگر ماده غذایی مثل نان خوب پخته شود و به جای جوش شیرین که یک ماده شیمیایی است و برای دستگاه گوارش بسیار مضر است از فرآورده تخمیر طبیعی خمیر استفاده شود، این همه دورریز نان نخواهیم داشت. طبق آمار وزارت کشاورزی حدود ۴۰ درصد نان ها به دلیل تهیه نشدن بهینه آن دورریز می شوند و این نان های دورریز خود نوعی پسماند محسوب می شوند.
خوشبختانه مردم، نان های دورریز را جداگانه جمع آوری می کنند و این، کار بسیار خوبی است. بسیاری از این نان های جمع آوری شده برای تغذیه گاوها به گاوداری ها برده می شود. در آنجا نان ها برای مدت زیادی نگهداری می شوند و در نتیجه انواع و اقسام قارچ ها و کپک ها روی این نان ها تولید می شود. سپس دام، این نان های آلوده را خورده و آلودگی آنها در شیر گاو نفوذ می کند و ما این شیرهای آلوده به انواع کپک و قارچ را می خوریم. در حالی که ما اصلا این پسماندها را نمی بینیم و این نان های دورریز را اصلا زباله محسوب نمی کنیم.زباله تر، زباله خشک
معمولا زباله های خانگی را به دو دسته زباله های خشک و تر تقسیم می کنیم. زباله های تر عموما به زباله هایی گفته می شود که بازمانده خوراکی های روزانه و پسماندهای میوه و سبزی است و به طور طبیعی به چرخه حیات برمی گردند. به گفته مسوولان شهری، در تهران، روزانه نزدیک به هزار تن سبزی به دست مصرف کننده ها می رسد که ۳۰۰ تن آن غیرقابل استفاده است و در مسیر تولید پسماند ها قرار می گیرد.
● با زباله تر چه کنیم؟
این زباله را باید جداگانه در کیسه های مخصوص زباله جمع آوری کرد. زباله های تر را به دلیل وجود باکتری های غیرهوازی که در نبود اکسیژن شروع به رشد و تکثیر می کنند و بوی بد تولید می کنند، نمی توان نگاه داشت. این باکتری ها زباله را تجزیه و تخمیر کرده و از خود تولید گازهایی می کنند که یکی از آنها متان است. گاز متان همان گازی است که در لوله کشی گاز شهری وجود دارد و ما از آن استفاده می کنیم. این گاز تولیدشده از زباله قابل استفاده بوده و بعضی از کشورها که مشکل گاز طبیعی دارند از آن استفاده می کنند. گازهای دیگری که به واسطه عمل تخمیر این باکتری ها روی زباله های تر تولید می شود گاز کربنیک و گاز هیدروژن سولفوره است. این گاز بسیار بدبو است و همان گاز چاه توالت و تخم مرغ گندیده است و بوی بسیار اذیت کننده ای دارد و اگر از میزان خاصی بیشتر شود، مسموم کننده و در نهایت کشنده است. اما خوشبختانه این گاز بو دارد و افراد متوجه وجود آن می شوند. بنابراین با توجه به آنچه ذکر شد زباله تر را نمی توان بیشتر از ۲ روز نگه داشت.
● اگر زباله در خانه بماند...
علاوه بر بوی بد، ماندن طولانی مدت زباله در خانه می تواند باعث جمع شدن مگس و انواع حشرات موذی و غیرموذی شود که خطر انتقال بیماری ها را افزایش می دهند. به عنوان مثال، مگس را در نظر بگیرید. روی زباله ها می نشیند، از آنها تغذیه می کند و روی آنها تخم گذاری می کند. جالب است بدانید که هر مگس در طول عمرش معمولا ۵ تا ۶ دفعه تخم گذاری می کند و هر بار حدود ۵۰ تا ۱۵۰ عدد تخم می گذارد. حال در نظر بگیرید طی چند روز چه تعداد مگس روی زباله ها خواهیم داشت؟ مگس ها روی هر ماده غذایی که بنشینند، آن را آلوده می کنند. بعضی ها می گویند ما مگس را بلافاصله از روی ماده غذایی دور کردیم پس فرصتی برای آلوده کردن آن نداشته است؛ در حالی که مگس به محض آنکه روی ماده غذایی می نشیند آلودگی و میکروب های بدنش را به آن منتقل می کند. نتایج برخی تحقیقات نشان می دهد که در بدن هر مگس حداقل یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون باکتری وجود دارد. مگس وقتی روی ماده غذایی می نشیند خرطومش را وارد آن می کند و از بزاق دهانش روی ماده غذایی می ریزد؛ سپس آن را به هم زده و به اصطلاح یک پالوده درست می کند و آن را می مکد. پس از آنکه این پالوده را مکید، روی ماده غذایی مدفوع می کند و تمام این مراحل طی چند ثانیه انجام می شود و شاید شما فکرش را هم نکنید که نشستن چند لحظه مگس (مثلا روی یک حبه قند) تا چه اندازه می تواند آن را آلوده کند. علاوه بر مگس، موش هم یکی از معضل های پدیدآمده در اثر تلنبار زباله های تر است.
● شیرابه زباله از کجا می آید؟
مشکل دیگر زباله های تر، شیرابه است. وقتی زباله های تر روی هم انباشته می شوند فشار حاصل از آنها سبب تولید آب زباله یا در اصطلاح شیرابه می شود. آلودگی شیرابه بسیار زیاد است. ما یک معیاری در مایعات غلیظ آلوده مانند فاضلاب و شیرابه داریم تحت عنوان BOD. BOD حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ قسمت در میلیون است که به آن ppm۳۰۰ می گویند که مربوط به زباله های معمولی است. ولی وقتی زباله تبدیل به شیرابه شد BOD آن چند هزار برابر شده و به ۴۰ هزار ppm می رسد. یعنی یک قطره شیرابه زباله هایی که در کوچه و خیابان رها شده اند مانند یک بمب میکروبی خطرناک هستند که به راحتی می توانند انواع و اقسام بیماری ها را به رهگذران و مردم انتقال دهند. اگر این شیرابه در آب بریزد، آب را آلوده می کند و اگر روی زمین بریزد، آب های زیرزمینی را آلوده خواهد کرد. پس از جمع آوری زباله ها، زباله تر تبدیل به کود و کمپوست می شود که هم ارزش غذایی آن برای گیاهان حایز اهمیت است و هم از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است. اما برای بازیافت زباله و همچنین تولید کمپوست باید هم کیفیت بهداشتی زباله ها بالا برود و هم مطابق استانداردهای بین المللی عمل کنیم.
زباله های خشک شامل مقوا، کاغذ، قوطی های نوشابه، انواع پارچه و... است که به طور طبیعی به چرخه حیات برنمی گردند و فسادناپذیرند. این زباله ها را باید از زباله های تر جدا کرده و در کیسه جداگانه ای ریخت. این زباله ها را می توان مدت ها نگاه داشت.
با زباله خشک چه باید کرد؟
در مراکز بازیافت، از زباله های خشک مانند کاغذ و مقوا، مجددا کاغذ و مقوا تولید می کنند. ما برای تولید یک تن کاغذ مجبوریم ۱۷ درخت تناور را قطع کنیم؛ در حالی که می توانیم در تهران روزانه ۶۰۰ تن کاغذ از این زباله های خشک به دست بیاوریم. ضمن اینکه هر کاغذ را می توانیم ۸ بار بازیافت کنیم. حال اگر ۶۰۰ را در ۱۷ درخت تنومند ضرب کنیم یعنی از قطع ۱۰۲۰۰ درخت در روز جلوگیری کرده ایم. همه این مسایل مستلزم این است که مردم زباله را از مبدا تفکیک کنند و ماموران شهرداری هم این زباله ها را جدا جمع آوری کرده و آنها را با هم مخلوط نکنند.
روزنامه سلامت ( www.salamat.ir ) با اندکی تغییرات
اگه از مطلب خوشتون اومد پایین سمت راست نوشته رو لایک (Like) کنید.
سپاس
طبقه بندی زایدات جامد صنعتی
و
اهمیت آن در بازیافت و تعیین نوع مدفن مهندسی
پاک علی تجریشی
مسعود طاهری
حمید شهرآیینی
چکیده :
زایدات صنعتی و چگونگی دفع آنها همواره یکی از مشکلات گریبان گیر صنایع بوده است. گر چه کاهش حجم زایدات و بازیافت آنها در اولویت قرار دارد ولی معمول ترین روش مدیریت زائدات جامد صنعتی، دفن مهندسی - بهداشتی آنها است. برای دفن زایدات جامد صنعتی با توجه به تنوع بسیار زیاد آنها، «طبقه بندی» اهمیت اساسی دارد. طبقه بندی این مواد در روند مدیریت صحیح آنها و نیز دفن مهندسی - بهداشتی آنها نقش بسیار مهمی ایفا می کند. در نوشتار حاضر بر اساس تجربیات به دست آمده در سایر کشورها، روشی برای طبقه بندی زایدات جامد صنعتی، بدون نیاز به آزمایشات شیمیایی، پیشنهاد شده است.
طبقه بندی به روش پیشنهادی در مورد صنایع استان گیلان به صورت مطالعه موردی انجام شده است. استان گیلان دارای 2000 واحد صنعتی است و به علت بالا بودن سطح آب زیرزمینی در این استان، مساله دفن بهداشتی زائدات صنعتی از اهمیت ویژه یی برخوردار است. برای تعیین مشخصات مدفن های مناسب برای این زایدات باید ابتدا گونه های مختلف زائدات صنعتی را طبقه بندی کرد. از آنجا که آمار مدونی در مورد زائدات جامد واحدهای صنعتی استان گیلان موجود نبود، در این مطالعه 142 واحد صنعتی نمونه به منظور آمارگیری انتخاب شد.
انتخاب این واحدها به نحوی انجام شد که اطلاعات دریافتی از زایدات جامد آنها قابل تعمیم به کل صنایع استان باشد. تحلیل نتایج حاصله و بررسی ها نشان داد که 86 گونه مختلف زایدات جامد توسط صنایع استان گیلان تولید می شود، که برای طبقه بندی آنها بر اساس روش پیشنهادی، 10 مشخصه اصلی از مشخصات زائدات جامد که در تعیین میزان خطرناک بودن آنها موثرند انتخاب شد. سپس به هر یک از این مشخصه ها، به عنوان «ضریب اهمیت» عددی بین 0 تا 20 تخصیص داده شد.
همچنین شدت هر مشخصه به کمک اطلاعات کیفی جمع آوری شده از صنایع نمونه به عنوان «فاکتور شدت» در نظر گرفته شد که با محاسبه حاصل ضرب ضریب اهمیت در فاکتور شدت هر مشخصه، و محاسبه مجموع حاصل ضرب ها، میزان شاخص خطرناکی (RH) برای هر کدام از 86 گونه مختلف زباله صنعتی تعیین شد. سپس، بر اساس این شاخص (RH)، زایدات جامد صنعتی استان گیلان در چهار گروه طبقه بندی شد، و یک کلاس خاص مدفن I تا IV با مشخصات لازم، متناسب با شاخص خطرناکی هر طبقه، پیشنهاد شد.
دانلود فایل pdf متن کامل مقاله در ادامه مطلب
برای مشاهده سایر مقالات زیست محیطی این وب اینجا کلیک نمایید .
مشاهده لیست همه مقالات زیست محیطی این وبلاګ از اینجا