عوامل تاثیر گذار بر کاهش جمعیت فوک خزری

دریای خزر

دریای خزر بزرگترین بدنه آبی محصور در خشکی است که دارای وسعت سطحی 436 هزار کیلومتر مربع است. تنوع زیستی دریای خزر ناشی از تاریخ طولانی و انزوای جغرافیایی آن است. تعداد جانوران آبزی بومی، که بیش از 300 گونه است، بسیارچشم گیر است. بیش از 100 گونه ماهی وجود دارد که تعدادی از آن ها برای تخم ریزی از دریای خزر به رودخانه ها مهاجرت می کنند. بهترین گونه شناخته شده از این ماهیان گونه ازماهی های خاویاری اند، که قرن ها منبع اقتصادی با ارزشی بوده اند. فوک بومی دریای خزر یکی از تنها دو گونه فوک آب شیرین در جهان است (دیگری در دریاچه بایکال یافت می شود) و تنها پستانداری است که در دریای خزر زندگی می کند. تالاب های ساحلی و گودال های کم عمق موقتی و دائمی انواع گوناکونی از پرندگان را جذب می کند.

فوک خزری (Phoca caspica )

فوک خزری (Caspian Seals) که مردم شمال آن را به سگ آبی می‌شناسند تنها پستاندار دریای خزر و کوچک ترین گونه فوک‌های واقعی (بدون گوش ) محسوب می‌شود که بومی این دریاچه‌است و به دلیل صید بی‌رویه ، بهم خوردن شرایط زیستی و کاهش شدید جمعیت ، در لیست قرمز (IUCN, RED LIST) قرار دارد . با به خطر افتادن تنوع زیستی دریای خزر، ارائه برنامه ای همه جانبه برای حفاظت "فوک" به عنوان تنها پستان دار خزر الزامی است.

 بقیه در ادامه مطلب

معرفی حریم توسعه در سواحل جنوبی دریای خزر مطالعه موردی: استان مازندران

معرفی حریم توسعه در سواحل جنوبی دریای خزر
مطالعه موردی: استان مازندران

مریم سعید صبایی
افشین دانه کار
علی اصغر درویش صفت
عبدالعظیم قانقرمه
خسن آزرم دل

چکیده :

 بررسی‌های انجام شده در سواحل جنوبی دریای خزر مشخص می‌‌‌سازد که حریم قانونی دریای خزر از سال 1356 بارها مورد هجوم بالا آمدن سطح آب دریا قرار گرفته که این بالا ‌آمدگی تا سال 1374 ادامه داشته است. در این دوره (1374-1356) نرخ بالا آمدگی آب تقریبا 13 سانتیمتر در سال بوده است. نفس کلی تعیین حریم دریا، مشخص نمودن یک ناحیه حایل بین فعالیت‌‌های انسانی (به خصوص ساختمان‌‌سازی) و خط ساحلی است که بیشترین خطر ناشی از بالا آمدن سطح آب و اثرات ثانویه در آن محتمل است. با توجه به اینکه معیار علمی مصوبی برای تعیین حریم به‌ویژه برای دریاچه خزر ارائه نشده و منطقه ساحلی خزر در سواحل شمالی کشور دستخوش تغییرات زیادی قرار گرفته است، این مطالعه می‌‌تواند مدیران منطقه ساحلی را در حل مشکلات امروز و آینده یاری نماید. در این مطالعه بر اساس ارتفاع‌های بحرانی آب خزر و نتایج حاصل از ارزیابی آسیب پذیری ساحل نسبت به بالا آمدن سطح آب دریا به معرفی حریم در سواحل استان مازندران پرداخته شد. این حریم شامل دو بخش، محدوده حایل عمودی و افقی است. در این مطالعه از روش CVI (شاخص آسیب پذیری ساحل) برای ارزیابی آسیب پذیری ساحل نسبت به بالا آمدن سطح آب دریا استفاده شد. پنج متغیر در قالب دو زیر شاخص (طبیعی و انسان منشاء) در این روش مورد استفاده قرار گرفت. نقشه نهایی به دست آمده از ارزیابی ساحلی به چهار طبقه با شدت آسیب پذیری کم، متوسط، بالا و بسیار بالا تقسیم و در نهایت متوسط فاصله طبقه بسیار آسیب پذیر تا محدوده حائل عمودی در هر دهستان ساحلی به عنوان حد حریم افقی در آن دهستان معرفی گردید.

منبع : نشریه محیط زیست طبیعی، دوره 65، شماره 2، تیر 1391، صفحه 205-222

دانلود فایل pdf متن کامل مقاله در ادامه مطلب

برای مشاهده سایر مقالات زیست محیطی این وب اینجا کلیک نمایید .

مشاهده لیست همه مقالات زیست محیطی این وبلاګ از اینجا

 

بررسی میزان جیوه در سواحل جنوبی دریای خزر (استان مازندران)

چکیده پایان نامه کارشناسی ارشد

آلودگی های زیست محیطی

بررسی میزان جیوه در سواحل جنوبی دریای خزر
با استفاده از دو شاخص زیستی

ماهی کفالِ طلایی (Liza auratus)
ماهی سفید دریای خزر (Rutilus frisii kutum)

پژوهش : سید مهدی-حسینی

چکیده

جیوه سمی ترین عنصر سنگین در اکوسیستم های آبی است که به دو طریق طبیعی و صنعتی وارد محیط زیست می شود و در نهایت در رسوبات اکوسیستم آبی ته نشین و به متیل جیوه تبدیل می­شود. به دلیل وابستگی بالای متیل جیوه به گروه های سولفیدریل پروتئین، این فلز به سرعت از طریق زنجیره ­ی غذایی انتقال می­ یابد و در موجودات انباشته می ­شود. سمیت بالای جیوه و افزایش غلظت این فلز در محیط زیست، لزوم پایش مکانی و زمانی جیوه را ایجاب می­کند.
زیست­ بوم و زندگی ماهی کفال (Liza auratus) و ماهی سفید دریای خزر(Rutillusfrisiikutum) و نوع تغذیه آنها به صورتی است که عناصر سنگین در بافت های آنها تجمع می ­یابد که این نه تنها بر سلامتی ماهی، بلکه بر سلامتی انسان به عنوان عمده ترین مصرف کننده موثر می باشد. به منظور آگاهی از میزان آلودگی و غلظت جیوه در در رسوبات و همچنین تجمع آن در عضله و کبد ماهی کفال و ماهی سفید ، 12 ایستگاه در سواحل مرکزی خزر جنوبی (استان مازندران) تعیین و نمونه­ برداری از رسوبات و ماهیان آن انجام گردید.
نتایج بدست آمده نشان­ داد که در رسوبات، میانگین غلظت جیوه در تمامی ایستگاهها کمتر از حد استاندارد تعیین شده (15/0 میکروگرم جیوه در گرم) بود که بیانگر سطح پایین آلودگی به جیوه در سواحل استان مازندران است. میانگین غلظت کل جیوه­ در عضله و کبد ماهی سفید بترتیب 112/0 و 123/0 میکروگرم بر گرم وزن تر (382/0 و 395/0 میکروگرم بر گرم وزن خشک) و میزان آن در ماهی کفال طلایی به ترتیب 137/0 و 162/0 میکروگرم بر گرم وزن تر (432/0 و 473/0 میکروگرم بر گرم وزن خشک) بدست آمد.
بین دو گونه از لحاظ غلظت جیوه تفاوت معنی دار در سطح احتمال 5 درصد وجود داشت. تفاوت در غلظت جیوه­ ی مشاهده شده در دو گونه ­ی مورد بررسی را احتمالاً می­ توان به دلیل تفاوت در نیازهای اکولوژیکی، الگوی تغذیه، متابولیسم و همچنین تفاوت در آشیان اکولوژیک بین دو ماهی مربوط دانست. در هر دو گونه، غلظت جیوه پایینتر از حد استاندارد تعیین شده توسط سازمان­های USEPA ، WHO، FAO و FDA که بترتیب3/0، 5/0، 5/0 و 1 میکروگرم بر گرم وزن تر ماهی را اعلام داشتند، بود. همچنین مقایسه­ بین ماهیان ایستگاههای مختلف نشان داد که بطور کلی، ماهیان سواحل غربی استان مازندران نسبت به سواحل شرقی آن دارای میزان جیوه­ ی بالاتری­ اند.
برای ارزیابی آسیب­ های ناشی از مصرف این ماهی­ ها بر سلامتی انسان، میزان مصرف مجاز ، جذب روزانه­ ی جیوه توسط انسان و همچنین شاخص HQ (نسبت خطر) بررسی گردید. یافته های این بررسی نشان داد که شاخص HQ برای ماهی سفید و کفال طلایی بترتیب حدود4/0 و 5/0 می­باشد. برای حفظ سلامتی بهتر است میزان مصرف ماهی کفال طلایی و سفید دریای خزر بترتیب 51 و 62 گرم در روز (میزان مجاز مصرف) باشد. همچنین جذب روزانه­ و هفتگی جیوه با توجه به میزان سرانه­ی مصرف هر ایرانی که توسط FAO اعلام شده است، پایینتر از مقادیر راهنمای (PTWI وPTDI) ارائه شده توسط WHO، USEPA و JECFA   بوده است. بنابراین، در شرایط موجود مصرف گونه های ماهی بررسی شده، خطری جدی برای سلامتی مصرف کننده­گان آن را باعث نخواهد شد.

منبع : دانشګاه صنعتی اصفهان-دانشکده منابع طبیعی-ګروه محیط زیست

استاد راهنما : دکتر نورالله میرغفاری

دختر قهرمان شنایی که برای نجات فک‌ها به دریا زد

در پی قرمز شدن وضعیت فک خزری و خطر انقراض آن سازمان مردم نهاد جامعه دیده بان کاله دست به برگزاری کارزاری در حاشیه خزر زده است تا از انقراض این گونه بی همتا و زیبا جلوگیری کند و در این راه از دو ورزشکار استفاده کرده است الهام اصغری شناگر ایرانی و آقای دانیال توحیدی که قهرمان رشته قایقرانی است.
چند سال پیش برای اینکه جلوی شنا کردنش در خلیج فارس را بگیرند با قایق از رویش رد شدند و پهلویش شکافته شد، چند ماه پیش 20 کیلومتر در آبهای خزر شنا کرد تا رکورد خودش را بشکند اما معاون زنان وزارت ورزش حاضر نشد این کار را بکند چون از نظر او، حجاب الهام مشکل شرعی دارد.اما حالا با سلام و صلوات رییس سازمان محیط زیست ده کیلومتر با همان لباس شنا کرده تا طی حرکتی نمادین توجه مردم را به فک خزری، گونه ای در حال انقراض جلب کند.

 

«باز نزدیک بود با دخالت حراست این پروژه اجرا نشود»

ماندانا یکی از نزدیکان خانم اصغری است که درمورد شرکت این ورزشکار در پروژه نجات فک خزر توضیح میدهد.
الهام این دفعه فاصله بین خلیج میانکاله تا جزیره آشورا ده به مسافت 10 کیلومتر در 16 آبان به مدت سه ساعت شنا کرد، این در حالی است که دمای آب حدود 8 درجه بود.الهام عرق خاصی به خزر دارد و به همین خاطر خطر انقراض فک خزری برای او بسیار مهم است و به این علت دست به این کار زد. شنای الهام در واقع بخشی از پروژه حافظت از گونه های جانوری خزر است، او طی شنای خود نماد این کارزار محیط زیستی را همراه داشت و پس از پایان، آن را تحویل آقای دانیال توحیدی داد تا ایشان نیز از آنجا مسافت هزار کیلومتری آشورا ده را تا مرز آذربایجان پارو بزنند و نماد را تحویل وزرشکاری از این کشور بدهد. در ابتدای این این پروژه نیز باز مسایلی پیش آمد و حراست محیط زیست عنوان کرد اساسا شنای بانوان در آبهای آزاد مورد تایید نیست و در نظر داشتند از شنای او جلوگیری به عمل آورند اما از طریق نامه نگاری با خانم ابتکار رییس سازمان محیط زیست این مشکل حل شد. الهام معتقد است اینکه توانسته شنا کند و از او استقبال نیز بعدا به عمل آمد به خاطر تغییر دولت است و اگر همچنان دولت احمدی نژاد بود امکان دست زدن به این کار وجود نداشت، به الهام قول داده شده پس از انتخاب وزیر ورزش و ثبات یافتن او، رکورد شنای 25 کیلومتری او که توسط معاون زنان وزارت ورزش در زمان احمدی نژاد که همچنان در این پست قرار دارد، حل شده و این رکورد به ثبت رسمی برسد. الهام تا پیش از این تنها برای شنا کردن شنا میکرد اما حالا اهداف بزرگتری نیز برای خودش دارد و در راستای حمایت از محیط زیست و حفاضت از گونه های نادر دریایی خزر که در حال نابودی هستند شنا میکند.

«سرمایه‌گذاری ما روی کودکان است»

حر منصور عبدالملکی یکی از مسوولان جمعیت دیدبان کاله، سازمان مردم نهادی است که پروژه نجات فک خزر را با همکاری چند نهاد و سازمان دیگر دنبال میکند:
این حرکت نمادین کمک میکند تا توجه حاشیه نشین‌های خزر، اعم از مقامات دولتی و مردم، ایرانی و غیر ایرانی را به دریای خزر جلب کنیم. ما در هر شهر کناره ای کارگاه های آموزشی برای مردم و به خصوص کودکان برگزار میکنیم تا آنها به روشهایی که میتوانند در کنار دریا زندگی کنند وبه آن آسیب نزنند آشنا کنیم. دریاچه خزر محیط بسته ای است و به همین علت گونه های مختص خود را که در جای دیگری زندگی نمیکنند و بسیاری از آنها در خطر انقراض قرار گرفته اند که مهمترین آنها فک خزری است. تا چهار سال پیش جمعیت این گونه در دریای خزر حدود 2 میلیون عدد تخمین زده میشد اما اکنون این تخمین به حدود 70 هزار عدد رسیده است. افزایش آلودگی نفتی، خانگی و صنعتی، تخریب زیست‌گاه و آب شدن یخ های شمال خزر، کم شدن غذا، شکار بسیار زیاد در روسیه به خاطر پوست-خوشبختانه در ایران تجارت پوست نداریم- و کشته شدن توسط ماهیگیرها از مهمترین عوامل در خطر قرار گرفتن این گونه جانوری است. وقتی افکار عمومی پیرامون موضوعی حساس شود سازمان ها مسوول مانند سازمان محیط زیست و سازمان شیلات قدرت بیشتری برای اعمال فشار بر سازمان های دیگر دولتی برای حل معضلاتی مانند آلودگی های شهری و صنعتی دریای خزر خواهند داشت. ما در کارگاه ها اول خانم اصغری و آقای توحیدی، قهرمانان ورزشی که در این پروژه شهر به شهر همراه ما هستند را معرفی میکنیم و سپس کودکان را با از طریق تصاویر با فک خزری که گونه ای بسیار زیبا و دوست داشتنی است آشنا میکنیم، از آنجایی که فک گونه ای بسیار زیبا است این تصاویر برای کودکان بسیار جذاب است. سپس از توصیف تهدیدی که این گونه را تهدید میکند و دلایل آن با کودکان صحبت میکنیم و میگوییم آنها چه کارهایی برای نجات این موجود زیبا میتوانند انجام دهند.واقعیت این است که اطرافیان اکثر همین کودک ها هستند که مسوول آلودگی خزرند، کودکی که پدرش کارگاهی صنعتی دارد و یا خانه ای که فاضلابش مستقیم به دریای خزر ریخته میشود. ما دفترچه هایی در اختیار کودکان قرار میدهیم که در آن توضیح داده شده صیادان نباید فک هایی که در تور آنها گیر کرده اند را بکشند، ما در جنوب خزر حدود هزار صیدگاه داریم، صیادان به این علت که فکر میکنند فک ها ماهی های گران قیمتی مانند کپور را میخورند اگر فکی در تورشان گرفتار شده باشد میکشند، همچنین در این دفترچه توضیح داده شده اگر فکی که در تور آنها گرفتار شده زنده تحویل سازمان محیط زیست دهند، حدود 100 هزار تومان پاداش دریافت میکنند. شکارچیان ایرانی طبق سنتی قدیمی همواره از شکار فک خودداری میکردند چون معتقدند باعث کاهش رزق و روزی میشود اما روز به روز فک هایی که در تورها به قتل میرسند بیشتر میشوند.قرار است این کارگاه ها در شهرهای دیگر کشورهای حاشیه خزر نیز برگزار شود، نماد این کارزار نیز در دورتا دور خزر توسط ورزشکارهای کشورهای مختلف بچرخد و سال 93 به ایران برگردد و از آنجا راهی ژنو و دبیرخانه موقت کنوانسیون حفظ محیط زیست دریای خزر شود.

منبع : مرکز صلح و محیط زیست

ارزیابی مناطق ساحلی-دریایی به منظور تعیین مناطق تحت حفاظت

دانلود مقاله زیست محیطی (فایل pdf)

معیارهای پیشنهادی برای

ارزیابی مناطق ساحلی - دریایی

به منظور

تعیین مناطق تحت حفاظت ساحلی - دریایی ایران

مهندس هنریک مجنونیان

دکتر افشین دانه کار

چکیده:

تدوین معیارهای انتخاب مناطق تحت حفاظت ساحلی - دریایی، رویکردی مرسوم و منطقی در ایجاد پشتوانه علمی برای انتخاب مناطق تحت حفاظت در ناحیه ساحلی کشور به شمار می رود. فقدان مناطق تحت حفاظت ساحلی - دریایی در میان شبکه مناطق حفاظت شده رسمی کشور ضرورت وجود معیارهایی را که همچون مدل اطلاعاتی، تصمیم گیران را در انتخاب مناطق یاری می دهد بیشتر آشکار می سازد. تدوین این معیارها و نحوه به کارگیری آنها از طریق روش شناسی، موجب می شود که دامنه انتخاب های نادرست محدود شود و گزینش این مناطق را از حیطه افراد غیر متخصص خارج کند و به روش های سلیقه ای، ذهنی و توصیفی لگام زند و این اقدام را با برخورداری از پشتوانه علمی و در حیطه حرفه ای گری و متخصصان قرار می دهد.

در این مطالعه با بررسی معیارهای مشابه در سطح جهان و ملاک های پیشنهادی نهادهای معتبر بین المللی، بویژه آیمو و آی.یوسی.ان و تجربیات مشابه در داخل کشور، 15 معیار اصلی و 23 معیار فرعی که به صورت ارزشگذاری عددی عمل می کند، برای انتخاب مناطق تحت مدیریت در سواحل کشور تعیین شد.

معیارهای تدوین شده با مناطق تحت حفاشت موجود در سواحل جنوبی دریای خزر ارزیابی شد. نتیجه کاربرد معیارهای فوق توسط کارشناسان ادارات کل محیط زیست استان های ساحلی فایده مندی، سهولت و اجرایی بودن این معیارها را آشکار ساخت. ارزیابی با معیارهای پیشنهادی نشان داد پناهگاه حیات وحش میانکاله با اهمیت ترین منطقه تحت حفاظت ساحلی کشور در حوضه دریای خزر است.

خلیج گرگان و تالاب گمیشان در جنوب شرق دریای خزر نیز واجد ارزش های محیط زیستی بالا می باشند و لازم است عنوان حفاظتی مناسبتری را کسب کنند. به این ترتیب پارک ملی ساحلی - دریایی بوجاق در دهانه رودخانه سفید رود و پناهگاه حیات وحش لوندویل در سطح پایین تر از عنوان ثبت شده رسمی و قانونی خود ارزیابی گردید. لازم است در ارتباط با ارتقای کیفیت این مناطق اقدامات ضروری، بویژه در ارتباط با رفع تعارضات صورت گیرد، تا این مناطق بتوانند برازنده عنوان رسمی خود باشند. این مطالعه عناوین پناهگاه حیات وحش امیر کلایه، پناهگاه حسات وحش سلکه و منطقه حفاظت شده سیاه کشیم را مناسب با ارزش های محیط زیستی موجود این مناطق مورد ارزیابی قرار داد.

کلید واژه: آیمو، آی. یو. سی. ان، تالاب ساحلی، حفاظت، دریای خزر، معیار محیط زیستی، مناطق تحت حفاظت، مناطق حساس دریایی، مناطق حفاظت شده دریایی، ناحیه ساحلی

منبع : نشریه محیط شناسی، دوره 30، شماره 35، پاییز 1383

دانلود فایل pdf  متن کامل مقاله در ادامه مطلب .

برای مشاهده سایر مقالات زیست محیطی این وب اینجا کلیک نمایید .

مشاهده لیست همه مقالات زیست محیطی این وبلاګ از اینجا

 

کنوانسیون چهارچوبی حفاظت از محیط زیست دریای خزر (کنوانسیون تهران)

کشورهای حاشیه دریای خزر:
جمهوری آذربایجان
جمهوری اسلامی ایران
جمهوری قزاقستان
فدراسیون روسیه

ترکمنستان

*با آگاهی از تخریب محیط زیست دریای خزر در اثر آلودگی ناشی از منابع مختلف فعالیتهای انسانی از جمله تخلیه مواد مضر، خطرناک ، مواد زائد و سایر آلودگیهای ناشی از منابع دریایی و منابع مستقر در خشکی

*با تصمیم راسخ در حفظ منابع زنده دریای خزر برای نسلهای حاضر وآینده

*با آگاهی به ضرورت تضمین عدم مضر بودن فعالیتهای مستقر در خشکی برای محیط زیست دریای خزر

*با توجه به خطرات ناشی از نوسانات سطح آب که محیط زیست دریای خزر و خصوصیات اکولوژیکی و آب نگاری منحصر به فرد آن را تهدید می کند

*با تاکید بر اهمیت حفاظت از محیط زیست دریای خزر

*با تصدیق اهمیت همکاری میان دولتهای ساحلی خزر و با سازمانهای بین المللی مربوطه با هدف حفاظت و نگهداری محیط
زیست دریایی دریای خزر

هدف
هدف این کنوانسیون، حفاظت از محیط زیست دریای خزر از کلیه منابع آلوده کننده و حفاظت نگهداری، احیا و استفاده
منطقی و پایدار از منابع بیولوژیکی آن می باشد.

---

این کنوانسیون در 9 بخش تنظیم شده است

بخش اول . مفادکلی

بخش دوم . تعهدات کلی

بخش سوم . جلوگیری ، کاهش و کنترل آلودگی

بخش چهارم. حفاظت ، نگهداری و احیای محیط زیست دریایی

بخش پنجم . خط مشی ها

بخش ششم . ترتیبات سازمانی

بخش هفتم پروتکلها وضمایم

بخش هشتم: اجرا و قبول

بخش نهم و مواد نهایی

در ادامه مطلب فایل pdf این کنوانسیون برای دانلود قرار داده شده است.