مهارت پازنها در بالارفتن از صخرههای صعبالعبور بسیار شگفتانگیز است. به همین سبب، به آنها سلطان صخرهها نام دادهاند. پازنهای نر، که کل نامیده میشوند، با شاخهای بلند شمشیرمانند و ریش سیاهرنگ خود چهرهای بسیار آشنا دارند.
پازن در یک نگاه
نام فارسی: کل (نر) و بز (ماده) / پازن / بز کوهی
نام انگلیسی: Wild Goat
نام علمی: Capra aegagrus
خانواده: خانوادهی گاوسانان (Bovidae)
جمعیت: نامعلوم
پراکنش:
در پاکستان، افغانستان، ترکمنستان، ترکیه، یونان و قفقاز دیده میشود. در ایران در تمام نقاط بهجز مناطق کویری مرکزی پراکنده است.
زیستگاه:
پازنها در مناطق کوهستانی و صخرهای (تا ارتفاعات 4هزار متری) زندگی میکنند.
اندازه:
طول بدن پازن 120 تا 160 سانتیمتر، طول دمش 12 تا 15 سانتیمتر، ارتفاع بدنش 65 تا 95 سانتیمتر، وزن نرها 70 تا 120 کیلوگرم و وزن مادهها 50 تا 55 کیلوگرم است.
ریختشناسی:
جثهای تنومند، دمی سیاه و پاهایی کوتاه دارد. نرها، شاخهای گرهدار و بلندی دارند که طول آنها به 150 سانتیمتر میرسد. اما شاخ مادهها بسیار کوتاهتر است. نرها دارای ریش بلند و سیاهرنگ و نوار تیرهای روی پشت و شانه هستند که در ناحیهی سینه پهن میشود و به صورت طوق درمیآید. رنگ بدن با بالارفتن سن تغییر میکند. جوانها بدنی مایل به خاکستری دارند و بالغها در زمستان کرمرنگ هستند.
رژیم غذایی:
پازنها از علوفه و بوتهها تغذیه میکنند.
زادآوری:
جفتگیری کل و بز در پاییز صورت میگیرد و نوزادان 160 روز بعد بهدنیا میآیند.
وضعیت حفاظتی گونه:
جمعیت این گونه در اکثر نقاط کشور رو به کاهش است.
نقشهی پراکندگی در ایران:
اجداد بزهای اهلی
نام دیگر کل و بز «پازن» است. هنگام پریدن و بالارفتن پازنها از صخرهها، با برخورد پاهایشان به هم و به صخرهها، صدا ایجاد میشود. به همین سبب، به آنها پازَن میگویند. کلها و بزها از اجداد بزهای اهلی هستند و میتوانند با آنها جفتگیری کنند. اما تفاوتهای مشخصی مانند شاخهای بلند و شمشیرمانند، آنها را از بزهای اهلی جدا میکند.
سلطان صخرهها!
کل و بز سلطان صخرهها هستند. تقریباً هیچ حیوان دیگری نمیتواند مثل آنها روی صخرهها حرکت کند و پایین نیفتد. بدن این جانوران طوری شکل گرفته است که به راحتی میتوانند از صخرههای صعبالعبور بالا بروند. پاهای کوتاه، سنگین بودن قسمت جلویی بدن و ساختمان خاص سمها باعث میشود پازنها در هنگام بالارفتن و پریدن روی صخرهها، بهخوبی تعادل خود را حفظ کنند و بهراحتی چهاردستوپا روی یک نقطه به اندازهی یک سکهی 10 تومانی بایستند و نیفتند!
شاخ همهکاره!
شاخ در پازنهای نر و ماده متفاوت است. نرها که کَل نامیده میشوند دارای شاخهای بلندی هستند. این شاخهای گرهدار، بلند و زیبای کلها، که مانند شمشیر به طرف عقب بدن متمایل شده، به صورت نیمدایره است و سبب میشود اگر زمانی این جانوران از صخره پرت شوند، روی آن غلت بزنند و جان خود را نجات دهند. مادهها نیز دارای شاخهایی بسیار ساده و کوتاه هستند. رشد شاخ در سالهای اولیهی زندگی پازنها زیاد است ولی با افزایش سن و معمولاً بعد از 7 سالگی رشد شاخ کم میشود. همچنین شاخها در زمستان رشد نمیکنند ولی گرهها بزرگ میشوند. شاخها وسیلهی دفاعی کلها در هنگام جفتگیری هستند. در این فصل، نرها برای بهدست آوردن مادهها با هم بهسختی جدال میکنند. ضرباتی که این حیوانات در هنگام جنگیدن با شاخهایشان به هم میزنند، معمولاً در طول 3/1 نخستین از سطوح جلویی شاخها وارد میشود.
تشخیص سن از روی شاخ
سن پازنهای نر را میتوان از روی شاخ آنها تشخیص داد. هر سالی که از سن پازنها بگذرد، بر طول شاخ و قطر آن افزوده میشود و بر اثر این رشد، روی شاخها برجستگیهای مشخصی باقی میماند که به آنها «گره» میگویند. با شمردن این گرهها، میتوان سن پازنها را حدس زد. رشد شاخ در سالهای اولیه زیاد است؛ ولی معمولاً از 7 سالگی به بعد کم میشود. رشد این شاخها در زمستان تقریباً متوقف میشود؛ ولی گرهها رشد میکنند و بزرگ میشوند.
پازن و شکارچیان
کلها و بزها با جثهی نسبتاً بزرگ، یکی از جانوران مورد علاقهی شکارچیان هستند؛ تا جایی که تعداد آنها مانند بقیهی سمداران ایران، در حال کم شدن است. وابستگی پازنها به صخرهها و مشخص بودن محل زیست محدود آنها، باعث شده است شکارچیان بهراحتی آنها را پیدا و شکار کنند. هرچه پازنها در مناطق صخرهای قادر به فرار و حرکت سریع هستند، در مناطق صاف، بیدفاع میشوند. .
برخی شکارچیان از این خصوصیت استفاده میکنند و با رَم دادن آنها به دشت، به شکار این جانوران میپردازند. یکی دیگر از خصوصیات پازنها، که باعث از بین رفتن آنها میشود، این است که هنگام فرار گاهی میایستند و به پشت سر خود نگاه میکنند. این کار به شکارچیان فرصت خوبی میدهد تا آنها را شکار کنند
مهاجرت سالانه
با آنکه پازنها در مناطق کوهستانی زندگی میکنند، مهاجرت سالانهی منظمی دارند و در فصلهای متفاوت میتوان آنها را در ارتفاعات گوناگونی دید. با فرارسیدن زمستان، گلهها به طرف دامنههای پایین کوه میروند که برف ندارد و در آنجا از بوتهها تغذیه میکنند. با گرم شدن هوا، به سمت ارتفاعات حرکت و از گیاهان سبز و تازه تغذیه میکنند.
ساعت کاری پازنها
کل و بز روزگرد هستند، ولی گاهی شبها نیز به چرا میپردازند. روزگرد بودن بدین معنی است که بیشترین فعالیت آنان در ساعات اولیهی صبح، قبل و بعد از طلوع صورت میگیرد. اواسط روز بیشتر میتوان آنها را به صورت نیمه خواب و درحال استراحت دید و پس از غروب آفتاب مجدداً شروع به تغذیه میکنند. ظاهراً با کاهش دما و بارش برف این روند تغییر کرده و کل و بز در اواسط روز (ظهرها) غذا میخورند و بقیه روز را به استراحت میپردازند.
وقت غذاست ...
کل و بزها از علوفه، بوتهها و برگ درختان تغذیه میکنند. علاوه بر گیاهان علفی و بوتهای کل و بزها از شاخ و برگ درختان و درختچههایی نظیر ارس و بادام کوهی نیز استفاده میکنند. علاوه بر آنکه بزها نسبت به کلها مواد مغذیتری را میخورند، زمان بیشتری را نیز در حال چرا و خوردن غذا هستند. چون آنان احتیاج به انرژی زیادی در طول فصل زایمان و شیردهی دارند. از آنجا که جرم بدن نرها بیشتر است، نرها باید بتوانند با جذب بیشتر مواد مغذی، کمتر خوردن را جبران کنند.
نقش پازن در طبیعت
کلها و بزها طعمههای بسیار مناسبی برای گوشتخواران بهشمار میروند و اگر جمعیت آنها کم شود، نسل گوشتخواران منقرض خواهد شد.
منبع:
کتاب حیات وحش ایران ـ نشر طلایی
فهرست قرمز، مهمترین سیاهه وضعیت جانوران و گیاهان زمین، هر سال بازنگری میشود. به طبقه در معرض خطر امسال، موجودات زیادی اضافه شده که اگر نجاتشان ندهیم، شاید به زودی از روی زمین محو شوند.
سازمان جهانی حفاظت از طبیعت، آی.یو.سی.ان، فهرست قرمز جدید حیوانات در معرض خطر سال 2011 را منتشرکرد.
فهرست قرمز (رد لیست) که مهمترین فهرست جهانی برای نشان دادن وضعیت حیوانات و گیاهان زمین است، گونه های مختلف را در 8 طبقه جای میدهد: از ارزیابی نشده تا منقرض شده.
طبقه در معرض خطر شدید، گونه هایی را شامل میشود که به طور جدی در معرض انقراض هستند. به فهرست امسال، در طبقه در معرض خطر شدید، چندین جانور جدید اضافه شده که ممکن است در آیندهای نه چندان دور برای همیشه از روی زمین محو شوند. چنان که خواهید دید، در اکثر موارد، انسان سهم مهمی در نابودی گونه های جانوری زمین دارد و البته کلید نجات این موجودات هم در دست انسان است. در این گزارش تصویری 5 نمونه از تغییرات جدید فهرست قرمز را به انتخاب نشنال جئوگرافیک میبینید.
چشم درشت اندونزی
میمون شبگرد هندی جزیره سیائو براثر آتشفشان و البته شکارچیها، به تازگی در لیست حیوانات در معرض خطر انقراض قرار گرفته است. این گونه تنها در یکی از جزایرکوچک اندونزی زندگی میکند که یک آتشفشان فعال دارد. همچنین بومیان در دهه گذشته 80 درصد آنها را شکار کرده اند.
سمندر کوتوله
سمندر بالارونده چوج، از خانواده سمندرهای کوتوله و ساکن گوآتمالا است. این سمندرها در قسمتهای محدودی از جنگلهای منطقه یافت میشوند که بخش زیادی از آن بر اثر آتش سوزی یا تبدیل جنگل به مزرعه از بین رفته است. مسئولین منطقه در تلاشند آن چه از جنگل باقی مانده را برای نجات این موجودات نگه دارند.
لاک پشت باتلاق
این لاک پشت کوچک، لاکی به اندازه 7.9 تا 11.4 سانتیمتر دارد و بومی شرق آمریکا است. پیشروی تالابها و زه کشی، محل قابل سکونت برای این موجود را کاهش میدهد. البته این لاک پشتها در مقایسه با اقوام آسیایی خود در معرض خطر کمتری هستند، اما علاقه آسیایی به خوردن لاک پشت و نگهداری از آن به عنوان حیوان خانگی، میتواند برای همه لاک پشتها دردسر ساز شود.
وزغ دلقک
امسال 19 قورباغه، وزغ و سمندر جدید به لیست در معرض خطر اضافه شده اند، از جمله این وزغ دلقک اهل پرو. جستجوهای فراوان برای یافتن این موجود درسال گذشته، تنها به دو عدد رسید. یعنی به احتمال زیاد تنها 2 وزغ دلقک روی زمین باقی مانده است! چیزی تا انقراض باقی نمانده است، اگر فکری برایشان نکنیم.
غزال عربی
البته بازنگری سالانه لیست قرمز همیشه هم ناامیدکننده نیست. برای مثال، امسال غزال عربی از طبقه در معرض خطر، به طبقه آسیب پذیر منتقل شده است، چون طی سالهای گذشته با توجه فراوان محیط دوستان، تعداد آنها از تنها چند عدد، به حداقل یک هزار رسیده است. در نتیجه اگر بخواهیم، میتوانیم حیوانات در معرض خطر را نجات دهیم.
منبع : خبر آنلاین
آشنایی با سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی:
منطقه حفاظت شده نای بند با وسعت ۲۲۵۰۰ هکتار بصورت دماغه مرتفع در ساحل جنوبی خلیج نای بند در ۳۲۰ کیلومتری جنوب شرقی بندر بوشهر قرار دارد که شامل: خلیج نای بند، منطقه حفاظت شده نای بند و جنگل های حرای (مرزهای عسلویه، بساتین و هاله) می باشد.این منطقه که در سال ۱۳۷۵ بعنوان منطقه حفاظت شده شناسایی شده است دارای گونه های کل و بز، قوچ و میش، و گونه نادر جبیر و جیرفتی فراوانی است . خلیج نای بند دارای زیستگاه دریایی مرجانی و علف های دریایی است.
در چشم انداز طبیعی این منطقه دارای خورهای متعدد، جنگلهای حرا، سواحل ماسه ای و درختان کهنسال انجیر معابد، دشتهای مشجر دره های عمیق و صخره ای وجود دارد.
این مقاله ما را با یکی از چشم انداز های زیبای کوهستانی ، ساحلی ، تالابی ،جنگلی ،رودخانه ای ،دشتی استان بوشهر آشنا می سازد .
که متاسفانه پیشرفتهای صنعتی در نزدیکی این ناحیه صورت گرفته ، باعث شده است که محیط بکر و دست نخورده این منطقه را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
.
.
مقدمه:
منابع و ماخذ:
۱- ویژ ه نامه زیست محیطی اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر سال ۸۱
۲- آشنایی با محیط زیست ایران استان بوشهر هرمز محمودی راد، اردوان زرندیان
۳- گشت های دریایی موسسته تحقیقات فریدون عوفی
۴- گزارش بازدید مرکز پیش دانشگاهی بوشهر ( ام ابیها)
۵- وبسایت مرجع محیط زیست ایران www.iranzist.ir
6- ویکی پدیا
.
گروه انرژیهای نو: «صلح سبز»، از مدیران سایت اجتماعی «فیس بوک» درخواست کرد تا انرژی مورد نیاز این سایت را از منابع تجدیدپذیر تامین کند.
.
.
همزمان با برگزاری گفتوگوی سالانه اقتصاددانان جهان در «داوس» سوئیس، مدیر اجرایی صلح سبز در دیداری با یکی از مدیران سایت فیس بوک از او و مدیر اصلی این سایت درخواست کرد تا از انرژی تجدیدپذیر برای فیس بوک استفاده کنند.
«کومی نایدو» مدیر اجرایی صلح سبز که در اجلاس سالانه داوس حاضر است، نامهای خطاب به «مارک زاکربرگ» بنیانگذار و مدیر ارشد فیس بوک را به «رندی زاکربرگ» مدیر بازاریابی این سایت اجتماعی تحویل داده که در آن از زاکربرگ خواسته تا از انرژیهای تجدیدپذیر برای فیس بوک استفاده کند.
در این نامه آمده است: برای اینکه فیسبوک به یک سایت پاک و غیرآلاینده تبدیل شود، نیاز است که مارک (زاکربرگ) چهار کار را انجام دهد.
چهار راهکاری که در این نامه آمده، عبارت «استفاده بیشتر از انرژیهای تجدیدپذیر موجود»، «توسعه سرمایهگذاری با اولویت انرژیهای تجدیدپذیر»، «آموزش کاربران سایت در مورد انرژی مورد استفاده فیسبوک، ردپای کربن و سیاستهای دولت امریکا درباره انرژی» و همچنین «حمایت از انرژیهای پاک در سطح محلی، ملی و بینالمللی» هستند.
نایدو در یادداشتی که دو روز قبل در وب سایت صلح سبز قرار داده نوشته است: از طرف بیش از نیم میلیون نفر از کاربران فیسبوک، که توقف استفاده از ذغال سنگ برای دستگاههای پشتیبانی سایت را در خواست کرده بودند، این نامه را برای زاکربرگ فرستادم. اگر فیسبوک بخواهد به عنوان یکی از همکاران صلح سبز فعالیت کند، پس زاکربرگ میتواند این درخواستها را بدون هیچ مشکلی بپذیرد.
او همچنین در یادداشت خود آورده است: ما در صلح سبز به طور منظم از فیس بوک برای اطلاع رسانی و آگاهی بخشی به طرفداران محیط زیست استفاده میکنند. مانند همه کاربران فیسبوک، ما هم از چهارچوب ارتباطی این سایت بهره میبریم. اما نمیتوانیم بپذیریم که «این رهبر تکنولوژی ارتباطات» با وجود تمام تغییرات و به روزرسانیهایی که دارد، برای تغییر منابع تامین انرژی خود از زغال سنگ به انرژیهای پاک، هیچ اقدامی را انجام نمیدهد.
از چندی پیش، صلح سبز با ارسال فراخوانهایی برای اعضا و حامیان خود که عمدتا کاربران شبکه اجتماعی فیسبوک نیز هستند، از آنها خواسته که نسبت به ادامه استفاده فیس بوک از انرژی زغالسنگ واکنش نشان دهند.
صلح سبز همچنین از عناصر و اصطلاحات سایت فیس بوک نیز برای خواسته خود استفاده کرده است. آنها طرحی را طراحی کردهاند که با استفاده از شمایل موجود در فیس بوک برای نشان دادن علاقهمندی به یک موضوع شعار «Unfriend coal» به معنی «دوستی با زغال سنگ را قطع کن» را خطاب به مدیران فیسبوک اعلام کردهاند.
Unfriend کلمه جدیدی است که پیش از این در ادبیات انگلیسی وجود نداشت و سایت فیس بوک مبتکر اسن کلمه (اصطلاح) است. Unfriend به معنی قطع دوستی بین دو کاربر در فیس بوک است.
صلح سبز همچنین فیلم انیمیشن کوتاهی را تهیه کرده است و با بازی با حروف کلمه «Social Network» به معنی شبکه اجتماعی، آن را به «So Coal Network» به معنی «شبکهی پر از زغال سنگ» تبدیل کردهاند.
فیس بوک بزرگترین و معروفترین شبکه اجتماعی در جهان است که گفته میشود در حال حاضر بیش از نیم میلیارد نفر کاربر دارد. فیس بوک امروزه به یکی از قویترین ابزارهای اطلاع رسانی تبدیل شده است. تا جایی که گفته میشود، راهپیمایی عظیم مردم مصر در روز جمعه 18 ژانویه در مخالفت با دولت حسنی مبارک، حاصل درخواستهای مردمی و اطلاعرسانی در سایت فیسبوک بوده است.
.
.
.منبع : سبز پرس
گر برخی از کشورهای جهان با آرزوی برخورداری از منابع فسیلی و نفت ایران، مشغول چرخاندن چرخهای صنایع خود در دوران نفت 140 دلاری هستند، بدون شک بسیاری دیگر از کشورها نیز آرزومند داشتن توانمندیهای این کشور 4 فصل از نظر منابع طبیعی و البته مزارع بادی هستند که براساس آخرین اعلام انجمن جهانی انرژی باد، پتانسیل آن بالغ بر 30000 مگاوات تخمین زده شده است.
امروزه انرژی های نو همچون انرژی خورشیدی، بادی، آبی، بیوماس، بیوگاز وانرژی زمین گرمایی که از عمده ترین منابع انرژی های پاک هستند، به رغم ناشناخته ماندن، به سرعت درحال گسترش و نفوذ است و غفلت از آن، غیرقابل جبران خواهد بود.
..........
دسترسی کشورهای درحال توسعه به انواع منابع جدید انرژی، برای توسعه اقتصادی آنها اهمیت اساسی دارد و پژوهش های جدید نشان داده که بین سطح توسعه یک کشور و میزان مصرف انرژی آن، رابطه مستقیمی برقرار است. با توجه به ذخایر محدود انرژی فسیلی و افزایش سطح مصرف انرژی در جهان فعلی، دیگر نمی توان به منابع موجود انرژی متکی بود.
...........
نیروگاه سهموی خطی 250 کیلووات شیراز
........................................................
طبق آمارهای به ثبت رسیده طی 30 سال گذشته احتیاجات انرژی جهان به مقدار قابل ملاحظه ای افزایش یافته است. در سال 1960 مصرف انرژی جهان معادل 3/3Gtoe بوده است.در سال 1990 این رقم به 8/8Gtoe بالغ گردید ، که دارای رشد متوسط سالانه 3/3 درصد می باشد و در مجموع 166 در صد افزایش نشان می دهد و در حال حاضر مصرف انرژی جهان 10Gtoe/Year بوده و پیش بینی می شود این رقم در سالهای 2010 و 2020 به 12 و 14 Gtoe/Year افزایش یابد . این ارقام نشان می دهند که میزان مصرف انرژی جهان در قرن آینده بالا می باشد و بالطبع این سوال مهم مطرح می باشد که آیا منابع انرژی های فسیلی در قرنهای آینده، جوابگوی نیاز انرژی جهان برای بقا، تکامل و توسعه خواهند بودیا خیر؟
حداقل به دو دلیل عمده پاسخ این سوال منفی است و باید منابع جدید انرژی را جایگزین این منابع نمود. این دلایل عبارتند از:
محدودیت و در عین حال مرغوبیت انرژی های فسیلی چرا که این سوختها از نوع انرژی شیمیایی متمرکز بوده و مسلماً کاربردهای بهتر از احتراق دارند.
مسایل و مشکلات زیست محیطی بطوری که امروزه حفظ سلامت اتمسفر از مهمترین پیش شرطهای توسعه اقتصادی پایدار جهانی به شمار می آید. از این رو است که دهه های آینده بعنوان سالهای تلاش مشترک جامعه انسانی برای کنترل انتشار کربن، کنترل محیط زیست و در واقع تلاش برای تداوم انسان بر روی کره زمین خواهد بود.
بنابراین استفاده از منابع جدید انرژی به جای منابع فسیلی امری الزامی است. سیستمهای جدید انرژی در آینده باید متکی به تغییرات ساختاری و بنیادی باشد که در آن منابع انرژی بدون کربن نظیر انرژی خورشیدی و بادی و زمین گرمایی و کربن خنثی مانند انرژی بیوماس مورد استفاده قرار می گیرند.
بدون تردید انرژی های تجدیدپذیر با توجه به سادگی فن آوریشان در مقابل فن آوری انرژی هسته ای از یک طرف و نیز بدلیل عدم ایجاد مشکلاتی نظیر زباله های اتمی از طرف دیگر نقش مهمی در سیستمهای جدید انرژی در جهان ایفا می کنند.
در هر حال باید اذعان داشت که در عمل عوامل متعددی بویژه هزینه اولیه و قیمت تمام شده بالا، عدم سرمایه گذاری کافی برای بومی نمودن و بهبود کارآیی تکنولوژیهای مربوطه ، به حساب نیامدن هزینه های خارجی در معادلات اقتصادی، نبود سیاستهای حمایتی در سطح جهانی، منطقه ای و محلی، نفوذ و توسعه انرژی های نو را بسیار کند و محدود ساخته است. ولی پژوهشگران و صنعتگران همواره تلاش خود را جهت رفع این مشکلات مبذول می دارند.
بطور کلی عمده فعالیتهای مربوط به احداث پایلوتهای سازگار با محیط زیست با بکار بردن منابع انرژی های تجدیدپذیر و اجرای پروژه های مهندسی و انجام خدمات مشاوره ای و مدیریت بر طرحها، در چهار بخش ذیل متمرکز شده است:
** انرژی های خورشیدی
** انرژی باد و امواج
** انرژی زمین گرمایی
** فن آوری هیدروژن، پیل سوختی و زیست توده
که در اینجا به توضیح اجمالی هر یک می پردازیم:
.........................
1- انرژی خورشیدی
جالب است بدانید که تابش خورشید بزرگترین منبع تجدید پذیر انرژی روی کره زمین می باشد و اگر فقط یک درصد از صحراهای جهان با نیروگاه های حرارتی خورشیدی به کار گرفته شوند، همین مقدار برای تولید برق سالانه مورد تقاضای جهان کافی خواهد بود.
برای سود جستن از انرژی خورشیدی دو راه وجود دارد :
استفاده مستقیم از نور خورشیدو تبدیل آن به الکتریسیته از طریق سلولهای فتوولتائیک
استفاده مستقیم از انرژی خورشیدی و تبدیل آن به انواع انرژی های دیگر و یا استفاده مستقیم از آن (کاربردهای نیروگاهی و غیر نیروگاهی خورشیدی)
یک نیروگاه خورشیدی شامل تاسیساتی است که انرژی تابشی خورشید را جمع کرده و با متمرکز کردن آن، درجه حرارتهای بالا ایجاد می کند. انرژی جمع آوری شده از طریق مبدلهای حرارتی، توربین ژنراتورها و یا موتورهای بخار به انرژی الکتریکی تبدیل خواهد شد. نیروگاه های خورشیدی بر اساس نوع متمرکز کننده ها به سه دسته تقسیم می شوند:
* نیروگاه سهموی خطی (Parabolic Trough Collectors)
* نیروگاه دریافت کننده مرکزی(C.R.S)
* نیروگاه دیش استرلینگ( این تکنولوژی در نیروگاه های خورشیدی مورد استفاده کمتری دارد و در کاربردهای غیر نیروگاهی بیشتر استفاده می شوند.)
..........................................................................
از انرژی حرارتی خورشید علاوه بر استفاده نیروگاهی، می توان در زمینه های زیر بصورت صنعتی، تجاری و خانگی استفاده کرد:
* گرمایش آب مصرفی( آب گرمکنهای خورشیدی برای منارل، ساختمانها، کارخانجات و استخرها)
* گرمایش فضای داخلی ساختمانها
* سرمایش فضای داخلی ساختمانها و یخچالهای خورشیدی
* آب شیرین کنهای خورشیدی (در اندازه های خانگی و صنعتی)
* خشک کنهای خورشیدی ( برای خشک کردن مواد غذایی و محصولات کشاورزی)
* خوراک پزهای خورشیدی
....................................
2- انرژی باد و امواج
به منظور شناخت دقیق محدودیتها، موانع و امکانات موجود در جهت استفاده از منابع انرژی در کشور، ضرورری است .میزان بهره برداری از پتانسیلهای موجود انرژی و روند تحولات حاملهای انرژیهای تجدیدپذیر در کشور نیز به روش علمی و دقیق محاسبه و ارزیابی گردد.
کشور ایران از لحاظ منابع مختلف انرژی یکی از غنی ترین کشورهای جهان محسوب می گردد، چرا که از یک سو دارای منابع گسترده سوختهای فسیلی و تجدید ناپذیر نظیر نفت و گاز است و از سوی دیگر دارای پتانسیل فراوان انرژیهای تجدید پذیر از جمله باد می باشد.
با توسعه نگرشهای زیست محیطی وراهبردهای صرفه جویانه در بهره برداری از منابع انرژیهای تجدید ناپذیر، استفاده از انرژی باد در مقایسه با سایر منابع انرژی مطرح در بسیاری از کشورهای جهان رو به فزونی گذاشته است. استفاده از تکنولوژی توربینهای بادی به دلایل زیر می تواندیک انتخاب مناسب در مقایسه با سایر منابع انرژی تجدید پذیر باشد.
* قیمت پایین توربینهای برق بادی در مقایسه با دیگر صور انرژیهای نو
* کمک در جهت ایجاد اشتغال در کشور
* عدم آلودگی محیط زیست در کشورهای پیشرفته
نظیر آلمان، دانمارک، آمریکا،اسپانیا، انگلستان، و بسیاری کشورهای دیگر، توربینهای بادی بزرگ و کوچک ساخته شده است و برنامه هایی نیز جهت ادامه پژوهشها و استفاده بیشتر از انرژی باد جهت تولید برق در واحدهایی با توان چند مگاواتی مورد مطالعه می باشد.
در ایران نیز با توجه به وجود مناطق بادخیز طراحی و ساخت آسیابهای بادی از 2000 سال پیش از میلاد مسیح رایج بوده و هم اکنون نیز بستر مناسبی جهت گسترش بهره برداری از توربینهای بادی فراهم می باشد.مولدهای برق بادی می تواند جایگزین مناسبی برای نیروگاه های گازی و بخاری باشند.
مطالعات و محاسبات انجام شده در زمینه تخمین پتانسیل انرژی باد در ایران نشان داده اند که تنها در 26 منطقه از کشور( شامل بیش از 45 سایت مناسب) میزان ظرفیت اسمی سایتها، با در نظر گرفتن یک راندمان کلی 33%، در حدود 6500 مگاوات می باشد و این در شرایطی است که ظرفیت اسمی کل نیروگاه های برق کشور، (در حال حاضر) 34000 مگاوات می باشد.
در توربینهای بادی، انرژی جنبشی باد به انرژی مکانیکی و سپس به انرژی الکتریکی تبدیل می گردد.
استفاده فنی از انرژی باد وقتی ممکن است که متوسط سرعت باد در محدوده 5/ الی 25/ باشد. پتانسیل قابل بهره برداری انرژی باد در جهان 110 اگاژول (هر اگاژول معادی 1018ژول) برآورد گردیده است که از این مقدار 40 مگاوات ظرفیت نصب شده تا اواخر سال 2003 میلادی(1382 ه.ش.) در جهان می باشد.
از مزایای استفاده از این انرژی عدم نیاز توربین بادی به سوخت، تامین بخشی از تقاضاهای انرژی برق، کمتر بودن نسبی انرژی باد نسبت به انرژی فسیلی در بلند مدت، تنوع بخشیدن به منابع انرژی و ایجاد سیستم پایدار انرژی، قدرت مانور زیاد در بهره برداری( از چند وات تا چندین مگاوات) ، عدم نیاز به آب و نداشتن آلودگی محیط زیست می باشد.
توربین 600 کیلو وات واقع در روستای بابائیان منجیل
..........................................................................
توربینهای بادی کوچک
از توربینهای بادی کوچک جهت تامین برق جزیره های مصرف و یا مناطقی که تامین برق از طریق شبکه سراسری برق مشکل می باشد استفاده می شود. این توربینها تا قدرت 10 کیلووات توان تولید برق را دارا می باشند.
توربینهای بادی متوسط
عموماً تولید این توربینها بین 250-10 کیلووات است. از این توربینها جهت تامین مصارف مسکونی، تجاری، صنعتی و کشاورزی استفاده می شود.
توربینهای بادی بزرگ( مزارع بادی)
این نوع توربینها معمولاً شامل چند توربین بادی متمرکز با توان تولیدی 250 کیلووات به بالا می باشند که به صورت متصل به شبکه و یا جدا از شبکه طراحی می گردند.
..................................
3- انرژی زمین گرمایی
مرکز زمین( به عمق تقریبی 6400 کیلومتر)که در حدود 4000 درجه سانتیگراد حرارت دارد، به عنوان یک منبع حرارتی عمل نموده و موجب تشکیل و پیدایش مواد مذاب با درجه حرارت 650 تا 1200 درجه سانتیگراد در اعماق 80 تا 100 کیلومتری از سطح زمین می گردد.
.
بطورمیانگین میزان انتشار این حرارت از سطح زمین که فرایندی مستمر است معادل 82 میلی وات در واحد سطح است که با در نظر گرفتن مساحت کل سطح زمین(10*1/5 متر مربع) ، مجموع کل اتلاف حرارت از سطح آن، برابر با 42 ملیون مگاوات است.
.
در واقع این میزان حرارت غیر عادی، عامل اصلی پدیده های زمین شناسی از جمله فعالیتهای آتشفشانی، ایجاد زمین لرزه ها، پیدایش رشته کوه ها( فعالیتهای کوه زایی) و همچنین جابجایی صفحات تکتونیکی می باشد که کره زمین را به یک سیستم دینامیک تبدیل نموده و پیوسته آن را تحت تغییرات گوناگون قرار می دهد.
امروزه با بهره گیری از فنآوریهای موجود، تنها بخش کوچکی از این منبع سرشار مهار شده و بطور اقتصادی قابل بهره برداری است.
بنابراین انرژی زمین گرمایی، همان انرژی حرارتی قابل استحصال از پوسته جامد زمین است. انرژی زمین گرمایی بر خلاف سایر انرژی های تجدیدپذیر منشاء یک انرژی پایدار با فاکتور دسترسی 100% است که بطور شبانه روزی در طول سال قابل بهره برداری است.
.
.
.
خروج بخار از یک چاه زمین گرمایی
.............................................
از انرژی زمین گرمایی در دو بخش کاربردهای نیروگاهی( غیر مستقیم) و غیر نیروگاهی ( مستقیم) استفاده می شود. تولید برق از منابع زمین گرمایی هم اکنون در22 کشور جهان صورت میگیرد که مجموع قدرت اسمی کل نیروگاههای تولید برق از این انرژی بیش از 8000 مگاوات می باشد. این در حالی است که بیش از 64 کشور جهان نیز با مجموع ظرفیت نصب شده بیش از 15000 مگاوات حرارتی از این منبع انرژی در کاربردهای غیر نیروگاهی بهره برداری می نمایند.
نیروگاه زمین گرمایی تبخیر آنی
در این نیروگاه ها سیالی که معمولاً به حالت دوفاز مایع و بخار از اعماق زمین واز طریق چاه های زمین گرمایی استخراج می شود به مخزن جدا کننده هدایت شده و بدینوسیله فاز بخار از فاز مایع جدا می شود.
بخار جدا شده وارد توربین شده و باعث چرخش پره های توربین می شود.پره ها نیز به نوبه خود محور توربین و در نتیجه محور ژنراتور رابه حرکت وا می دارند که باعث بوجود آمدن قطبهای مثبت و منفی در ژنراتور شده و در نتیجه برق تولید می شود.
نیروگاه زمین گرمایی با چرخه دو مداره(باینری)
در این نوع نیروگاه ها نیاز به مخزن جداکننده در تجهیزات نیروگاه وجود ندارد زیراآب گرم استخراج شده وارد مبدل حرارتی شده و حرارت خود را به سیال عامل دیگری که معمولاً ایزوپنتان می باشد و نقطه جوش پایینتری نسبت به آب دارد منتقل میکند. در این فرآیند ایزوپنتان به بخار تبدیل شده و به توربین منتقل می شود که در اینجا توربین و ژنراتور طبق توضیحات فوق می توانند برق تولید کنند.
از کاربردهای مستقیم انرژی زمین گرمایی میتوان به مواردی همچون احداث مراکز آب درمانی و تفریحی-توریستی ، گرمایش انواع گلخانه، احداث مراکز پرورش آبزیان و طیور، پیش گیری از یخ زدگی معابر در فصل سرما، تامین گرمایش و سرمایش ساختمانها توسط پمپهای حرارتی زمین گرمایی اشاره نمود.
.........................................................................
4- فن آوری هیدروژن، پیل سوختی و زیست توده
صرف گسترده و کلان انرژی حاصل از سوختهای فسیلی اگرچه رشد سریع اقتصادی جوامع پیشرفته صنعتی را به همراه داشته است اما بواسطه انتشار مواد آلاینده حاصل از احتراق و افزایش دی اکسید کربن در جو و پیامدهای آن، جهان را با تغییرات روز افزونی آماده ساخته است که افزایش دمای زمین، تغییرات آب و هوایی، بالا آمدن سطح آب دریاها و در نهایت تشدید منازعات بین المللی از جمله این پیامدها محسوب می شوند. از سوی دیگر اتمام قریب الوقوع منابع فسیلی و پیش بینی افزایش قیمتها بیش از پیش بر اهمیت و لزوم جایگزینی سیستم انرژی فعلی اهمیت دارد.
در سال 1997 میلادی کنوانسیون تغییرات آب و هوایی با هدف تثبیت غلظت گازهای گلخانه ای در اتمسفر، پروتکل کیوتو را مطرح نمود که به موجب این پروتکل کشورهای صنعتی ملزم به کاهش انتشار گازهای گلخانه ای شده اند و هدف اصلی از این کنوانسیون دستیابی به تثبیت غلظت گازهای گلخانه ای در اتمسفر تا سطحی است که مانع تداخل خطرناک فعالیتهای بشری با سیستم آب و هوایی گردد و چنین سطحی در چهارچوب زمانی مناسب قابل اجرا خواهد بود تا اکوسیستمها بطور طبیعی خود را با تغیییر آب و هوایی تطبیق دهند و اطمینان حاصل شود که امنیت غذایی تهدید نمی شود و توسعه اقتصادی بطور پایدار ایجاد می گردد.
از سوی دیگر مجموعه انرژیهای تجدید پذیر روز به روز سهم بیشتری را در سیستم تامین انرژی جهان بعهده می گیرد؛ لذا در برنامه ها و سیاستهای بین المللی، نقش مهمی به منابع تجدید پذیر انرژی محول گردیده است.
.
.
.
اما سازگار نمودن این منابع با سیستم فعلی مصرف انرژی جهانی هنوز با مشکلاتی همراه است که بررسی و حل آنها حجم وسیعی از تحقیقات علمی جهان را در دهه های اخیر به خود اختصاص داده است.
تقریباً همه منابع انرژی تجدید پذیر بصورت تناوبی در دسترس هستند و بخودی خود قابل حمل یا ذخیره سازی نیستند و به همین دلیل نمی توانند بصورت سوخت به ویژه در حمل و نقل مورد استفاده قرار گیرند.
سوختهای پاک دارای خواص فیزیکی و شیمیایی هستند که آنها را پاکتر از بنزین با ساختار و ترکیب فعلی در عمل احتراق می نمایند. این سوختها در حین احتراق مواد آلاینده کمتری تولید می کنند، در ضمن استفاده از این سوختها شدت افزایش و انباشته شدن دی اکسید کربن که موجب گرم شدن زمین می گردد را نیز کاهش می دهد.
هیدروژن بعنوان یک سوخت پاک می تواند جایگزین مناسبی برای سایر سوختهای متداول گردد و در آینده بعنوان یک حامل انرژی مطرح گردد. فراوانی سهولت تولید از آب، مصرف تقریباً منحصر بفرد و سودمندی زیست محیطی ذاتی هیدروژن از جمله ویژگیهایی است که آنرا در مقایسه با سایر گزینه های مطرح سوختی متمایز می کند.
هیدروژن را می توان با استفاده از انواع منابع انرژی اولیه تولید کرد و در تمام موارد و کاربردهای سوختهای فسیلی مورد استفاده قرار داد.
هیدروژن به ویژه منابع تجدید پذیر انرژی را تکمیل می کند و آنها را در هر محل و هر زمان، بصورت مناسبی در دسترس قرار داده و در اختیار مصرف کننده می گذارد. سیستم انرژی هیدروژنی بدلیل استقلال از منابع اولیه انرژی، سیستمی دائمی، پایدار، فنا ناپذیر، فراگیر و تجدید پذیر می باشد. از اینرو پیش بینی می شود که در آینده ای نه چندان دور، تولید و مصرف هیدروژن به عنوان حامل انرژی به سراسر اقتصاد جهانی سرایت کرده و اقتصاد هیدروژن تثبیت شود.
معرفی سوختهای جایگزین و مطالعه در خصوص امکان استفاده و بهره برداری از آنها با توجه به ملاحظات فنی-اقتصادی و منابع گسترده موجود در ایران، همچنین بدلیل روند رو به رشد مصرف سوختهای مایع هیدروکربوری در کشور که هر ساله موجب ضرر و زیان هنگفت به بودجه عمومی و محیط زیست کشور می شود، از اهمیت قابل توجهی برخوردار گردیده است.
...................................................................................................................................