..:: محــــــــــیـــط ســـــبـــــــز (بیابان زدایی) ::..
..:: محــــــــــیـــط ســـــبـــــــز (بیابان زدایی) ::..

..:: محــــــــــیـــط ســـــبـــــــز (بیابان زدایی) ::..

منابع طبیعی-بیابان زدایی-محیط زیست

نگاهی به قوانین زیست محیطی در ایران

یکی از گامهای اولیه و در عین حال اساسی و موثر در جهت مقابله با آلودگی و انهدام محیط زیست و نیز تعقیب و مجازات مرتکبین جرائم علیه محیط زیست، تدوین و تنظیم قوانین و مقررات در حوزه های مختلف محیط زیست میباشد

این مقررات، گاهی جنبه فنی و تخصصی مربوط به رعایت استانداردها و دستورات زیست محیطی سازمانها و دستگاه¬های ذیربط را دارد و گاهی نیز مربوط به خسارت ناشی از فعالیت های ممنوعه علیه محیط زیست و نحوه جبران آن می باشد . برخی دیگر از مقررات نیز جنبه کیفری دارند و به نحوه تعقیب و مجازات مرتکبین جرائم و تخلفات زیست محیطی می پردازد.


تمامی این مقررات یک هدف مشترک دارند و آن پیشگیری و یا مقابله با آلودگی محیط زیست می¬باشد. کشورهای مختلف به منظور موفقیت هرچه بیشتر در جهت حمایت از محیط زیست و جلوگیری از انواع آلودگی ها و انهدام مظاهر محیط زیست، تلاش دارند با توجه به توسعه و پیشرفت صنعت و فناوری و اشکال جدید آلودگی و نیز تجربیاتی که در مراجع قانونی بدست می آورند، قوانین و مقررات مترقی و در عین حال موثر و مفید را تصویب و به مورد اجرا بگذارند . تحول و دگرگونی در قوانین زیست محیطی کشورها و اصلاح و تکمیل آن ها، به عنوان یکی از شاخص¬های پیشرفت کشورها در زمینه حمایت از محیط زیست تلقی می گردد.


کشور ما نیز به نوبه خود، علی رغم کاستی ها و اشکالات موجود در زمینه قوانین و مقررات زیست محیطی، در این مورد تلاش¬های قابل توجهی نموده و گامهای موثری برداشته است. به طور کلی قوانین و مقرراتی که در زمینه حفاظت محیط زیست وجود دارد به دو گروه شاخص محیط زیست طبیعی که شامل موضوعات مربوط به شکار و صید، مناطق چهارگانه، زیستگاه ها و گونه های گیاهی و جانوری ... می باشد و محیط زیست انسانی که بیشتر در خصوص مباحث مربوط به آلودگی ها و تخریب محیط زیست و لایه ازن خلاصه می گردد.


با یک نگاه اجمالی به قوانین و مقررات ایران به نظر می رسد مهمترین اشکالی که در این میان وجود دارد قدیمی بودن این قوانین می باشد چرا که جهان امروزی به سوی تغییر و تحول و صنعتی شدن پیش می رود و در این میان تحولات بسیار عظیمی در بخش صنعت و تکنولوژی اتفاق افتاده است که نیازمند روش ها و شیوه های نوینی جهت کاهش اثرات سوء آنها بر محیط زیست می باشد از طرفی دیگر افزایش روز به روز جمعیت باعث گردیده تا زمین قدرت خودپالایی خود را در برابر آلودگی های وارده از دست دهد در نتیجه نیازمند وضع قوانینی جدیدتر و متناسب با نوآوری و تحولات ایجاد شده باشد. در این میان نیاز به قوانین جدید زیست محیطی در بخشهای مربوط به آلودگی¬های اشعه، رادیو اکتیو، بو و...  بیش از بیش احساس می گردد.


از سویی دیگر بسیاری از مجازات هایی که در قوانین در نظر گرفته شده اند قدیمی می¬باشند که با شرایط زمان وضع قانون، مناسب بوده است ولکین با توجه به رشد تورم و شرایط اقتصادی حاضر بسیارکم و ناچیز می باشد و از جنبه تادیبی کافی برای مجرمین بالاخص صاحبان واحدهای تولیدی آلاینده و یا افرادی که جهت تجارت گونه های نادر مبادرت به شکار می کنند با توجه به منفعت و سود حاصله از این کار قابل توجه نمی باشد، مانند مجازات نقدی که در مواد 11، 12 و 13  قانون شکار و صید در نظر گرفته شده است و یا  مجازاتی که در ماده 29 قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا برای کارخانجات و یا کارگاههای متخلف در نظر گرفته شده است.


با توجه به بررسی های صورت گرفته در قوانین زیست محیطی ایران از بدو ایجاد تا چند سال قبل این نتیجه حاصل گردیده است که جهت گیری خاصی در بخش محیط زیست طبیعی (بخش شکار و صید ) وجود داشته است، در حالیکه امروزه معضلات و مسائل محیط زیست در دیگر حوزه های آن بسیار حادتر و اساسی تر به نظر می رسد . امروزه آلودگی هوا، آب و آلودگیهای هسته¬ای و شیمیایی به صورت جدی محیط زیست را به خطر انداخته است . برای این گرایش خاص و جهت گیری زیست محیطی یک بعدی حداقل دو توجیه و علت را می توان ذکر نمود . اول اینکه نخستین سازمانی که در کشور ما به عنوان متولی امر محیط زیست بوده و فعالیت می کرد، کانون شکار و صید بود در این صورت طبیعی است که جهت گیری¬های زیست محیطی نیز در این راستا باشد. دوم اینکه مسائل و معضلات نوین مربوط به محیط زیست و چاره جویی در این زمینه در کشور ما با تاخیر زیاد مطرح و شروع شده است. به مضاف اینکه وظایف و حوزه قلمرو و دامنه موضوعات مربوط به محیط زیست به تدریج گسترش یافته است و حتی هنوز نیز در زمینه هایی از قبیل انهدام جنگل¬ها و مراتع، آلودگی¬ها هسته ای و رادیواکتیو و ... سازمان حفاظت محیط زیست، نقش محوری و اساسی ندارد.
برخی از آلودگی های مهم محیط زیست از سوی اشخاص حقوقی یعنی کارخانجات و کارگاهها صورت می پذیرد. نظری بر قوانین کیفری زیست محیطی نشان می¬دهد در این زمینه، چاره اندیشی کافی صورت نگرفته است . رشد روزافزون صنعت و تکنولوژی و گسترش انواع آلودگی¬های زیست محیطی از سوی واحدهای صنعتی و تجاری، ایجاب می¬نماید که در این زمینه برنامه ریزی و سیاست مناسبی اتخاذ گردد در مورد مجازات حبس مدیر یا مسئول یک واحد آلوده کننده، شاید مجازات موثر و مناسبی نباشد . چرا که اولاً هدف اینگونه واحدها کسب درآمد و سود بیشتر می باشد و با حبس نمودن مدیر یا مسئول آن، واحد مربوطه از هدف خود دور نمی¬افتند و ثانیاً با ادامه کار واحد آلوده کننده، همچنان آلودگی محیط زیست ادامه یافته و ما را به مقصود خویش نمی رساند. لذا به نظر می رسد در مورد اشخاص حقوقی آلوده کننده محیط زیست، حتی المقدور باید از مجازاهای نقدی و تعطیلی موقت و یا دائم واحد آلوده کننده، استفاده کرد و این در صورتی موثر خواهد بود که میزان جزای نقدی زیاد باشد و یا مدت تعطیلی واحد، خسارت مالی زیادی به آن وارد نماید در غیر اینصورت واحد آلوده کننده ممکن است پرداخت جزای نقدی را ترجیح داده وهمچان به آلوده سازی محیط زیست ادامه دهد.
خوشبختانه با نگاهی اجمالی بر وضعیت قوانین زیست محیط در ایران از ابتدا تا کنون گویای این مسئله است که هم مسئولین و مراجع تصمیم¬گیر مملکتی و هم مردم توجه بیشتری نسبت به این امر نشان داده بطوریکه قوانین مربوط به محیط زیست از چند تبصره در قانون برنامه اول  توسعه به چند ماده قانونی در برنامه سوم و نهایتاً به یک فصل در برنامه چهارم و پنجم توسعه یافته است و امید است که این وضعیت همچنان روند رو به رشدی را در پیش داشته باشد.

امیررضا سوری، عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی


دلفین های خلیج فارس و دریای عمان

دلفین ریسو

نام علمی:( Grampus griseus (G. Cuvier, 1812

نام انگلیسی : Risso's Dolphin, Grey Dolphin

وضعیت در لیست قرمز : حداقل نگرانی (Taylor et al.2008)

 این دلفین به طور معمول در دریای عمان مشاهده می شود .محققان ایران نیز به طور معمول این دلفین را به عنوان دلفینی که در ایران نام می برند.هیچ شرحی در مورد ثبت آن ارایه نشده ولی در سالهای پیش دو عدد در نزدیکی چابهار و شرق جاسک به گل نشسته اند.



 دلفین بینی بطری اقیانوس هند – آرام 


نام علمی : Tursiops aduncus

نام انگلیسی : Indo-pacific Bottlenose Dolphin, Indian Ocean Bottlenose Dolphin

وضعیت در لیست قرمز : کمبود داده ها (2008)

حضور آنها در آبهای ایران 21 بار ثبت شده که اکثر آنها در حوالی آبهای جزیره قشم بوده است. در دریای عمان نیز یک جمجمه در مرکز تحقیقات شیلات چابهار وجود دارد (Braulik et al.,2008)



دلفین بینی بطری معمولی


نام علمی : Tursiops truncates

نام انگلیسی : Common Bottlenose Dolphin, Bottle-nosed Dolphin, Bottlenosed Dolphin, Bottlenose Dolphin

وضعیت در لیست قرمز (IUCN): حداقل نگرانی (2008). (پورتال IUCNREDLIST)

این گونه در معرض خطر نیست اما فعالیت های انسانی به جمعیت آن در برخی مناطق آسیب وارد کرده است.



دلفین چرخنده

نام علمی : Stenella longirostris

نام انگلیسی : Spinner Dolphin, Long-beaked Dolphin, Long-snouted Dolphin

وضعیت در لیست قرمز : کمبود داده ها (2008)

در خلیج فارس و دریای عمان مشاهده شده ولی مشاهدات ثبت شده کم می باشند..به همراه دلفین معمولی و ماهی تن نیز مشاهده می شود.در سال 1386 ، 79 دلفین از این گونه در سواحل دریای عمان دچار مرگ و میر گروهی شدند که لاشه های آن در سواحل شرق جاسک (کراتی) مشاهده ، ثبت و نمونه برداری شد. (نبوی و همکاران ؛1388)



دلفین نواری


نام علمی : Stenella coeruleoalba

نام انگلیسی : Striped Dolphin, Euphrosyne Dolphin

وضعیت در لیست قرمز : حداقل نگرانی (2008)

این دلفین گاهی اوقات در دریای عمان مشاهده می شود اما در خلیج فارس تاکنون دیده نشده است. دارای مرگ و میر گروهی در 4 آبان 86 در 60 کیلومتر غرب جاسک (کوه مبارک) که 73 تن دچار مرگ و میر گروهی شدند و برخی به گل نشستند. (Braulik et al.,2008)



دلفین دندان درشت


نام علمی : Steno bredanensis

نام انگلیسی : Rough-toothed Dolphin

وضعیت در لیست قرمز: حداقل نگرانی (2008)

حضور این گونه در خلیج فارس تاکنون ثابت نشده است.یک جمجمه کامل از این نوع دلفین در مرکز تحقیقات شیلات چابهار وجود دارد و تنها مشاهده ثبت شده این نوع دلفین در ایران است



دلفین خالدار مناطق گرمسیر


نام علمی : Stenella attenuate

نام انگلیسی : Pantropical Spotted Dolphin, Bridled Dolphin, Narrow-snouted Dolphin

وضعیت در لیست قرمز: حداقل نگرانی (2008)



دلفین گوژ پشت اقیانوس هند – آرام

نام علمی : Sousa chinensis

نام انگلیسی : Indo-pacific Hump-backed Dolphin, Indo-Pacific Humpbacked Dolphin, Chinese White Dolphin, Indo-pacific Humpback Dolphin

وضعیت در لیست قرمز : تهدید پذیر (2008) (پورتال IUCNREDLIST)

در آبهای ایران 22 بار مشاهده و ثبت شده اند مه 19 بار مشاهده زنده ،2 مورد اسکلت به گل نشسته و بیشترین مشاهدات در جزیره قشم و هرمزگان بوده است. (18 بار در سال 1371) .7 عدد از این دلفین ها در آبهای ایران مشاهده و عکسبرداری شده اند.(Henningsen and Constantine , 1992 inbraulik et al .,2008) مشاهده و عکسبرداری از این دلفین ها در آبهای دریای عمان تنها یک بار و در شرق جزیره جاسک صورت گرفته است. 



دلفین معمولی پوزه بلند

نام علمی : Delphinus capensis

نام انگلیسی : Long-beaked Common Dolphin

وضعیت در لیست قرمز : کمبود داده ها (2008)

این گونه در خلیج فارس وارد آبهای ساحلی می شود و در سواحل ایران اغلب مشاهده می شود و 6 مشاهده اثبات شده در این زمینه وجود دارد که 2 مورد در خلیج فارس و سه مورد در دریایا عمان است ولی اکثر مشاهدات به خوبی تشخیص داده نشده ولی بدون شک این دلفین گونه ای است که در آبهای ایران وجود دارد.



دلفین فریزر


نام علمی : (Lagenodelphis hosei (Fraser, 1956

نام انگلیسی : Fraser's Dolphin, Sarawak Dolphin وضعیت در لیست قرمز: حداقل نگرانی (2008) . (پورتال IUCNREDLIST)

اطلاعات زیادی راجع به پراکنش آن در ایران وجود ندارد ولی احتمال حضور آن در دریای عمان وجود دارد.

زندگی دلفین ها در زیر آب

مطالعه اکولوژی پراکنشی پستاندارن دریایی مستقیما به منبع غذایی آنها مربوط می شود .پستانداران دریایی نیز مانند سایر جانوران باید جهت زندگی و تولید مثل غذای کافی و معینی پیدا کنند بدین جهت دلفین های بینی بطری مجبورند تحرک زیادی را انجام داده و منابع غذایی پراکنده ای را سر هم کنند مانند دسته ای از ماهیان که جهت زنده ماندن خورده می شوند. جهت اضافه کردن سایر ابعاد به موضوع : طعمه دلفین های بینی بطری معمولا در مناطق عمیق قرار دارد نه در سطح دریا ، در نتیجه برای دانشمندان بسیار مشکل شده که با دقت و درستی تعیین کنند که آنها چه می خورند. البته دلفین های بینی بطری معمولا برای بدس آوردن غذا نیازی به غواصی عمیق ندارند. 

امروزه دانشمندان برای اینکه در مورد رفتار غواصی و اکولوژی کاوشگری دلفین های بینی بطری وحشی بدانند از تکنولوژی های صنعتی دولتی نظیر ماهواره ثبت کننده مسافت عمقی(Satellite-Link Time Records) و... استفاده می کنند .در تحقیق اخیر از این ابزار ها جهت یافت دلفین های دور از ساحل که مرتبا در زیر 500 متر (در حدود1,640 فوت) و گاهی اوقات به عمق های 1000 متر و 900 متر (3,280 تا 2,950 فوت ) غواصی می کنند استفاده شده است. هرچند که آنها قادر به شنا در برخی اعماق هستند .ولی تحت شرایط آزمایشی عمیق ترین غواصی یک دلفین به صورت متوالی 547 متر (1/795 Ft) می باشد.(Ridgway , 1990) دلفین های بینی بطری تطابق بسیار خوبی با فشار بالا که در عمق های زیاد با آن مواجه هستند پیدا کرده اند.دانشمندان معتقدند که در عمق های حدود 70 متر (230 فوت) آلوئل های شش ها و برانش های تنفسی دلفین کاملا از کار می افتند و درنتیجه از انتشار نیتروژن به درون خون جلوگیری به عمل می آید ، در این حالت دلفین ها از اثرات آلودگی نیتروژن و شرایط بالقوه مهلکی که The Bends یا Decompression Sickness نامیده می شود رهایی پیدا می کنند .(بیرون آمدن حباب های گاز از بافت های بدن و اختلال در گردش خون).



ضربان قلب دلفین های بینی بطری در حین غواصی کم است (که کند کاری قلب نامیده می شود.)از یک حالت معمولی که در حدود 100 تپش در دقیقه است به حدود 30 و 40 تپش در دقیقه می رسد.تغییرات قلبی عروقی مربوط به ضربان کم قلب و تنگ شدن جانبی رگ های خونی به طور اساسی جریان خون را کم کرده و ضربان کاهش می یابد و اکسیژن در طول غواصی مصرف می شود. به محض بالا آمدن دلفین و پایان غواصی ، قطر رگ های خونی و جریان خون افزایش می یابد و اجازه می دهد به دلفین که به سرعت گرمای ایجاد شده در طول غواصی را در فلاک ها و باله پشتی فروکش کند و هنگامی که به سطح می آید و تنفس می کند ریزش اکسیژن را ذخیره کند. دلفین های بینی بطری با توجه به اندازه بدنشان دارای حجم وسیعی از خون هستند و متعاقبا به آنها تعداد نسبتا زیاد سلول های خونی و در نتیجه هموگلوبن زیاد جهت انتقال و ذخیره اکسیژن را می دهد .

در طول غواصی های طولانی ، ذخیره اکسیژنی برخی از بافت ها ممکن است تهی شود و دلفین تا زمانی که به سطح آب بیاید و اکسیژن را تامین کند به متابولیسم بی هوازی متوسل می شود.(مراکز تحقیقاتی دلفین) 5-4) حاملگی و زایش ماده ها در سن 7 تا 12 سالگی به بلوغ جنسی می رسند و در طی ده سال حجم کل بدن و درازی شان به ترتیب 160کیلوگرم(355 پوند) و 240 سانتیکتر (95 اینچ) می رسد.نر های نیز در سن 10 و 13 سالگی به بلوغ جنسی می رسند درحالی که فقط 70 درصد حداکثر پتانسیل بدنشان، وزن دارند ،حدود 270سانتیمتر طول و 25 در صد سنگین تر و دراز تر از ماده های بالغ هستند.در خلیج ساراسوتا این نرخ 2:1 ماده ها به نر ها به علت مرگ و میر نوجوانانی نر ها می باشد.( یک نوزاد دلفین بعد از سپری کردن دوره حاملگی 12 ماهه متولد می شود. و به مدت 6 سال و گاهی اوقات بیشتر وابستگی نزدیکی به مادر دارد . به طور مثال یک دلفین ماده در طول زندگی اش 3 تا 8 نوزاد می زاید و حتی می تواند در سنین پیری نیز تولید مثل کند.با توجه به جمعیت دلفین ها در خلیج ساراسوتا ماده ها ممکن است 50 سال و نر ها تا 40 سال به خوبی زندگی کنند . اخیرا در خلیج ساراسوتا یک ماده 48 ساله یک نوزاد به دنیا آورد. دلفین های بالغ در خلیج ساراسوتا از لحاظ جنسی دارای 2 شکل هستند.وزن معادل نر های بالغ 25 درصد بیشتر از ماده ها است. یک نر تازه متولد شده و یا ماده وزنی در حدود 20 کیلوگرم و طولی معادل 100 سانتیمتر دارد. نوزاد ها فاقد دندان ، باله پشتی وفلوک های کمی نرم و همچنین بر روی پوزه شان دارای تعدادی مو هستند. باله پشتی و فلوک ها با بلوغ دلفین استحکام می یابند و مو های آنها نیز در مدت 2 هفته ناپدید می شوند. اولین دندان ها در سه ماهگی پدیدار می شوند وتقریبا در 5 ماهگی تمام آنها در جایشان قرار می گیرند. ماده ها در اولین مراحل رشد تمایل به رشد بیشتری نسبت به نر ها دارند به طوری که در سن شش سالگی طویل تر از نر ها می باشند . 5-5) سیستم جفت گیری (Mating System) نر ها و ماده ها به صورت شکم به شکم جفت شده و هر دو جنس در طول زندگی خود دارای چندین همسر هستند.در ساراسوتابای رایج است که یک ماده جوان پی در پی دارای چندین پدر مختلف باشد.

ژنتیک و اطلاعات رفتاری جمع آوری شده از چندین مطالعه اظهار دارد که دلفین های بینی بطری دارای سیستم جفت گیری چند زنهPolygynous Mating System ) (می باشند که نر ها با هر یک ، جهت دسترسی به ماده ها جفت می شوند و نسبت کمی از نر های راه یافته ممکن است بیشتر جوان ها را پدری کنند. رقابت بین نر ها ممکن است توسط تماس فیزیکی مانند ضربات فلوک ، ساقه یک جانور به جانور دیگر باشد. همچنین می تواند به صورت جداگانه مانند اینکه ، هنگامی که یک نر یک گروه از ماده ها را در یک مسیر جمع می کند تا آنها را از دسترسی به سایر نر ها جلوگیری کند. تعبیر میانه از اندازه دو جنس در این گونه ها از این ایده حمایت می کند که رقابت نر ها با سایرین برای پراکنده و جدا کردن ماده ها بیشتر جهت دسترسی انحصاری به ماده ها می باشد. 

پرستاری(Nursing): نوزاد دلفین بینی بطری(Calve) جهت تامین نیاز های تغذیه ای اش حداقل برای شش ماه اول زندگی کاملا به شیر مادرش وابسته است. بعد از آن چون شیر مهمترین منبع غذایی است ادامه پیدا می کند ، در این حال بچه دلفین ها کاوش و جستجو کردن را یاد می گیرند و به تدریج تغذیه خود را به ماهی تغییر می دهند .هرچند هنوز سن دقیقی که دلفین های جوان از وابستگی به شیر مادرشان پایان می پذیرند مشخص نیست. هنگامی که یک دلفین برای پرستاری آماده است بچه دلفین از پشت به شکاف پستانی مادرش نزدیک شده و توسط پوزه خود سقلمه ملایمی به ناحیه پستانی می زند. دانشمندان مشاهده کرده اند که دلفین مادر جهت دسترسی آسان بچه دلفین به شکاف پستانی خود را به یک طرف متمایل می کند. به دلیل اینکه هر کشمکش پرستاری ، کوتاه و مشاهده آن در زیر آب مشکل و سخت است ، دانشمندان هنوز مطمئن نیستند که چگونه شیر از شکاف پستانی به دهان بچه دلفین منتقل می شود. یک فرضیه این است که نوزاد شیر را از نوک پستان ( در داخل شکاف پستانی قرار دارد)، بعد از پیچاندن زبانش اطراف آن می مکد . و دیگری این که مادر با انقباض عضلات شکمی شیر را به دهان نوزادان می پراند. اما صحیح تر این است که بگوییم ما واقعا نمی دانیم که دقیقا چطور هرنهنگ سان ( وال و دلفین ها ) پرستاری می کند چون ما فقط چند سر نخ داریم .

صرفنظر از اینکه چطور نهنگ سانان پرستاری می کنند ،لاکتات مادر جهت تولید شیر با کیفیت بالا برای تغذیه و رشد نوزادانش نیاز به مقدار زیادی انرزی اضافی دارد. لاکتات دلفین های بینی بطری نیاز به 2 برابر کالری در هر کیلوگرم وزن بدن و حتی بیشتر دارد بنابراین نر و ماده هایی که حامله نمی شوند فاقد لاکتات هستند. مطالعات آزمایشگاهی دلفین های بینی بطری نشان می دهد که نر های پیر و ماده هایی که حامله نیستند و فاقد لاکتات هستند حدود 2 تا 4 درصد وزن بدنشان در روز ،در حدود 2000 کیلوگرم (4400 پوند ) ماهی در سال مصرف دارند.غذای جذب شده برای ماده ها در تمام دوره حاملگی یکسان است اما با توجه به زود و دیر تبدیل شدن به شیر بین 60 تا 95 درصد افزایش پیدا می کند. دلفین های بینی بطری در ماه های اول زندگی برای تمام نیاز های تغذیه ای خویش کاملا به شیر مادر وابسته هستند.در حالی که نوزادان شکار کردن و درنتیجه تغییر غذای خود را به ماهی یاد می گیرند شیر به عنوان مهمترین منبا غذایی ادامهع پیدا می کند. تقلای پرستاری در ابتدای زندگی زیاد و کوتاه است و در استمرار(مدت آن) آن افزایش و در تناوب سنین نوزادان کاهش پیدا می کند.هنگامی که برای پرستاری آماده است بچه نوزاد با سقلمه زدن به ناحیه پستانی مادر نزدیک می شود . در برخی از جمعیت های دلفین مشاهده می شود که مادرها جهت دسترسی اسان نوزاد به نوک پستان به یک طرف تغییر جهت می دهند . دانشمندان هنوز مطمئن نیستند که چطور شیر از شکاف پستانی به دهان نوزاد منتقل می شود . یک فرضیه این است که نوزاد توسط پیچش زبان خود در اطراف نوک پستان مکش ایجاد می نماید . دیگری این که مادر با انقباض عضلات شکمی شیر را به دهان نوزاد می پراند.اما صحیح تر این است که بگوییم هنوز نمیدانیم که یک نهنگ سان چگونه پرستاری می کند چون ما فقط چند سر نخ داریم با توجه به تصاویر گرفته شده زبان وال Humpback قوی و در لبه ها چین دار(Frill) است . آیا این ساختمان می تواند جهت گرفتن اطراف نوک پستان مورد استفاده قرار گیرد؟ با این فرضیه شیر دهی ماده نیاز به انرژی زیادی دارد علاوه بر انرژی لازم جهت تولید شیر با کیفیت و کافی جهت رشد نوزادان نیاز به انرژی زیادی خواهد داشت. (مراکز تحقیقاتی دلفین sarasota and dolphinquest)

رفتار عمومی: دانشممندان به دقت روز های فعالیت دلفین بینی بطری را در خلیج ساراسوتا ملاک یا سندیت قرار داده اند. دلفین ها به طور متوسط 67 درصد ساعات روز خود را مسافرت می کنند (از ناحیه ای به ناحیه ای دیگر جهت جستجوی طعمه جابجا می شوند) ، 13 درصد از وقتشان صرف تغذیه ، کار های اجتماعی 4 درصد ، خواب 2 درصد و نورد اطراف بدن هدف مشخص 14 درصد می باشد. 5

 بررسی خواب در دلفین ها جالب است بدانید که دانشمندان هنگام مطالعه خواب در دلفین های بینی بطری دریافتند که دلفین ها 33 درصد از هر روز را در خواب به سر می برند. هیئت تحقیقات نشان داده است که خواب عمیق در دلفین های بینی بطری فقط در یم نیمکره مغز در یک وقت انجام می گیرد. تحقیقات در حال پیشرفت می باشند. (Ridgway , 1972) با تواجه به این که سختی مطالعات در زیر آب های تاریک مشهود است در باره این که دلفین های بینی بطری اوقات شباه را چگونه میگذرانند خیلی کم می دانیم. 5-8) رفتار دسته جمعی دلفین های بینی بطری جوان و ماده ها با هم شنا می کنند. دلفین های بینی بطری با توجه به زیر گروه ها در داخل گروه وسیعی قرار می گیرند که ممکن است شامل 20 فرد و یا بیشتر باشد . زیر گروه های رایج(معمولا از 3 تا پنج فرد ،بغیر از نوزادان) شامل تمام دسته ماده ها ، گروه های پرستاری از مادر و بچه ها ، جنس های آمیخته از گروه های نابالغ و گروه های نر کوچک ، گروه های مختلف و مخلوط نابالغ می باشند و در خلیج ساراسوتا در زمره فعال ترین ها قرار دارند .جانوران این گروه ها کارهای اجتماعی ، شکار و جهندگی زیادی انجام می دهند. در زمان تاخت و تاز بلوغ جنسی ، نر ها ممکن است با ائتلاف 2 و 3 نفری برای چندین دهه با هم بمانند. گروه های پرستاری در ساراسوتابای شامل مادر و بچه ها می باشند. محققین بر این عقیده هستند که این انجمن ها ممکن است به پیشرفت اجتماعی نوزادان بوسیله ایجاد مناطق ,Play Pen, کمک بکنند (یا جایی که حیوانات جوان فعل و انفعال دارند در حالی که مادرانشان برای حفاظت نزدیکشان هستند ) ماده ها مدت زیادی از وقت و تلاش خود را جهت حفاظت از بچه ها می گذرانند از اینرو ممکن است برای چندین سال دسته های اجتماعی با آنها بمانند. برای ماده هایی که بدون تولید مثل هستند رایج است که بچه داری سایر نوزادان ماده ها را بکنند زیرا ماده دها اغلب از بچه هایی که مال آنها نیست حفاظت می کنند. این رفتار ممکن است برای ماده های جوان تمرین مهارت های مادری(بچه داری) باشد قبل از اینکه خودشان بچه داشته باشند.


منبع:  NationalZoo

کاهش سطح آب دریاها به واسطه افزایش بارش باران در خشکی

کاهش سطح آب دریاها به واسطه افزایش بارش باران در خشکی



بنابر مطالعه‌ای که در نشریه "ژئوفیزیکال ریسرچ لترز" به چاپ رسیده، روند کاهشی سطح آب دریاها به واسطه افزایش چشمگیر بارش باران در استرالیا، شمال آمریکای جنوبی و جنوب شرق آسیا رخ داده است.





مشاهدات اخیر از روند تغییرات آب و هوایی موجب شده تا موضوع افزایش سطح آب دریاها، بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. گرمایش جهانی و ذوب شدن یخ‌ها به ویژه در قطب‌های شمال و جنوب، عامل اصلی در این زمینه محسوب می شود. با این وجود، از ابتدای سال 2010 تا اواسط 2011، جهان شاهد پدیده‌ای غیر معمول و کاهش سطح آب دریاها به میزان 0.2 اینچ (5 میلیمتر) بوده است.

بنابر مطالعه‌ای که در نشریه "ژئوفیزیکال ریسرچ لترز" به چاپ رسیده، روند کاهشی سطح آب دریاها به واسطه افزایش چشمگیر بارش باران در استرالیا، شمال آمریکای جنوبی و جنوب شرق آسیا رخ داده است. این افزایش سطح بارش باران نیز به ایجاد پدیده "لا نینا"، الگوی آب و هوایی که با دمای کمتر سطح آب در اقیانوس آرام شناخته می شود، و تاثیرگذاری آن بر الگوهای آب و هوایی مرتبط بوده است.

به گفته "کارمن بوئنینگ"، پژوهشگر "آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا" و مولف مطالعه اخیر، بخش اعظم بارش باران‌های جهان بر فراز اقیانوس‌ها رخ داده و با بخار شدن آب، بار دیگر به آسمان باز می گردد. اما پدیده لا نینا اخیر، موجب انتقال بخش قابل توجه‌ای از این بارش‌ها به خشکی شده است.

البته، بررسی‌ها نشان می دهند این یک پدیده لا نینا نرمال نبوده و قویترین نمونه طی شش دهه گذشته محسوب می شود. دلیل یا دلایل دقیق این مساله برای دانشمندان نامشخص بوده، اما پیامدهای آن مانند تاثیراتی که بر الگوهای آب و هوایی آمریکا و یا سطح جهانی آب دریاها داشته، مشهود بوده‌اند.  

در این میان، کاهش موقتی سطح آب دریاها، هواشناسان و دانشمندان را با این پرسش که آیا افزایش سطح آب دریا می تواند عاملی نگران کننده برای جهان باشد یا خیر، به چالش کشیده است. اما نتایج مطالعه اخیر، صراحتا کاهش ایجاد شده را موقتی دانسته و به تداوم افزایش سطح آب دریاها اشاره دارد.

با این وجود، این کاهش موقتی و میزان پنج میلیمتری آن موجب شگفتی دانشمندان شده است. همچنین، این مساله می تواند به پژوهشگران در درک بهتر از تغییرات موقتی سطح آب دریاها و میزان بارش باران در خشکی کمک کند.


افزایش سطح آب دریاها تا صدها سال دیگر ادامه خواهد داشت

در خوش بینانه ترین حالت

افزایش سطح آب دریاها تا صدها سال دیگر ادامه خواهد داشت

دانشمندان اعلام کردند افزایش سطح آب دریاها حتی اگر حجم عظیمی از تولید گازهای گلخانه ای کم شود طی چندصد سال آینده باز هم متوقف نخواهد شد.


تحقیقات بسیار انجام شده نشان می دهد که افزایش تولید گازهای گلخانه ای عامل افزایش میانگین سطح دمای دریاهای به میزان 0.17 درجه سانتیگراد طی دوره ای از سال 1980 تا 2010 است. این افزایش باعث ذوب یخ ها و بالا آمدن سطح آب دریاها به میزان 2.3 میلیمتر از سال 2005 تا 2010 شده است.

به نوشته رویترز بالا آمدن آب دریاها یک دهم جمعیت کره زمین را که در مناطق پست زندگی می کنند به ویژه در منطقه دریای کارائیب، مالدیو و جزایر گروهی شرق آسیا را تهدید کرده و آنها را در خطر سیل قرار می دهد.

بیش از 180 کشور در حال مذاکره برای ایجاد معاهده ای الزام آور برای اجرا در سال 2020 هستند تا همه کشورها را متعهد به کاهش تولید گازهای گلخانه ای کرده و گرمایش زمین را به زیر 2 درجه سانتیگراد محدود کند.

 اما دانشمندان مرکز ملی تحقیقات جوی آمریکا به همراه سازمان تحقیقاتی مرکزیت جوی و مرکز تحقیقات آب و هوای استرالیا در ملبورن معتقدند حتی اگر پیشرفت بسیار بزرگی نیز در این کار حاصل شود برای پیشگیری از افزایش سطح آب دریاها موثر نخواهد بود.

بر اساس تحقیق منتشر شده در مجله تغییرات اقلیمی این محققان اعلام کرده اند حتی با وجود اقدامات جدی و محدود کردن گرمایش جهانی به دو درجه سانتیگراد قبل از دوران صنعتی شدن تا سال 2100 و کاهش دمای زمین در قرن های 22 و 23 افزایش سطح آب دریاها پس از سال 2100 هم ادامه خواهد یافت.

دلیل این است که با نفوذ دمای گرم به عمق آب ها آب گرم در همه مناطق اقیانوس منتشر می شود و حتی اگر دمای زمین کاهش یابد و سطح آب ها دوباره خنک شود اما گرما هنوز هم در عمق آبها باقی مانده و باعث افزایش سطح دریاها می شود.

بر اساس محاسبات حتی اگر بهترین اقدامات نیز صورت گیرد و تا سال 2100 دمای زمین 0.83 درجه کاهش یابد و تا سال 2300 برابر 0.55 درجه باز هم افزایش آب دریاها به میزان 14.2 سانتیمتر در سال 2100 و 24.2 سانتیمتر در سال 2300 ادامه خواهد یافت.

به نقل از فارس نیوز

نابودی 35 درصد از محیط زیست با اهمیت دریایی

پیام بانکی مون در سالروز تنوع محیط زیستی: 

نابودی 35 درصد از محیط زیست با اهمیت دریایی


بانکی مون به مناسبت سالروز تنوع محیط زیستی گفت: بین 30 تا 35 درصد از محیط زیست با اهمیت دریایی در جهان مانند گیاهان دریایی، جنگل های حرا و صخره های مرجانی نابود شده اند.


تهران 1 خرداد 1391 (مرکز اطلاعات سازمان ملل متحد)—دبیر کل سازمان ملل متحد در پیامی به مناسبت روز بین المللی تنوع زیستی، 22 می 2012 برابر با 2 خرداد 1391 ضمن اعلام اینکه بر اساس بر آوردها، بین 30 تا 35 درصد از محیط زیست با اهمیت دریایی در جهان مانند گیاهان دریایی، جنگل های حرا و صخره های مرجانی نابود شده اند خواستار اقدامات محلی، ملی و بین المللی برای حفاظت از زیست بوم دریایی شد. 

در پیام بان کی مون آمده است پسماند های پلاستیکی همچنان حیات در دریا ها را نابود می کنند و آلاینده های منتقل شده از خشکی در حال نابودی اکسیژن آب های نواحی ساحلی هستند. وی می افزاید علاوه بر این ها، افزایش مصرف سوخت های فسیلی اقلیم جهانی را تحت تاثیر قرار داده که این امر موجب گرم شدن سطح آب دریاها و درنهایت بالا آمدن سطح آب اقیانوس ها و اسیدی شدن آن ها گردیده که تازه در حال درک پی آمد های آن ها هستیم.

بانی کی مون می گوید آبزیان 15 درصد از مواد پروتئین حیوانی مورد مصرف بشر را تشکیل می دهند. وی می افزاید اقیانوس ها و نواحی ساحلی خدمات زیست بومی ارزشمندی از جذب گردشگر گرفته تا حفاظت در برابر طوفان ارائه می کنند.

دبیر کل ضمن اشاره به اجلاس آتی ریو +20 گفت شرکت کنندگان در آن نشست باید برای اصلاح مدیریت و حفاظت از اقیانوس ها از راه ابتکارات سازمان ملل متحد، دولت ها و سایر شرکا به منظورکاهش صید آبزیان، گسترش مناطق حفاظت شده دریایی، کاهش آلودگی دریایی و کم کردن اثرات تغییرات اقلیمی تصمیمات قاطع اتخاذ نمایند.


به نقل از ایرن

پدیده ال نینو El Nino

یکی از تغییرات وآشفتگی های اقلیمی که می تواند تأثیرات بسیار زیادی بر حیات موجودات زنده در خشکی ها ویا محیط های آبی داشته باشد پدیده ال نینو است.


دراین رویداد لایه سطحی آب اقیانوس در شرق اقیانوس آرام در نا حیه حاره ای به طور غیر عادی گرم می شود.(حداکثر تا 5/3 درجه سانتی گراد) که ای ن گرم شدن باعث بروز عوامل زیر می شود:


1- ایجاد آبهای گرم اقیانوسی در قسمت شرقی منطقه استوایی اقیانوس آرام
2- تضعیف ویا حتی معکوس شدن بادهای تجاری
3- تضعیف ویا حتی معکوس شدن جریانهای آب اقیانوس آرام


از جمله این جریان های up welling ضعیف یا متوقف می کندکه این عمل با عث خسارت زیادی می شود.


ال نینو یک اتفاق ساده نیست وباعث خسارات زیادی در جهان می شود. ال نینو معمولا" از اقیانوس آرام شروع و اثراتش عمدتا" در اطراف خط استوا و کشور های منطقه استوا (مثل شیلی –مکزیک- اندونزی-مالزی و...) مشاهده می شود.اثر جانبی آن برهمه کشورها از جمله ایران قابل مشاهده است.

ارزیابی مناطق ساحلی-دریایی به منظور تعیین مناطق تحت حفاظت

دانلود مقاله زیست محیطی (فایل pdf)



معیارهای پیشنهادی برای


ارزیابی مناطق ساحلی - دریایی

به منظور

تعیین مناطق تحت حفاظت ساحلی - دریایی ایران



مهندس هنریک مجنونیان

دکتر افشین دانه کار




چکیده:

تدوین معیارهای انتخاب مناطق تحت حفاظت ساحلی - دریایی، رویکردی مرسوم و منطقی در ایجاد پشتوانه علمی برای انتخاب مناطق تحت حفاظت در ناحیه ساحلی کشور به شمار می رود. فقدان مناطق تحت حفاظت ساحلی - دریایی در میان شبکه مناطق حفاظت شده رسمی کشور ضرورت وجود معیارهایی را که همچون مدل اطلاعاتی، تصمیم گیران را در انتخاب مناطق یاری می دهد بیشتر آشکار می سازد. تدوین این معیارها و نحوه به کارگیری آنها از طریق روش شناسی، موجب می شود که دامنه انتخاب های نادرست محدود شود و گزینش این مناطق را از حیطه افراد غیر متخصص خارج کند و به روش های سلیقه ای، ذهنی و توصیفی لگام زند و این اقدام را با برخورداری از پشتوانه علمی و در حیطه حرفه ای گری و متخصصان قرار می دهد.


در این مطالعه با بررسی معیارهای مشابه در سطح جهان و ملاک های پیشنهادی نهادهای معتبر بین المللی، بویژه آیمو و آی.یوسی.ان و تجربیات مشابه در داخل کشور، 15 معیار اصلی و 23 معیار فرعی که به صورت ارزشگذاری عددی عمل می کند، برای انتخاب مناطق تحت مدیریت در سواحل کشور تعیین شد.


معیارهای تدوین شده با مناطق تحت حفاشت موجود در سواحل جنوبی دریای خزر ارزیابی شد. نتیجه کاربرد معیارهای فوق توسط کارشناسان ادارات کل محیط زیست استان های ساحلی فایده مندی، سهولت و اجرایی بودن این معیارها را آشکار ساخت. ارزیابی با معیارهای پیشنهادی نشان داد پناهگاه حیات وحش میانکاله با اهمیت ترین منطقه تحت حفاظت ساحلی کشور در حوضه دریای خزر است.


خلیج گرگان و تالاب گمیشان در جنوب شرق دریای خزر نیز واجد ارزش های محیط زیستی بالا می باشند و لازم است عنوان حفاظتی مناسبتری را کسب کنند. به این ترتیب پارک ملی ساحلی - دریایی بوجاق در دهانه رودخانه سفید رود و پناهگاه حیات وحش لوندویل در سطح پایین تر از عنوان ثبت شده رسمی و قانونی خود ارزیابی گردید. لازم است در ارتباط با ارتقای کیفیت این مناطق اقدامات ضروری، بویژه در ارتباط با رفع تعارضات صورت گیرد، تا این مناطق بتوانند برازنده عنوان رسمی خود باشند. این مطالعه عناوین پناهگاه حیات وحش امیر کلایه، پناهگاه حسات وحش سلکه و منطقه حفاظت شده سیاه کشیم را مناسب با ارزش های محیط زیستی موجود این مناطق مورد ارزیابی قرار داد.


کلید واژه: آیمو، آی. یو. سی. ان، تالاب ساحلی، حفاظت، دریای خزر، معیار محیط زیستی، مناطق تحت حفاظت، مناطق حساس دریایی، مناطق حفاظت شده دریایی، ناحیه ساحلی


منبع : نشریه محیط شناسی، دوره 30، شماره 35، پاییز 1383


دانلود فایل pdf  متن کامل مقاله در ادامه مطلب .


برای مشاهده سایر مقالات زیست محیطی این وب اینجا کلیک نمایید .


مشاهده لیست همه مقالات زیست محیطی این وبلاګ از اینجا

 

ادامه مطلب ...

پدیده Red Tide

بحران های زیست محیطی خلیج فارس


کشند سرخ چیست؟

پدیده کشند سرخ که در دهه های اخیر براثر شکوفایی فیتوپلانکتونی در خلیج فارس مشاهده شده در صورت تداوم دراز مدت باعث کاهش تابش نور به مرجان ها شده و علاوه برتلف شدن آبزیان، مرجان های موجود در خلیج فارس و اطراف جزیره کیش را بتدریج سفید کرده و باعث مرگ آنان خواهد شد. هم اکنون مدتی است که پدیده موقتی کشند قرمز در خلیج فارس در قسمت شرقی و جنوب آب های اطراف جزیره کیش مشاهده می شود و در حال حاضر آثار آن به رنگ قرمز-قهوه ای در تمام آب های اطراف جزیره کیش قابل رویت است.




کشند سرخ بر اثر شکوفایی فیتوپلانکتونی از جنس Cochlodinium که در آب های ساحلی استان هرمزگان مشاهده می شود، تاکنون سبب مرگ و میر ماهیان مرجانی و شیلاتی زیادی در سواحل این استان شده است. افزایش رشد جلبک های مضر می تواند باعث تولید سم در حجم وسیع شود و این سم بالقوه در بعضی موارد می تواند بر جانداران تک سلولی دریاها اثر نامطلوبی بگذارد. پدیده کشند قرمز که اخیرا به طور گسترده در آب های ساحلی استان هرمزگان مشاهده شده است از بندرسیریک از توابع شهرستان میناب تا بستانه از توابع شهرستان بندرلنگه و جزیره کیش گسترش پیدا کرده است. وقوع این پدیده در نوع خود بی نظیر است؛ زیرا از سال 1369 به بعد تاکنون هیچ یک از کشندهایی که در این آب ها رخ داده است، به این اندازه سبب مرگ و میر ماهیان مرجانی و شیلاتی نشده و مدت زمان و وسعت آنها نیز تا این اندازه حائز اهمیت نبوده است.

در حال حاضر نیاز مبرمی به پایش فیتوپلانکتون و آب شناسی آب های ساحلی خلیج فارس بویژه استان هرمزگان است تا از مرگ و میر بیشتر موجودات دریایی بخصوص گونه های تجاری آن جلوگیری به عمل آید. معمولاپدیده موقت کشند قرمز تا عمق یک تا 3 متری آب های دریایی نفوذ می کند و علاوه بر این که نور بر بستر دریا می شود، به علت کاهش اکسیژن مرگ مرجان ها و بسیاری از ماهیان را فراهم می کند. از سوی دیگر کارشناسان به مصرف کنندگان ماهی توصیه می کنند در صورت تمایل به مصرف ماهی در این مناطق ضروری است پیش از طبخ ماهی، پوست آن را کاملاشسته و محتویات داخلی و آبشش های آن، دور ریخته شود. هرچند این اتفاق طبیعی است، اما بررسی های علمی نشان می دهد مداخله انسان در طبیعت و آلودگی های ناشی از فعالیت های انسانی و صنعتی در رشد و گسترش این پدیده جلبکی تاثیرگذار است.

عوامل ایجاد کننده کشند قرمز مثل گیاهان که در خشکی رویش دارند در آب تولید و تکثیر می کنند و در صورت مهیا شدن شرایط شکوفا می شوند، از این رو بر اثر تکثیر زیاد سطح وسیعی از آب را می پوشانند و مانع نفوذ نور و اکسیژن به سطح زیرین می شوند. پدیده کشند قرمز (Tide Red) به طور طبیعی و معمولا در فصول گرم در آب های خلیج فارس به وجود می آید و برای کنترل این پدیده باید از ورود مواد آلاینده و مواد مغذی این جلبک ها مثل ازت و فسفر به آب جلوگیری شود.

بر اساس آخرین گزارش های دریافتی از ماهواره، این پدیده در گستره وسیع تری در آب های امارات و عمان نیز اتفاق افتاده است. با این حال جلوگیری از ورود پساب های صنعتی و فاضلاب به آب های دریایی مانع تکثیر و رشد کشند قرمز در خلیج فارس و دریای عمان می شود. از آنجا که ورود پساب های مختلف باعث افزایش مواد مغذی نیترات و فسفات آب شده و این موجب شکوفایی این نوع فیتوپلانکتونی موقت در دریاها می شود، بنابراین واحدهای صنعتی و ساکنان حاشیه دریای عمان و خلیج فارس باید از ورود این پساب ها به دریا خودداری کنند تا این پدیده طبیعی بتدریج از بین برود. منطقه خلیج فارس، یکی از زیستگاه های ارزشمند جهانی به شمار می رود که بویژه با فعالیت های عمرانی سال های اخیر با خطرات جدی مواجه شده است و افزون بر عوامل طبیعی ارزش های این منطقه را هم مورد تهدید قرار می دهد، بنابراین تلاش منطقه ای و همه جانبه برای حل این معضل ضروری به نظر می رسد.



معرفی و بررسی عوامل ایجاد کننده ی کشند سرخ:

اصلی ترین عوامل ایجاد کننده ی این پدیده در خلیج فارس مربوط به سه گونه ی Gymnodinium Gonyaulax، Peridinium می شود که از شاخه ی داینوفلاژه ها (Dinoflagellata) و سلسله ی آغازیان می باشند. این شاخه به نام دیوتاژکداران شناخته می شوند. جزء تاژکدارانی هستند که دارای دیواره ی سلولزی بوده و در واقع با داشتن کلروپلاست قبلاً به عنوان تاژکدار گیاهی طبقه بندی می شده است. اهمیت داینوفلاژلاتا در کشند سرخ یا جزر و مد سرخ است. داینوفلاژه ها دارای دو نوع واکئل هستند: واکئل ضربان دار و واکئل پوسل. نقس هر دوی این واکئل ها تنظیم فشار اسمزی و دفع مواد زائد است اما پوسل علاوه بر این اعمال، تنظیم شناوری را نیز بر عهده دارد مثلاً وقتی جانور می خواهد در سطح های مختلف شنا کند. رنگ پوسل صورتی- نارنجی است البته رنگ آن بسته به نوع جلبک دارد و در گونه های مختلف نتفاوت است و ممکن ایت حتی به رنگ قهوه ای شفاف نیز دیده شود و رنگ پدیده ی کشند سرخ نیز ناشی از این واکئل است. واکئل انقباضی بی رنگ و شفاف است و این تفاوتی بین این دوو نوع واکئل است. بر روی بدنه ی سلولی این نوع از آغازیان شیار وجود دارد. یک شیار طولی و یک شیار عرضی که درون هر یک، یک عدد تاژک قرار دارد.


کنوانسیون حفاظت از محیط زیست دریای خزر

مقدمه :

طرفهای متعاهد (جمهوری آذربایجان، جمهوری اسلامی ایران، جمهوری قزاقستان، فدراسیون روسیه و ترکمنستان) با آگاهی از تخریب محیط زیست دریای خزر در اثر آلودگی ناشی از منابع مختلف فعالیتهای انسانی از جمله تخلیه مواد مضر، خطرناک، مواد زائد و سایر آلودگیهای ناشی از منابع دریایی و منابع مستقر در خشکی، با تصمیم راسخ در حفظ منابع زنده دریای خزر برای نسلهای حاضر و آینده، با آگاهی به ضرورت تضمین عدم مضر بودن فعالیتهای مستقر در خشکی برای محیط زیست دریای خزر، با توجه به خطرات ناشی از نوسانات سطح آب که محیط زیست دریای خزر و خصوصیات اکولوژیکی و آب نگاری منحصر به فرد آن را تهدید می‌کند، با تاکید بر اهمیت حفاظت از محیط زیست دریای خزر و با تصدیق اهمیت همکاری میان دولتهای ساحلی خزر و با سازمانهای بین‌المللی مربوطه، با هدف حفاظت و نگهداری محیط زیست دریایی دریای خزر کنوانسیون تهران را در روز سه‌شنبه 13 آبانماه سال 1382 امضا کردند.

مقدمه :

طرفهای متعاهد (جمهوری آذربایجان، جمهوری اسلامی ایران، جمهوری قزاقستان، فدراسیون روسیه و ترکمنستان) با آگاهی از تخریب محیط زیست دریای خزر در اثر آلودگی ناشی از منابع مختلف فعالیتهای انسانی از جمله تخلیه مواد مضر، خطرناک، مواد زائد و سایر آلودگیهای ناشی از منابع دریایی و منابع مستقر در خشکی، با تصمیم راسخ در حفظ منابع زنده دریای خزر برای نسلهای حاضر و آینده، با آگاهی به ضرورت تضمین عدم مضر بودن فعالیتهای مستقر در خشکی برای محیط زیست دریای خزر، با توجه به خطرات ناشی از نوسانات سطح آب که محیط زیست دریای خزر و خصوصیات اکولوژیکی و آب نگاری منحصر به فرد آن را تهدید می‌کند، با تاکید بر اهمیت حفاظت از محیط زیست دریای خزر و با تصدیق اهمیت همکاری میان دولتهای ساحلی خزر و با سازمانهای بین‌المللی مربوطه، با هدف حفاظت و نگهداری محیط زیست دریایی دریای خزر کنوانسیون تهران را در روز سه‌شنبه 13 آبانماه سال 1382 امضا کردند.

بخش اول «مفاد کلی»
 ماده 1
 تعاریف»
 برای مقاصد این کنوانسیون :
 منظور از «برنامه عملکرد»، برنامه علمکرد برای حفاظت و توسعه پایدار محیط زیست دریای خزر می‌باشد.
 منظور از «طرف متعاهد»، دولت ساحلی خزر می‌باشد که رضایت داده بوسیله این کنوانسیون محدود شود.
 منظور از «تخلیه مواد زاید»، عبارت است از :
  هرگونه انتقال یا دفع عمدی مواد زاید یا سایر مواد ناشی از شناوردها، وسایط نقلیه هوایی، سکوها یا دیگر سازه‌های ساخت بشر
  هرگونه رهاسازی عمدی لاشه‌ شناورها، وسایط نقلیه هوایی، سکوهایی بلااستفاده یا دیگر سازه‌های ساخت بشر در دریای خزر
 منظور از «مواد خطرناک»، هرگونه موادی است که ایجاد مسمومیت، سرطان، تغییرات ژنتیکی یا معلولیت ارثی می‌نمایند به ویژه در صورتی که مقاومت باشند.
 منظور از «مرجع ملی»، مرجعی است که هر طرف متعاهد به عنوان مسوول هماهنگ ساختن اقدامات ملی برای اجرای این کنوانسیون و پروتکل‌های آن تعیین نموده است.
 منظور از «سازمان»، سازمان همکاری دولت‌های ساحلی دریای خزر برای هماهنگی و اجرای این کنوانسیون و پروتکل‌های آن می‌باشد که در فوریه 1992 در تهران، کشورهای ساحلی دریای خزر با تشکیل آن موافقت نموده‌اند.]
 منظور از «آلودگی ناشی از منابع واقع در خشکی»، آلودگی دریا ناشی از هر نوع منبع مشخص یا نامشخص است که از خشکی، از طریق آب یا هوا یا مستقیما از ساحل به محیط زیست دریایی وارد می‌شود. این شامل آلودگی ناشی از دفع عمدی از خشکی به بستر دریا از طریق تونل، خطوط لوله یا دیگر وسایل می‌شود.
 منظور از «وضعیت اضطراری زیست محیطی»، یعنی وضعیتی یا تهدید قریب‌الوقوعی که موجب آلودگی جدی یا زیانهای دیگری به محیط زیست دریای خزر شود و آنچه از علل طبیعی مانند: سیلاب یا سایر فعالیت‌های انسانی مانند حوادث صنعتی ناشی شود.
 منظور از «حادثه صنعتی»، حادثه‌ای است که از یک توسعه کنترل نشده در روند هر فعالیتی که مواد خطرناکی را در بردارد ناشی شود؛ خواه در زمان تاسیس، به عنوان مثال در طول ساخت، استفاده، ذخیره، تبادل یا دسترسی، خواه در طول انتقال.
 شناور»، به هرگونه شناوری اتلاق می‌گردد که در محیط دریایی فعالیت می‌کند و شامل هاورکرفت، قایق‌های تندرو، زیردریایی‌ها، قایق‌هایی که یدک کشیده می شوند، قایق‌های خودرو همچنین سکوها و سایر سازه‌های دریایی انسان ساخت می‌باشد.
 گونه‌های غیربومی مهاجم»، یعنی گونه‌های غیربومی که استقرار و انتشار آنها اکوسیستم‌ها، زیستگاه‌ها یا گونه‌ها را تهدید می‌نماید و آسیب اقتصادی یا زیست محیطی به وجود می‌آورد.


 ماده 2
 هدف»
 هدف این کنوانسیون، که طبق مفاد مربوطه آن دنبال می‌شود، حفاظت از محیط زیست دریای خزر از کلیه منابع آلوده کننده و حفاظت، نگهداری، احیا و استفاده منطقی و پایدار از منابع زنده آن می‌باشد.


 ماده 3
 دامنه شمول»
 ین کنوانسیون در مورد محیط زیست دریای خزر با در نظر گرفتن نوسان سطح آب آن و اراضی متاثر از نزدیکی به دریا اعمال می‌شود.

 بخش دوم «تعهدات کلی»

 ماده 4
 تعهدات کلی»
 طرف‌های متعاهد:
 لف) به صورت فردی یا مشترک کلیه اقدامات مناسب را برای جلوگیری، کاهش و کنترل آلودگی دریای خزر اتخاذ خواهند نمود؛
 1) به صورت فردی یا مشترک، کلیه اقدامات مناسب را برای حفاظت، نگهداری و احیای محیط زیست دریای خزر اتخاذ خواهند نمود؛
 2) استفاده از منابع دریایی خزر به شکلی که موجب آسیب به محیط زیست دریای خزر نشود؛
 3) همکاری با یکدیگر و با سازمانهای ذیصلاح بین‌المللی به منظور نیل به اهداف این کنوانسیون.


 ماده 5
 اصول»
 طرف‌های متعاهد در اقدامات خود به منظور رسیدن به اهداف این کنوانسیون و اجرای مفاد آن، از طریق اصول ذیل راهنمایی خواهند شد .
 لف) اصل پیشگیرانه، به موجب آن در جایی که یک تهدید جدی یا خسارت جبران‌ناپذیر به محیط زیست دریای خزر اتفاق افتد، فقدان اطمینان علمی جامع نمی‌تواند به عنوان دلیلی برای به تعویق انداختن اقداماتی که توجیه اقتصادی دارند، محسوب شود؛
 1) اصل پرداخت آلوده کننده، به موجب آن آلوده کننده هزینه‌های آلودگی شامل جلوگیری، کنترل و کاهش را بر عهده دارد؛
 2) اصل دسترسی به اطلاعات مربوط به آلودگی محیط زیست دریای خزر، که طبق آن طرف‌های متعاهد یکدیگر را با حداکثر اطلاعات ممکن در این زمینه تجهیز می‌کنند.


 ماده 6
 تعهد به همکاری»
 طرف‌های متعاهد به صورت دو یا چند جانبه برای توسعه پروتکل‌های این کنوانسیون که شامل اقدامات، خط ‌مشی‌ها و استانداردهای اضافی به منظور اجرای این کنوانسیون است، با یکدیگر همکاری خواهند نمود.

 بخش سوم«جلوگیری، کاهش و کنترل آلودگی»

 ماده 7
 آلودگی ناشی از منابع واقعی در خشکی»
 - طرف‌های متعاهد کلیه اقدامات مناسب را برای جلوگیری، کاهش و کنترل آلودگی دریاز خزر ناشی از منابع واقعی در خشکی به عمل خواهند آورد.
 - طرفهای متعاهد در توسعه پروتکل‌های این کنوانسیون که شامل اقدامات بیشتری برای جلوگیری، کاهش و کنترل آلودگی دریای خزر ناشی از منابع واقعی در خشکی می‌باشد همکاری خواهند نمود. چنین پروتکل‌هایی می‌توانند شامل اقدامات ذیل باشد:
 لف) جلوگیری، کنترل و کاهش خروج آلاینده‌ها از منابع آلوده کننده از طریق بکارگیری تکنولوژی‌هایی که تولید مواد زاید در آنها صفر یا کم می‌باشد؛
 1) جلوگیری، کنترل و کاهش آلودگی ناشی از منابع واقعی در خشکی از طریق صدور مجوز تخلیه آبهای زاید توسط مراجع ملی ذیصلاح طرف‌های متعاهد؛
 2) اجازه تخلیه آبهای زاید بر اساس تشویق به استفاده از تکنولوژی‌های ایمن محیط زیستی؛
 3) تحمیل توصیه‌های شدید‌تر از آنچه که قسمت‌های «ب» و «ج» این ماده آمده، مطابق پروتکل‌های اضافی به این کنوانسیون، در صورتی که کیفیت آبهای دریافتی یا اکوسیستم متاثر از آن در دریای خطر ایجاب کند؛
 4) بکارگیری انواع تصفیه برای آبهای زاید شهری در صورت لزوم به صورت مرحله‌ای؛
 5) اقدامات مناسب برای کاهش ورود مواد آلی از منابع شهری و صنعتی، نظیر بکارگیری بهترین تکنولوژی ممکن از لحاظ زیست محیطی؛
 ) اقدامات مناسب برای توسعه بهترین رویه‌های زیست‌محیطی برای کاهش ورود مواد آلی و خطرناک از منابع نامعلوم از جمله کشاورزی؛
 ) اقدامات لازم برای حفظ پایداری و تصفیه کامل منابع آلوده کننده ساحلی که ادامه آن تاثیرات منفی بر دریای خزر دارد؛
 - چنانچه تخلیه از آبراهی که در سرزمین‌های دو یا چند طرف متعاهد جریان دارد یا مرز بین آنها را تشکیل می‌دهد احتمال دارد باعث آلودگی دریای خزر شود، طرف‌های متعاهد اقدامات مناسب را برای جلوگیری، کاهش و کنترل چنین آلودگی انجام خواهند داد و در شرایط مناسب با تاسیس ارگانهای مشترک مسوول در تعیین و حل مسایل بالقوه آلودگی، همکاری خواهند نمود.


 ماده 8
 آلودگی ناشی از فعالیت‌های بستر»
 طرفهای متعاهد کلیه اقدامات مناسب را برای جلوگیری، کنترل و کاهش آلودگی دریای خزر ناشی فعالیت‌هایی که در بستر دریا صورت می‌گیرند، انجام خواهند داد و همکاری‌ آنها در گسترش پروتکل‌های این کنوانسیون در این زمینه تشویق می‌گردد.


 ماده 9
 آلودگی ناشی از شناورها»
 طرف‌های متعاهد کلیه اقدامات مناسب را برای جلوگیری، کاهش و کنترل آلودگی دریای خطر ناشی از شناورها انجام خواهند داد و در گسترش پروتکل‌ها و موفقتنامه‌های این کنوانسیون که شامل اقدامات توافقی، خط‌ مشی‌ها و استانداردهای موثر می‌باشد، با در نظر گرفتن استانداردهای بین‌المللی مربوطه همکاری خواهند نمود.


 ماده 10
 آلودگی ناشی از مواد زائد»
 - طرف‌های متعاهد کلیه اقدامات لازم را برای جلوگیری، ممانعت، کاهش و کنترل آلودگی دریای خزر ناشی از تخلیه مواد زاید شناورها و وسایط نقلیه هوایی که در سرزمین خود ثبت شده یا با پرچم آن پرواز می‌کنند، به عمل خواهند آورد.
 - طرف‌های متعاهد در توسعه پروتکل‌های این کنوانسیون و اقدامات توافق شده، آیین‌ کار و استانداردهایی که برای آن موثر است همکاری خواهند نمود.
 - زمانی که امنیت کشتی یا هواپیما در دریا در اثر تخریب یا از دست دادن کامل کشتی یا هواپیما در حال تهدید است یا در مواردی که خطری انسان یا حیات دریایی را تهدید کند، چنانچه تخلیه مواد زاید تنها راه دفع تهدید است و اگر احتمال دارد که عواقب خسارت این تخلیه، کمتر از حوادث دیگر است، مفاد این ماده به کار گرفته نخواهد شد. چنین تخلیه‌هایی باید طوری هدایت شوند که احتمال آسیب‌ رساندن به انسان یا حیات دریایی را به حداقل رساند یا موجب کاهش محدودیت‌های استفاده معقول از دریا باشد؛ این تخلیه‌ها باید گزارش شوند و در مورد آنها طبق مفاد پروتکل‌هایی که در پاراگراف دوم این ماده به آنها اشاره شده عمل شود.


 ماده 11
 آلودگی ناشی از سایر فعالیت‌های انسان»
 - طرف‌های متعاهد کلیه اقدامات لازم را برای جلوگیری ، کاهش و کنترل آلودگی‌ دریای خزر ناشی از سایر فعالیت‌های انسانی که در موارد 7 تا 10 مورد اشاره قرار نگرفته‌اند، از جمله احیای اراضی و لایروبی سواحل و سدسازی به عمل خواهند آورد.
 - طرف‌های متعاهد کلیه اقدامات مناسب را برای کاهش تاثیرات منفی احتمالی اقداماتی که منشا انسانی دارند را به منظور کم کردن عواقب نواسان سطح دریا بر اکوسیستم دریای خزر انجام خواهند داد.


 ماده 12
 جلوگیری از ورود، کنترل و از بین بردن گونه‌های غیربومی مهاجم»
 طرف‌های متعاهد کلیه اقدامات مناسب را برای جلوگیری از ورود گونه‌های غیربومی مهاجم به دریای خزر و کنترل و مبارزه با آنها که تهدیدی برای اکوسیستم‌ها، زیستگاه‌ها و گونه‌ها می‌باشند، به عمل خواهند آورد.


 ماده 13
 موارد اضطراری زیست محیطی»
 - طرف‌های متعاهد ضمن انجام کلیه اقدامات مناسب، برای حفاظت از انسان و محیط زیست دریایی در مقابل عواقب موارد اضطراری طبیعی یا انسانی همکاری خواهند نمود. به همین منظور، اقدامات پیشگیرانه، آمادگی و متقابل از جمله اقدامات احیا کننده خواهند بود.
 - به منظور اقدامت جلوگیری کننده و ایجاد اقدامات آمادگی، طرف متعاهد اصلی، فعالیت‌های خطرناکی را که قادر به ایجاد شرایط اضطراری زیست محیطی هستند در درون قلمرو خویش مشخص خواهد کرد و همچنین تضمین می‌نماید که سایر طرف‌های متعاهد از چنین پیشنهادها یا فعالیت‌های موجود آگاهی پیدا کنند.
 رف‌های متعاهد موافقت‌ می‌نمایند که ارزیابی تاثیرات محیط زیستی فعالیت‌های خطرناک و اقدامات مربوط به کاهش خطرپذیری را انجام دهند.
 - طرفهای متعاهد برای ایجاد سیستم‌های هشدار دهنده حوادث صنعتی و وضعیت‌های اضطراری محیط زیستی همکاری خواهند نمود. در صورت بروز یک حادثه اضطراری زیست محیطی یا تهدید قریب‌الوقوع یک حادثه، طرف متعاهد اصلی تضمین می‌کند که طرف‌های متعاهدی که احتمالا تحت تاثیر قرار می‌گیرد را بدون تاخیر در سطوح مناسب مطلع گرداند.
 - طرف‌های متعاهد کلیه اقدامات لازم را برای تاسیس و نگهداری تمهیدات لازم برای مواقع اضطراری از جمله فراهم آوردن تجهیزات کافی و پرسنل کارآمد و آماده در هنگام بروز شرایط اضطراری، به عمل خواهند آورد.

 بخش چهارم «حفاظت، نگهداری و احیای محیط زیست دریایی»

 ماده 14
 حفاظت، نگهداری و احیای منابع زنده دریایی»
 - طرف‌های متعاهد توجه ویژه‌ای نسبت به حفاظت، نگهداری، احیا و استفاده منطقی از منابع زنده دریایی خواهند داشت و تمامی اقدامات لازم را بر اساس علمی‌ترین مدارک قابل دسترس در موارد ذیل به عمل خواهند آورد:
 1) توسعه و افزایش بالقوه منابع زنده جهت نگهداری، احیا و استفاده منطقی از موازنه زیست محیطی با در نظر گرفتن نیازهای انسانی در مورد تغذیه و برآوردن اهداف اقتصادی و اجتماعی؛
 2) حفظ و احیای جمعیت گونه‌های دریای در سطحی که بتواند حداکثر محصول پایدار و با کیفیت مطلوب را توسط عوامل زیست محیطی و اقتصادی مربوطه و با در نظر گرفتن روابط بین گونه‌ها تولید کند؛
 3) تضمین اینکه گونه‌های دریایی بوسیله بهره‌برداری بیشتر در معرض خطر نیستند، در بردارند؛
 4) ترویج توسعه و استفاده از تورهای ماهیگیری انتخابی و شیوه‌هایی که حداقل تلفات را در صید گونه‌های مورد هدف و گونه‌هایی که مورد هدف نیستند، در بردارند؛
 5) حفاظت، نگهداری و احیا گونه‌های کمیاب، بومی و در معرض خطر؛
 6) حفاظت از تنوع گونه‌ای و زیستگاه‌های گونه‌های کمیاب بومی و گونه‌های در معرض خطر مانند اکوسیستم‌های آسیب‌پذیر؛
 - طرف‌های متعاهد در توسعه پروتکل‌ها به منظور به عهده گرفتن اقدامات لازم برای حفاظت، نگهداری و احیای منابع زنده دریایی همکاری خواهند نمود.


 ماده 15
 مدیریت مناطق ساحلی»
 طرف‌های متعاهد سعی خواهند نمود تمامی اقدامات لازم را جهت توسعه واجرای برنامه‌ها و راه‌بردهای ملی برای مدیریت و برنامه‌ریزی اراضی متاثر از نزدیکی‌شان به دریا، به عمل آوردند.


 ماده 16
 نوسان سطح آب دریای خزر»
 طرفهای متعاهد در زمینه توسعه پروتکل‌های این کنوانسیون مبنی بر به عهده گرفتن تحقیقات علمی مورد نیاز تا آنجا که عملی است و اقدامات و رویه‌های توافق شده جهت ارزیابی تاثیرات نوسان سطح آب دریای خزر همکاری خواهند نمود.

 خش پنجم «خط مشی‌ها»

 ماده 17
 ارزیابی اثرات زیست محیطی»
 - هر یک از طرف‌های متعاهد کلیه اقدامات لازم را برای شروع و به کارگیری خط مشی‌های ارزیابی اثرات زیست محیطی هر نوع فعالیتی که احتمالا تاثیر زیان آور مهمی بر محیط زیست دریای خزر دارد، به عمل خواهند آورد.
 - هر یک از طرف‌های متعاهد کلیه اقدامات لازم را جهت انتشار نتایج ارزیابی‌های زیست محیطی که طبق پاراگراف یک این ماده انجام شده، برای سایر طرف‌های متعاهد انجام خواهند داد.
 - طرف‌های متعاهد در گسترش پروتکل‌هایی که خط مشی‌ ارزیابی اثرات محیط زیستی دریای خزر را در چارچوب فرامرزی تعیین می‌کند، همکاری خواهند نمود.


 ماده 18
 همکاری بین‌ طرف‌های متعاهد»
 - طرف‌های متعاهد با توجه به نیازها و با توجه به رویه‌های بین‌المللی رایج جهت جلوگیری کاهش و کنترل آلودگی و حفاظت، نگهداری و احیای محیط زیست دریای خزر در تدوین، تکمیل و تطبیق قوانین، استانداردها، رویه‌های توصیه شده و خط مشی‌های سازگار با این کنوانسیون همکاری خواهند نمود.
 - طرف‌های متعاهد در تنظیم یک برنامه عملیاتی جهت حفاظت محیط زیست دریای خزر، به منظور جلوگیری، کاهش و کنترل آلودگی و حفاظت، نگهداری و احیای محیط زیست دریایی همکاری خواهند نمود.
 - طرف‌های متعاهد به صورت انفرادی یا مشترک در اجرای تعهدات خود که در پاراگراف‌های 1 و 2 این ماده شرح داده شده اقدام خواهند کرد، از جمله:
 لف) جمع‌آوری، گردآوری و ارزیابی اطلاعات برای تشخیص منابعی که باعث آلودگی دریای خزر می‌شوند یا احتمال دارد موجب آلودگی در دریای خزر شوند و تبادل اطلاعات میان طرف‌های متعاهد به طور مناسب؛
 1) توسعه برنامه‌ها جهت پایش کیفیت و کمیت آب؛
 2) توسعه برنامه‌های فوق‌العاده برای موارد اضطراری آلودگی؛
 3) تشریح محدودیت‌های خروج، نشر و تخلیه مواد زاید و ارزیابی تاثیر برنامه‌های کنترل؛
 4) تشریح اهداف مربوط به کیفیت آب و پیشنهاد اقدامات مرتبط برای حفظ و در صورت لزوم بهبود کیفیت آبهای موجود؛
 5) توسعه برنامه‌های عملیاتی هماهنگ شده برای کاهش بار آلودگی ناشی از مناطق شهری و صنعتی و منابع انتشار آلودگی از جمله پسابهای کشاورزی، شهری و سایر پسابها؛


 ماده 19
 پایش»
 - طرف‌های متعاهد برای ایجاد و اجرای برنامه‌های انفرادی و یا مشترک به منظور پایش شرایط زیست محیطی دریای خزر تلاش خواهند نمود.
 - طرف‌های متعاهد نسبت به تهیه فهرستی از عوامل آلاینده که در درون دریای خزر تخلیه و متمرکز می‌شوند و به طور منظم قابل پایش می‌باشند، توافق خواهند کرد.
 - طرف‌های متعاهد در فواصل منظم، ارزیابی‌های انفرادی یا مشترکی از شرایط محیط زیستی دریای خزر انجام خواهند داد و تاثیر اقدامات مربوط به جلوگیری، کنترل و کاهش آلودگی محیط زیست دریاز خزر را بررسی خواهند کرد.
 - به همین منظور، طرف‌های متعاهد در هماهنگ کردن قوانین جهت ایجاد و اجرای برنامه‌های پایش، سیستم‌های اندازه‌گیری، روش‌های تجزیه، پردازش اطلاعات و ارزش گذاری خطر مشی‌ها در کیفیت اطلاعات، تلاش خواهند نمود.
 - طرف‌های متعاهد یک پایگاه اطلاعات متمرکز و یک سیستم مدیریت اطلاعات را با کارکردی به عنوان مخزن کلیه اطلاعات مربوطه، پایه‌ای برای تصمیم‌گیری و یک منبع کلی از اطلاعات و آموزش برای متخصصان، مدیران و عموم مردم، توسعه خواهند داد.


 ماده 20
 تحقیق و توسعه»
 طرف‌های متعاهد در هدایت تحقیق و توسعه روش‌های موثر برای جلوگیری، کاهش و کنترل آلودگی دریای خزر همکاری خواهند کرد؛ بدین منظور طرف‌های متعاهد در تلاش برای راه‌اندازی یا تقویت برنامه‌های تحقیقاتی ویژه همکاری خواهند نمود از جمله در:
 1) توسعه روش‌های ارزیابی سمیت مواد مضر و تحقیق درباره نحوه تاثیر آنها بر محیط زیست‌ دریای خزر؛
 2) توسعه و بکارگیری تکنولوژی‌های ایمن و بی‌خطر از لحاظ زیست محیطی؛
 3) از بین بردن تدریجی یا جانشین کردن سایر مواد با موادی که احتمالا باعث آلودگی می‌شوند؛
 4) توسعه روش‌های ایمن و بی‌خطر از لحاظ زیست محیطی در انتقال مواد خطرناک؛
 5) توسعه روش‌های ایمن و بی‌خطر از لحاظ زیست محیطی در امور مربوط به سازه‌های آبی و مهار آب؛
 6) ارزیابی خسارات مالی و فیزیکی ناشی از آلودگی‌ها؛
 7) بهبود دانش به رژیم هیدرولوژیکی و پویایی اکوسیستم دریای خزر شامل نوسان سطح دریا و تاثیرات چنین نوساناتی بر اکوسیستم‌های ساحلی و دریایی؛
 8) مطالعه میزان تشعشع و سطوح رادیواکتیویته در دریای خزر.


 ماده 21
 تبادل و دسترسی به اطلاعات»
 - طرف‌های متعاهد طبق مفاد این کنوانسیون به طور مستقیم یا از طریق دبیرخانه، به تبادل منظم اطلاعات پایه خواهند پرداخت.
 - طرف‌های متعاهد بر طبق مقررات ملی خود و با توجه به مفاد موافقتنامه‌های بین‌المللی موجود در ارتباط با دسترسی عموم به اطلاعات زیست‌محیطی، جهت تامین دسترسی عموم به اطلاعات مربوط به شرایط زیست‌محیطی دریای خزر و اقدامات یا برنامه‌های انجام شده در جهت جلوگیری، کنترل و کاهش آلودگی این دریا، تلاش خواهند نمود.

 بخش ششم «ترتیبات سازمانی»

 ماده 22
 اجلاس طرف‌های متعاهد»
 - اجلاس طرف‌های متعاهد بدینوسیله ایجاد می‌شود.
 -اجلاس طرف‌های متعاهد شامل یک نماینده از هر کدام از طرفین متعاهد می‌باشد که حق یک رای را دارد و هر نماینده می‌تواند توسط یک یا چند مشاور همراهی شود.
 - اولین جلسه اجلاس طرف‌های متعاهد باید حداکثر تا دوازده ماه پس تاریخ اجرای این کنوانسیون تشکیل شود. پس از آن اجلاس طرف‌های متعاهد در فواصل منظم، مطابق آنچه که در اولین جلسه تعیین می‌شود، برگزار خواهد شد.
 - جلسات اجلاس طرفهای متعاهد در مواردی که از نظر اجلاس طرف‌های متعاهد ضروری باشد یا براساس درخواست کتبی یکی از طرف‌ها در صورتی که توسط حداقل دو طرف متعاهد دیگر حمایت شود، برگزار خواهد شد.
 - جلسات اجلاس طرف‌های متعاهد می‌بایست به صورت دوره‌ای و بر اساس نام کشورهای متعاهد به ترتیب حروف الفبای انگلیسی، در هر کشور یا در مکان دبیرخانه برگزار گردد.
 - ریاست اجلاس طرف‌های متعاهد می‌بایست به نوبت و بر اساس نام کشورهای متعاهد به ترتیب حروف الفبای انگلیسی به ایشان واگذار گردد. در صورت خالی ماندن مسند ریاست، طرف متعاهدی که ریاست اجلاس را بر عهده دارد، می‌بایست جانشینی را تا پایان دوره ریاست آن طرف متعاهد مشخص نماید.
 - زبانهای کاری اجلاس طرفهای متعاهد انگلیسی، فارسی و روسی خواهد بود.
 - تمامی تصمیمات اجلاس طرف‌های متعاهد بر اساس اتفاق آرا اتخاذ خواهد شد.
 - اجلاس طرف‌های متعاهد در اولین جلسه خود درباره این موارد تصمیم می‌گیرند:
 1) تاسیس سایر نهادهای کنوانسیون در صورت لزوم؛
 2) توافق درباره امور مربوط به دبیرخانه دایمی اجلاس، از جمله محل و کارکنان آن؛
3 ) مقررات آیین کار و مقررات مالی خود و ارگانهای فرعی؛
 0- وظایف اجلاس طرف‌های متعاهد شامل موارد ذیل می‌باشد:
 1) نظارت بر اجرای کنوانسیون و پروتکل‌های آن؛
 2) نظارت بر محتویات کنوانسیون و پروتکل‌های آن؛
 3) بررسی و تصویب پروتکل‌های الحاقی یا هرگونه اصلاحیه به کنوانسیون یا پروتکل‌های آن و تصویب و اصلاح ضمایم این کنوانسیون و پروتکل‌های آن؛
 4) دریافت و بررسی گزارش‌هایی که توسط طرف های متعاهد ارایه شده و بررسی و ارزیابی وضعیت محیط زیست دریایی بویژه وضعیت آلودگی و اثرات آن بر اساس گزارش‌هایی که توسط طرف‌های متعاهد و سازمانها صلاحیت‌دار منطقه‌ای یا بین‌المللی تهیه شده؛
 5) بررسی گزارش‌هایی که توسط دبیرخانه راجع به موضوعات مربوط به این کنوانسیون تهیه شده؛
 6) در صورت لزوم جستجوی خدمات مالی و فنی ارگانهای بین‌المللی مربوطه و نهادهای علمی برای پیگیری اهداف این کنوانسیون؛
 ) ایجاد ارگانهای فرعی برای اجرای کنوانسیون و پروتکل‌های آن در صورتی که لازم باشد؛
 ) انتخاب دبیر اجرایی و سایر پرسنل در صورت نیاز، با توجه به عادلانه بودن تعداد نمایندگان طرفهای متعاهد؛
 نجام سایر کارهایی که برای رسیدن به اهداف کنوانسیون لازم است.


 ماده 23
 دبیرخانه کنوانسیون»
 - دبیرخانه کنوانسیون بدینوسیله ایجاد می‌شود.
 - دبیرخانه می‌بایست شامل دبیر اجرایی کنوانسیون و پرسنل لازم برای انجام وظایفی که از این پس مشخص می‌گردند، می‌باشند.
 - دبیر اجرایی، ریاست امور اداری دبیرخانه کنوانسیون و انجام وظایف مربوطه را که توسط اجلاس طرف‌های متعاهد و بر اساس قوانین اجرایی و مالی مورد تایید آن تعیین شده، بر عهده خواهد داشت .
 - وظایف دبیرخانه شامل:
1) ترتیب دادن و فراهم نمودن تدارکات جلسات اجلاس طرفهای متعاهد و ارگانهای فرعی آن؛
 2) تهیه و ارسال اعلامیه‌ها، گزارشها و سایر اطلاعات دریافت شده به طرفهای متعاهد؛
 3) بررسی درخواستها و اطلاعات دریافتی از طرف‌های متعاهد و مشورت با آنها در خصوص موضوعات مربوط به اجرای کنوانسیون و پروتکل‌های آن؛
 4) تهیه و ارسال گزارش موضوعات مربوط به اجرای کنوانسیون و پروتکل‌های آن؛
 5) تاسیس و نگهداری پایگاه اطلاعات و انتشار قوانین ملی طرفهای متعاهد و حقوق بین‌الملل مربوط به حفاظت از دریای خزر؛
 6) ایجاد ترتیباب لازم برای تامین کمک‌ها و توصیه‌های فنی برای اجرای موثر کنوانسیون و پروتکل‌های آن، در صورت تقاضای هر یک از طرف‌های متعاهد؛
 7) اجرای وظایفی که ممکن است طبق پروتکل‌های این کنوانسیون تعیین شود؛
 8) همکاری مناسب با سازمانها و برنامه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی؛
 9) انجام سایر وظایفی که ممکن است توسط کنفرانس طرفها تعیین گردد؛

 بخش هفتم «پروتکلها و ضمایم»

 ماده 24
 تصویب پروتکل‌ها»
 - هر یک از طرف‌ها متعاهد می‌توانند پروتکل‌هایی را برای این کنوانسیون پیشنهاد نمایند. این پروتکل‌ها به اتفاق آرا در جلسه‌ای از جلسات اجلاس طرفهای متعاهد به تصویب خواهد رسید. چنانچه در متن پروتکل‌ها برای تصویب، روش دیگری ابداع نشده باشد،پس آن که تمامی طرف‌های متعاهد طبق مفاد قانون اساسی خود، آنها را تصویب یا با آنها موافقت نمایند، لازم‌الاجرا خواهد شد. پروتکل‌ها جز لاینفک کنوانسیون خواهند بود.
 - حداقل شش ماه قبل از تشکیل جلسه طرف‌های متعاهد برای طرح یا تصویب هر پروتکل، متن آن توسط دبیرخانه به اطلاع طرف‌های متعاهد خواهد رسید .


 ماده 25
 تصویب ضمائم و اصلاحات»
 - ضمائم این کنوانسیون یا هر یک از پروتکل‌های آن جز لاینفک کنوانسیون یا پروتکل می‌باشد مگر آنکه صریحا روش دیگری پیش‌بینی شده باشد. اشاره به این کنوانسیون یا پروتکل‌های آن در عین حال اشاره به ضمایم مربوطه می‌باشد. چنین ضمایمی محدود به آیین‌نامه‌ها و موضوعات علمی، فنی و اداری خواهد بود.
 - ضمائم این کنوانسیون یا هر یک از پروتکل‌های آن بر طبق آیین‌نامه وضع شده در ماده 24 پیشنهاد و تصویب خواهد شد .
 - پیشنهاد، تصویب و لازم‌الاجرا شدن اصلاحیه‌های ضمایم این کنوانسیون یا هر یک از پروتکل‌ها تابع آیین‌نامه‌ای خواهد بود که جهت پیشنهاد، تصویب و لازم‌الاجرا شدن ضمایم این کنوانسیون یا ضمایم پروتکل‌ها در نظر گرفته شده است.
 - هر ضمیمه یا اصلاحیه آن که مربوط به اصلاح این کنوانسیون یا هر یک از پروتکل‌ها باشد ضمیمه یا اصلاحیه لازم‌الاجرا نخواهد شد مگر زمانی که اصلاحیه کنوانسیون یا پروتکل مربوطه لازم‌اجرا شود.

 بخش هشتم «اجرا و قبول»

 ماده 26
 اجرای کنوانسیون»
 - هر یک از طرفهای متعاهد برای همکاری در اجرای مفاد این کنوانسیون در سرزمین خود و تحت اختیار خود، یک مرجع ملی در نظر می‌گیرد.
 - مفاد این کنوانسیون تاثیری بر حقوق طرف‌های متعاهد به صورت انفرادی یا مشترک در تصویب و اجرای اقدامات صریح تر از آنچه در این کنوانسین آورده شده است، نخواهد داشت.


 ماده 27
 گزارشها»
 ر مرجع ملی گزارش‌های مربوط به اقدامات انجام گرفته در خصوص اجرای مفاد این کنوانسیون و پروتکل‌های آن را در فواصل منظمی که توسط کنفرانس طرفها تعیین می‌شود ارایه خواهد نمود. دبیرخانه گزارشهای رسیده برای تمامی طرفهای متعاهد منتشر خواهد کرد.


 ماده 28
 اجرا و قبول»
 طرف‌های متعاهد جهت اطمینان از اجرای مفاد این کنوانسیون یا پروتکل‌های آن، در گسترش خط مشی‌ها همکاری خواهند کرد.


 ماده 29
 مسوولیت و جبران خسارت»
 هر یک از طرف‌های متعاهد با در نظر گرفتن اصول مربوطه و ضوابط حقوق بین‌الملل، متعهد به گسترش قوانین و آیین کار مناسب در ارتباط با مسوولیت و جبران خسارات وارده به محیط زیست دریای خزر ناشی از نقض مفاد این کنوانسیون و پروتکل‌های آن خواهند بود.


 ماده 30
 حل اختلاف»
 ـ در صورت بروز اختلاف بین طرفهای متعاهد در ارتباط با اجرا یا تفسیر کنوانسیون یا پروتکلهای آن، طرفهای کنوانسیون از طریق مذاکره یا سایر روشهای مسالمت‌آمیز به انتخاب خود برای رفع اختلاف اقدام خواهند کرد.

 بخش نهم «مواد نهایی»

 ماده 31
 امضاء، تصویب، پذیرش، موافقت و الحاق»
 ـ کنوانسیون برای امضای دولتهای ساحلی خزر از تاریخ 4 نوامبر 2003 تا 3 نوامبر 2004 مفتوح خواهد بود.
 ـ کنوانسیون به تصویب، پذیرش یا موافقت دولتهای ساحلی خزر خواهد رسید. کنوانسیون برای الحاق هر یک از دولتهای ساحلی خزر طبق قوانین ملی آن کشور از تاریخی که کنوانسیون برای امضا بسته شده، مفتوح خواهد بود.
 - اسناد تصویب، پذیرش، موافقت یا الحاق در نزد امین به امانت گذاشته می‌شود.


 ماده 32
 حق شرط»
 این کنوانسیون هیچ حق شرطی ندارد.


 ماده 33
 لازم‌الاجرا شدن»
 کنوانسیون 90 روز پس از تاریخ سپردن سند تصویب، پذیرش، موافقت یا الحاق توسط تمامی دولتهای ساحلی خزر لازم‌الاجراء خواهد شد.


 ماده 34
 اصلاح کنوانسیون و پروتکلها»
 ـ هر یک از طرفهای متاهد می‌توانند جهت اصلاح این کنوانسیون یا هر یک از پروتکلها پیشنهاد دهد. این اصلاحات باید در جلسه اجلاس طرفهای متعاهد از طریق اتفاق آراء به تصویب رسد.
 ـ متن پیشنهادی اصلاحیه کنوانسیون یا هر پروتکلی به دبیرخانه ارائه خواهد شد و دبیر خانه حداقل 90 روز قبل از جلسه تصویب اصلاحیه پیشنهاد شده، آن را به اطلاع تمامی طرفهای متعاهد خواهد رساند.


 ماده 35
 امین کنوانسیون»
 جمهوری اسلامی ایران وظایف امین را خواهد پذیرفت.


 ماده 36
 متون معتبر»
 این کنوانسیون به زبانهای فارسی، آذری، روسی، قزاقی، ترکمنی و انگلیسی بوده و تمامی متون دارای اعتبار یکسان می‌باشند و نزد امین به امانت گذاشته خواهند شد.
 ر صورت بروز اختلاف در تغییر یا کاربری این کنوانسیون یا پروتکلهای آن، متن انگلیسی به عنوان متن اصل قلمداد خواهد شد.


 ماده 37
 در رابطه با مذاکرات وضعیت حقوقی دریای خزر»
هیچ گونه تفسیری از این کنوانسیون برای پیش قضاوت در مورد نتایج مذاکرات مربوط به وضعیت نهایی رژیم حقوقی دریای خزر جایز نیست.

توده های جلبکی در خلیج فارس "سمی" هستند

پدیده نوظهوری موسوم به "توده جلبکی" که گونه ای از فیتوپلانکتون های دریایی است باعث تعطیلی کار صیادان استان هرمزگان در جنوب ایران شده است.

بعد از پدیده مرگ و میر دلفین ها که سال گذشته در منطقه خلیج فارس و دریای عمان اتفاق افتاد، امسال آفت دیگری آب های نیلگون خلیج فارس را به رنگ قرمز درآورده است.

دکتر اسماعیل کهرم، فعال محیط زیست در تهران در باره ظهور این پدیده به بخش فارسی بی بی سی گفت: "کشند سرخ، آن طور که بین جزیره قشم و بندرعباس امروزه به وفور رسیده است، وقتی ظاهر می شود که جلبک های آبزی درست مثل درخت گیلاس شکوفه می کنند".

"این جلبک ها موقع شکوفه کردن دارای فعل و انفعالات شیمیایی هستند که باعث می شود مواد سمی بسیار مهلکی را در داخل آب رها کنند. این مواد سمی باعث می شود که آب دریای منطقه بدبو شده و همچنین تعداد بیشماری ماهی مرده سطح آب را بپوشاند".

ساکنان مناطقی از قشم و بندرعباس در روزهای اخیر با قطعی آب روبرو بوده اند. آب جزایر ایرانی خلیج فارس معمولا توسط دستگاه های آب شیرین کن تهیه می شود.

یکی از ساکنان جزیره قشم می گوید: "در ماههای اخیر این جلبک ها وارد تجهیزات آب شیرین کن قشم شده و فیلتر آنها را پوشاند که در برخی موارد با قطعی آب روبرو بودیم".

سید محمد باقر نبوی، معاون دریایی سازمان حفاظت محیط زیست به رسانه های ایران گفته است که روش مقابله بیولوژیکی راهکار مناسبی برای مقابله با این بحران نیست، چرا که موجب از بین رفتن آب سنگ های مرجانی می شود.

حدود هشت درصد ذخایر آبسنگ های مرجانی جهان در منطقه خلیج فارس واقع شده و هرجا که آبسنگ های مرجانی باشد، تنوع آبزیان به شدت بالاست.

به گفته آقای نبوی یکی از راهکارها کنترل فاضلاب است. به واسطه فاضلاب ها مواد مغذی وارد دریاها می شوند، ترکیبات فسفر و ازت می توانند عامل مهمی در شکوفایی جلبک ها محسوب شود.

این مقام حفاظت از محیط زیست ایران همچنین گفته که اقدامات متعددی از جمله 14 مصوبه در کمیسیون زیربنایی دولت برای مقابله با پدیده جلبکی تصویب شده است.

مژگان جمشیدی روزنامه نگار در تهران به بخش فارسی بی بی سی گفت: "همه این ها در حد حرف است، با توجه به اینکه که پدیده فیتوپلانکتون ها می تواند در حد یک فاجعه ملی و منطقه ای باشد و می تواند در کل شیلات منطقه را نابود کند، هنوز اقدام موثر و جدی در این زمینه صورت نگرفته است".

خانم جمشیدی همچنین گفت: "در اجلاس اخیر کویت که به همین منظور تشکیل شده اعلام کرده اند که در چهار ماه اخیر در حدود 700 تن ماهی در سواحل امارات از بین رفته است، اما هنوز میزان تلفات آبزیان در سواحل جنوبی ایران رسما اعلام نشده است".

گردش طبیعی آب در خلیج فارس، رسوبات و تمام آلاینده ها را به طرف سواحل جنوبی می برد که بیشتر در انحصار عربستان سعودی و امارات است.

معاون دریایی سازمان محیط زیست گفته است که گسترش پدیده جلبکی ناشی از حرکت شناورها در منطقه نیست و آن را ناشی از توفان گنو در سال گذشته ذکر کرده است.

اما آقای کهرم نظر دیگری در این باره دارد و می گوید: "بنده این نظر را رد می کنم، به خاطر این که توفان گنو اگر این جلبک ها را به خلیج فارس کشانده باید مدت ها قبل شکوفه های آنها را مشاهده می کردیم."

وی افزود:"مسئله این است که کشتی هایی که عازم خلیج فارس هستند، مقدار زیادی آب را در مبدا خودشان وارد انبارها برای حفظ تعادل کشتی می کنند که وقتی به سواحل جنوبی خلیج فارس در ایران می رسند، آنها را بدون هیچ نظارتی داخل آب رها می کنند و هیچ سازمانی هم نیست که جلوی این عمل غیرقانونی کشتی ها را بگیرد".

مقامات سازمان حفاظت از محیط زیست ایران اذعان می دارند که پدیده توده جلبکی در سواحل شمالی مانند رشت، انزلی و گرگان هم دیده شده است. این پدیده می تواند به موجودات آبزی آسیب برساند و گونه هایی که تحرک کمتری دارند بیشتر در معرض آسیب قرار می گیرند.



bbc.com