پازن

مهارت پازن‌ها در بالارفتن از صخره‌های صعب‌العبور بسیار شگفت‌انگیز است. به همین سبب، به آن‌ها سلطان صخره‌ها نام داده‌اند. پازن‌های نر، که کل نامیده می‌شوند، با شاخ‌های بلند شمشیرمانند و ریش سیاه‌رنگ خود چهره‌ای بسیار آشنا دارند.

                                              پازن در یک نگاه  

نام فارسی:   کل (نر) و بز (ماده) / پازن / بز کوهی

نام انگلیسی:   Wild Goat

نام علمی:   Capra aegagrus  

خانواده:   خانواده‌ی گاوسانان (Bovidae)  

جمعیت:   نامعلوم 

پراکنش:
در پاکستان، افغانستان، ترکمنستان، ترکیه، یونان و قفقاز دیده می‌شود. در ایران در تمام نقاط به‌جز مناطق کویری مرکزی پراکنده است.

زیست‌گاه:
پازن‌ها در مناطق کوهستانی و صخره‌ای (تا ارتفاعات 4هزار متری) زندگی می‌کنند.

اندازه:
طول بدن پازن 120 تا 160 سانتی‌متر، طول دمش 12 تا 15 سانتی‌متر، ارتفاع بدنش 65 تا 95 سانتی‌متر، وزن نرها 70 تا 120 کیلوگرم و وزن ماده‌ها 50 تا 55 کیلوگرم است. 

ریخت‌شناسی:
جثه‌ای تنومند، دمی سیاه و پاهایی کوتاه دارد. نرها، شاخ‌های گره‌دار و بلندی دارند که طول آن‌ها به 150 سانتی‌متر می‌رسد. اما شاخ ماده‌ها بسیار کوتاه‌تر است. نرها دارای ریش بلند و سیاه‌رنگ و نوار تیره‌ای روی پشت و شانه هستند که در ناحیه‌ی سینه پهن می‌شود و به صورت طوق درمی‌آید. رنگ بدن با بالارفتن سن تغییر می‌کند. جوان‌ها بدنی مایل به خاکستری دارند و بالغ‌ها در زمستان کرم‌رنگ هستند.

رژیم غذایی:
پازن‌ها از علوفه و بوته‌ها تغذیه می‌کنند.

زادآوری:
جفت‌گیری کل و بز در پاییز صورت می‌گیرد و نوزادان 160 روز بعد به‌دنیا می‌آیند.

وضعیت حفاظتی گونه:
جمعیت این گونه در اکثر نقاط کشور رو به کاهش است.

                                           نقشه‌ی پراکندگی در ایران:  




اجداد بزهای اهلی

نام دیگر کل و بز «پازن» است. هنگام پریدن و بالارفتن پازن‌ها از صخره‌ها، با برخورد پاهایشان به هم و به صخره‌ها، صدا ایجاد می‌شود. به همین سبب، به آن‌ها پازَن می‌گویند. کل‌ها و بزها از اجداد بزهای اهلی هستند و می‌توانند با آن‌ها جفت‌گیری کنند. اما تفاوت‌های مشخصی مانند شاخ‌های بلند و شمشیرمانند، آن‌ها را از بزهای اهلی جدا می‌کند.

سلطان صخره‌ها!

کل و بز سلطان صخره‌ها هستند. تقریباً هیچ حیوان دیگری نمی‌تواند مثل آن‌ها روی صخره‌ها حرکت کند و پایین نیفتد. بدن این جانوران طوری شکل گرفته است که به راحتی می‌توانند از صخره‌های صعب‌العبور بالا بروند. پاهای کوتاه، سنگین بودن قسمت جلویی بدن و ساختمان خاص سم‌ها باعث می‌شود پازن‌ها در هنگام بالارفتن و پریدن روی صخره‌ها، به‌خوبی تعادل خود را حفظ کنند و به‌راحتی چهاردست‌وپا روی یک نقطه به اندازه‌ی یک سکه‌ی 10 تومانی بایستند و نیفتند!

 شاخ همه‌کاره! 

شاخ در پازن‌های نر و ماده متفاوت است. نرها که کَل نامیده می‌شوند دارای شاخ‌های بلندی هستند. این شاخ‌های گره‌دار، بلند و زیبای کل‌ها، که مانند شمشیر به طرف عقب بدن متمایل شده‌، به صورت نیم‌دایره است و سبب می‌شود اگر زمانی این جانوران از صخره‌ پرت شوند، روی آن غلت بزنند و جان خود را نجات دهند. ماده‌ها نیز دارای شاخ‌هایی بسیار ساده و کوتاه هستند. رشد شاخ در سال‌های اولیه‌ی زندگی پازن‌ها زیاد است ولی با افزایش سن و معمولاً بعد از 7 سالگی رشد شاخ کم می‌شود. هم‌چنین شاخ‌ها در زمستان رشد نمی‌کنند ولی گره‌ها بزرگ می‌شوند. شاخ‌ها وسیله‌ی دفاعی کل‌ها در هنگام جفت‌گیری هستند. در این فصل، نرها برای به‌دست آوردن ماده‌ها با هم به‌سختی‌ جدال می‌کنند. ضرباتی که این حیوانات در هنگام جنگیدن با شاخ‌هایشان به هم می‌زنند، معمولاً در طول 3/1 نخستین از سطوح جلویی شاخ‌ها وارد می‌شود.

تشخیص سن از روی شاخ

سن پازن‌های نر را می‌توان از روی شاخ‌ آن‌ها تشخیص داد. هر سالی که از سن پازن‌ها بگذرد، بر طول شاخ و قطر آن‌ افزوده می‌شود و بر اثر این رشد، روی شاخ‌ها برجستگی‌های مشخصی باقی می‌ماند که به آن‌ها «گره» می‌گویند. با شمردن این گره‌ها، می‌توان سن پازن‌ها را حدس زد. رشد شاخ در سال‌های اولیه زیاد است؛ ولی معمولاً از 7 سالگی به بعد کم می‌شود. رشد این شاخ‌ها در زمستان تقریباً متوقف می‌شود؛ ولی گره‌ها رشد می‌کنند و بزرگ می‌شوند.

پازن و شکارچیان

کل‌ها و بزها با جثه‌‌‌ی نسبتاً بزرگ، یکی از جانوران مورد علاقه‌ی شکارچیان هستند؛ تا جایی که تعداد آن‌ها مانند بقیه‌ی سم‌داران ایران، در حال کم شدن است. وابستگی پازن‌ها به صخره‌ها و مشخص بودن محل زیست محدود آن‌ها، باعث شده است شکارچیان به‌راحتی آن‌ها را پیدا و شکار کنند. هرچه پازن‌ها در مناطق صخره‌ای قادر به فرار و حرکت سریع هستند، در مناطق صاف، بی‌دفاع می‌شوند. .


برخی شکارچیان از این خصوصیت استفاده می‌کنند و با رَم دادن آن‌ها به دشت، به شکار این جانوران می‌پردازند. یکی دیگر از خصوصیات پازن‌ها، که باعث از بین رفتن آن‌ها می‌شود، این است که هنگام فرار گاهی می‌ایستند و به پشت سر خود نگاه می‌کنند. این کار به شکارچیان فرصت خوبی می‌دهد تا آن‌ها را شکار کنند


مهاجرت سالانه 

با آن‌که پازن‌ها در مناطق کوهستانی زندگی می‌کنند، مهاجرت سالانه‌ی منظمی دارند و در فصل‌های متفاوت می‌توان آن‌ها را در ارتفاعات گوناگونی دید. با فرارسیدن زمستان، گله‌ها به طرف دامنه‌های پایین کوه می‌روند که برف ندارد و در آن‌جا از بوته‌ها تغذیه می‌کنند. با گرم شدن هوا، به سمت ارتفاعات حرکت و از گیاهان سبز و تازه تغذیه می‌کنند.

ساعت کاری پازن‌ها

کل و بز روزگرد هستند، ولی گاهی شب‌ها نیز به چرا می‌پردازند. روزگرد بودن بدین معنی است که بیش‌ترین فعالیت آنان در ساعات اولیه‌ی صبح، قبل و بعد از طلوع صورت می‌گیرد. اواسط روز بیش‌تر می‌توان آن‌ها را به صورت نیمه خواب و درحال استراحت دید و پس از غروب آفتاب مجدداً شروع به تغذیه می‌کنند. ظاهراً با کاهش دما و بارش برف این روند تغییر کرده و کل و بز در اواسط روز (ظهرها) غذا می‌خورند و بقیه روز را به استراحت می‌پردازند.


وقت غذاست ...

کل و بزها از علوفه، بوته‌ها و برگ درختان تغذیه می‌کنند. علاوه بر گیاهان علفی و بوته‌ای کل و بزها از شاخ و برگ درختان و درختچه‌هایی نظیر ارس و بادام کوهی نیز استفاده می‌کنند. علاوه بر آن‌که بزها نسبت به کل‌ها مواد مغذی‌تری را می‌خورند، زمان بیش‌تری را نیز در حال چرا و خوردن غذا هستند. چون آنان احتیاج به انرژی زیادی در طول فصل زایمان و شیردهی دارند. از آن‌جا که جرم بدن نرها بیش‌تر است، نرها باید بتوانند با جذب بیش‌تر مواد مغذی، کمتر خوردن را جبران کنند.

نقش پازن در طبیعت

کل‌ها و بزها طعمه‌های بسیار مناسبی برای گوشت‌خواران به‌شمار می‌روند و اگر جمعیت آن‌ها کم شود، نسل گوشت‌خواران منقرض خواهد شد.

منبع:
کتاب حیات وحش ایران ـ نشر طلایی

هوبَره

به هوبره به دلیل شیوه ‌ی عجیب دفاعی‌اش در برابر پرندگان شکارچی، «پرنده‌ی بمب‌انداز» نام داده‌اند. این پرنده‌ی کمی بزرگ‌جثه، ترجیح می‌دهد به جای پرواز کردن، بدود یا روی زمین راه برود.

خانواده: هوبره‌ییان (Otididae)

جمعیت:
جمعیت این پرنده نامشخص است. اما از گونه‌های حمایت شده به‌شمار می‌رود که پراکنش و جمعیت کمی دارد.

پراکنش:
در خاور نزدیک، جنوب فلسطین و بیابان‌های سوریه، عراق، جنوب ارمنستان تا مکران و افغانستان، جزایر شرقی، قناری، شمال آفریقا، عربستان، ترکستان روسیه و در شرق تا مغولستان پراکنش دارد. در پاییز و زمستان در اکثر مناطق بیابانی و نیمه بیابانی ایران دیده می‌شود. تاکنون تخم‌گذاری آن‌ها در استان‌های تهران، کرمان، یزد، شیراز، خراسان رضوی و سمنان نیز گزارش شده است.

زیست‌گاه:
هوبره‌ها در دشت‌ها، تپه‌ماهورها، ریگ‌زارها، بیابان‌ها و نواحی کویری با بوته‌های پراکنده زندگی می‌کنند.

اندازه:
طول بدن هوبره 60 سانتی‌متر و طول دو بال آن 150 سانتی‌متر است. 

ریخت‌شناسی:
هوبره بدنی به رنگ قهوه‌ای خاکی و روشن دارد. دسته‌ای پر سفیدرنگ روی پیشانی آن دیده می‌شود و پرهای سیاه و سفید بلندی از دو طرف گردن آویزان است. چشمان این پرنده زرد و درشت است و انتهای شاه‌پرهای سیاه آن در هنگام پرواز دیده می‌شود. با‌ل‌های هوبره باریک و مستطیل شکل است.

رژیم غذایی:
هوبره از مواد گیاهی، حشره و حیواناتی مانند قورباغه و مارمولک تغذیه می‌کند.

زادآوری:
پرنده‌ی ماده در لانه‌ی خود، که روی زمین از گون ساخته است، 2 تا 3 تخم می‌گذارد.

وضعیت حفاظتی گونه:
هوبره از پرندگان حفاظت‌شده‌ی ایران است.

نقشه‌ی پراکندگی در ایران:



لانه‌هایی روی زمین

هوبره‌های نر و ماده شبیه هم هستند و تنها تفاوت آن‌ها در پرهای ریش‌مانندی است که روی گردن نرها وجود دارد. 

هوبره‌ها در مناطق باز بیابانی زندگی می‌کنند. رنگ موادی که لانه‌ی خود را با آن می‌سازند و رنگ تخم‌های ‌آن‌ها، بسیار شبیه خاک مناطق بیابانی است. به همین سبب، تشخیص لانه‌ی آن‌ها آسان نیست. این ویژگی از یک‌طرف به نفع هوبره‌هاست؛ زیرا حیوانات شکارچی به‌راحتی تخم‌های آن‌ها را پیدا نمی‌کنند. اما از طرف دیگر، یکی از عوامل تهدید نسل آن‌ها به‌شمار می‌رود. زیرا امکان دارد دام‌های اهلی، که روزانه برای چرا به مناطق محل زیست هوبره‌ها برده می‌شوند، در مسیر حرکت خود این لانه‌ها را تخریب کنند و تخم‌های داخل آن‌ها را از بین ببرند.  


 پرنده‌ی بمب‌انداز   !

هوبره از پرندگانی است که حتی وقتی احساس خطر می‌کند، ترجیح می‌دهد روی زمین راه برود یا بدود. رنگ بدن هوبره‌ها با رنگ زیست‌گاه آن‌ها تناسب زیادی دارد. به همین سبب، به‌خوبی می‌توانند خود را از دید دشمنان مخفی کنند.
اگر ‌در هنگام پرواز، یک پرنده‌ی شکاری هوبره را تعقیب کند، این پرنده از روش جالبی برای دفاع از خود استفاده می‌کند. هوبره در این حالت، مدفوع چسبناک خود را مانند یک بمب به سمت پرنده‌ی شکاری تعقیب‌کننده پرتاب می‌کند! این بمب طبیعی، که بسیار چسبناک است، پر و بال پرنده‌ی شکاری را به‌هم می‌چسباند و مانع ادامه‌ی پرواز آن می‌شود.


پرندگانی در معرض خطر

هوبره جزو پرندگان حمایت شده است؛ زیرا جمعیت آن بسیار کم شده است و در معرض خطر انقراض قرار دارد. عوامل گوناگونی، از تخریب زیست‌گاه گرفته تا شکار بی‌رویه یا قاچاق تخم یا خود پرنده، نسل هوبره‌ها را تهدید می‌کند.
در کشورهای عربی، سنت دیرینه‌ای برای شکار هوبره وجود دارد. ساکنان این کشورها، پرندگان شکاری را برای شکار هوبره تربیت می‌کنند. به همین دلیل، تعداد هوبره‌ها در این کشورها کاهش چشمگیری یافته و بازار پرسودی برای قاچاق این پرنده به این کشورها ایجاد شده است. قاچاقچیان هوبره، تخم یا خود این پرنده را از ایران به کشورهای عربی قاچاق می‌کنند و به قیمت‌ زیادی می‌فروشند. اما چون قاچاقچیان آن‌را دور از چشم مأموران محیط‌زیست به این کشورها حمل می‌کنند، ناچارند تعداد زیادی از این پرندگان را در محیط‌های تنگ جا بدهند. در نتیجه، بخش زیادی از هوبره‌ها یا در میان راه از بین می‌روند یا آسیب زیادی می‌بینند.


خویشاوندان

از این خانواده دو گونه دیگر در ایران زیست می‌کنند که عبارت‌اند از: زنگوله‌بال و میش‌مرغ. میش‌مرغ بزرگ‌ترین پرنده خشکی‌زی ایران است.


نقش هوبره در طبیعت

هوبره با تغذیه از حشر‌ه‌ها و حیواناتی مانند مارمولک، به تعادل جمعیت آن‌ها در طبیعت کمک می‌کند. این پرندگان با خوردن بذر گیاهان و دفع آن‌ها در مناطق دیگر، به پراکنش گیاهان یاری می‌رسانند. هوبره یکی از غذاهای مورد علاقه‌ی پرندگان شکاری و انسان است.

منبع:

کتاب حیات وحش ایران ـ نشر طلایی

سازمان ملل: 21 گونه حیوان در معرض انقراض

سازمان ملل هشدار داد که 21 گونه حیوان در معرض انقراض هستند. سازمان ملل با اعلام این‌که 21 گونه حیوان در خطر انقراض هستند، اسامی یوزپلنگ وحشی، سه خانواده از دلفین‌ها و کرکس مصری را به لیست حیوانات در حال انقراض اضافه کرد. بر اساس این گزارش 6 گونه پرنده نیز در معرض خطر انقراض قرار دارند که باید از آن‌ها حفاظت شود. به گزارش خبرگزاری فرانسه، همچنین سال آینده را باید «سال گوریل‌ها» نامید و باید اقدامات مؤثری برای حفاظت از این حیوان انجام شود زیرا که نسل این حیوان نیز در معرض تهدید است. بر اساس این گزارش چندین نوع کوسه نیز در لیست حیوانات در حال انقراض دیده می‌شوند که یکی از گونه‌های در معرض خطر کوسه‌ای است که در دریای مدیترانه زندگی می‌کند و جمعیت این حیوان بر اثر شکار 96 درصد کاهش داشته است. سازمان ملل همچنین درباره آلودگی صوتی دریاها که بر اثر مانورهای نظامی و عبور کشتی‌ها هشدار داد و اعلام کرد: صداهای مختلف بر روی پستانداران دریایی همانند وال‌ها و دلفین‌ها تأثیر به سزایی می‌گذارد.

  منبع : خبرگزارس فارس

جدیدترین فهرست موجودات در خطر انقراض ۲۰۱۱ / گزارش تصویری

فهرست قرمز، مهمترین سیاهه وضعیت جانوران و گیاهان زمین، هر سال بازنگری میشود. به طبقه در معرض خطر امسال، موجودات زیادی اضافه شده که اگر نجاتشان ندهیم، شاید به زودی از روی زمین محو شوند.

 سازمان جهانی حفاظت از طبیعت، آی.یو.سی.ان، فهرست قرمز جدید حیوانات در معرض خطر سال 2011 را منتشرکرد.

فهرست قرمز (رد لیست) که مهمترین فهرست جهانی برای نشان دادن وضعیت حیوانات و گیاهان زمین است، گونه های مختلف را در 8 طبقه جای میدهد: از ارزیابی نشده تا منقرض شده.

طبقه در معرض خطر شدید، گونه هایی را شامل میشود که به طور جدی در معرض انقراض هستند. به فهرست امسال، در طبقه در معرض خطر شدید، چندین جانور جدید اضافه شده که ممکن است در آیندهای نه چندان دور برای همیشه از روی زمین محو شوند. چنان که خواهید دید، در اکثر موارد، انسان سهم مهمی در نابودی گونه های جانوری زمین دارد و البته کلید نجات این موجودات هم در دست انسان است. در این گزارش تصویری 5 نمونه از تغییرات جدید فهرست قرمز را به انتخاب نشنال جئوگرافیک میبینید.

چشم درشت اندونزی
میمون شبگرد هندی جزیره سیائو براثر آتشفشان و البته شکارچیها، به تازگی در لیست حیوانات در معرض خطر انقراض قرار گرفته است. این گونه تنها در یکی از جزایرکوچک اندونزی زندگی میکند که یک آتشفشان فعال دارد. همچنین بومیان در دهه گذشته 80 درصد آنها را شکار کرده اند.

سمندر کوتوله
 سمندر بالارونده چوج، از خانواده سمندرهای کوتوله و ساکن گوآتمالا است. این سمندرها در قسمتهای محدودی از جنگلهای منطقه یافت میشوند که بخش زیادی از آن بر اثر آتش سوزی یا تبدیل جنگل به مزرعه از بین رفته است. مسئولین منطقه در تلاشند آن چه از جنگل باقی مانده را برای نجات این موجودات نگه دارند.

لاک پشت باتلاق
این لاک پشت کوچک، لاکی به اندازه 7.9 تا 11.4 سانتیمتر دارد و بومی شرق آمریکا است. پیشروی تالابها و زه کشی، محل قابل سکونت برای این موجود را کاهش میدهد. البته این لاک پشتها در مقایسه با اقوام آسیایی خود در معرض خطر کمتری هستند، اما علاقه آسیایی به خوردن لاک پشت و نگهداری از آن به عنوان حیوان خانگی، میتواند برای همه لاک پشتها دردسر ساز شود.

وزغ دلقک
امسال 19 قورباغه، وزغ و سمندر جدید به لیست در معرض خطر اضافه شده اند، از جمله این وزغ دلقک اهل پرو. جستجوهای فراوان برای یافتن این موجود درسال گذشته، تنها به دو عدد رسید. یعنی به احتمال زیاد تنها 2 وزغ دلقک روی زمین باقی مانده است! چیزی تا انقراض باقی نمانده است، اگر فکری برایشان نکنیم.

غزال عربی
البته بازنگری سالانه لیست قرمز همیشه هم ناامیدکننده نیست. برای مثال، امسال غزال عربی از طبقه در معرض خطر، به طبقه آسیب پذیر منتقل شده است، چون طی سالهای گذشته با توجه فراوان محیط دوستان، تعداد آنها از تنها چند عدد، به حداقل یک هزار رسیده است. در نتیجه اگر بخواهیم، میتوانیم حیوانات در معرض خطر را نجات دهیم.

 منبع : خبر آنلاین

به نظر شما این حیوان چیست ؟

به نظر شما این حیوان که در پایین می بینید چه حیوانی هست ؟

لطفاً جواب های خود را در قسمت بیان دیدگاه بیان کنید ....   .

آشنایی با طبقه بندی گونه های در خطر

آشنایی با سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی:

سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی یکی از بزرگترین و مهمترین شبکه‌‌های حفاظت از محیط‌ زیست جهانی است.
این سازمان اتحادی است متشکل از ۸۳ کشور، ۱۱۰ آژانس دولتی، بیش از ۸۰۰ تشکل غیر‌دولتی و ۱۰هزار دانشمند و کارشناس از ۱۸۱ کشور که به صورت مشارکت جهانی فعالیت می‌کنند.
ماموریت اصلی این سازمان جهانی تحت تاثیر قرار دادن، تشویق و ترغیب جوامع دنیا است تا علاوه بر حفظ تنوع زیستی، روند استفاده از منابع طبیعی را بر اساس معیارهای اکولوژیک متعادل کند.
سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی بر پایه یک سازمان چند فرهنگی و چند زبانی بنا شده است. این سازمان ۱۱۰۰ ستاد در ۴۰ کشور دنیا دارد و دفتر مرکزی این سازمان در کشور سوییس است.

نام کامل این سازمان” The International Union for the Conservation of Nature and Natural Resources” است اما بسیاری از سال ۱۹۹۰ به آن ” سازمان جهانی حفاظت از محیط زیست””IUCN” گفته‌اند.

این سازمان در سال ۱۹۴۸ با عنوان اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت “IUPN” به دنبال کنفرانس بین‌المللی در فرانسه بوجود آمد اما در سال ۱۹۵۶ به نام سازمان جهانی حفاظت از محیط زیست تغییر نام داد.

تا هنگامی که ایده حفاظت از محیط زیست در دهه‌های گذشته با سعی و کوشش و در جهت حفظ منافع سیاسی انجام می‌شد، ملت‌ها تمایل کمتری برای همکاری با این سازمان داشتند.

حدود ۱۶ هزار گونه از حیوانات و گیاهان در خطر انقراض‌اند و بسیاری از اکو‌سیستم‌ها، تالاب‌ها، جنگل‌ها در حال انحطاط و تخریب هستند در حالی که ما می‌دانیم اکو‌سیستم‌های طبیعی منابعی با ارزش در اختیار انسان قرار می‌دهند.

مهمترین کارکردهای اکوسیستم کمک به کاهش فقر و افزایش فرصت‌های توسعه اقتصادی برای جوامع است.

گسترش این تفکر نیازمند یکپارچگی در تصمیم‌ها و عملکرد‌های منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی سیاستگذارها در همه رده‌ها و همچنین در رهبران اقتصادی است.
سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی (IUCN) به دنبال افزایش درک علمی فرصت‌هایی است که طبیعت در اختیار انسان قرار می‌دهد. اما این سازمان جهانی می‌داند این درک تنها از طریق راه‌های عملی چون همراهی دانشمندان، سیاستگزاران، رهبران اقتصادی و NGOها و تغییر ارزش‌های جهانی و نحوه استفاده از منابع طبیعی تحقق خواهد یافت.

این سازمان از طریق حمایت و توسعه علوم جدید حفظ محیط زیست، استفاده این علوم در پروژه‌های بین‌المللی و برقراری ارتباط بین نتایج بدست آمده در تحقیق‌ها با سیاست‌های منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی از طریق گفت‌وگوی بین دولت‌ها و جوامع شهری و بخش خصوصی به دنبال حفظ محیط زیست است.

اولویت برنامه فعلی سازمان جهانی حفاظت از محیط زیست بازشناسی راه‌های امرار معاش -به خصوص برای فقرا- از طریق مدیریت پایدار منابع طبیعی است.

این سازمان در پروژه‌هایش، مفهوم مدیریت اکوسیستم جهت حفظ تنوع زیستی و معیشت پایدار وابسته به منابع طبیعی مستقیم را به کار می‌برد و سازمان تلاش می‌کند تا اکوسیستم‌ها را مدیریت و بازسازی کند و همچنین نحوه زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم را بهبود بخشد.

این سازمان به عنوان بزرگترین شبکه دانش زیست محیطی تا کنون به ۷۵ کشور برای حفظ منابع طبیعی و تدوین استراتژی‌های تنوع زیست محیطی کمک کرده‌است.

از دیگر اقدامات سارمان جهانی حفاظت از محیط زیست می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

*
دیده‌بانی گونه‌های گیاهی و جانوری کشورهای جهان برای قرار دادن در فهرست قرمز سازمان جهانی حفاظت از محیط زیست (IUCN Red List)

*همکاری و حمایت ارزیابی اکوسیستم هزاره

*تشکیل جلسات و همایش‌های بین‌المللی برای اتفاقات زیست محیطی به مانند کنگره پارک جهانی در سال

۲۰۰۳

.

*انتشار دستاورد‌های علمی سازمان و کارشناسان در زمینه محیط زیست در سراسر جهان

*ارائه توصیه‌ و پشتیبانی فنی دولت‌ها، سازمان‌ها و کمیسیون‌های بین‌المللی و دیگر گرو‌های سیاسی مانند G8 و G77.

*ارزیابی و معرفی تمامی سایت‌های فعال در زمینه میراث طبیعی جهان.

*همکاری فنی برای ایجاد تنوع زیستی و برنامه عمل کشور‌ها

*آماده سازی زمینه‌های حمایت کشورها در زمینه قوانین حمایت از محیط زیست و تدوین استراتژی‌های مدیریت منابع طبیعی

عضویت ایران در IUCN

1- هیات وزیران در جلسه مورخ ۴ اسفند ۱۳۵۲، بنا به پیشنهاد شماره ۱۸/ ۷۵۸۸، مورخ ۳ آذر ۵۲ وزارت امور خارجه اجازه داد اقدام‌‌های لازم از طرف وزارت امور خارجه برای عضویت ایران در سازمان بین‌المللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی به عمل آید.
۲- پس از یک دوره تعلیق چند ساله، ادامه عضویت ایران در اتحادیه مذکور در تاریخ ۳ آذر ۱۳۷۰ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.

لیست قرمز گونه‌های در معرض خطر

لیست قرمز گونه‌های در معرض خطر سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی که در سال ۱۹۶۳ بوجود آمد جامع‌ترین لیست وضعیت نگهداری از منابع طبیعی گیاهی و جانوری است.

سازمان بین‌المللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی معتبر‌ترین سازمان اعلام نظر در مورد وضعیت گونه‌ها است.

این لیست قرمز (لیست داده‌های سرخ) بر روی ضوابط دقیقی جهت ارزیابی خطر انقراض هزاران گونه و زیر گونه استوار شده است. این ضوابط مربوط به همه گونه‌ها در تمام مناطق دنیا می‌شود.

هدف از تدوین این لیست جلب توجه مردم، تصمیم‌گیران و همچنین اجتماعات بین‌المللی به موضوع حفاظت از منابع طبیعی است تا از این طریق از روند رو به رشد انقراض گونه‌های گیاهی و جانوری جلوگیری شود.

اصلی‌ترین ارزیاب‌ها و سنجش‌گران گونه‌ها در دنیا، انجمن مطالعه بر زندگی حیوانات لندن، موسسه مطالعه بر زندگی حیوانات، مرکز جهانی نظارت بر منابع طبیعی و بسیاری از گروه‌های تخصصی که با کمیسیون بقای گونه‌های سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی کار می‌کنند هستند. به طور کلی تا کنون ارزیاب‌های این سازمان و گروه‌ها حدود نیمی از گونه‌های در خطر انقراض را گزارش کرده‌اند.

یکی دیگر از اهداف IUCN بدست آوردن دسته‌های هر گونه‌ و ارزیابی آنها در صورت امکان هر ۵ سال و یا هر ۱۰ سال است.

در باز بینی گونه‌ها

****   در سال ۲۰۰۶ ، بیش از ۷ هزار گونه زنده برای درج در لیست قرمز شناسایی شد.

این گونه‌ها تا سال ۱۹۹۶ سنجیده نشده بودند.

این سازمان در آخرین ارزیابی‌اش در ۱۲ سپتامبر سال ۲۰۰۷ گونه‌های لیست قرمز خود را تا

****   ۱۶ هزار و ۳۰۶ گونه در معرض انقراض بالا برده است.

این رقم ۱۸۸ گونه بیشتر از آخرین ارزیابی در سال ۲۰۰۶ است.

Chart



طبقه‌بندی گونه‌ها:

گونه‌های گیاهی و جانوری در ۹ گروه تقسیم بندی می‌شوند و به ترتیب آهنگ کاهش، تعداد جمعیت موجود، جدول پراکندگی جغرافیایی گونه‌ها را نشان می‌دهند. این گروه‌ها شامل:

* EX
Extinct: گونه‌های که کاملا منقرض شده و در طبیعت وجود ندارند در این دسته قرار می‌گیرند. ببر ایرانی یا ببر مازندران با نام علمی(Panthera tigris virgata) که در جنگل‌های مازندران زندگی می‌کرده از این گونه است. آخرین ببر در مازندران که افراد محلی به آن شیر سرخ می‌گفتند در سال ۱۳۳۸ ه.ش در جنگل به دست یک شکارچی محلی شکار شد.

* EW
Extinct in the Wild: گونه‌های که در طبیعت زندگی نمی‌کنند و فقط به صورت محدود در باغ وحش‌ها و مراکز تحقیقاتی می‌توان یافت.

* CE
Critically Endangered: این گونه‌‌ها به صورت بحرانی و به شدت وخیم در حال انقراض هستند. لاک‌پشت عقابی که در قشم یافت می‌شوند جزو این گروه به حساب می‌آید.

* EN
Endangered: این گروه را به عنوان “در حال انقراض” می‌شناسند. گونه‌های این طبقه به دلیل کمی جمعیت، آسیب پذیری به دلیل تغییر در محیط زندگی و یا شکار غیر مجاز بیشتر از سایر گونه‌ها در معرض نابودی هستند. یوز ایرانی اخیرا در این طبقه قرار گرفته است. IUCN حدود۴۰ درصد از گونه‌های نمونه‌برداری شده را در این طبقه قرار داده است.

* VU
Vulnerable : حیوانات و گیاهان این طبقه به عنوان “گونه‌های در معرض آسیب” معرفی می‌شوند. تعداد این گونه‌ها کم است و بر اساس آمار لیست قرمز سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی ۸۵۶۵ گونه در این طبقه جای دارند.

* NT
Near Threatened : در آستانه تهدید قرار دارند ولی هنوز در معرض آسیب قرار ندارند. مانند روباه یال‌دار.

* LC
Least Concern: با نگرانی و حساسیت کمتر به آنها نگاه می‌شود. گونه‌های این طبقه را نمی‌توان در طبقه دیگری جای داد و این به معنای کمی اطلاعات از آنها نیست.

* DD
Data Deficient: گونه‌های گیاهی و جانوری که اطلاعات کمی نسبت به آنها وجود داشته باشد مثل کبوتر کوهی و میمون پوزه دراز کوچک و… را در این گروه قرار می‌دهند.

* EN
Not Evaluated: ارزیابی در مورد این گونه‌ها صورت نگرفته است.




برچسب ها :

IUCN, NGO, آشنایی با سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی, عضویت ایران در IUCN, لیست قرمز گونه‌های در معرض خطر

منطقه حفاظت شده نای بند

منطقه حفاظت شده نای بند با وسعت ۲۲۵۰۰ هکتار  بصورت دماغه مرتفع در ساحل جنوبی خلیج نای بند در ۳۲۰ کیلومتری جنوب شرقی بندر بوشهر قرار دارد که شامل: خلیج نای بند، منطقه حفاظت شده نای بند و جنگل های حرای (مرزهای عسلویه، بساتین و هاله) می باشد.این منطقه که در سال ۱۳۷۵ بعنوان منطقه حفاظت شده شناسایی شده است دارای گونه های کل و بز، قوچ و میش، و گونه نادر جبیر و جیرفتی فراوانی است . خلیج نای بند دارای زیستگاه دریایی مرجانی و علف های دریایی است.
در چشم انداز طبیعی این منطقه دارای خورهای متعدد، جنگلهای حرا، سواحل ماسه ای و درختان کهنسال انجیر معابد، دشتهای مشجر دره های عمیق و صخره ای وجود دارد.

این مقاله ما را با یکی از چشم انداز های زیبای کوهستانی ، ساحلی ، تالابی ،جنگلی ،رودخانه ای ،دشتی استان بوشهر آشنا می سازد .

که متاسفانه پیشرفتهای صنعتی در نزدیکی این ناحیه صورت گرفته ، باعث شده است که محیط بکر و دست نخورده این منطقه را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

.

.

مقدمه:

نایبند شکوه طبیعت

نام انگلیسی : nayband protected area
نام فارسی : منطقه حفاظت شده نایبند

بشر برای گذراندن زندگی و جاودانی نسل نیازمند داشتن آگاهی از محیط زیست خود یعنی طبیعت و نیروی موثر گیاهان و جانوران بوده است . با آغاز تمدن بشری ((انقلاب صنعتی )) این آگاهی ها به سرعت افزایش یافت . و بشر به نیرویی که در وجودش بود باور کرد و راحت توانست در یا ، کوه ،جنگل و…… رادر اختیار خود قرار دهد. و لذا خواسته یا ناخواسته در تخریب طبیعت گام بردارد .

بنابراین انسانها، مهم ترین عاملی هستند که باعث تخریب طبیعت می گردند . و برای جلوگیری از این امر قبل از هر گونه برداشت از ذخایر رو و زیر زمینی، بالا بردن سطح دانش و آگاهی انسانها لازم است .

وسعت منطقه نایبند حدود ۲۲۵۰۰ هکتار می باشد با دارا بودن اکوسیستم ویژه و باارزش زیستگاه مناسبی برای گونه های مختلف حیات وحش از قبیل قوچ ، بز، میش، جبیر ( نوعی آهو) می باشد. خلیج نایبند در ساحل شمالی منطقه نایبند با وسعتی حدود ۴۱۳۰ هکتار می باشد. خلیج نایبند یکی از زیباترین و با ارزشترین زیستگاه های دریایی خلیج فارس است. عمق مناسب آب ، آرامش نسبی آب و شفافیت آب سبب گسترش مجتمع های مرجانی و علف های دریایی در بستر خلیج شده است. حوزه های متعدد، جنگل های حرا و ساحل ماسه ای در بخش شمالی وشرقی و سواحل صخره ای دارای حاشیه باریک ماسه ای در بخش جنوبی خلیج و بخش غربی منطقه حفاظت شده نایبند و وجود درختان تنومند لیلک ( انجیر معابد) در دماغه نایبند، زیباترین چشم انداز در این نقطه از خلیج فارس را بوجود آورده است. پوشش گیاهی منطقه نایبند غنی و متنوع می باشد. جنگل های حرا که در کناره سواحل ، خورها ، مصب ها و محیط آرام و کم تلاطم آب مأوا گزیده اند، شرایط زیستگاهی بسیار مطلوبی برای شمار بسیاری از آبزیان دریایی و پرندگان آبزی ساکن و مهاجر بوجود آورده است.

وایت در سال ۱۹۸۴ نواحی دارای خورها، خلیج ها ، سواحل شنی، درختان حرا ، آبسنگهای مرجانی ، مناطق دارای لاک پشت های دریایی ، گاو دریایی ، دلفین ، وال و دستجات پرندگان آبزی را به عنوان مناطقی که دارای منابع حساس و آسیب پذیر در مقابل آلودگی های زیست محیطی ناشی از تکنولوژی های صنعتی و فعالیت اقتصادی مخرب انسان هستند، معرفی نموده است.

خلیج نایبند همه این پدیده ها و مناظر بکر طبیعی را یک جا در بطن خویش همراه دارد. جنگ های حرا زیستگاه مناسبی جهت انواع پرندگان و نرم تنان و سخت پوستان می باشد.

اجتماعات مانگرو ( حرا ) درایران تنها دارای دو گونه می باشد یکی به نام درخت حرا (Avicennia marina) و دیگری به نام درخت چندل ( Rhizophota mucronata) می باشد. در گذشته از چوب درختان حرا برای سوخت مصرف می شد اما در حال حاضر بیشتر از برگ آنها جهت علوفه دام و از گل های آنها برای تهیه عسل و زنبور داری ( به خصوص در منطقه نایبند) استفاده می شود. زیستگاه آبسنگهای مرجانی در مناطق کم عمق و گرم سواحل بندر طاهری و خلیج چابهار می باشد. از آبسنگهای مرجانی در پیوند استخوان ، استخراج دارو و دندانپزشکی و چشم پزشکی استفاده می شود.

در سواحل سنگی نایبند تا گاوبندی جلبک های دریایی ، خرچنگ ها وکف زیان دو کفه ای و شکم پایان مختلف زیست می نمایند.

در خلیج نای بند سه خورد وجود دارد:

۱ – خور عسلویه به طول ۵۲۵۰ متر در سمت شمالی و غربی خلیج نایبند واقع در شرق عسلویه و جنوب بیدخون با پهنه تالابی به وسعت ۸۴۰۰ هکتار

۲ – خور بساتین به طول ۳۱۰۰ متر در جهت شمال شرقی خلیج نایبند قرار دارد و وسعت اراضی تالابی آن ۵۶ هکتار می باشد و در ۲ کیلومتری بساتین واقع شده است.

۳ – خور هاله به طول ۲۰۰۰ متر ودر سمت غربی خلیج نایبند واقع شده است. منطقه نایبند از سال ۱۳۵۷ منطقه حفاظت شده اعلام شده است.

فعالیت های صنعتی اقتصادی شرکت های مستقر شده در ضلع شمالی خلیج نایبند ضمن نابود کردن پوشش گیاهی و درختان آنجا به طور کلی آرامش زیستگاهی آنجا را مختل نموده اند به طوری که دیگر از دسته های انبوه پرندگان ساکن و مهاجر در کرانه های ساحلی و مناطق جنگل های حرا کمتر اثری مشاهده می شود. اگر مسئولین محیط زیست کشور و استان چاره ای تدبیرنکنند برنامه های ناهماهنگ توسعه اقتصادی منطقه در آینده ای نه چندان دور خلیج استثنایی و زیبای نایبند را به مردابی ، متعفن تبدیل خواهد کرد که دیگر اثری از درختان حرا، آبسنگهای مرجانی، دسته های پرندگان ، پستانداران مختلف ، جلبک های دریایی ، لاک پشتهای سبز و نوک عقابی ، نهنگ و آسمان صاف وهوای پاک نخواهیم یافت . در زمانی که

قرآن و ندای وحی می فرماید:

و اذا تولی سعی فی الارض لیفسد فیها و یهلک الحرث و النسل والله لایحب الفساد. قرآن مجید سوره بقره آیه ۲۰۵

 " چون از تو دور شود ( وبه قدرت برسد) می کوشد تا در زمین فساد کند و کشت و نسل را نابود سازد خداوند فساد را دوست ندارد. "

و در شرایطی که اصل ۵۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به صراحت اعلام داشته است که در جمهوری اسلامی حفاظت از محیط زیست که نسل امروز و نسل های بعد باید در آن حیات اجتماعی روبه رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می گردد. از این رو فعالیت های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند ممنوع است.

و در شرایطی که در کنفرانس توسعه محیط زیست ملل متحد در سال ۱۹۹۲ در ریودوژانیرو برزیل سران کشورهای جهان و دولت های متعهد به شناسایی و نگهداری از اکوسیستم های دریایی شده اند ،

چرا باید شاهد تخریب خلیج نایبند با همه مظاهر زیبا و استثنایی آن باشیم.

مگر نه اینکه توسعه پایدار یعنی الگوی رشد و توسعه ای که منابع طبیعی را جهت احراز منافع آتی حفظ کند و بالاخره مگر نه اینکه سالانه بیش از ۱۵ درصد تولید ناخالص ملی کشور به دلیل تخریب محیط زیست از دست می دهیم. پس چرا مسئولین اقدامی نمی کنند. شرکت کنندگان در این گردهم آئی علمی و پژوهشی مصراً خواستار رسیدگی مسئولین کشور به این امر مهم و حیاتی شدند

موقعیت جغرافیایی :

این منطقه از نظر تنوع جانوران وحشى منحصر به فرد است و داراى میش و قوچ، کل، بز وحشى، آهو، جبیر و پلنگ است. جبیر را آهوى هندى و آهوى کویرى نیز می نامند.

(جبیر کمى کوچکتر از آهو با پوست اخرایى رنگ است که رنگ سفیدى در زیر شکم دارد. شاخ آن مستقیم با انحنایى در طرف جلو است که پیچ قلاب مانند نوک شاخ آهوى ایرانى را ندارد.)

منطقه حفاظت شده نایبند که بصورت دماغه ای در آبهای خلیج فارس با ارتفاع صفر تا حداکثر ۴۶ متر از سطح دریا واقع شده است :

شامل :

۱ – خلیج نایبند

۲ – منطقه حفاظت شده نایبند

۳ – جنگلهای حرای حوزه های عسلویه

۴ – بساتین و هاله

این منطقه در ۳۲۰ کیلومتری جنوب شرقی بندر بوشهر واقع شده است . بدون تردید یکی از زیبا ترین منطقه ساحلی در طول سواحل خلیج فارس بشمار می رود . آثار بجا مانده از بندر تاریخی نایبند و در دماغه نایبند ، حاکی از پیشینه تاریخی طولانی منطقه است . با بررسی آثار ، نشان می دهد این بندر در عصر آل بویه یکی از بنادر مهم و از مراکز عمده صید و تجارت مروارید خلیج فارس بوده است .

منطقه حفاظت شده نایبند با وسعت ۲۲۵۰۰ هکتار که بصورت دماغه مرتفعی در ساحل جنوبی خلیج نایبند قرار گرفته ، بدلیل دارا بودن اکو یستم کم نظیر ارزشهای زیستگاهیبرای گونه های متنوع حیات وحش از جمله : کل وبز ، قوچ ومیش و حضور گونه های نادری از قبیل جییروجیرفتی می توان مشاهده کرد .

منطقه نایبند در سال ۱۳۷۵ بعنوان منطقه حفاظت شده شناخته شده و از آن تاریخ تحت کنترل و نظارت اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر در آمد .

پوشش گیاهی:

پوشش گیاهی پارک ملی نای بند شامل اجتماعات حرا و سایر گیاهان آبزی نظیر علف های دریایی و جلبک ها در اکوسیبستم های ساحلی و گیاهان مقاوم شور پسند نظیر گز ، علف شور ، شصت عروسان و خار شتر در مناطق به دور از ساحل  است.
از سایر گونه های گیاهی در ارتفاعا ت و دشت ها ی مرتفع می توا ن ،کنار ، کهور ایرا نی ، انجیر معابد ، انار شیطا ن ، استبرق ، قیچ ، دافنی و صبرزرد و …. را نام برد . درختان حرا در حوزه های نایبند مهم ترین جامعه گیاهی منطقه را تشکیل می دهد . این جامعه در سواحل گلی دارای جریان جزر و مدی آرام می روید .

استان بوشهر بوشهر شمالی ترین رویشگاه در ختان حرا در خلیج فارس است . جنگلهای حرا جز با ارزش ترین زیستگاههای ساحلی است ونقش زیست بوم های خشکی و دریایی ایفاد می کند .
لازم به یاد آوری است درختانی نظیر انجیر معابد با تنه های تنومند ودر ختان حرا (( مانگروها و چندل ))با داشتن ریشه های آویز در آ ب شناور ند .

حیات وحش:

 مجموعه خلیج نایبند و منطقه حفاظت نای بند محیط مناسبی را برای زیست و تغذیه انواع بی مهرگان ، ماهی ها ، خزندگان ، پرندگان و پستانداران فراهم آورده است . که بسیاری از آنها گونه های نادر و یا در حال انقراض محسوب می شوند .
از جانوران مهم می توان به جبیر اشاره کرد که جز گونه های نادر و حمایت شده کشور است . سایر پستانداران خشک زی موجود در پارک شامل گرگ . شغال ، خرگوش ، روباه وانواع جوندگان می توان نام برد .

علاوه بر آن نایبند دارای ارزشهای زیستی منحصر به فردی جهت زاد و ولد پستاندارانی نظیر قوچ و میش ، کل و بز ، می باشد . از پستانداران دریایی که در بخش آبهای آزاد موجود در پارک یافت می شود ، می توان انواع دلفین و نهنگ را نام برد که عمق زیاد آب در این بخش دلفین ها را متوجه خود ساخته و شیرجه زدن دلفین ها و شنای دسته جمعی کوسه ماهی ها از صحنه های بسیار زیبای طبیعی این قسمت از پارک می باشد .

از دیگر آبزیان این منطقه می توا ن به دو نوع لاک پشت عقابی و لاک پشت سبز اشاره کرد . خرچنگ هم در این مناطق بسیار زیاد دیده می شوند . ماهی گل خورک نیز در این منطقه مشاهد ه می شود این ماهی دارای چشم ها ی برجسته و حالت جهند ه دارد و کانالهایی رادر کنار در یا می سازد .

پرندگان مهاجر در این مناطق بسیار زیاد است که بعضی از آنها عبارتند از :
فلامینگو ، گیلانشاه ، پلیکا ن سفید ، سلیم ، آبچلیک ، کاکایی ، پرستوها ی دریایی ، اگرت پا خاکستری و ۰۰۰۰۰۰

قابلیت توریستی:

خلیج نایبند در سا حل شمالی منطقه نایبند با وسعت ۴۱۳۰ هکتار یکی ا ز ارزشمند ترین زیستگاههای در یایی خلیج فارس است . حوزه های متعد د ، جنگل های حرا ، سواحل ماسه ای درخشان در بخشهای شمالی و شرقی وسواحل صخرهای دارای حاشیه باریک ماسه ا ی جنوبی خلیج و بخش غربی منطقه حفاظت شده نایبند ، در ختان کهنسال انجیر معابد در دماغه نایبند ، دشت هموار بخش شمالی ، دشتهای مشجر و دره های عمیق و صخرهای در بخش جنوبی بدیع ترین چشم انداز های طبیعی سواحل خلیج فارس را یکجا گرد آورده است . وجود این چنین مناظری ، وجود تپه های مرجانی جهت تفریح غواصا ن و حتی فرایند تخمگذاری و جوجه آوری لاک پشتاندریایی کمیا ب که کمتر نقطه ای از سواحل صورت می گیرد می تواند سبب جلب گردشگران شود .

قابلیت اکولوژیکی:

این منطقه از نظر سیمای فیزیوگرافیک و نیز از حیث اجتماعات بیولوژیک یک سیستم معرف محسوب می شود . خلیج های کوچک ساحلی ، از مناطق با تولید بالقوه می باشد و از سویی از نظر آسیب پذیری جزو مناطق بحرانی محسوب می گرددند . چنین ویژگیها یی برای خلیج نایبند نیز بعنوان یک خلیج کوچک ساحلی صادق است .
وجود آرامش نسبی و شفافیت آب در این محدوده ا ز آبها ی ساحلی باعث گسترش مجتمع مرجانی و علف های دریای در بستر خلیج و آبهای مجاور آن شده است .
کله های آبسنگ مرجانی در دهانه خلیج نایبند از نادر اجتماعات مرجانی در نزدیکی سواحل سرزمین اصلی در ایران محسوب می گردند . این منطقه واحد اهمیت زیسگاهی فراوانی برای گونه های حمایت شده ای مانند درختان حرا ،لاک پشت سبز ، لاک پشت منقار عقابی و پلیکان پا خاکستری است .

فعالیت های موثر انسانی:

تحولات و پیشرفت های اخیر تکنولوژی در استان بوشهر خصوصا منطقه عسلویه مرحله تازه ای از تخریب طبیعت و محیط زیست را در پی داشته است که از مهم ترین آنها تاسیس منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس جنوبی در سال ۱۳۷۷ می باشد .

عمده ترین تاثیر این تاسیسات که در حاشیه شمال خلیج فارس و در ۳۰۰ کیلومتری مشرق بندر بوشهر واقع است بر مناطق جزرو مدی و اکوسیستم دریایی آن منطقه است . که تخلیه پسابها و مجرای خروجی و آبهای خنک کننده تاسیسات مستقیما وارد محیط زیست شده و باعث بر هم زدن نظم و تعادل اکو لوژیک منطقه آبی می گردد .

منطقه حفاظت شده خلیج نایبند هم از لحاظ تنوع زیسگاهی و تنوع گونه ای و هم از نظر چشم اند ازهای ساحلی ، بدون تردید در تمامی سواحل خلیج فارس بی همتاست . لذا بی توجهی به ارزشهای این منطقه از دیدگاه زیست محیطی ، شیلاتی و تفرجگاهی و هر گونه دست اندازی و دخل وتصرف در محدوده حساس ذکر شده موجب بر هم خوردن تعادل بوم شناختی منطقه و بروز خسارات جبران نا پذیری برا ی نسل حاضر و آینده خواهد شد .

راهکار ها و پیشنهادات:

برای جلو گیری از تخریب اکوسیستم دریایی ( نای بند ) و تداوم حیات وحش در منطقه می توان راه حلهای ذیل پیشنهاد داد تا در دستور کار محیط زیست و سازمانهای مسئول قرار گیرد .

۱- هرگونه لرزه نگاری و اکتشاف واستخراج در شعاع ۵ الی ۱۰ مایلی مناطق مد نظر جلو گیری شود .

۲- جلو گیری از هرگونه تخلیه آب خن کشتی های بزرگ که حاوی مواد شیمیایی باشند.
۳- بدلیل بسته بودن خلیج فارس سعی شود فاضلاب صنعتی به مناطقی بدور از مناطق حفاظت شده هدایت شود.

۴- جلو گیری از صید بی رویه و غیر اصولی از ذخایر دریایی مناطق فوق .

۵- ایجاد زیست گاههای مصنوعی در نزدیکی مناطق حفاظت شد ه تا فشار صیادی کمتری بر این مناطق وارد شود .

۶- با توجه به درآمد ی که جذب توریست برای کشور می تواند داشته باشد با الگو برداری از مناطق مشابه در جهان می توان به این کار اقدام نمود .

منابع و ماخذ:

۱- ویژ ه نامه زیست محیطی اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر سال ۸۱

۲- آشنایی با محیط زیست ایران استان بوشهر هرمز محمودی راد، اردوان زرندیان

۳- گشت های دریایی موسسته تحقیقات فریدون عوفی

۴- گزارش بازدید مرکز پیش دانشگاهی بوشهر ( ام ابیها)

۵- وبسایت مرجع محیط زیست ایران www.iranzist.ir

6- ویکی پدیا

سرمایه گذاری برای انرژی بادی به صرفه تر از اکتشاف نفت و گاز است:

بررسی های جدید در سواحل نشان می دهد
سرمایه گذاری برای انرژی بادی مقرون به صرفه تر از اکتشاف نفت و گاز است.

.

.

 گروه انرژی های نو: در حالی که در سال های اخیر استفاده از انرژی های تجدیدپذیر بیش از پیش در دستور کار دولت ها قرار گرفته، بررسی های جدید نشان می دهد که انرژی باد به دست آمده در سواحل به مراتب نسبت به انرژی حاصل از اکتشاف نفت در سواحل به صرفه تر است. این تحقیقات نشان می دهد که این شکل از انرژی در سواحل نسبت به اکتشاف نفت در این مناطق، کار بیشتری ایجاد می کند. بر این اساس، گفته می شود که سرمایه گذاری در بخش انرژی باد برای تولید انرژی می تواند سوددهی بیشتری نسبت به تامین انرژی از سوخت های فسیلی به دست آمده از ساحل داشته باشد.

 به گزارش سبزپرس و به نقل از شبکه خبری جهانی محیط زیست، همه این فواید اقتصادی در جایی است که استفاده از انرژی های تجدیدپذیر مانند باد برای محیط زیست نیز بسیار مهم است. در سواحل آتلانتیک، مکانی که برای استفاده از انرژی باد در نظر گرفته شده است، می توان نزدیک به 30 درصد بیشتر نسبت به سوخت های فسیلی اکتشاف شده، بیشتر برق تولید کرد.

  برای مثال، منطقه "دلاور"، برای استفاده از انرژ ی باد در جهت تامین برق در نظر گرفته شده است. برآوردها نشان می دهد که انرژی به دست آمده از باد در این منطقه به تنهایی به اندازه تمامی انرژی های تولید شده دیگر است. انرژی به دست آمده در باد دراین منطقه می تواند سالانه برق مورد نیاز حدود 937 هزار منزل را تامین کند. در حال حاضر، 2.8 گیگا وات از قابلیت های سواحل این منطقه قابل دسترسی است.

..

.

منبع : سبز پرس

درخواست از «فیس بوک» برای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر

.

گروه انرژی‌های نو: «صلح سبز»، از مدیران سایت اجتماعی «فیس بوک» درخواست کرد تا انرژی مورد نیاز این سایت را از منابع تجدیدپذیر تامین کند.

.

.

همزمان با برگزاری گفت‌وگوی سالانه اقتصاددانان جهان در «داوس» سوئیس، مدیر اجرایی صلح سبز در دیداری با یکی از مدیران سایت فیس بوک از او و مدیر اصلی این سایت درخواست کرد تا از انرژی تجدیدپذیر برای فیس بوک استفاده کنند.

  «کومی نایدو» مدیر اجرایی صلح سبز که در اجلاس سالانه داوس حاضر است، نامه‌ای خطاب به «مارک زاکربرگ» بنیان‌گذار و مدیر ارشد فیس بوک را به «رندی زاکربرگ» مدیر بازاریابی این سایت اجتماعی تحویل داده که در آن از زاکربرگ خواسته تا از انرژی‌های تجدیدپذیر برای فیس بوک استفاده کند.

  در این نامه آمده است: برای اینکه فیس‌بوک به یک سایت پاک و غیرآلاینده تبدیل شود، نیاز است که مارک (زاکربرگ) چهار کار را انجام دهد.

  چهار راهکاری که در این نامه آمده، عبارت «استفاده بیشتر از انرژی‌های تجدیدپذیر موجود»، «توسعه سرمایه‌گذاری با اولویت انرژی‌های تجدیدپذیر»، «آموزش کاربران سایت در مورد انرژی مورد استفاده فیس‌بوک، ردپای کربن و سیاست‌های دولت امریکا درباره انرژی» و همچنین «حمایت از انرژی‌های پاک در سطح محلی، ملی و بین‌المللی» هستند.

  نایدو در یادداشتی که دو روز قبل در وب سایت صلح سبز قرار داده نوشته است: از طرف بیش از نیم میلیون نفر از کاربران فیس‌بوک، که توقف استفاده از ذغال سنگ برای دستگاه‌های پشتیبانی سایت را در خواست کرده بودند، این نامه را برای زاکربرگ فرستادم. اگر فیس‌بوک بخواهد به عنوان یکی از همکاران صلح سبز فعالیت کند، پس زاکربرگ می‌تواند این درخواست‌ها را بدون هیچ مشکلی بپذیرد.

  او همچنین در یادداشت خود آورده است: ما در صلح سبز به طور منظم از فیس بوک برای اطلاع رسانی و آگاهی بخشی به طرفداران محیط زیست استفاده می‌کنند. مانند همه کاربران فیس‌بوک، ما هم از چهارچوب ارتباطی این سایت بهره می‌بریم. اما نمی‌توانیم بپذیریم که «این رهبر تکنولوژی ارتباطات» با وجود تمام تغییرات و به روزرسانی‌هایی که دارد، برای تغییر منابع تامین انرژی خود از زغال سنگ به انرژی‌های پاک، هیچ اقدامی را انجام نمی‌دهد.

  از چندی پیش، صلح سبز با ارسال فراخوان‌هایی برای اعضا و حامیان خود که عمدتا کاربران شبکه اجتماعی فیس‌بوک نیز هستند، از آنها خواسته که نسبت به ادامه استفاده فیس بوک از انرژی زغال‌سنگ واکنش نشان دهند.

  صلح سبز همچنین از عناصر و اصطلاحات سایت فیس بوک نیز برای خواسته خود استفاده کرده است. آنها طرحی را طراحی کرده‌اند که با استفاده از شمایل موجود در فیس بوک برای نشان دادن علاقه‌مندی به یک موضوع شعار «Unfriend coal» به معنی «دوستی با زغال سنگ را قطع کن» را خطاب به مدیران فیس‌بوک اعلام کرده‌اند.

  Unfriend کلمه جدیدی است که پیش از این در ادبیات انگلیسی وجود نداشت و سایت فیس بوک مبتکر اسن کلمه (اصطلاح) است. Unfriend به معنی قطع دوستی بین دو کاربر در فیس بوک است.

  صلح سبز همچنین فیلم انیمیشن کوتاهی را تهیه کرده است و با بازی با حروف کلمه «Social Network» به معنی شبکه اجتماعی، آن را به «So Coal Network» به معنی «شبکه‌ی پر از زغال سنگ» تبدیل کرده‌اند.

  فیس بوک بزرگترین و معروفترین شبکه اجتماعی در جهان است که گفته می‌شود در حال حاضر بیش از نیم میلیارد نفر کاربر دارد. فیس بوک امروزه به یکی از قوی‌ترین ابزارهای اطلاع رسانی تبدیل شده است. تا جایی که گفته می‌شود، راهپیمایی عظیم مردم مصر در روز جمعه 18 ژانویه در مخالفت با دولت حسنی مبارک، حاصل درخواست‌های مردمی و اطلاع‌رسانی در سایت فیس‌بوک بوده است.

.

.

.منبع : سبز پرس

عضویت ایران در آژانس بین المللی انرژی های تجدیدپذی

لایحه عضویت ایران در آژانس بین المللی انرژی های تجدیدپذیر در مجلس:سخنگوی کمیسیون انرژی: عضویت ایران زمینه انتقال تکنولوژی به کشور را فراهم می کند. گروه انرژی های نو: سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی گفت: هدف اصلی از عضویت ایران در آژانس بین المللی انرژی های تجدیدپذیر موضوع انتقال تجارب سایر کشورها دراین زمینه به کشور است چرا که در این رابطه گرچه در کشور کارهای خوبی صورت گرفته اما تحول شگرفی رخ نداده است.


سیدعماد حسینی سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی به سبزپرس گفت: زمان درازی نیست که موضوع انرژی های تجدید پذیر در ایران به عنوان جایگزین سوخت های فسیلی مورد توجه قرار گرفته است.

وی ادامه داد: می توان گفت که تصویب این لایحه می تواند قدرت دیپلماسی کشور را در حوزه انرژی های نو و تجدیدپذیر تقویت کند و به همین دلیل ما در کمیسیون به صورت ویژه آن را دنبال خواهیم کرد.

نماینده مردم قروه درمجلس همچنین گفت: علاوه بر این، تصویب این لایحه می تواند زمینه تعامل دستگاه های مختلف در کشور که در این زمینه فعالیت می کنند با سایر کشور های پیش رو در این رابطه را فراهم آورد.

حسینی با بیان اینکه اگر عضویت ایران پذیرفته شود به سود کشور خواهد بود، افزود: ما در کمیسیون انرژی با عضویت ایران در این آژانس موافقیم چرا که کشور ما به عنوان یک منبع غنی از نفت و گاز و سوخت های فسیلی با استفاده از این انرژی ها می تواند به خوبی از منابع خود صیانت کند.

سخنگوی کمیسیون انرژی با تاکید بر اینکه یکی از اهداف این لایحه بهره گیری و انتقال تجارب سایر کشور ها در این زمینه است، ادامه داد: هدف اصلی از عضویت ایران در این آژانس موضوع انتقال تجارب سایر کشورها دراین زمینه به کشور است چرا که در این رابطه گرچه در کشور کارهای خوبی صورت گرفته اما تحول شگرفی رخ نداده است.

وی گفت: از این رو تصویب این لایحه د رمجلس و عضویت ایران در این آژانس می تواند امیدهای فراوانی را نسبت به آینده این صنعت در کشور فراهم آورد.

به گفته حسینی امروز به دلیل عدم ورود تکنولوژی مربوط به انرژی های نو و تجدید پذیر بسیاری از شرکت ها و مراکز دانشگاهی که در این رابطه فعال بوده اند نتوانسته اند توفیقات چندانی کسب کنند.

لایحه " عضویت ایران در آژانس بین المللی انرژی های تجدید پذیر" ابتدای تیرماه جاری از سوی رئیس جمهوری به مجلس تقدیم شد.

 راساس ماده واحده این لایحه به دولت اجازه داده می شود در این آژانس عضویت یافته و نسبت به پرداخت حق عضویت و یا کمک اقدام کند. همچنین تعیین و یا تغییر دستگاه اجرایی طرف عضویت با دولت است.

منبع : سبز پرس

وضعیت ایران در استفاده از انرژی‌های نو

 شد روز‌افزون مصرف انرژی در جوامع مدرن صنعتی محققان را بر آن داشته تا نسبت به استفاده از منابع جدید انرژی اقدام کنند. در ایران استفاده از انرژی باد و خورشید در اولویت برنامه‌های سازمان انرژی های نو قرار گرفته است.
«ایران توانایی احداث نیروگاه 20 هزار مگاواتی برق بادی را دارد.» این را رئیس دفتر انرژی باد سازمان انرژی های نو کشور (سانا) می‌گوید.

 البته خبری که صادقیان به خبرگزاری مهر می‌دهد با اظهار تاسف از اینکه در کشور ما برنامه‌ریزی‌ها طولانی مدت نبوده، همراه است: علی رغم این که تلاش شد برنامه‌هایی را در زمینه انرژی‌های نو تعریف و ارائه دهیم ولی تاکنون اقدام جدی در این زمینه انجام نشده است.

رشد روز‌افزون مصرف انرژی در جوامع مدرن صنعتی علاوه بر خطر اتمام سریع منابع فسیلی ، جهان را با تغییرات برگشت ناپذیر و تهدید آمیز زیست محیطی مواجه کرده است.

 از این رو در برنامه‌ها و سیاست‌های بین‌المللی در راستای توسعه پایدار جهانی، به منابع تجدیدپذیر انرژی نقش ویژه‌ای محول شده است. به طور مثال اتحادیه اروپا تولید 12 درصد انرژی الکتریکی مورد نیاز در سال 2010 را از طریق انرژیهای نو هدف قرارداده است. در کشور ما نیز استفاده از انرژی‌های نوین حدود یک دهه است که با تشکیل «سازمان انرژیهای نو ایران» وارد فاز تازه‌ای شده است.

استفاده از انرژی باد یکی از پروژه‌هایی است که در این سازمان پیگیری می شود: اولین پروژه‌های تولید برق بادی از سوی سازمان انرژی اتمی تعریف شد. این پروژه شامل تولید برق بادی و نصب یک مگاوات توربین بود که با خرید این توربین از خارج و نصب آن در منطقه منجیل اجرایی شد.

صادقیان با بیان این مطلب، می‌افزاید: متعاقب این حرکت 10 مگاوات دیگر به صورت همکاری مشترک میان سازمان انرژیهای نو و سازمان انرژی اتمی به صورت ساخت برخی قطعات در داخل کشور و مونتاژ آن‌ها شروع شد و پس از آن پروژه 90 مگاواتی در سازمان انرژی اتمی تعریف شد.

همزمان با این اقدام، دفتر انرژیهای نو در وزارت نیرو تشکیل و دو پروژه در زمینه انرژی باد تعریف شد که شامل ساخت توربین 600 کیلو وات و 10 کیلو وات بود. توربین 600 کیلو وات در سال 80 به بهره‌برداری رسید و توربین 10 کیلو وات با اهداف آموزشی به بهره‌برداری رسید.

به گفته صادقیان، این توربین در حال حاضر در دانشگاه «سهند» تبریز نصب شده تا دانشجویان با تعریف پرژه و انجام تحقیقات مورد نیاز، دانش لازم را در این زمینه کسب کنند.
اما برای تولید برق از انرژی باد، مهم‌ترین اقدام تعیین مناطق بادخیز کشور است، عملیاتی که در قالب پروژه «تهیه اطلس رنگی باد» اجرایی شده است: با توجه به نفت خیز بودن کشور تاکنون منابع نفتی کشور شناسایی شده و برنامه ریزیهای لازم صورت گرفته است ولی به دلیل تمام شدن منابع نفتی، استفاده از انرژی تجدیدپذیر ضروری است. از این رو با اجرایی شدن این پروژه توانستیم مناطق بادخیز را در کشور تعیین کنیم. نتایج این تحقیق ما را یاری می‌کند تا بتوانیم برای هر منطقه برنامه ریزی کنیم که در کدام مناطق و به چه صورت می‌توان از این انرژی استفاده کرد.

رئیس دفتر انرژیهای باد سانا، با این مقدمه منجیل، شمال غرب در منطقه آذربایجان، سیستان و خراسان رضوی در منطقه «خاف» را از مهمترین مناطق بادخیز کشور ذکر می‌کند و می‌گوید: طبق برآوردهای ما ایران استعداد تولید برق بادی به میزان 20 هزار مگاوات نیروگاه برق بادی را دارد.

 ادقیان همچنین افزایش نیروگاه‌های برق بادی در بخش خصوصی را از سیاستهای سازمان انرژیهای نو در زمینه راه اندازی نیروگاههای برق بادی ذکر می‌کند: طبق این سیاست دولت عهده دار ایجاد نیروگاه برق بادی در کشور نیست ولی حمایت‌هایی را در جهت راه راندازی این نیروگاه‌ها به عمل خواهد آورد. بر اساس قانون 20 ساعت برق بادی در روز به قیمت 130 تومان و 4 ساعت در روز 90 تومان خریداری می شود که این امر باعث شده تا طرح‌های زیادی از بخش خصوصی در زمینه احداث نیروگاههای برق بادی در کشور ارائه شود که در حال حاضر در دفتر مشارکت‌های غیردولتی سازمان پیگیری می‌شود.

اما با وجود تمام این تلاش‌ها به نظر می‌رسد کشور ما هنوز تا وضعیت مطلوب و سرمایه‌گذاری متناسب با پتانسیل موجود فاصله‌ای چشمگیر دارد. صادقیان با تایید این مطلب، به سرمایه‌گذاری‌های انجام شده از سوی دیگر کشور‌ها در زمینه استفاده از انرژی‌های نوین اشاره می‌کند: در کشورهای مختلف برای راه‌اندازی این نیروگاهها حمایتهای زیادی صورت گرفته است. تاکنون بالغ بر 150 هزار مگاوات در کل دنیا نیروگاه برق بادی احداث شده که از این میزان حدود 30 هزار و 500 مگاوات نیروگاه برق و باد در 9 ماهه اول سال 2009 در دنیا احداث شده است. ترکیه نیز برای تولید هشت هزار مگاوات برنامه ریزی کرده است که تاکنون 433 مگاوات نیروگاه راه اندازی کرده است. همچنین کشور مصر 334 مگاوات نیروگاه نصب کرده و هفت هزار و 200 مگاوات برنامه دارد.

برنامه پنجم توسعه می‌تواند عرصه‌ای مناسب برای ایجاد راهکار‌هایی جهت استفاده از ظرفیت‌های مناسب کشور در زمینه استفاده از انرژی‌های نو و پاک باشد: استفاده از انرژیهای باد نیاز به زیرساختهایی دارد، مطالعات تعیین ظرفیت انرژی در کشور نهایی و بر این اساس سند برق بادی کشور در قالب برنامه پنجم تدوین و به دولت ارائه شده است.

استفاده از این انرژی‌ها به خصوص هنگامی اهمیت خود را بیشتر نشان می‌دهند که بدانیم در خاورمیانه «تنها کشوری» هستیم که قادر به طراحی و ساخت توربین برق بادی هستیم.
استفاده از انرژی خورشید، پروژه دیگری است که در سازمان انرژیهای نو ایران دنبال می‌شود. پیش از این مدیر دفتر انرژی خورشیدی سانا از تهیه اطلس تابش خورشید در کشور خبر داده بود: از آنجا که شرایط اقلیمی در سراسر کشور یکسان نیست از این رو برای کاربردی کردن فناوریهای خورشیدی تهیه این اطلس در دستور کار قرار گرفت.

 یستم‌های فتوولتائیک و نیروگاههای حرارتی خورشیدی از جمله فناوریهایی هستند که مطالعاتی در مورد آنها در کشور انجام شده است: این فناوریها می‌توانند انرژی خورشیدی را به انرژیهای قابل استفاده تبدیل کنند ولی کاربردی کردن هر یک از این فناوریها بستگی به شرایط خاص از جمله توپوگرافی زمین، وزش باد، کیفیت تابش خورشید و ساعات تابش در طول سال دارد.

به گفته پیمان کنعان، سیستمهای فتوولتائیک وابسته به میزان تابش است که با توجه به شرایط اقلیمی کشور در سراسر کشور قابل استفاده است ولی نیروگاه حرارتی خورشیدی باید در مناطقی مانند کرمان احداث شود که دارای آسمان صاف با مدت تابش زیاد باشد.

تهیه اطلس تابش خورشید با توجه به یکسان نبودن شرایط اقلیمی در تمام مناطق کشور در دستور کار سانا قرار گرفته است: در این اطلس وضعیت و کیفیت تابش و ساعات تابش در طول سال برای هر منطقه تعیین می‌شود. این مطالعات دست اندرکاران را برای برنامه‌ریزی در زمینه احداث نیروگاههای برق خورشیدی با استفاده از فناوریهای مناسب یاری خواهد کرد.

استفاده از سوختهای سبز به جای بنزین و گازوئیل

امروزه انرژی های نو همچون انرژی خورشیدی، بادی، آبی، بیوماس، بیوگاز وانرژی زمین گرمایی که از عمده ترین منابع انرژی های پاک هستند، باوجود ناشناخته ماندن، به سرعت درحال گسترش و نفوذ است و غفلت از آن، غیرقابل جبران است.ایران در راه به کارگیری انرژی های نو با موانع عمده و اساسی مواجه است، یکی از این موانع، وجود نفت ارزان و منابع غنی هیدروکربنی در کشور و نبود شناخت از انرژی های نو است.

شرایط مناسب ایران برای استفاده از انرژی خورشیدی

به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی، یکی از منابع تجدید شونده انرژی خورشید است که در بسیاری از نقاط دنیا برای تولید برق به کار می رود.
سیدحسین آقامیری افزود: ایران و به تبع آن خراسان رضوی چون در کمربند انرژی خورشیدی قرار گرفته است و به طور متوسط دارای 300 روز آفتابی است، ظرفیت مناسبی برای استفاده از انرژی خورشیدی دارد.
وی تصریح کرد: نیروگاه های خورشیدی ضمن تولید برق هیچ گونه آلودگی در هوا ندارند و مواد سمی و مضر تولید نمی کنند، در صورتی که نیروگاه های فسیلی، هوا و محیط اطراف خود را با مصرف نفت، گاز و یا زغال سنگ آلوده می کنند.وی در ادامه گفت: نیروگاه های خورشیدی به سوخت نیاز ندارند و برخلاف نیروگاه های فسیلی که قیمت برق تولیدی آنها تابع قیمت نفت بوده و همیشه در حال تغییر است، در نیروگاه های خورشیدی این نوسان وجود نداشته و می توان بهای برق مصرفی را برای مدت طولانی ثابت نگهداشت. آقامیری در همین زمینه از اقدام این اداره در پاسگاه های محیط بانی استان از انرژی خورشید برای تولید برق و گرما خبر داد و گفت: برق سرور مرکزی بخش کامپیوتر این اداره کل نیز با استفاده از سلول های خورشیدی که بر بام اداره کل نصب شده است، تامین می شود.

انرژی باد؛ ارزان ترین روش تولید برق

آقامیری در ادامه اظهار داشت: در بین انرژی های تجدید شونده، انرژی باد یکی از ارزان ترین روش های تولید برق است که آلودگی محیط زیست را در پی نداشته و پایان ناپذیر نیز است.
به گفته وی، طبق آمار موجود تولید هر کیلو وات ساعت انرژی الکتریکی از باد می تواند از انتشار یک کیلوگرم دی اکسید کربن در مقایسه با نیروگاه های سوخت فسیلی جلوگیری کند.
مدیرکل محیط زیست استان خاطرنشان کرد: به طور کلی با جایگزینی انرژی برق بادی به جای انرژی برق تولیدی از نیروگاه های سوخت های فسیلی می توان از انتشار گازهای گلخانه ای کاست.
وی گفت: نیروگاه بادی 20 مگاواتی واقع در دشت دیز باد نیشابور گام مؤثری در راستای اهداف اقتصادی است که با جلوگیری از انتشار دی اکسید کربن، اکسیدهای گوگرد و نیتروژن از دیدگاه زیست محیطی حائز اهمیت است.

جایگزین بنزین و گازوئیل

وی در بخش دیگر سخنانش سوختهای سبز مانند بیو دیزل و اتانول را به عنوان جایگزین مناسب برای بنزین و گازوئیل در خودروها ذکر کرد.
آقامیری گفت: بیودیزل، به عنوان جایگزین گازوئیل یا مکمل گازوئیل، امروزه در دنیا مصرف می گردد و آلاینده های لوله اگزوز خیلی کمتر از سوخت گازوئیل است و مواد اولیه آن، از دانه های گیاهان روغنی است.
وی ادامه داد: این سوخت در برخی کشورهای دنیا جایگزین بنزین در خودروها شده است و توسعه و ترویج استفاده از اتانول به عنوان سوخت خودروهای سبک بویژه در شرایط حاضر، گامی مهم در راستای کاهش آلودگی هوا و نیل به اهداف جهاد اقتصادی است.
آقامیری درباره مزایای استفاده از اتانول زیستی گفت: اتانول زیستی، نشر گازهای گلخانه ای را کاهش می دهد و به عنوان عامل به سوزی بنزین، می تواند جایگزین MTBE شود که یک ماده سرطان زاست.

استفاده از گاز متان

به گفته وی گاز متان تولید شده از محل زباله گاه شهر مشهد برای مصرف برق علاوه بر کمک به پاکیزگی هوا، گامی روبه جلو در عرصه اقتصاد محسوب می گردد.
مدیرکل محیط زیست خراسان رضوی همچنین اظهار می دارد: به منظور جلوگیری از آسیب به سلامت مردم و محیط زیست از دستگاه های ذی ربط انتظار می رود وضعیت زباله گاه های استان مطابق با استانداردها، ساماندهی شود.

خروج خودروهای فرسوده

آقامیری گفت: خودروهای فرسوده پنج برابر خودروهای استاندارد سوخت مصرف و منوکسید کربن بیشتری تولید می کنند، دنیا 20 سال است که مشکل آلودگی هوا ناشی از منوکسید کربن را حل کرده ولی ما به دلیل رواج استفاده از خودروهای فرسوده هنوز با این مشکل مواجهیم.
ساماندهی پسماندهای بیمارستانی

به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست استان، ساماندهی پسماندهای بیمارستانی نقش مهمی در سلامت محیط زیست و مردم و کاهش هزینه های درمان دارد.
وی اظهار داشت: این اداره کل موضوع تجهیز بیمارستان ها با سیستم های بی خطرسازی پسماند را در سراسر استان پیگیری و نظارت می نماید که تاکنون گامهای مؤثری در این زمینه برداشته است و تسریع در این موضوع به رشد اقتصادی و کاهش معضلات بهداشتی کمک می نماید.
آقامیری ادامه داد: زباله سوزهای بیمارستانی به دلیل تولید گاز سرطان زای دی اکسین امروزه در دنیا منسوخ و سیستم بی خطر سازی اتو کلاو جایگزین آن شده است.

چند راهکار

وی افزود:، احداث مدارس سبز و بام سبز گامی مهم و موثر در راستای ایجاد محیط زیستی سالم است. در طراحی مدارس سبز به مسأله محیط زیست و فضایی سالم برای دانش آموزان توجه شده است.
همچنین اصلاح الگوی مصرف آب در بخش کشاورزی به عنوان مصرف کننده عمده آب در کشور یک اقدام موثر اقتصادی در راستای حفاظت از منابع گران بهای آب است که در حال حاضر مصرف آب در بخش کشاورزی بیش از 93 درصد است که این رقم باید به 70 درصد برسد. چنانچه ساز و کارهای قانونی لازم تعریف و اجرایی شود مناطق حفاظت شده محیط زیست به عنوان عرصه های منحصر به فرد ذخایر ژنتیکی و گیاهی از طریق جلب پژوهشگران خارجی و داخلی می تواند به منبع مهم درآمدزایی تبدیل شود.
همچنین استفاده از ظرفیت گیاهان دارویی که برخی از آن ها بومی منطقه هستند علاوه بر تامین نیازهای داخلی به افزایش حجم صادرات غیرنفتی منجر می شود. برخورد قاطع با متخلفان زیست محیطی و متناسب بودن سطوح جریمه با جرم، بویژه در مورد شکارچیان غیرمجاز، از دیگر مواردی است که انجام آن به تحقق آرمانهای جهاد اقتصادی و حفاظت از محیط زیست می انجامد.

اهمیت انرژی های نو و استفاده از نیروگاههای بادی

 گر برخی از کشورهای جهان با آرزوی برخورداری از منابع فسیلی و نفت ایران، مشغول چرخاندن چرخهای صنایع خود در دوران نفت 140 دلاری هستند، بدون شک بسیاری دیگر از کشورها نیز آرزومند داشتن توانمندیهای این کشور 4 فصل از نظر منابع طبیعی و البته مزارع بادی هستند که براساس آخرین اعلام انجمن جهانی انرژی باد، پتانسیل آن بالغ بر 30000 مگاوات تخمین زده شده است.

طراحی و ساخت آسیابهای بادی از 2000 سال پیش از میلاد مسیح در ایران مرسوم بوده و هم اکنون نیز بستر مناسبی برای گسترش بیش از پیش بهره برداری از توربینهای بادی فراهم شده است.

این در حالی است که نیروگاه های متکی به سوختهای فسیلی، توان تأمین برق مصرفی کشور را ندارند و از سوی دیگر، در حال گذار از دوران سوخت ارزان هستیم و در پی آن، تغییر زاویۀ نگاه مدیران ارشد کشور به منابع جدیدی از انرژی . در حالی که ظرفیت اسمی کل نیروگاه های برق کشور 34000 مگاوات است، مدیرعامل سازمان متولی انرژیهای نو ایران از توان 6500 مگاواتی نیروگاه های بادی خبر می دهد و البته گلایه از کم توجهی مسئولان ذی ربط برای تحقق این مهم. در روزهایی که بازار نفت و انرژی ناآرامیهای بسیاری را شاهد است، گفتگو در دفتر آرام مدیرعامل سازمان انرژیهای نو ایران (سانا) و شنیدن آخرین وضعیت منابع تجدیدپذیر، فرصتها و توامندیهای کشور و برنامه های آیندۀ وزارت نیرو حاوی نکات بسیار جالبی است که بدون شک برای تمامی مردم ایران جالب توجه است.

 *****

 این روزها با افزایش بی سابقۀ قیمت نفت، مباحث بسیاری راجع به ضرورت استفادۀ بیشتر از منابع جدید انرژی نقل محافل علمی و رسانه ای شده است. اصلی ترین وظایف و اهداف «سانا» یا همان سازمان انرژیهای نو ایران چیست؟

  «سانا» سازمانی وابسته به وزارت نیرو و وظیفۀ آن مدیریت بر منابع تجدیدپذیر کشور است. این مدیریت شامل شناخت منابع مذکور و اجرای پروژه های نمونه می شود. یعنی هدف ما تولید نیست. هدف ما فرهنگ سازی است. رویکرد ما به این منابع این است که ساخت مبدلهای انرژیهای تجدیدپذیر را در کشور بررسی و آنها را بومی کنیم. چون همانطور که می دانید انرژیهای تجدیدپذیر به صورت تولید پراکنده هستند.
تولید پراکنده چه مزیتهایی بر تولید متمرکز دارد؟

  امروزه در تمامی دنیا، بر تولید به روش پراکنده یا دی جی (Distributed Generation) اتفاق نظر دارند و تمرکز کل دنیا بر همین تولید پراکنده است. این سیستمهای تولید پراکنده DG نام دارند. بزرگ ترین مزیت این گونه سیستمها این است که با سـرمایـه هـای بسیار کوچـک امـکان راه انـدازی، نـصب و بهره برداری از این سیستمها وجود دارد و از طرفی دیگر وابستگی به شبکۀ سراسری را کم می کنند.

  وضعیتی را تصور کنید که شبکۀ سراسری برق ساعتها از سرویس خارج شود و برق مملکتی یک شبانه روز یا حتی چند ساعت قطع شود. این وضعیت به خصوص برای ممالک صنعتی یک فاجعه است. در اینجاست که فایدۀ سیستمهای مذکور نمایان می شود و حتی با قطع چند ساعتۀ شبکه سراسری هیچ مشکل تهدیدکننده ای به وجود نخواهد آمد.

  منابع تجدیدپذیر یکی از آن منابعی است که امکان تولید انرژی الکتریکی دارند به صورتی که هم خودشان مصرف کنند و هم بخشی از این انرژی تولید شده را به شبکۀ سراسری تزریق کنند. علاوه بر منبع باد، منابع دیگری از جمله خورشید، ژئوترمال، نیروگاه های آبی کوچک، استفاده از زباله، ضایعات کشاورزی و دامی و مواردی مثل تولید سوخت خودرو از پسماندهای کشاورزی نیز مطرح است.
  با توجه به اهمیت روزافزون این منابع، «سانا» و وزارت نیرو چه اقداماتی برای تأمین انرژی از منابع تجدیدپذیر انجام داده اند؟

  تقریباً از 5-6 سال پیش وزارت نیرو تصمیم گرفت تا پتانسیل تولید انرژی الکتریکی از باد را در نواحی مختلف کشور مورد بررسی و سنجش قرار دهد.البته قبل از آن هم مطالعاتی در دانشگاه ها انجام داده بودند اما نه به گستردگی مطالعاتی که ما و وزارت نیرو شروع کرده بودیم. یک مشاور ایرانی را با یک مشاور آلمانی هماهنگ کردیم و با در اختیار قراردادن امکانات و نرم افزارهای ویژه، آنان شروع به مطالعۀ ارتفاعات کشور کردند. سپس اطلاعات اولیۀ باد را از ایستگاه های موجود هواشناسی کشور گرفتیم. بر اساس همین مطالعات و اطلاعاتی که از ارگانها و نهادهای مختلف مربوط گرفتیم، توانستیم 70 نقطه را شناسایی کنیم و 70 دکل هم به ارتفاع حدود 40 متر در ارتفاعات 10، 20، 30 و 40 متری نصب کردیم که قادر به اندازه گیری جهت و سرعت باد و همچنین رطوبت هوا و میزان تابش انرژی خورشیدی بودند. طی دو سال اطلاعات این دکلها ابتدا به صورت دستی و بعد به صورت دیجیتالی و ماهواره ای جمع آوری شد. حاصل این اطلاعات، تهیه و تدوین نقشۀ جامعی از وضعیـت باد بـود کـه به طـور مشخص نشان دهندۀ پتانسیل ارتفاعات کشور در تولید انرژی بادی است. آنچه از این نقشه دستگیر ما و کارشناسان شد این بود که ما در اکثر نقاط کشور امکان نصب توربینهای بادی را داریم.
  آیا با این بررسیهای انجام گرفته، ظرفیت تولید برق از انرژی باد مشخص شده است؟

  در واقع سه جریان بزرگ بادی در کشور وجود دارد: یکی در طول کشور از شرق به غرب در شمال، و یکی از شمال به سمت پایین در قسمت غرب کشور و دیگری در قسمتهای شمال و جنوب سلسله جبال زاگرس و البرز. بنا بر اطلاعات مقدماتی که در دست ماست حدوداً 10000 مگاوات ظرفیت نصب توربینهای بادی در نقاط مختلف کشور را داریم و قطعاً اطلاعات تکمیلی نشان دهندۀ وجود ظرفیتی چند برابر ظرفیت فعلی خواهد بود. بنابراین تولید انرژی الکتریکی از طریق باد در کشور ما می تواند یکی از به صرفه ترین و راحت ترین روشهای تولید انرژی باشد زیرا، نه هزینۀ هنگفتی می طلبد نه ریسک بزرگی دارد.

  بزرگ ترین و موفق ترین کشور در این زمینه آلمان است که وسعت آن به اندازۀ استان خراسان قدیم ماست. آلمان تا به حال 22000 مگاوات توربینهای بادی در کشور خود نصب کرده است و این نشان می دهد که ظرفیت موجود در کشور ما اعدادی بیش از 10000 مگاوات خواهد بود. پس ما باید به پتانسیل تولید انرژی الکتریکی از طریق باد جدی تر از این حرفها فکر کنیم.
  در این زمینه چه طرحهایی اجرا شده است؟

  با توجه به برنامه ریزیهایی که از قبل انجام گرفته، دولت دو پروژۀ بزرگ بادی را در دست اقدام دارد: یکی در منجیل به ظرفیت 100 مگاوات و دیگری در بینالود نزدیک مشهد به ظرفیت28/3 مگاوات. پروژۀ بینالود تمام شده اما پروژۀ منجیل همچنان در دست اقدام است. بر اساس برنامه ریزیهایی که در همین زمینه انجام گرفته بخش خصوصی، اولین کارخانۀ تولید تجهیزات توربینهای بادی را در کشور راه اندازی کرده است. الآن سالهاست که ایران اولین کشور در خاورمیانه است که توربینهای بادی را خود می سازد. ما همین الآن چیزی در حدود 180 میلیون کیلووات ساعت در مزرعۀ منجیل و بینالود برق تولید و به شبکۀ سراسری آن را تزریق می کنیم.

  بهترین نمونۀ توربینهای بادی 7-8 سال اخیر، که همان توربینهای 660 کیلووات V47 اسـت، در کشـور ما تولیـد می شود. از نمونه توربینهای ساخته شده در کشور ما الآن در ارمنستان و 4 دستگاه هم در دیگر کشورهای خارجی نصب شده و مشغول بهره برداری است.
  برای استفاده از این نوع انرژیها در کشور با چه مشکلاتی روبه رو هستیم؟

  متأسفانه به جهت اینکه قیمت برق در کشور ما بسیار پایین است و علتش هم قیمت سوختهای فسیلی است که با سوبسید عرضه می شوند، امکان رقابت نیروگاه های بادی با نیروگاه های گازی وجود ندارد.

  چون در سالهای گذشته، دولت گاز را با قیمتی بسیار ارزان ارائه می کرد، هزینۀ احـداث یـک نیروگاه گازی معادل 300 دلار به ازای هر کیلووات بود و گاز فراوانی به آن تعلق می گرفت، بنابراین احداث نیروگاه بادی برای دولت جذابیت اقتصادی نداشت.

  بی توجهی به نیروگاه های بادی علل مختلفی داشته است. غیر از علتی که در بالا ذکر شد باید به تعلق سوبسید به گاز و پایین بودن هزینۀ اولیه بهره برداری از گاز و قیمت تمام شدۀ آن اشاره کرد. تمام اینها باعث شده است که باد و نیروگاه های بادی در کشور ما نه تنها در گذشته بلکه در حال هم توجیه اقتصادی نداشته باشد. این در حالی است که درکشورهایی مثل امریکا، هند، چین، آلمان، اسپانیا و به طور کلی اغلب کشورهای دنیا استفاده از توربینهای بادی به شدت رواج یافته است. چون به فکر این هستند که وابستگی خود را به سوختهای فسیلی کم کنند. چون مسئولان ما هیچگاه تصور روشنی از باد و فواید آن و واقعیـت در مـورد رو بـه اتمـام بـودن سوختهای فسیلی نداشته اند، همین دو پروژۀ دولتی ما به سختی در حال انجام گرفتن است. متأسفانه ما در تمامی مراجعه ها به مسئولانی که کلید تصمیم گیری را در اختیار دارند با قیاس گاز و سوختهای فسیلی با باد مواجه شدیم و شاهد به فراموشی سپردن باد و انرژی بادی بودیم.

  مسـئلۀ دیـگـری که مـا بـاید به آن به عـنوان یکی از بزرگ ترین مزیتهای استفاده از توربینهای بادی برای تولید انرژی توجه کنیم، مسئلۀ محیط زیست است. متأسفانه در کشور ما صدمه زدن به محیط زیست هیچ هزینه ای ندارد. یعنی اگر فردی برفرض، موتـور اتـومبـیلـش ایـراد فنـی داشـته باشد و حـجم زیـادی از دی اکسیدکربن را وارد محیط کند هیچ برخوردی با وی نمی شود. قبلاً که نمی شده؛ الآن هم اگر بشود، جدی نیست. بنابراین ما در کشور خودمان هیچ وقت محاسبه نکرده ایم که صدمه به محیط زیست چه هزینه ای برای ما و ملت ما در بر دارد و بدتر اینکـه در تـولید انـرژی این هزینه ها را منظور نکردیم و فقط حجم انرژی مورد نیاز را مورد بررسی قرار دادیم بدون اینکه به عواقب آن فکر کنیم.

  اگر عملکرد کشورهای اروپایی را با خودمان مقایسه کنیم، آنها با توجه به همۀ سرمایه ها و امکاناتی که برای دسترسی و ابتیاع منابع فسیلی کشورهای دارای این ذخایر داشتند و با وجود اشراف تجاری بر کشورهای تولیدکنندۀ نفت، باز هم سرمایه گذاریهایی در زمینۀ تولید انرژی از طریق باد و خورشید داشتند تا جایی که کشوری مثل آلمان با آن پهنۀ نه چندان وسیع، 20000 مگاوات نیروگاه بـادی دارد و اسـپانیا در طول یک سال ناگهان با ظرفیـتی معادل 5000 مگـاوات تـوربینـهای بـادی را بـه بهره برداری می رساند.
  امور تحقیقاتی مرتبط با سانا چگونه انجام می گیرد؟

  ما در سانا بخشی به اسم تحقیقات داریم. البته پروژه های ما که حدوداً 60 میلیارد تومان در سال است اغلب ماهیت ساخت پایلوت، پتانسیل سنجی و تحقیقاتی دارند. همان پتانسیل سنجی در واقع نوعی تحقیق است که حاصل آن به تهیۀ نقشه هایی منجر می شود که حکم منبع تصمیم گیری را برای ما دارد. ساخت نیروگاه های پایلوت هم در حقیقت نوعی تحقیقات کاربردی است.
  یکی از جنبه های مهم بحث تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر، تولید قطعات مورد نیاز است و مسلماً یکی از رسالتهای سانا، انتقال تکنولوژی به بخش خصوصی است. تعامل شما با شرکتهای خصوصی فعال در این عرصه چگونه است؟ ظاهراً تأمین قطعات پروژه هایی که صحبت آن شد با شرکت صبا نیرو بوده است.

  سرمایه گذاری دولت بر این هدف استوار بوده است که آنها هم سرمایه گذاری شان پا بگیرد. ولی به نظر من باید حجم این سرمایه گذاریها را بیشتر کنیم. برای اینکه آنها به همین یک تا دو پروژه اکتفا نکنند و بتوانند به اجرای پروژه های متعددی اقدام کنند و از این طریق به بزرگ شدن و توسعه یافتن سرعت ببخشند و برای اینکه یک R&Dبزرگ درست کنند و امکاناتشان را گسترده کنند، ما باید به اینگونه شرکتها با آغوش باز و روی گشاده برخورد کنیم. سیستمهای حمایتی در سیاستگذاریهای کشور تعریف شده اند، اما دست مدیران دولتی برای اجرای این سیاست حمایتی خیلی باز نیست. اینکه ما الآن یک صبا نیرو داریم و چند تا نداریم، بیشتر به این علت است که ما این کار را توسعه ندادیم.
  رابطۀ شما با شرکتهای خصوصی مشتاق به سرمایه گذاری در تولید برق چگونه است؟

  ما تا به حال در حدود 600 مگاوات موافقت اصولی صادر کرده ایم، در صورتی که چیزی حدود 3000 مگاوات متقاضی داریم. منتها چون اینها نمی توانند از بانکها وام بگیرند در توسعه کمی مشکل دارند. بحث قیمت خرید هم هست. این شرکتها باید بتوانند سرمایه گذاری کنند و ما هم باید در دولت برنامه ریزی کنیم تا بتوانیم یک سیستم تأمین اعتبار مطمئن را ایجاد کنیم تا قراردادهای این شرکتهای خصوصی تأمیـن اعتـبار بشـود. یعـنی وقتی قرارداد را می بندید باید مطمئن باشید که ما در تاریخ معین پول شما را پرداخت می کنیم و برق تولیدی شما را می خریم. این پول اگر به موقع به شما برسد شما می توانید قسطها و حقوق کارکنان را پرداخت کنید و به کارتان رونق ببخشید.
  آیا شما برنامه ای هم دارید برای اینکه تولید را از بخش صنعتی به سمت تولید خانگی ببرید؟ مثل استفاده از توربینهای کوچک برای مصارف خانگی؟

  تا زمانی که برق با قیمتی حول و حوش 20 تومان به ازای هر کیلو وات فروخته بشود و این سوبسید هم به انرژی داده شود، توسعه و استفاده از این سیستمهای هیبریدی و سولار یا آب گرمکنهای خورشیدی توجیه اقتصادی ندارد و مردم هم ترجیح می دهند که به این عرصه برای سرمایه گذاری وارد نشوند.

  ما طرحهای پایلوت فراوانی هم در تمامی این سیستمها انجام داده ایم. ما 6000 متر مربع را به آبگرمکنهای خورشیدی واگذار کردیم الآن هم دارد کار می کند. سازمان بهینه سازی مصرف سوخت مسئول این امر است و عزیزانمان هم در آن سازمان مشغول توسعۀ این طرح هستند. من فکر می کنم که اگر دولت قیمت حاملهای انرژی را واقعی بکند، تمام این سیستمها به شدت در مملکت توجیه پیدا می کنند و سیاستهای بخش ساختمان و صنعت در بحث تأمین انرژی تغییر و در نهایت به نتیجۀ خوبی منجر شود. یعنی فشار کمتری به شبکۀ سراسری وارد خواهد آمد و نتیجه این خواهد شد که با تأمین انرژی الکتریکی از منابعی مثل باد و سولار دیگر شاهد این خاموشیها نخواهیم بود.

انرژِی های نو **** انرژی های پاک

انرژی های پاک و ضرورت توسعه آن

 امروزه انرژی های نو همچون انرژی خورشیدی، بادی، آبی، بیوماس، بیوگاز وانرژی زمین گرمایی که از عمده ترین منابع انرژی های پاک هستند، به رغم ناشناخته ماندن، به سرعت درحال گسترش و نفوذ است و غفلت از آن، غیرقابل جبران خواهد بود.

..........

دسترسی کشورهای درحال توسعه به انواع منابع جدید انرژی، برای توسعه اقتصادی آنها اهمیت اساسی دارد و پژوهش های جدید نشان داده که بین سطح توسعه یک کشور و میزان مصرف انرژی آن، رابطه مستقیمی برقرار است. با توجه به ذخایر محدود انرژی فسیلی و افزایش سطح مصرف انرژی در جهان فعلی، دیگر نمی توان به منابع موجود انرژی متکی بود.

...........

نیروگاه سهموی خطی 250 کیلووات شیراز

........................................................

طبق آمارهای به ثبت رسیده طی 30 سال گذشته احتیاجات انرژی جهان به مقدار قابل ملاحظه ای افزایش یافته است. در سال 1960 مصرف انرژی جهان معادل 3/3Gtoe بوده است.در سال 1990 این رقم به 8/8Gtoe بالغ گردید ، که دارای رشد متوسط سالانه 3/3 درصد می باشد و در مجموع 166 در صد افزایش نشان می دهد و در حال حاضر مصرف انرژی جهان 10Gtoe/Year بوده و پیش بینی می شود این رقم در سالهای 2010 و 2020 به 12 و 14 Gtoe/Year افزایش یابد . این ارقام نشان می دهند که میزان مصرف انرژی جهان در قرن آینده بالا می باشد و بالطبع این سوال مهم مطرح می باشد که آیا منابع انرژی های فسیلی در قرنهای آینده، جوابگوی نیاز انرژی جهان برای بقا، تکامل و توسعه خواهند بودیا خیر؟

حداقل به دو دلیل عمده پاسخ این سوال منفی است و باید منابع جدید انرژی را جایگزین این منابع نمود. این دلایل عبارتند از:

محدودیت و در عین حال مرغوبیت انرژی های فسیلی چرا که این سوختها از نوع انرژی شیمیایی متمرکز بوده و مسلماً کاربردهای بهتر از احتراق دارند.

مسایل و مشکلات زیست محیطی بطوری که امروزه حفظ سلامت اتمسفر از مهمترین پیش شرطهای توسعه اقتصادی پایدار جهانی به شمار می آید. از این رو است که دهه های آینده بعنوان سالهای تلاش مشترک جامعه انسانی برای کنترل انتشار کربن، کنترل محیط زیست و در واقع تلاش برای تداوم انسان بر روی کره زمین خواهد بود.

بنابراین استفاده از منابع جدید انرژی به جای منابع فسیلی امری الزامی است. سیستمهای جدید انرژی در آینده باید متکی به تغییرات ساختاری و بنیادی باشد که در آن منابع انرژی بدون کربن نظیر انرژی خورشیدی و بادی و زمین گرمایی و کربن خنثی مانند انرژی بیوماس مورد استفاده قرار می گیرند.

بدون تردید انرژی های تجدیدپذیر با توجه به سادگی فن آوریشان در مقابل فن آوری انرژی هسته ای از یک طرف و نیز بدلیل عدم ایجاد مشکلاتی نظیر زباله های اتمی از طرف دیگر نقش مهمی در سیستمهای جدید انرژی در جهان ایفا می کنند.

در هر حال باید اذعان داشت که در عمل عوامل متعددی بویژه هزینه اولیه و قیمت تمام شده بالا، عدم سرمایه گذاری کافی برای بومی نمودن و بهبود کارآیی تکنولوژیهای مربوطه ، به حساب نیامدن هزینه های خارجی در معادلات اقتصادی، نبود سیاستهای حمایتی در سطح جهانی، منطقه ای و محلی، نفوذ و توسعه انرژی های نو را بسیار کند و محدود ساخته است. ولی پژوهشگران و صنعتگران همواره تلاش خود را جهت رفع این مشکلات مبذول می دارند.

بطور کلی عمده فعالیتهای مربوط به احداث پایلوتهای سازگار با محیط زیست با بکار بردن منابع انرژی های تجدیدپذیر و اجرای پروژه های مهندسی و انجام خدمات مشاوره ای و مدیریت بر طرحها، در چهار بخش ذیل متمرکز شده است:

**  انرژی های خورشیدی
**  انرژی باد و امواج
**  انرژی زمین گرمایی
**  فن آوری هیدروژن، پیل سوختی و زیست توده

که در اینجا به توضیح اجمالی هر یک می پردازیم:

.........................

1- انرژی خورشیدی

جالب است بدانید که تابش خورشید بزرگترین منبع تجدید پذیر انرژی روی کره زمین می باشد و اگر فقط یک درصد از صحراهای جهان با نیروگاه های حرارتی خورشیدی به کار گرفته شوند، همین مقدار برای تولید برق سالانه مورد تقاضای جهان کافی خواهد بود.

برای سود جستن از انرژی خورشیدی دو راه وجود دارد :
استفاده مستقیم از نور خورشیدو تبدیل آن به الکتریسیته از طریق سلولهای فتوولتائیک
استفاده مستقیم از انرژی خورشیدی و تبدیل آن به انواع انرژی های دیگر و یا استفاده مستقیم از آن (کاربردهای نیروگاهی و غیر نیروگاهی خورشیدی)

یک نیروگاه خورشیدی شامل تاسیساتی است که انرژی تابشی خورشید را جمع کرده و با متمرکز کردن آن، درجه حرارتهای بالا ایجاد می کند. انرژی جمع آوری شده از طریق مبدلهای حرارتی، توربین ژنراتورها و یا موتورهای بخار به انرژی الکتریکی تبدیل خواهد شد. نیروگاه های خورشیدی بر اساس نوع متمرکز کننده ها به سه دسته تقسیم می شوند:

*  نیروگاه سهموی خطی (Parabolic Trough Collectors)
*  نیروگاه دریافت کننده مرکزی(C.R.S)

*  نیروگاه دیش استرلینگ( این تکنولوژی در نیروگاه های خورشیدی مورد استفاده کمتری دارد و در کاربردهای غیر نیروگاهی بیشتر استفاده می شوند.)

..........................................................................

از انرژی حرارتی خورشید علاوه بر استفاده نیروگاهی، می توان در زمینه های زیر بصورت صنعتی، تجاری و خانگی استفاده کرد:

* گرمایش آب مصرفی( آب گرمکنهای خورشیدی برای منارل، ساختمانها، کارخانجات و استخرها)

* گرمایش فضای داخلی ساختمانها

* سرمایش فضای داخلی ساختمانها و یخچالهای خورشیدی

* آب شیرین کنهای خورشیدی (در اندازه های خانگی و صنعتی)
* خشک کنهای خورشیدی ( برای خشک کردن مواد غذایی و محصولات کشاورزی)
* خوراک پزهای خورشیدی

....................................

2- انرژی باد و امواج
به منظور شناخت دقیق محدودیتها، موانع و امکانات موجود در جهت استفاده از منابع انرژی در کشور، ضرورری است .میزان بهره برداری از پتانسیلهای موجود انرژی و روند تحولات حاملهای انرژیهای تجدیدپذیر در کشور نیز به روش علمی و دقیق محاسبه و ارزیابی گردد.

کشور ایران از لحاظ منابع مختلف انرژی یکی از غنی ترین کشورهای جهان محسوب می گردد، چرا که از یک سو دارای منابع گسترده سوختهای فسیلی و تجدید ناپذیر نظیر نفت و گاز است و از سوی دیگر دارای پتانسیل فراوان انرژیهای تجدید پذیر از جمله باد می باشد.

با توسعه نگرشهای زیست محیطی وراهبردهای صرفه جویانه در بهره برداری از منابع انرژیهای تجدید ناپذیر، استفاده از انرژی باد در مقایسه با سایر منابع انرژی مطرح در بسیاری از کشورهای جهان رو به فزونی گذاشته است. استفاده از تکنولوژی توربینهای بادی به دلایل زیر می تواندیک انتخاب مناسب در مقایسه با سایر منابع انرژی تجدید پذیر باشد.

*  قیمت پایین توربینهای برق بادی در مقایسه با دیگر صور انرژیهای نو
*  کمک در جهت ایجاد اشتغال در کشور
*  عدم آلودگی محیط زیست در کشورهای پیشرفته

نظیر آلمان، دانمارک، آمریکا،اسپانیا، انگلستان، و بسیاری کشورهای دیگر، توربینهای بادی بزرگ و کوچک ساخته شده است و برنامه هایی نیز جهت ادامه پژوهشها و استفاده بیشتر از انرژی باد جهت تولید برق در واحدهایی با توان چند مگاواتی مورد مطالعه می باشد.

در ایران نیز با توجه به وجود مناطق بادخیز طراحی و ساخت آسیابهای بادی از 2000 سال پیش از میلاد مسیح رایج بوده و هم اکنون نیز بستر مناسبی جهت گسترش بهره برداری از توربینهای بادی فراهم می باشد.مولدهای برق بادی می تواند جایگزین مناسبی برای نیروگاه های گازی و بخاری باشند.

مطالعات و محاسبات انجام شده در زمینه تخمین پتانسیل انرژی باد در ایران نشان داده اند که تنها در 26 منطقه از کشور( شامل بیش از 45 سایت مناسب) میزان ظرفیت اسمی سایتها، با در نظر گرفتن یک راندمان کلی 33%، در حدود 6500 مگاوات می باشد و این در شرایطی است که ظرفیت اسمی کل نیروگاه های برق کشور، (در حال حاضر) 34000 مگاوات می باشد.

در توربینهای بادی، انرژی جنبشی باد به انرژی مکانیکی و سپس به انرژی الکتریکی تبدیل می گردد.

استفاده فنی از انرژی باد وقتی ممکن است که متوسط سرعت باد در محدوده 5/ الی 25/ باشد. پتانسیل قابل بهره برداری انرژی باد در جهان 110 اگاژول (هر اگاژول معادی 1018ژول) برآورد گردیده است که از این مقدار 40 مگاوات ظرفیت نصب شده تا اواخر سال 2003 میلادی(1382 ه.ش.) در جهان می باشد.

از مزایای استفاده از این انرژی عدم نیاز توربین بادی به سوخت، تامین بخشی از تقاضاهای انرژی برق، کمتر بودن نسبی انرژی باد نسبت به انرژی فسیلی در بلند مدت، تنوع بخشیدن به منابع انرژی و ایجاد سیستم پایدار انرژی، قدرت مانور زیاد در بهره برداری( از چند وات تا چندین مگاوات) ، عدم نیاز به آب و نداشتن آلودگی محیط زیست می باشد.

توربین 600 کیلو وات واقع در روستای بابائیان منجیل

..........................................................................

توربینهای بادی کوچک

از توربینهای بادی کوچک جهت تامین برق جزیره های مصرف و یا مناطقی که تامین برق از طریق شبکه سراسری برق مشکل می باشد استفاده می شود. این توربینها تا قدرت 10 کیلووات توان تولید برق را دارا می باشند.

توربینهای بادی متوسط

عموماً تولید این توربینها بین 250-10 کیلووات است. از این توربینها جهت تامین مصارف مسکونی، تجاری، صنعتی و کشاورزی استفاده می شود.

توربینهای بادی بزرگ( مزارع بادی)

این نوع توربینها معمولاً شامل چند توربین بادی متمرکز با توان تولیدی 250 کیلووات به بالا می باشند که به صورت متصل به شبکه و یا جدا از شبکه طراحی می گردند.

..................................

3- انرژی زمین گرمایی

مرکز زمین( به عمق تقریبی 6400 کیلومتر)که در حدود 4000 درجه سانتیگراد حرارت دارد، به عنوان یک منبع حرارتی عمل نموده و موجب تشکیل و پیدایش مواد مذاب با درجه حرارت 650 تا 1200 درجه سانتیگراد در اعماق 80 تا 100 کیلومتری از سطح زمین می گردد.

.

بطورمیانگین میزان انتشار این حرارت از سطح زمین که فرایندی مستمر است معادل 82 میلی وات در واحد سطح است که با در نظر گرفتن مساحت کل سطح زمین(10*1/5 متر مربع) ، مجموع کل اتلاف حرارت از سطح آن، برابر با 42 ملیون مگاوات است.

.

در واقع این میزان حرارت غیر عادی، عامل اصلی پدیده های زمین شناسی از جمله فعالیتهای آتشفشانی، ایجاد زمین لرزه ها، پیدایش رشته کوه ها( فعالیتهای کوه زایی) و همچنین جابجایی صفحات تکتونیکی می باشد که کره زمین را به یک سیستم دینامیک تبدیل نموده و پیوسته آن را تحت تغییرات گوناگون قرار می دهد.

امروزه با بهره گیری از فنآوریهای موجود، تنها بخش کوچکی از این منبع سرشار مهار شده و بطور اقتصادی قابل بهره برداری است.

بنابراین انرژی زمین گرمایی، همان انرژی حرارتی قابل استحصال از پوسته جامد زمین است. انرژی زمین گرمایی بر خلاف سایر انرژی های تجدیدپذیر منشاء یک انرژی پایدار با فاکتور دسترسی 100% است که بطور شبانه روزی در طول سال قابل بهره برداری است.

.

.

.

خروج بخار از یک چاه زمین گرمایی

.............................................

از انرژی زمین گرمایی در دو بخش کاربردهای نیروگاهی( غیر مستقیم) و غیر نیروگاهی ( مستقیم) استفاده می شود. تولید برق از منابع زمین گرمایی هم اکنون در22 کشور جهان صورت میگیرد که مجموع قدرت اسمی کل نیروگاههای تولید برق از این انرژی بیش از 8000 مگاوات می باشد. این در حالی است که بیش از 64 کشور جهان نیز با مجموع ظرفیت نصب شده بیش از 15000 مگاوات حرارتی از این منبع انرژی در کاربردهای غیر نیروگاهی بهره برداری می نمایند.

 نیروگاه زمین گرمایی تبخیر آنی

در این نیروگاه ها سیالی که معمولاً به حالت دوفاز مایع و بخار از اعماق زمین واز طریق چاه های زمین گرمایی استخراج می شود به مخزن جدا کننده هدایت شده و بدینوسیله فاز بخار از فاز مایع جدا می شود.

بخار جدا شده وارد توربین شده و باعث چرخش پره های توربین می شود.پره ها نیز به نوبه خود محور توربین و در نتیجه محور ژنراتور رابه حرکت وا می دارند که باعث بوجود آمدن قطبهای مثبت و منفی در ژنراتور شده و در نتیجه برق تولید می شود.

نیروگاه زمین گرمایی با چرخه دو مداره(باینری)

در این نوع نیروگاه ها نیاز به مخزن جداکننده در تجهیزات نیروگاه وجود ندارد زیراآب گرم استخراج شده وارد مبدل حرارتی شده و حرارت خود را به سیال عامل دیگری که معمولاً ایزوپنتان می باشد و نقطه جوش پایینتری نسبت به آب دارد منتقل میکند. در این فرآیند ایزوپنتان به بخار تبدیل شده و به توربین منتقل می شود که در اینجا توربین و ژنراتور طبق توضیحات فوق می توانند برق تولید کنند.

 از کاربردهای مستقیم انرژی زمین گرمایی میتوان به مواردی همچون احداث مراکز آب درمانی و تفریحی-توریستی ، گرمایش انواع گلخانه، احداث مراکز پرورش آبزیان و طیور، پیش گیری از یخ زدگی معابر در فصل سرما، تامین گرمایش و سرمایش ساختمانها توسط پمپهای حرارتی زمین گرمایی اشاره نمود.

.........................................................................

 4- فن آوری هیدروژن، پیل سوختی و زیست توده

 صرف گسترده و کلان انرژی حاصل از سوختهای فسیلی اگرچه رشد سریع اقتصادی جوامع پیشرفته صنعتی را به همراه داشته است اما بواسطه انتشار مواد آلاینده حاصل از احتراق و افزایش دی اکسید کربن در جو و پیامدهای آن، جهان را با تغییرات روز افزونی آماده ساخته است که افزایش دمای زمین، تغییرات آب و هوایی، بالا آمدن سطح آب دریاها و در نهایت تشدید منازعات بین المللی از جمله این پیامدها محسوب می شوند. از سوی دیگر اتمام قریب الوقوع منابع فسیلی و پیش بینی افزایش قیمتها بیش از پیش بر اهمیت و لزوم جایگزینی سیستم انرژی فعلی اهمیت دارد.

در سال 1997 میلادی کنوانسیون تغییرات آب و هوایی با هدف تثبیت غلظت گازهای گلخانه ای در اتمسفر، پروتکل کیوتو را مطرح نمود که به موجب این پروتکل کشورهای صنعتی ملزم به کاهش انتشار گازهای گلخانه ای شده اند و هدف اصلی از این کنوانسیون دستیابی به تثبیت غلظت گازهای گلخانه ای در اتمسفر تا سطحی است که مانع تداخل خطرناک فعالیتهای بشری با سیستم آب و هوایی گردد و چنین سطحی در چهارچوب زمانی مناسب قابل اجرا خواهد بود تا اکوسیستمها بطور طبیعی خود را با تغیییر آب و هوایی تطبیق دهند و اطمینان حاصل شود که امنیت غذایی تهدید نمی شود و توسعه اقتصادی بطور پایدار ایجاد می گردد.

از سوی دیگر مجموعه انرژیهای تجدید پذیر روز به روز سهم بیشتری را در سیستم تامین انرژی جهان بعهده می گیرد؛ لذا در برنامه ها و سیاستهای بین المللی، نقش مهمی به منابع تجدید پذیر انرژی محول گردیده است.

.

.

.

اما سازگار نمودن این منابع با سیستم فعلی مصرف انرژی جهانی هنوز با مشکلاتی همراه است که بررسی و حل آنها حجم وسیعی از تحقیقات علمی جهان را در دهه های اخیر به خود اختصاص داده است.

تقریباً همه منابع انرژی تجدید پذیر بصورت تناوبی در دسترس هستند و بخودی خود قابل حمل یا ذخیره سازی نیستند و به همین دلیل نمی توانند بصورت سوخت به ویژه در حمل و نقل مورد استفاده قرار گیرند.

سوختهای پاک دارای خواص فیزیکی و شیمیایی هستند که آنها را پاکتر از بنزین با ساختار و ترکیب فعلی در عمل احتراق می نمایند. این سوختها در حین احتراق مواد آلاینده کمتری تولید می کنند، در ضمن استفاده از این سوختها شدت افزایش و انباشته شدن دی اکسید کربن که موجب گرم شدن زمین می گردد را نیز کاهش می دهد.

هیدروژن بعنوان یک سوخت پاک می تواند جایگزین مناسبی برای سایر سوختهای متداول گردد و در آینده بعنوان یک حامل انرژی مطرح گردد. فراوانی سهولت تولید از آب، مصرف تقریباً منحصر بفرد و سودمندی زیست محیطی ذاتی هیدروژن از جمله ویژگیهایی است که آنرا در مقایسه با سایر گزینه های مطرح سوختی متمایز می کند.

هیدروژن را می توان با استفاده از انواع منابع انرژی اولیه تولید کرد و در تمام موارد و کاربردهای سوختهای فسیلی مورد استفاده قرار داد.

هیدروژن به ویژه منابع تجدید پذیر انرژی را تکمیل می کند و آنها را در هر محل و هر زمان، بصورت مناسبی در دسترس قرار داده و در اختیار مصرف کننده می گذارد. سیستم انرژی هیدروژنی بدلیل استقلال از منابع اولیه انرژی، سیستمی دائمی، پایدار، فنا ناپذیر، فراگیر و تجدید پذیر می باشد. از اینرو پیش بینی می شود که در آینده ای نه چندان دور، تولید و مصرف هیدروژن به عنوان حامل انرژی به سراسر اقتصاد جهانی سرایت کرده و اقتصاد هیدروژن تثبیت شود.

معرفی سوختهای جایگزین و مطالعه در خصوص امکان استفاده و بهره برداری از آنها با توجه به ملاحظات فنی-اقتصادی و منابع گسترده موجود در ایران، همچنین بدلیل روند رو به رشد مصرف سوختهای مایع هیدروکربوری در کشور که هر ساله موجب ضرر و زیان هنگفت به بودجه عمومی و محیط زیست کشور می شود، از اهمیت قابل توجهی برخوردار گردیده است.

...................................................................................................................................

انرژی خورشیدی

مقدمه
 
خورشید منبع عظیم انرژی بلکه سرآغاز حیات و منشاء تمام انرژیهای دیگر است. در حدود ۶۰۰۰ میلیون سال از تولد این گوی آتشین می‌گذرد و در هر ثانیه ۲/۴ میلیون تن از جرم خورشید به انرژی تبدیل می‌شود. با توجه به وزن خورشید که حدود ۳۳۳ هزار برابر وزن زمین است. این کره نورانی را می‌توان به‌عنوان منبع عظیم انرژی تا ۵ میلیارد سال آینده به حساب آورد.

خورشید از گازهایی نظیر هیدروژن (۸/۸۶ درصد) هلیوم (۳ درصد) و ۶۳ عنصر دیگر که مهم‌ترین آنها اکسیژن، کربن، نئون و نیتروژن است تشکیل شده‌است.

میزان دما در مرکز خورشید حدود ۱۰ تا ۱۴ میلیون درجه سانتیگراد می‌باشد که از سطح آن با حرارتی نزدیک به ۵۶۰۰ درجه و به صورت امواج الکترو مغناطیسی در فضا منتشر می‌شود.

زمین در فاصله ۱۵۰ میلیون کیلومتری خورشید واقع است و ۸ دقیقه و ۱۸ ثانیه طول می‌کشد تا نور خورشید به زمین برسد. بنابراین سهم زمین در دریافت انرژی از خورشید میزان کمی از کل انرژی تابشی آن می‌باشد. حتی سوختهای فسیلی ذخیره شده در زمین، انرژیهای باد، آبشار، امواج دریاها و بسیاری موارد دیگر از جمله نتایج همین انرژی دریافتی زمین از خورشید می‌باشد.

انرژی خورشید به طور مستقیم یا غیر مستقیم می‌تواند دیگر اشکال انرژی تبدیل شود، همانند گرما و الکتریسیته . موانع اصلی استفاده از انرژی خورشیدی شامل متغیر و متناوب بودن میزان انرژی و توزیع بسیار وسیع آن است.

انرژی خورشید برای حرارت آب، استفاده دینامیکی، حرارت فضایی ساختمانها، خشک کردن تولیدات کشاورزی و تولید انرژی الکتریسیته مورد استفاده قرار می‌گیرد .


در سال ۱۸۳۰ ستاره شناس انگلیسی به نام جان هرشل John Herschel یک جعبه جمع آوری خورشیدی را برای پختن غذا در طول یک سفر در افریقا استفاده کرد .

کاربردهای الکتریکی فتوو لتایک‌ها را آزمایش می‌کنند یک فرایند که توسط آن انرژی نور خورشید به طور مستقیم به الکتریسیته تبدیل می‌شود . الکتریسیته می‌تواند به طور مستقیم از انرژی خورشید تولید شود و ابزارهای فتوولتایک استفاده کند یا به طور غیر مستقیم از ژنراتورهای بخار ذخایر حرارتی خورشیدی را برای گرما بخشیدن به یک سیال کاربردی مورد استفاده قرار می‌دهند .

انرژی فتو ولتاتیک

انرژی فتو ولتایک تبدیل نور خورشید به الکتریسیته از طریق یک سلول فتو ولتاتیک (pvs) می‌باشد، که بطور معمول یک سلول خورشیدی نامیده می‌شود. سلول خورشیدی یک ابزار غیر مکانیکی است که معمولاً از آلیاژ سیلیکون می‏شود.

نور خورشید از فوتونها یا ذرات انرژی خورشیدی ساخته شده‌است. این فوتونها که مقادیر متغیر انرژی را شامل می‌شوند، درست مشابه با طول موجهای متفاوت طیفهای نوری هستند.

وقتی فوتونها به یک سلول فتو ولتاتیک بر خورد می‌کنند، ممکن است منعکس شوند، مستقیم از میان آن عبور کنند و یا جذب شوند. فقط فوتونهای جذب شده انرژی را برای تولید الکتریسیته فراهم می‌کنند .وقتی که نور خورشید کافی یا انرژی توسط جسم نیمه رسانا جذب شود، الکترونها از اتم‌های جسم جدا می‌شوند. (به دلیل اینکه آخرین الکترون یک اتم با گرفتن انرزی فوتون به لایه بالاتر رفته و میتواند از میدان پروتون خلاص شده و آزادانه در نیمه رسانا حرکت کند.)

رفتار خاص سطح جسم در طول ساختن باعث می‌شود سطح جلویی سلول که برای الکترون‌های آزاد بیشتر پذیرش یابد. بنا براین الکترون‌ها بطور طبیعی به سطح مهاجرت می‌کنند.

زمانی که الکترون‌ها موقعیت n را ترک می‌کنند، سوراخ‌هایی شکل می‌گیرد. تعداد الکترونها زیاد بوده و هر کدام یک بار منفی را حمل می‌کنند و به طرف جلو سطح سلول پیش می‌روند، در نتیجه عدم توازون بار بین سلولهای جلویی وسطوح عقبی یک پتانسیل ولتاژ شبیه قطب‌های مثبت ومنفی یک باطری ایجاد می‌شود.

وقتی که دو سطح از میان یک راه داخلی مرتبط می‌شود، الکتریسیته جریان می‌یابد.

سلول فتو ولتاتیک قاعده بلوک ساختمان یک سیستم PV است.

سلولهای انفرادی می‌توانند در اندازه‌هایی از حدود cm ۱ تا cm۱۰ از این سو به آن سو متغیر باشند .

با این وجود، توان ۱یا ۲ وات تولید می‌کند، که برای بیشتر کار بردها این مقدار از انرژی کافی نیست. برای اینکه بازده انرژی را افزایش دهیم، سلولها بطور الکتریکی به داخل هوای بسته یک مدول سخت مرتبط می‌شود .

مدولها می‌توانند بیشتر برای شکل گیری یک آرایش مرتبط شوند.

اصطلاح آرایش به کل صفحه انرژی اشاره می‌کند، اگر چه آن از یک یا چند هزار مدول ساخته شده باشد، آن تعداد مدولهای مورد نیاز می‌توانند بهم مرتبط شوند برای اینکه اندازه آرایش مورد نیاز (تولید انرژی) را تشکیل دهند. اجرای یک آرایش فتو ولتاتیک به انرژی خورشید وابسته‌است .

شرایط آب وهوایی (همانند ابر و مه )تاثیر مهمی روی انرزی خورشیدی دریافت شده توسط یک آرایش pv و در عوض، اجرایی آن دارد .بیشتر تکنولوژی مدول‌های فتو ولتاتیک در حدود ۱۰ درصد موثر هستند در تبدیل انرژیخورشید با تحقیق بیشتر مرتبط شوند برای اینکه این کار را به ۲۰ درصدافزایش دهند.

سلولهای pv که در سال ۱۹۵۴ توسط تحقیقات تلفنی بل bell کشف شد حساسیت یک آب سیلیکونی حاضر به خورشید را به طور خاصی آزمایش کرد .ابتدا در گذشته در دهه ۱۹۵۰،pvs برای تامین انرژی قمرهای فضا در یک مورد استفاده قرار گرفتند.

موفقیت pvs در فضا کار بردهای تجاری برای تکنو لوژی pvs تولید کرد .ساده‌ترین سیستم‌های فتو ولتاتیک انرژی تعداد زیادی از ماشین حساب‌های کوچک و ساعتهای مچی که روزانه مورد استفاده قرار می گیرد را تأمین می کند.

بیشتر سیستم‌های پیچیده الکتریسیته را برای پمپاژ آب، انرژی ابزارهای ارتباطی، وحتی فراهم کردن الکتریسیته برای خانه هایمان فراهم می‌کنند .

تبدیل فتو ولتاتیک به چندین دلیل مفید است .تبدیل نور خورشیدبه الکتریسیته مستقیم است، بنابراین سیستم‌های تولید کننده مکانیکی به حجم زیادی لازم نیستند .خصوصیت مدولی انرژی فتو ولتاتیک اجازه می‌دهد به طور سریع آرایش‌ها در هر اندازه مورد نیاز یا اجازه داده شده نصب شوند .

همچنین، تاثیر محیطی یک سیستم فتو ولتاتیک حد اقل است، آب را برای سیستم نیاز ندارد پختن و تولید محصول فرعی نیست .سلولهای فتوولتاتیک، همانند باتریها، جریان مستقیم (dc)را تولید می‌کنند که به طور عمومی برای برای راههای کوچکی مورد استفاده‌است (ابزار الکترونیک).وقتی که جریان مستقیم از سلولهای فتوولتاتیک برای کاربردهای تجاری یا لحیم کردن کار بردهای الکتریکی استفاده می‌شود . راندمان سلولهای فتوولتایک در سال 2010 حدود 17% میباشد و توان آن در تابش مستقیم آفتاب (1000 وات بر متر مربع) به ازای هر متر مربع حدود 170 وات است.

شبکه‌های الکتریکی بایستی به جریان متناوب (AC)برای استفاده تبدیل کننده‌ها تبدیل شوند، Inverterها ابزارهایی هستند که جریان مستقیم را به جریان متناوب تبدیل می‌کنند. به طور تاریخی PVS در جاهای دور برای تولید الکتریسیته بکار گرفته شده‌است. با این وجود یک بازار برای تولید از PVS را توزیع کنند ممکن است با بی نظمی قیمتهای تبدیل و توزیع همزمان با بی نظمی الکتریکی توسعه داده شود .

جایگزین ژنراتوهای کوچک مقیاس عددی در تغذیه کنندهای الکتریکی می‌توانند اقتصاد واعتبار سیستم توزیع را بهبود بخشد.

تاریخچه

شناخت انرژی خورشیدی و استفاده از آن برای منظورهای مختلف به زمان ماقبل تاریخ باز می‌گردد. شاید به دوران سفالگری، در آن هنگام روحانیون معابد به کمک جامهای بزرگ طلائی صیقل داده شده و اشعه خورشید، آتشدانهای محرابها را روشن می‌کردند. یکی از فراعنه مصر معبدی ساخته بود که با طلوع خورشید درب آن باز و با غروب خورشید درب بسته می‌شد.

ولی مهم‌ترین روایتی که درباره استفاده از خورشید بیان شده داستان ارشمیدس دانشمند و مخترع بزرگ یونان قدیم می‌باشد که ناوگان روم را با استفاده از انرژی حرارتی خورشید به آتش کشید گفته می‌شود که ارشمیدس با نصب تعداد زیادی آئینه‌های کوچک مربعی شکل در کنار یکدیگر که روی یک پایه متحرک قرار داشته‌است اشعه خورشید را از راه دور روی کشتیهای رومیان متمرکز ساخته و به این ترتیب آنها را به آتش کشیده‌است. در ایران نیز معماری سنتی ایرانیان باستان نشان دهنده توجه خاص آنان در استفاده صحیح و مؤثر از انرژی خورشید در زمان‌های قدیم بوده‌است.

با وجود آنکه انرژی خورشید و مزایای آن در قرون گذشته به خوبی شناخته شده بود ولی بالا بودن هزینه اولیه چنین سیستمهایی از یک طرف و عرضه نفت و گاز ارزان از طرف دیگر سد راه پیشرفت این سیستمها شده بود تا اینکه افزایش قیمت نفت در سال ۱۹۷۳ باعث شد که کشورهای پیشرفته صنعتی مجبور شدند به مسئله تولید انرژی از راههای دیگر (غیر از استفاده سوختهای فسیلی) توجه جدی‌تری نمایند.

کاربردهای انرژی خورشید

در عصر حاضر از انرژی خورشیدی توسط سیستم‌های مختلف استفاده می‌شود که عبارت‌اند از:
استفاده از انرژی حرارتی خورشید برای مصارف خانگی، صنعتی و نیروگاهی.
تبدیل مستقیم پرتوهای خورشید به الکتریسیته بوسیله تجهیزاتی به نام فتوولتائیک.

استفاده از انرژی حرارتی خورشید

این بخش از کاربردهای انرژی خورشید شامل دو گروه نیروگاهی و غیر نیروگاهی می‌باشد.

کاربردهای نیروگاهی

تأسیساتی که با استفاده از آنها انرژی جذب شده حرارتی خورشید به الکتریسیته تبدیل می‌شود نیروگاه حرارتی خورشیدی نامیده می‌شود این تأسیسات بر اساس انواع متمرکز کننده‌های موجود و بر حسب اشکال هندسی متمرکز کننده‌ها به سه دسته تقسیم می‌شوند:
نیروگاههایی که گیرنده آنها آینه‌های سهموی ناودانی هستند
نیروگاه‌هایی که گیرنده آنها در یک برج قرار دارد و نور خورشید توسط آینه‌های بزرگی به نام هلیوستات به آن منعکس می‌شود. (دریافت کننده مرکزی)
نیروگاه‌هایی که گیرنده آنها بشقابی سهموی (دیش) می‌باشد

قبل از توضیح در خصوص نیروگاه خورشیدی بهتر است شرح مختصری از نحوه کارکرد نیروگاه‌های تولید الکتریسیته داده شود. بهتر است بدانیم در هر نیروگاهی اعم از نیروگاههای آبی، نیروگاههای بخاری و نیروگاههای گازی برای تولید برق از ژنراتورهای الکتریکی استفاده می‌شود که با چرخیدن این ژنراتورها برق تولید می‌شود. این ژنراتورهای الکتریکی انرژی دورانی خود را از دستگاهی بنام توربین تأمین می‌کنند. بدین ترتیب می‌توان گفت که ژنراتورها انرژی جنبشی را به انرژی الکتریکی تبدیل می‌کنند. تأمین کننده انرژی جنبشی ژنراتورها، توربین‌ها هستند توربینها انواع مختلف دارند در نیروگاههای بخاری توربینهایی وجود دارند که بخار با فشار و دمای بسیار بالا وارد آنها شده و موجب به گردش در آمدن پره‌های توربین می‌گردد. در نیروگاه‌های آبی که روی سدها نصب می‌شوند انرژی پتانسیل موجود در آب موجب به گردش در آمدن پره‌های توربین می‌شود.

بدین ترتیب می‌توان گفت در نیروگاههای آبی انرژی پتانسیل آب به انرژی جنبشی و سپس به الکتریکی تبدیل می‌شود، در نیروگاههای حرارتی بر اثر سوختن سوختهای فسیلی مانند مازوت، آب موجود در سیستم بسته نیروگاه داخل دیگ بخار (بویلر) به بخار تبدیل می‌شود و بدین ترتیب انرژی حرارتی به جنبشی و سپس به الکتریکی تبدیل می‌شود در نیروگاههای گازی توربینهایی وجود دارد که بطور مستقیم بر اثر سوختن گاز به حرکت درآمده و ژنراتور را می‌گرداند و انرژی حرارتی به جنبشی و سپس به الکتریکی تبدیل می‌شود. و اما در نیروگاههای حرارتی خورشیدی وظیفه اصلی بخش‌های خورشیدی تولید بخار مورد نیاز برای تغذیه توربینها است یا به عبارت دیگر می‌توان گفت که این نوع نیروگاهها شامل دو قسمت هستند:
سیستم خورشیدی که پرتوهای خورشید را جذب کرده و با استفاده از حرارت جذب شده تولید بخار می‌نماید.
سیستمی موسوم به سیستم سنتی که همانند دیگر نیروگاههای حرارتی بخار تولید شده را توسط توربین و ژنراتور به الکتریسیته تبدیل می‌کند.

نیروگاههای حرارتی خورشید از نوع سهموی خطی

در این نیروگاهها، از منعکس کننده‌هایی که به صورت سهموی خطی می‌باشند جهت تمرکز پرتوهای خورشید در خط کانونی آنها استفاده می‌شود و گیرنده به صورت لوله‌ای در خط کانونی منعکس کننده‌ها قرار دارد. در داخل این لوله روغن مخصوصی در جریان است که بر اثر حرارت پرتوهای خورشید گرم و داغ می‌گردد.

روغن داغ از مبدل حرارتی عبور کرده و آب را به بخار به مدارهای مرسوم در نیروگاههای حرارتی انتقال داده می‌شود تا به کمک توربین بخار و ژنراتور به توان الکتریکی تبدیل گردد.

برای بهره‌گیری بیشتر و افزایش بازدهی لوله دریافت کننده سطح آن را با اکسید فلزی که ضریب بالایی دارد پوشش می‌دهند و همچنین در محیط اطراف آن لوله شیشه‌ای به صورت لفاف پوشیده می‌شود تا از تلفات گرمایی و افت تشعشعی جلوگیری گردد و نیز از لوله دریافت کننده محافظت بعمل آید.

ضمناً بین این دو لوله خلاء بوجود می‌آوردند برای آنکه پرتوهای تابشی خورشید در تمام طول روز به صورت مستقیم به لوله دریافت کننده برسد.

در این نیروگاهها یک سیستم ردیاب خورشید نیز وجود دارد که بوسیله آن آینه‌های شلجمی دائماً خورشید را دنبال می‌کنند و پرتوهای آن را روی لوله دریافت کننده متمرکز می‌نمایند.

تغییرات تابش خورشید در این نیروگاهها توسط منبع ذخیره و گرمکن سوخت فسیلی جبران می‌شوند. در چند کشور نظیر ایالات متحده آمریکا – اسپانیا – مصر – مکزیک – هند و مراکش از نیروگاه‌های سهموی خطی استفاده شده‌است که این نیروگاهها یا در مرحله ساخت و یا در مرحله بهره‌برداری قرار دارند. در ایران نیز تحقیقات و مطالعاتی در زمینه این نیروگاهها انجام شده و پروژه یک نیروگاه تحقیقاتی با ظرفیت ۳۵۰ کیلووات توسط سازمان انرژیهای نو ایران در شیراز در حال انجام می‌باشد و انتظار می‌رود تا پایان سال ۸۳ به بهره‌برداری برسد.

کلیه مراحل مطالعاتی، طراحی و ساخت این نیروگاه به طور کامل توسط مختصصین و مهندسان ایرانی انجام می‌پذیرد.

بدیهی است که با افزایش ظرفیت فنی و علمی که در اثر اجرای پروژه نیروگاه خورشیدی شیراز عابد محققین مجرب ایرانی می‌شود ایران در زمره محدود کشورهای سازنده نیروگاه‌های خورشید از نو ع متمرکز کننده‌های سهموی خطی قرار خواهند گرفت.

نیروگاههای حرارتی از نوع دریافت کننده مرکزی

در این نیروگاه‌ها پرتوهای خورشیدی توسط مزرعه‌ای متشکل از تعداد زیادی آینه منعکس کننده بنام هلیوستات بر روی یک دریافت کننده که در بالای برج نسبتاً بلندی استقرار یافته‌است متمرکز می‌گردد. در نتیجه روی محل تمرکز پرتوها انرژی گرمایی زیادی بدست می‌آید که این انرژی بوسیله سیال عامل که داخل دریافت کننده در حرکت است، جذب می‌شود و بوسیله مبدل حرارتی به سیستم آب و بخار مرسوم در نیروگاه‌های سنتی منتقل شده و بخار فوق گرم در فشار و دمای طراحی شده برای استفاده در توربین ژنراتور تولید می‌گردد.

این سیال عامل در مبدلهای حرارتی در کنار آب قرار گرفته و موجب تبدیل آن به بخار با فشار و حرارت بالا می‌گردد. در برخی از سیستم‌ها سیال عامل آب است و مستقیماً در داخل دریافت کننده به بخار تبدیل می‌شود.

برای استفاده دائمی از این نوع نیروگاه در زمانی که تابش خورشید وجود ندارد مثلاً ساعات ابری یا شبها از سیستم‌های ذخیره کننده حرارت و یا احیاناً از تجهیزات پشتیبانی که ممکن است از سوخت فسیلی استفاده کنند جهت ایجاد بخار برای تولید برق کمک گرفته می‌شود.

مطالعات و تحقیقات در زمینه فناوری و سیستمهای این نیروگاه‌ها ادامه دارد و آزمایشگاهها و مؤسسات متعددی در سراسر دنیا در این زمینه فعالیت می‌کنند.

مطالعات ساخت اولین نیروگاه خورشیدی ایران از نوع دریافت کننده مرکزی توسط سازمان انرژیهای نو ایران و با کمک شرکتهای مشاور و سازنده داخلی با ظرفیت یک مگاوات و سیال عامل آب و بخار در طالقان جریان دارد. کلیه مطالعات اولیه و پتانسیل سنجی و طراحی نیروگاه به انجام رسیده و یک نمونه هلیوستات نیز ساخته شده‌است.

نیروگاه‌های حرارتی از نوع بشقابی

در این نیروگاهها از منعکس کننده‌هایی که به صورت شلجمی بشقابی می‌باشد جهت تمرکز نقطه‌ای پرتوهای خورشیدی استفاده می‌گردد و گیرنده‌هایی که در کانون شلجمی قرار می‌گیرند به کمک سیال جاری در آن انرژی گرمایی را جذب نموده و به کمک یک ماشین حرارتی و ژنراتور آن را به نوع مکانیکی و الکتریکی تبدیل می‌نماید.

دودکش‌های خورشیدی

روش دیگر برای تولید الکتریسیته از انرژی خورشید استفاده از برج نیرو یا دودکش‌های خورشیدی می‌باشد در این سیستم از خاصیت دودکش‌ها استفاده می‌شود به این صورت که با استفاده از یک برج بلند به ارتفاع حدود ۲۰۰ متر و تعداد زیادی گرم خانه‌های خورشیدی که در اطراف آن است هوای گرمی که بوسیله انرژی خورشیدی در یک گرمخانه تولید می‌شود و به طرف دودکش یا برج که در مرکز گلخانه‌ها قرار دارد، هدایت می‌شود.

این هوای گرم بعلت ارتفاع زیاد برج با سرعت زیاد صعود کرده و با عث چرخیدن پروانه و ژنراتوری که در پایین برج نصب شده‌است می‌گردد و بوسیله این ژنراتور برق تولید می‌شود هم اکنون یک نمونه از این سیستم در ۱۶۰ کیلومتری جنوب مادرید احداث گردیده که ارتفاع برج آن به ۲۰۰ متر می‌رسد.

مزایای نیروگاههای خورشیدی

نیروگاه‌های خورشیدی که انرژی خورشید را به برق تبدیل می‌کنند امید است در آینده با مزایای قاطعی که در برابر نیروگاه‌های فسیلی و اتمی دارند به خصوص اینکه سازگار با محیط زیست می‌باشند، مشکل برق بخصوص در دوران اتمام ذخائر نفت و گاز را حل نمایند. تأسیس و بکارگیری نیروگاه‌های خورشیدی آینده‌ای پر ثمر و زمینه‌ای گسترده را برای کمک به خودکفایی و قطع وابستگی کشور به صادرات نفت فراهم خواهد کرد. اکنون شایسته‌است که به ذکر چند مورد از مزایای این نیروگاه‌ها بپردازیم.

الف) تولید برق بدون مصرف سوخت

نیروگاه‌های خورشیدی نیاز به سوخت ندارند و برخلاف نیروگاه‌های فسیلی که قیمت برق تولیدی آنها تابع قیمت نفت بوده و همیشه در حال تغییر می‌باشد. در نیروگاه‌های خورشیدی این نوسان وجود نداشته و می‌توان بهای برق مصرفی را برای مدت طولانی ثابت نگهداشت.

ب) عدم احتیاج به آب زیاد

نیروگاه‌های خورشیدی بخصوص دودکشهای خورشیدی با هوای گرم احتیاج به آب ندارند لذا برای مناطق خشک مثل ایران بسیار حائز اهمیت می‌باشند. (نیروگاه‌های حرارتی سنتی هنگام فعالیت نیاز به آب مصرفی زیادی دارند).

پ) عدم آلودگی محیط زیست

نیروگاه‌های خورشیدی ضمن تولید برق هیچ‌گونه آلودگی در هوا ندارند و مواد سمّی و مضر تولید نمی‌کنند در صورتی که نیروگاه‌های فسیلی هوا و محیط اطراف خود را با مصرف نفت، گاز و یا زغال سنگ آلوده می‌کنند. نیروگاه‌های اتمی با تولید زباله‌های هسته‌ای خود که بسیار خطرناک و رادیواکتیو هستند محیط زندگی را آلوده می‌کنند و مشکلات عظیمی را برای ساکنین کره زمین به وجود می‌آورند.

ت) امکان تأمین شبکه‌های کوچک و ناحیه‌ای

نیروگاه‌های خورشیدی می‌توانند با تولید برق به شبکه سراسری برق نیرو برسانند و در عین امکان تأمین شبکه‌های کوچک ناحیه‌ای، احتیاج به تأسیس خطوط فشار قوی طولانی جهت انتقال برق ندارند و نیاز به هزینه زیاد احداث شبکه‌های انتقال نمی‌باشد.

ث) استهلاک کم و عمر زیاد

نیروگاه‌های خورشیدی بدلایل فنی و نداشتن استهلاک زیاد دارای عمر طولانی می‌باشند در حالی که عمر نیروگاه‌های فسیلی بین ۱۵ تا ۳۰ سال محاسبه شده‌است.

ج) عدم احتیاج به متخصص

نیروگاه‌های خورشیدی احتیاج به متخصص عالی ندارند و می‌توان آنها را بطور اتوماتیک بکار انداخت، در صورتی که در نیروگاه‌های اتمی وجود متخصصین در سطح عالی ضروری بوده و این دستگاهها احتیاج به مراقبتهای دائمی و ویژه دارند.

کاربردهای غیر نیروگاهی

کابردهای غیر نیروگاهی از انرژی حرارتی خورشید شامل موارد متعددی می‌باشد که اهم آنها عبارت‌اند از: آبگرمکن و حمام خورشیدی – سرمایش و گرمایش خورشیدی – آب شیرین کن خورشیدی – خشک کن خورشیدی – اجاق خورشیدی – کوره‌های خورشیدی و خانه‌های خورشیدی.

الف – آبگرمکن‌های خورشیدی و حمام خورشیدی

تولید آب گرم تهیه آب گرم بهداشتی در منازل و اماکن عمومی به خصوص در مکانهایی که مشکل سوخت رسانی وجود دارد استفاده کرد. چنانچه ظرفیت این سیستمها افزایش یابد می‌توان از آنها در حمامهای خورشیدی نیز استفاده نمود. تاکنون با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران تعداد زیادی آب گرمکن خورشیدی و چندین دستگاه حمام خورشیدی در نقاط مختلف کشور از جمله استان‌های خراسان – سیستان و بلوچستان و یزد نصب و راه اندازی شده‌است.

ب – گرمایش و سرمایش ساختمان و تهویه مطبوع خورشیدی

[[اولین خانه خورشیدی در سال ۱۹۳۹ساخته شد که در آن از مخزن گرمای فصلی برای بکارگیری گرمای آن در طول سال استفاده شده‌است.]] گرمایش و سرمایش ساختمانها با استفاده از انرژی خورشید، ایده تازه‌ای بود که در سالهای ۱۹۳۰ مطرح شد و در کمتر از یک دهه به پیشرفتهای قابل توجهی رسید. با افزودن سیستمی معروف به سیستم تبرید جذبی به سیستم‌های خورشیدی می‌توان علاوه بر آب گرم مصرفی و گرمایش از این سیستم‌ها در فصول گرما برای سرمایش ساختمان نیز استفاده کرد.

پ – آب شیرین کن خورشیدی

هنگامی که حرارت دریافت شده از خورشید با درجه حرارت کم روی آب شور اثر کند تنها آب تبخیر شده و املاح باقی می‌ماند.

سپس با استفاده از روشهای مختلف می‌توان آب تبخیر شده را تنظیم کرده و به این ترتیب آب شیرین تهیه کرد. با این روش می‌توان آب بهداشتی مورد نیاز در نقاطی که دسترسی به آب شیرین ندارند مانند جزایر را تأمین کرد.

آب شیرین کن خورشیدی در دو اندازه خانگی و صنعتی ساخته می‌شوند. در نوع صنعتی با حجم بالا می‌توان برای استفاده شهرها آب شیرین تولید کرد.

ت – خشک کن خورشیدی

خشک کردن مواد غذایی برای نگهداری آنها از زمانهای بسیار قدیم مرسوم بوده و انسان‌های نخستین خشک کردن را یک هنر می‌دانستند.

خشک کردن عبارت است از گرفتن قسمتی از آب موجود در مواد غذایی و سایر محصولات که باعث افزایش عمر انباری محصول و جلوگیری از رشد باکتریها می‌باشد. در خشک کن‌های خورشیدی بطور مستقیم و یا غیر مستقیم از انرژی خورشیدی جهت خشک نمودن مواد استفاده می‌شود و هوا نیز به صورت طبیعی یا اجباری جریان یافته و باعث تسریع عمل خشک شدن محصول می‌گردد. خشک کن‌های خورشیدی در اندازه‌ها و طرحهای مختلف و برای محصولات و مصارف گوناگون طراحی و ساخته می‌شوند.

ث – اجاقهای خورشیدی

دستگاههای خوراک پز خورشیدی اولین بار بوسیله شخصی بنام نیکلاس ساخته شد. اجاق او شامل یک جعبه عایق بندی شده با صفحه سیاهرنگی بود که قطعات شیشه‌ای درپوش آنرا تشکیل می‌داد اشعه خورشید با عبور از میان این شیشه‌ها وارد جعبه شده و بوسیله سطح سیاه جذب می‌شد سپس درجه حرارت داخل جعبه را به ۸۸ درجه افزایش می‌داد. اصول کار اجاق خورشیدی جمع آوری پرتوهای مستقیم خورشید در یک نقطه کانونی و افزایش دما در آن نقطه می‌باشد. امروزه طرحهای متنوعی از این سیستم‌ها وجود دارد که این طرحها در مکانهای مختلفی از جمله آفریقای جنوبی آزمایش شده و به نتایج خوبی نیز رسیده‌اند. استفاده از این اجاقها به ویژه در مناطق شرقی کشور ایران که با مشکل کمبود سوخت مواجه می‌باشند بسیار مفید خواهد بود....

ج – کوره خورشیدی

در قرن هجدهم نوتورا اولین کوره خورشیدی را در فرانسه ساخت و بوسیله آن یک تل چوبی را در فاصله ۶۰ متری آتش زد.

بسمر پدر فولاد جهان نیز حرارت مورد نیاز کوره خود را از انرژی خورشیدی تأمین می‌کرد. متداولترین سیستم یک کوره خورشیدی متشکل از دو آینه یکی تخت و دیگری کروی می‌باشد. نور خورشید به آینه تخت رسیده و توسط این آینه به آینه کروی بازتابیده می‌شود. طبق قوانین اپتیک هر گاه دسته پرتوی موازی محور آینه با آن برخورد نماید در محل کانون متمرکز می‌شوند به این ترتیب انرژی حرارتی گسترده خورشید در یک نقطه جمع می‌شود که این نقطه به دماهای بالایی می‌رسد. امروزه پروژه‌های متعددی در زمینه کوره‌های خورشید در سراسر جهان در حال طراحی و اجراء می‌باشد.

چ – خانه‌های خورشیدی

ایرانیان باستان از انرژی خورشیدی برای کاهش مصرف چوب در گرم کردن خانه‌های خود در زمستان استفاده می‌کردند. آنان ساختمانها را به ترتیبی بنا می‌کردند که در زمستان نور خورشید به داخل اتاقهای نشیمن می‌تابید ولی در روزهای گرم تابستان فضای اتاق در سایه قرار داشت. در اغلب فرهنگ‌های دیگر دنیا نیز می‌توان نمونه‌هایی از این قبیل طرحها را مشاهده نمود. در سالهای بین دو جنگ جهانی در اروپا و ایالات متحده طرحهای فراوانی در زمینه خانه‌های خورشیدی مطرح و آزمایش شد. از آن زمان به بعد تحول خاصی در این زمینه صورت نگرفت. حدود چند سالی است که معماران بطور جدی ساخت خانه‌های خورشیدی را آغاز کرده‌اند و به دنبال تحول و پیشرفت این تکنولوژی به نتایج مفیدی نیز دست یافته‌اند مثلاً در ایالات متحده در سال ۱۸۹۰ به تنهایی حدود ۱۰ تا ۲۰ هزار خانه خورشیدی ساخته شده‌است. در این گونه خانه‌ها سعی می‌شود از انرژی خورشید برای روشنایی – تهیه آب گرم بهداشتی – سرمایش و گرمایش ساختمان استفاده شود و با بکار بردن مصالح ساختمانی مفید از اتلاف گرما و انرژی جلوگیری شود.

در ایران نیز پروژه ساخت اولین ساختمان خورشیدی واقع در ضلع شمالی دانشگاه علم و صنعت و به منظور مطالعه و پژوهش در خصوص بهینه سازی مصرف انرژی و امکان بررسی روشهای استفاده از انواع انرژیهای تجدیدپذیر به ویژه انرژی خورشیدی اجرا گردیده‌است.

سیستمهای فتوولتاییک

به پدیده‌ای که در اثر تابش نور بدون استفاه از مکانیزم‌های محرک، الکتریسیته تولید کند پدیده فتوولتائیک و به هر سیستمی که از این پدیده‌ها استفاده کند سیستم فتوولتائیک گویند. سیستم‌های فتوولتائیک یکی از پر مصرف‌ترین کاربرد انرژی‌های نو می‌باشند و تاکنون سیستم‌های گوناگونی با ظرفیت‌های مختلف (۵/۰ وات تا چند مگاوات) در سراسر جهان نصب و راه اندازی شده‌است و با توجه به قابلیت اطمینان و عملکرد این سیستم‌ها هر روزه بر تعداد متقاضیان آنها افزوده می‌شود. از سری و موازی کردن سلولهای آفتابی می‌توان به جریان و ولتاژ قابل قبولی دست یافت. در نتیجه به یک مجموعه از سلولهای سری و موازی شده پنل (Panel) فتوولتائیک می‌گویند. امروزه اینگونه سلولها عموماً از ماده سیلیسیم تهیه می‌شود و سیلیسیم مورد نیاز از شن و ماسه تهیه می‌شود که در مناطق کویری کشور، به فراوانی یافت می‌گردد. بنابراین از نظر تأمین ماده اولیه این سلولها هیچگونه کمبودی در ایران وجود ندارد. سیستمهای فتوولتائیک را می‌توان بطور کلی به دو بخش اصلی تقسیم نمود که بطور خلاصه به توضیح آنها می‌پردازیم.


۱ – پنلهای خورشیدی:

این بخش در واقع مبدل انرژی تابشی خورشید به انرژی الکتریکی بدون واسطه مکانیکی می‌باشد. این بخش در واقع کلیه مشخصات سیستم را کنترل کرده وتوان ورودی پنلها را طبق طراحی انجام شده و نیاز مصرف کننده به بار یا باتری تزریق و کنترل می‌کند. لازم به ذکر است که در این بخش مشخصات و عناصر تشکیل دهنده با توجه به نیازهای بار الکتریکی و مصرف کننده و نیز شرایط آب و هوایی محلی تغییر می‌کند.

۲ – مصرف کننده یا بار الکتریکی:

با توجه به خروجی DC پنلهای فتوولتائیک، مصرف کننده می‌تواند دو نوع DC یا AC باشد، همچنین با آرایشهای مختلف پنلهای فتوولتائیک می‌توان نیاز مصرف کنندگان مختلف را با توانهای متفاوت تأمین نمود. با توجه به کاهش روز افزون ذخائر سوخت فسیلی و خطرات ناشی از بکارگیری نیروگاههای اتمی، گمان قوی وجود دارد که در آینده‌ای نه چندان دور سلولهای خورشیدی به انرژی برق به‌عنوان جایگزین مناسب و بی خطر برای سوختهای فسیلی و نیروگاههای اتمی توسط بشر بکار گرفته شود.

مصارف و کاربردهای فتوولتائیک
مصارف فضانوردی و تأمین انرژی مورد نیاز ماهواره‌ها جهت ارسال پیام

روشنایی خورشیدی:

در حال حاضر روشنایی خورشیدی بالاترین میزان کاربرد سیستم‌های فتوولتائیک را در سراسر جهان دارد و سالانه دهها هزار نمونه از این سیستم در سراسر جهان نصب و راه اندازی می‌گردد، مانند برق جاده‌ها و تونلها بخصوص در مناطقی که به شبکه برق دسترسی ندارند، تأمین برق پاسگاههای مرزی که دور از شبکه برق هستند، تأمین برق مناطقی شکاربانی و مناطق حفاظت شده نظیر جزیره‌های دور افتاده که جنبه نظامی دارند.

سیستم تغذیه کننده یک واحد مسکونی:

انرژی مورد نیاز کلیه لوازم برقی منازل (شهری و روستایی) و مراکز تجاری را می‌توان با استفاده از پنلهای فتوولتائیک و سیستمهای ذخیره کننده و کنترل نسبتاً ساده، تأمین نمود.

سیستم پمپاژ خورشیدی:

سیستم پمپهای فتوولتائیک قابلیت استحصال آب از چاهها، قنوات، چشمه‌ها، رودخانه‌ها و ….. را جهت مصارف متنوعی دارا می‌باشد.

سیستم تغذیه کننده ایستگاههای مخابراتی و زلزله نگاری:

اغلب ایستگاههای مخابراتی و یا زلزله نگاری در مکانهای فاقد شبکه سراسری و سخت‌گذر و یا در محلی که احداث پست فشار قوی به فشار ضعیف و تأمین توان الکتریکی ایستگاه مذکور صرفه اقتصادی و حفاظت الکتریکی ندارد نصب شده‌اند.
ماشین حساب، ساعت، رادیو، ضبط صوت و وسایل بازی کودکانه یا هر نوع وسیله‌ای که تاکنون با باطری خشک کار می‌کرده‌است یکی دیگر از کاربردهای این سیستم می‌باشد.

مثلاً ژاپن در سال ۱۹۸۳ حدود ۳۰ میلیون ماشین حساب خورشیدی تولید کرده‌است که سلولهای خورشیدی بکار گرفته در آنها مساحتی حدود ۰۰۰/۲۰ متر مربع و توان الکتریکی معادل ۵۰۰ کیلووات داشته‌اند.

نیروگاههای فتوولتائیک:

هم‌زمان با استفاده از سیستم‌های فتوولتائیک در بخش انرژی الکتریکی مورد نیاز ساختمانها اطلاعات و تجربیات کافی جهت احداث واحدهای بزرگ‌تر حاصل گردید و همه اکنون در بسیاری از کشورهای جهان نیروگاه فتوولتائیک در واحدهای کوچک و بزرگ و به صورت اتصال به شبکه و یا مستقل از شبکه نصب و راه اندازی شده‌است ولی این تأسیسات دارای هزینه ساخت، راه اندازی و نگهداری بالایی می‌باشند که فعلاً مقرون به صرفه و اقتصادی نیست.

یخچالهای خورشیدی:

از یخچالهای خورشیدی جهت سرویس دهی و ارائه خدمات بهداشتی و تغذیه‌ای در مناطق دور افتاده و سخت‌گذر استفاده می‌گردد. عملکرد مناسب یخچالهای خورشیدی تا حدی بوده‌است که در طی ۵ سال گذشته بیش از ۱۰۰۰۰ یخچال خورشیدی برای کاربردهای بهداشتی و درمانی در سراسر آفریقا راه اندازی شده‌است.

سیستم تغذیه کننده پرتابل یا قابل حمل:

قابلیت حمل و نقل و سهولت در نصب و راه اندازی از جمله مزایای این سیستم‌ها می‌باشد بازده توان این سیستم‌ها از ۱۰۰ وات الی یک کیلو وات تعریف شده‌است. از جمله کاربردهای آن می‌توان به تأمین برق اضطراری در مواقع بروز حوادث غیر مترقبه، سیستم تغذیه کننده یک چادر عشایری و کمپ‌های جنگلی اشاره نمود.