مقاله : بررسی نقش تثبیت بیولوژیک و اثرات مقاومت گونه های گز و گز شاهی

بررسی نقش تثبیت بیولوژیک و  اثرات مقاومت گونه های گز و گز شاهی

عظیم شیردلی
محمود شفاعی بجستان
هادی سیاسر

چکیده : یکی از راههای تثبیت سواحل رودخان ۀ سیستا ن استفاده از روش پوشش گیاهی می باشد نفوذ ریشه های گیاهان در درون خاک بر روی شیبهای خاکی همانند آرماتور در بتن باعث مسلح سازی خاک می گردد واین پدیده باعث افـزایش مقاومـت برشی وافزایش پا یداری شیبهای خاکی میشود با شناخت این فرایند و استفاده از گونه های مناسب ب ا شـرایط محیطـی و دارای ریشه های مقاوم ،تثبیت پایداری سواحل رودخانه ها را فراهم می کند . در این مطالعه ابتدا بازدیدهای صحرایی جهت شناسایی گونه های گیاهی بومی مناسب ،در تثبیت بیولوژیکی انجام گردید از آنجائیکه گونه های گـز وگـز شـاهی دشـت سیستان ،گونۀ غالب و بنام سر و سیستانی معروف است.
و همچنین مقاوم در شرایط خشک و مرطوب منطقه می باشد مـورد توجـه واقع شد . مطالعات انجام شده بر روی این دو گونه گیاهی بدو صورت انجام شـد اول در شـرایط آزمایـشگاهی مقاومـت ریشه های تهیه شده از این گونه ها در سواحل رودخانه مورد بررسی و مطالعه واقع گردید و سپس با اسـتفاده از دسـتگاه برش صحرایی با انجام برش افقی توده خاک در ابعاد 1×1×0/5 بررسی اثر افزایش مقاومت برشی خاک در شرایط وجود ریشه و عدم وجود ریشه انجام شد. نتایج اخذ شده از آزمایش مقاومت کششی نـشان داد کـه متوسـط حـدااکثرمقاومت کششی بترتیب، برای گز شاهی و گـز 34/2 و76 61/ مگاپاسـکال ومـدول الاستیـسیته ریـشه گـز شـاهی و گـز بترتیـب 935/4 و 900/58 مگاپاسکال می باشد. همچنین نتایج آزمایش برش در محل نشان داد که ریشۀ این درخـت قـادر اسـت میزان مقاومت برشی خاک را به اندازه 798/88 به ازاء یک واحد تغییر نسبت قابل توجهی افزایش دهد . از آنجائیکه درخت گز پا کوتاه و بصورت خودرو در منطقه قابل گسترش است و عمق ریشه آن گاهاً تا 20 متر مشاهده شد و در شرایط ترسالی و خشکسالی حفظ بقاء نموده است ، می توان از آن به عنوان یک گونۀ ماندگار بیولوژیکی در تثبیت سواحل رودخانه هیرمنـد استفاده نمود.

کلمات کلیدی:
تثبیت بیولوژیکی، وگز شاهی، سیستان، مقاومت کششی،مدول الاستیسیته، تثبیت سواحل

منبع : هفتمین سمینار بین المللی مهندسی رودخانه در سال ۱۳۸۵


در همین زمینه :

در ادامه مطلب :     معرفی گونه درختی گز     (Tamarix hispida گز)

 

مناطقی که »باید« حفاظت شوند

مناطق چهارگانه+ منطقه شکار ممنوع تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست

سازمان حفاظت محیط زیست «منطقه حفاظت شده» را به شرح زیر تعریف نموده است: «اراضی به نسبت وسیع با ارزش حفاظتی زیاد که با هدف حفظ و احیای رویشگاه های گیاهی و زیستگاه های جانوری انتخاب می شوند. مناطق حفاظت شده، محیط های مناسبی برای اجرای برنامه های آموزشی و پژوهش های زیست محیطی به شمار می آیند.انجام فعالیت های گردشگری و بهره برداری مصرفی و اقتصادی متناسب با نواحی هر منطقه و بر اساس طرح جامع مدیریت مناطق، مجاز است.»تعداد مناطق تحت حفاظت ایران ۹۳ منطقه میباشد.

**************************************

پارک ملی

تعریف: به محدوده‌ای از منابع طبیعی کشور اعم از جنگل، مرتع، بیشه‌های طبیعی، اراضی جنگلی، دشت و آب و کوهستان اطلاق می‌شود که نمایانگر نمونه‌های برجسته‌ای از مظاهر طبیعی ایران می‌باشد و به منظور حفظ همیشگی وضع زندگی و طبیعی آن و همچنین ایجاد محیط مناسب برای تکثیر و پرورش جانوران وحشی و رشد رستنیها در شرایط کاملاً طبیعی تحت حفاظت قرار می‌گیرد.

مناطق طبیعی به نسبت وسیع و دارای ویژگ های خاص و اهمیت ملی به لحاظ زمین شناسی، بوم شناسی، جغرافیای زیستی و چشم انداز، با هدف های حفظ وضعیت زیستی و طبیعی، بهبود جمعیت گونه های جانوری و رویشگاه های گیاهی و همچنین بهره برداری تفرجی به عنوان پارک ملی انتخاب می شوند. به منظور حفاظت بنیادی از تنوع زیستی، ذخیار ژنتیکی، یکپارچگی اکولوژیک و چشم اندازها، فعالیت های مرتبط با بهره برداری های مصرفی و مسکونی در این مناطق مجاز نیست.

**************************************

اثر طبیعی ملی

پدیده ها یا مجموعه های گیاهی و جانوری به نسبت کوچک، جالب، کم نظیر، استثنایی، غیرمتعارف و غیرقابل جایگزین که دارای ارزش های حفاظتی، علمی و تاریخی یا طبیعی باشند، با هدف حفظ و حراست، به عنوان اثر طبیعی ملی انتخاب می شوند.

تعریف: پدیده‌ه ای نمونه یا مجموعه‌های گیاهی و جانوری (زیست‌محیطی) نادر یا اشکال و مناظر کم‌نظیر، ویژه و غیر قابل جایگزین که از جهات علمی، تاریخی یا طبیعی دارای ارزش حفاظتی باشند، به عنوان اثر طبیعی ملی، با تعیین محدوده از آنها حراست می شود

**************************************

پناهگاه حیات وحش

محدوده ها یا زیستگاه های طبیعی نمونه برای جانوران وحشی که به منظور حمایت از جمعیت گونه های جانوری و افزایش سطح کیفیت آنها انتخاب می شوند، کمترین وسعت پناهگاه های حیات وحش باید به حدی باشد که ضمن رفع نیاز گونه های جانوری، پیوستگی و ارتباط متقابل واحدهای آنها را نیز تضمین کند. بهره برداری مصرفی و سازگار و همچنین فعالیت های گردشگری کنترل شده در پناهگاه ها مجاز است.

تعریف: پناهگاه‌های حیات وحش، زیستگاه‌های نمونه گونه‌های جانوران وحشی است که از اهمیت زیست محیطی و ملی برخوردارند. این مناطق، محیط‌های مناسبی برای فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی به ویژه در ارتباط با جانوران وحشی به شمار می‌آیند. بهره برداری مصرفی و سازگار و همچنین فعالیت‌های گردشکری کنترل شده در پناهگاه‌ها مجاز است.

پناهگاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های حیات وحش ایران به ۳۴ منطقه می‌رسد.

**************************************

منطقه حفاظت شده

اراضی به نسبت وسیع با ارزش حفاظتی زیاد که هدف حفظ و احیای رویشگاه های گیاهی و زیستگاه های جانوری انتخاب می شوند، بهره برداری مصرفی و اقتصادی متناسب با هر منطقه براساس طرح جامع مدیریت مناطق مجاز است.

تعریف: محدوده‌ای از منابع طبیعی چون جنگل، مرتع، و … است که به جهت ضرورت حفظ و تکثیر جانوران و رستنی‌هایش تحت حفاظت قرار دارد. و در آن قطع اشجار و تخریب و شکار بدون مجوز ممنوع می‌باشد.

**************************************

منطقه شکار ممنوع

در زیستگاه هایی با ویگی بارز که جمعیت جانوری آنها به دلیل شکار بی رویه رو به کاهش رفته است و از این رو به حمایت نیاز دارند، برای مدتی محدود به طور معمول سه تا پنج سال شکار ممنوع می شود.

تعریف: زیستگاه‌هایی با ویژگی‌های بارز است که جمعیت جانوری آنها به دلیل شکار بی رویه رو به کاهش است و از این رو به حمایت نیاز دارند، برای مدتی محدود و به طور معمول ۳ تا ۵ سال، شکار ممنوع می‌شود. چنانچه جمعیت جانوری منطقه‌ای دراین دوره ترمیم شود، می‌توان آن را با توجه به سایر معیارها، به عنوان یکی از مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست ایران تعیین کرد. راهکار تعیین مناطق شکار ممنوع را می‌توان پشتوانه‌ای برای حفاظت از ذخایر طبیعی کشور و نوع آزمون برای بررسی قابلیت‌های مناطق، برای پیوستن به مجموعه مناطق حفاظت شده دانست.

تصاویر جنگل

 

نگاهی به قوانین زیست محیطی در ایران

یکی از گامهای اولیه و در عین حال اساسی و موثر در جهت مقابله با آلودگی و انهدام محیط زیست و نیز تعقیب و مجازات مرتکبین جرائم علیه محیط زیست، تدوین و تنظیم قوانین و مقررات در حوزه های مختلف محیط زیست میباشد

---

این مقررات، گاهی جنبه فنی و تخصصی مربوط به رعایت استانداردها و دستورات زیست محیطی سازمانها و دستگاه¬های ذیربط را دارد و گاهی نیز مربوط به خسارت ناشی از فعالیت های ممنوعه علیه محیط زیست و نحوه جبران آن می باشد . برخی دیگر از مقررات نیز جنبه کیفری دارند و به نحوه تعقیب و مجازات مرتکبین جرائم و تخلفات زیست محیطی می پردازد.

تمامی این مقررات یک هدف مشترک دارند و آن پیشگیری و یا مقابله با آلودگی محیط زیست می¬باشد. کشورهای مختلف به منظور موفقیت هرچه بیشتر در جهت حمایت از محیط زیست و جلوگیری از انواع آلودگی ها و انهدام مظاهر محیط زیست، تلاش دارند با توجه به توسعه و پیشرفت صنعت و فناوری و اشکال جدید آلودگی و نیز تجربیاتی که در مراجع قانونی بدست می آورند، قوانین و مقررات مترقی و در عین حال موثر و مفید را تصویب و به مورد اجرا بگذارند . تحول و دگرگونی در قوانین زیست محیطی کشورها و اصلاح و تکمیل آن ها، به عنوان یکی از شاخص¬های پیشرفت کشورها در زمینه حمایت از محیط زیست تلقی می گردد.

کشور ما نیز به نوبه خود، علی رغم کاستی ها و اشکالات موجود در زمینه قوانین و مقررات زیست محیطی، در این مورد تلاش¬های قابل توجهی نموده و گامهای موثری برداشته است. به طور کلی قوانین و مقرراتی که در زمینه حفاظت محیط زیست وجود دارد به دو گروه شاخص محیط زیست طبیعی که شامل موضوعات مربوط به شکار و صید، مناطق چهارگانه، زیستگاه ها و گونه های گیاهی و جانوری ... می باشد و محیط زیست انسانی که بیشتر در خصوص مباحث مربوط به آلودگی ها و تخریب محیط زیست و لایه ازن خلاصه می گردد.

با یک نگاه اجمالی به قوانین و مقررات ایران به نظر می رسد مهمترین اشکالی که در این میان وجود دارد قدیمی بودن این قوانین می باشد چرا که جهان امروزی به سوی تغییر و تحول و صنعتی شدن پیش می رود و در این میان تحولات بسیار عظیمی در بخش صنعت و تکنولوژی اتفاق افتاده است که نیازمند روش ها و شیوه های نوینی جهت کاهش اثرات سوء آنها بر محیط زیست می باشد از طرفی دیگر افزایش روز به روز جمعیت باعث گردیده تا زمین قدرت خودپالایی خود را در برابر آلودگی های وارده از دست دهد در نتیجه نیازمند وضع قوانینی جدیدتر و متناسب با نوآوری و تحولات ایجاد شده باشد. در این میان نیاز به قوانین جدید زیست محیطی در بخشهای مربوط به آلودگی¬های اشعه، رادیو اکتیو، بو و...  بیش از بیش احساس می گردد.

از سویی دیگر بسیاری از مجازات هایی که در قوانین در نظر گرفته شده اند قدیمی می¬باشند که با شرایط زمان وضع قانون، مناسب بوده است ولکین با توجه به رشد تورم و شرایط اقتصادی حاضر بسیارکم و ناچیز می باشد و از جنبه تادیبی کافی برای مجرمین بالاخص صاحبان واحدهای تولیدی آلاینده و یا افرادی که جهت تجارت گونه های نادر مبادرت به شکار می کنند با توجه به منفعت و سود حاصله از این کار قابل توجه نمی باشد، مانند مجازات نقدی که در مواد 11، 12 و 13  قانون شکار و صید در نظر گرفته شده است و یا  مجازاتی که در ماده 29 قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا برای کارخانجات و یا کارگاههای متخلف در نظر گرفته شده است.

با توجه به بررسی های صورت گرفته در قوانین زیست محیطی ایران از بدو ایجاد تا چند سال قبل این نتیجه حاصل گردیده است که جهت گیری خاصی در بخش محیط زیست طبیعی (بخش شکار و صید ) وجود داشته است، در حالیکه امروزه معضلات و مسائل محیط زیست در دیگر حوزه های آن بسیار حادتر و اساسی تر به نظر می رسد . امروزه آلودگی هوا، آب و آلودگیهای هسته¬ای و شیمیایی به صورت جدی محیط زیست را به خطر انداخته است . برای این گرایش خاص و جهت گیری زیست محیطی یک بعدی حداقل دو توجیه و علت را می توان ذکر نمود . اول اینکه نخستین سازمانی که در کشور ما به عنوان متولی امر محیط زیست بوده و فعالیت می کرد، کانون شکار و صید بود در این صورت طبیعی است که جهت گیری¬های زیست محیطی نیز در این راستا باشد. دوم اینکه مسائل و معضلات نوین مربوط به محیط زیست و چاره جویی در این زمینه در کشور ما با تاخیر زیاد مطرح و شروع شده است. به مضاف اینکه وظایف و حوزه قلمرو و دامنه موضوعات مربوط به محیط زیست به تدریج گسترش یافته است و حتی هنوز نیز در زمینه هایی از قبیل انهدام جنگل¬ها و مراتع، آلودگی¬ها هسته ای و رادیواکتیو و ... سازمان حفاظت محیط زیست، نقش محوری و اساسی ندارد.
برخی از آلودگی های مهم محیط زیست از سوی اشخاص حقوقی یعنی کارخانجات و کارگاهها صورت می پذیرد. نظری بر قوانین کیفری زیست محیطی نشان می¬دهد در این زمینه، چاره اندیشی کافی صورت نگرفته است . رشد روزافزون صنعت و تکنولوژی و گسترش انواع آلودگی¬های زیست محیطی از سوی واحدهای صنعتی و تجاری، ایجاب می¬نماید که در این زمینه برنامه ریزی و سیاست مناسبی اتخاذ گردد در مورد مجازات حبس مدیر یا مسئول یک واحد آلوده کننده، شاید مجازات موثر و مناسبی نباشد . چرا که اولاً هدف اینگونه واحدها کسب درآمد و سود بیشتر می باشد و با حبس نمودن مدیر یا مسئول آن، واحد مربوطه از هدف خود دور نمی¬افتند و ثانیاً با ادامه کار واحد آلوده کننده، همچنان آلودگی محیط زیست ادامه یافته و ما را به مقصود خویش نمی رساند. لذا به نظر می رسد در مورد اشخاص حقوقی آلوده کننده محیط زیست، حتی المقدور باید از مجازاهای نقدی و تعطیلی موقت و یا دائم واحد آلوده کننده، استفاده کرد و این در صورتی موثر خواهد بود که میزان جزای نقدی زیاد باشد و یا مدت تعطیلی واحد، خسارت مالی زیادی به آن وارد نماید در غیر اینصورت واحد آلوده کننده ممکن است پرداخت جزای نقدی را ترجیح داده وهمچان به آلوده سازی محیط زیست ادامه دهد.
خوشبختانه با نگاهی اجمالی بر وضعیت قوانین زیست محیط در ایران از ابتدا تا کنون گویای این مسئله است که هم مسئولین و مراجع تصمیم¬گیر مملکتی و هم مردم توجه بیشتری نسبت به این امر نشان داده بطوریکه قوانین مربوط به محیط زیست از چند تبصره در قانون برنامه اول  توسعه به چند ماده قانونی در برنامه سوم و نهایتاً به یک فصل در برنامه چهارم و پنجم توسعه یافته است و امید است که این وضعیت همچنان روند رو به رشدی را در پیش داشته باشد.

امیررضا سوری، عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی

ببر می آورند و ابر می بارورند

ببر می آورند و ابر می بارورند

ابتدا: می گوید بدون گزافه ها بشریت از یاس و یکنواختی نابود می شد. البته بعید است رئیس سازمان حفاظت محیط زیست از جهت تعلق خاطر به این گفته آناتول فرانس چنان وعده های بعیدی را در سفر هفته جاری شان به ارومیه بر زبان آورده باشند.

ایشان اشاره کرده است سازمان متبوعش همچنان برنامه احیای نسل ببر مازندران و شیر ایرانی را در دست پیگیری دارد و از جمله قرار است به زودی شمار تازه ای ببر و کارشناس روسی در تداوم همین پروژه به ایران بیایند. طرفه تر طرح شان برای احیای نجات جانوران در معرض نابودی جزایر دریاچه ارومیه است: قرار است برای تامین آب شیرین این جزایر ابرهایی که از فراز آنها می گذرند بارور شوند. البته سخنانی امیدبخش است. به شرط آنکه شما هم گمان کنید ببر مازندران یعنی هر ببری که در مازندران به دنیا بیاید ولو آنکه والدین آن ببر سیبریایی باشند و ابرها هم تانکرهای عظیم حمل آبند که هر جایی می شود آنها را پارک کرده و محموله آبشان را خالی کرد. بعد: قطعا به واسطه تداوم خشکیدگی و واپس نشینی دریاچه ارومیه، شمال غرب ایران در حال نزدیک شدن به بحرانی ترین شرایط زیست محیطی تاریخ این پهنه از فلات ایران است. به واقع این گستره عظیم قدم به قدم دارد به مغاک نمکبادهای ویرانگر حاصل از خشک شدن دریاچه ارومیه نزدیک می شود. شماری از کارشناسان جغرافیای طبیعی اعتقاد دارند که حتی شاید برای نجات این دریاچه دیر شده باشد و به فرض (محال) برچیدن چند ده سد پیرامون و رهاسازی همه حقابه طبیعی آن هم دیگر نمی تواند دریاچه ارومیه را به وضعیت سابق برگرداند. در چنین شرایطی، هیچ نشانی از نگرانی در حرفهای معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست دیده نمی شود. با آذربایجانیان از خط و خال زیبای ببر مازندران سخن گفته و زلالی آبی که از باروری ابرها به دست می آید. ایشان هیچ اشاره نکرده است به اعتراض آمیخته به استهزاء کارشناسان به مرحله پیشین طرح احیای ببر مازندران با این مضمون که اولا این طرح نشدنی است و دوما به فرض اجرا هم عبارت است از تکثیر باغ وحشی (یعنی غیر طبیعی) ببر سیبری در یکی از نقاط ایران. و اگر بنا بر اجرای اینجور طرح های باغ وحشی باشد چرا فقط احیای ببر مازندران؟ می توان از تکثیر نسل کرگدن سیستان و کانگوروی ایلام و زرافه سمنان و فیل قزوین هم سخن به میان آورد. از سوی دیگر، جزایر دریاچه ارومیه مساحت های بسیار کوچکی دارند و قاعدتا آب گرانبهای حاصل از باروری ابرها اگر فقط در آبشخورهای محدود این جزیره ها ببارد به صرفه خواهد بود وگرنه روانه شوراب دریاچه خواهد شد. اما مگر می شود ابرها را واداشت همچون تک تیراندازان ماهر دقیق و درست وقت باریدن آن آبشخورهای محدود را هدف بگیرند؟ در کجای دنیا باروری مصنوعی ابرها به پروژه ای ارزان و به صرفه برای آبیاری علفزارها و رفع تشنگی وحوش تبدیل شده است؟ سرانجام: شاید این یک دوره خاص از تاریخ ایران باشد: هر گزافه ای را بی بیم هیچ گزندی از نیوشندگان می توان بر زبان آورد. مهم نیست که فرسایش خاک زاگرس را فرو می بلعد و خشکیدن دریاچه ارومیه آذربایجان و احتمالا کردستان را و بیابانزایی اصفهان و یزد و کرمان و سمنان و خراسان را و جنگل زدایی گیلان و مازندران و گلستان را. به خوان خیال تکثیر فیل قزوین و کرگدن سیستان و تزویج ابرهای ولنگار و رهگذر فراخوانده شده ایم. در این خیال غوطه ور بمانیم و یاس به دل راه ندهیم. دکتر ناصر کرمی ایرن

سرمایه های طبیعی زیر بنای رونق اقتصادی

بهره برداری اصولی از زیستگاه های طبیعی موجب رونق اقتصاد می شود اغلب مفاهیم با گذر زمان تغییر می کند و مفهوم سرمایه نیز از این قاعده مستثنا نیست. شاید در گذشته های دور، سرمایه های مادی جوامع بیش از سرمایه های معنوی به چشم می آمد، اما حالا بر همگان مشهود است که سرمایه های معنوی جوامع مختلف می تواند حتی در ارتقای سرمایه های مادی نیز موثر باشد. یکی از عمده سرمایه های معنوی کشور ما زیستگاه های طبیعی است که می تواند در صورت معرفی علمی به گردشگران و حفاظت اصولی از این نگین های طبیعی، بر میزان درآمد ناخالص ملی بیفزاید. اما بسیاری از شهروندان از انواع زیستگاه های کشور بی اطلاع هستند و به طور مثال، کمتر کسی را می توان پیدا کرد که فرق بین پارک ملی و مناطق حفاظت شده را بداند. گرچه شاید به نظر برسد آگاهی به انواع زیستگاه های ملی ما برای همه شهروندان الزامی ندارد، اما وقتی عمیق تر به قضیه نگاه می کنیم، براحتی درمی یابیم همین ناآگاهی در بسیاری موارد موجب تهدید و حتی تخریب محیط زیست شده است. مناطق حفاظت شده، پناهگاه حیات وحش، پارک ملی و اثر ملی و طبیعی، به عنوان چهار منطقه زیست محیطی کشور شناخته می شود که تشخیص تفاوت این مناطق می تواند ما را در حفظ و حراست بیشتر از سرمایه های معنوی مان یاری کند. مناطق حفاظت شده، محدوده ای از منابع طبیعی است که به منظور حفظ جانوران و تکثیر نسل آنها مورد حفاظت قرار می گیرد. همچنین به منظور نگهداری از درختان آن منطقه، قطع درخت و شکار بدون مجوز در این مناطق ممنوع است. بالغ بر ۹۳ منطقه حفاظت شده در کشور وجود دارد که به طور مثال، آبشار مارگون در فارس، منطقه آق داغ در اردبیل، منطقه حفاظت شده ارژن در فارس، منطقه ارس در سیستان، منطقه حفاظت شده ارسباران، منطقه اساس در مازندران، اشترانکوه در لرستان، منطقه حفاظت شده البرز مرکزی و منطقه الوند در خمین از جمله مناطق حفاظت شده در کشور است. پناهگاه حیات وحش محدوده ای از منابع طبیعی کشور شامل جنگل، مرتع، زیستگاه های آبی یا کوهستانی است که از موقعیت و شرایط اقلیمی ویژه ای برای زیست برخی حیوانات وحشی برخوردار است؛ در پناهگاه حیات وحش، حیواناتی که خطر انقراض آنها را تهدید می کند نیز نگهداری می شود و در این مناطق، شکارکردن ممنوع است. پارک های ملی همانند مناطق حفاظت شده یا پناهگاه های حیات وحش می تواند جنگل، مرتع، دشت، دریاچه یا کوهستان باشد، اما این مناطق نسبت به سایر مناطق زیست محیطی کشور، هم بسیار وسیع است و هم اهمیت ملی ویژه دارد. بهره برداری مسکونی یا مصرفی در این مناطق ممنوع است، اما فعالیت های آموزشی، پژوهشی و تفریحی آزاد است. به دلیل وجود تنوع زیستی فراوان در پارک های ملی و ذخیره های ارزشمند ژنتیکی از گیاهان و جانوران در این مناطق وسیع، از منظر قانونی باید دامنه حفاظت از این پارک های ملی، سفت و سخت تر باشد. از خزر تا خلیج فارس بالغ بر ۲۶ پارک ملی به چشم می خورد که از جمله مهم ترین این پارک ها می توان به پارک ملی گلستان در استان گلستان، سرخه حصار در شرق تهران، دریاچه ارومیه، پارک ملی کویر سمنان، بختگان فارس، بمو شمال شیراز و پارک ملی خبر در شهرستان بافت اشاره کرد. علاوه بر این سه منطقه زیست محیطی، کشور ما به داشتن ۳۵ اثر طبیعی ملی مفتخر است؛ این آثار در نقشه زیستگاه های کشور با علامت ستاره نمایش داده می شود و اگر سری به این مناطق بزنیم، بوضوح می بینیم این زیستگاه ها، ستاره های واقعی جغرافیای ایران هستند. اغلب آثار طبیعی ملی به وسعت پارک های ملی یا مناطق حفاظت شده نیست، اما از نظر جاذبه های گردشگری و ویژگی های خاص جغرافیایی، از جمله نوادر طبیعت به حساب می آیند. مثلا اگر سری به غار قوری قلعه در کرمانشاه بزنید، می توانید از مناظر حیرت انگیز و کم نظیر این غار آبی لذت ببرید. اثر طبیعی فسیلی مراغه (آذربایجان شرقی)، غار سهولان (آذربایجان غربی)، قله سبلان و غار یخکان (اردبیل)، دهلران و تنگه رازیانه (ایلام)، کوه نمک جاشک و جزیره خارکو (بوشهر) و... از جمله آثار طبیعی ملی است که هر ساله گردشگران زیادی را به این مناطق می کشاند. اما با وجود زیستگاه های کم نظیری که در سراسر ایران گسترده است، جالب است تنها حدود دو هزار و ۵۰۰ محیط بان در کل این مناطق فعالیت می کنند که چنین کمبود نیروی فعال در حوزه حفظ و حراست از محیط زیست، می طلبد مسئولان با استخدام محیط بانان بیشتر، گامی عملی برای پاسداشت بیشتر سرمایه های ملی بردارند. منبع : روزنامه جام جم ( www.jamejamonline.ir )

دنیای حشرات و ...

حشرات از جمله پرشمارترین موجودات زنده روی کره زمین بشمار می‌روند و بیش از 90 درصد موجودات زنده پرسلولی به این گروه اختصاص دارد. گرچه دوره زندگی حشرات کوتاه است اما در فصل زادآوری تولید مثل بسیار زیادی دارند. از جمله مهم‌ترین جنبه‌های زیستی حشرات نحوه ارتباط آن‌ها با یکدیگر است. این ارتباط از طریق تولید بوهای مختلف انجام می‌شود. عکس‌های این آلبوم مربوط به یک برنامه تحقیقاتی برای شناسایی غدد بوساز خانواده‌ای از حشرات آفت است که در دانشگاه ایالتی کوئینزلند انجام می‌شود.

مشاهده آلبوم عکس و توضیحات مربوط

منبع : بی بی سی فارسی

اگه میتونی پیدام کن! (استتار موجودات زنده)

چه برای فرار از دست شکارچیان و چه برای شکار طعمه، حیوانات از ویژگی‌ها و شیوه‌های مبتکرانه‌ای برای همسانی با محیط اطراف خود بهره می برند. پس خود را آماده کنید تا در ادامه این مطلب عملکرد موفقی در کشف موجودات استتار کرده داشته باشید!

---

چه برای فرار از دست شکارچیان و چه برای شکار طعمه، حیوانات از ویژگی‌ها و شیوه‌های مبتکرانه‌ای برای همسانی با محیط اطراف خود بهره می برند. برخی، استاد مسلم استتار بوده و برای مشاهده و تشخیص آنها در طبیعت نیازمند نگاهی تیزبین هستیم.

به ترتیب از بالا به پایین:

یک کرم صدپا روی برگ درخت

جگوار در میان خزان برگ‌ها

پرنده چیف‌چاف در میان برگ‌های خشک

ملخ سبز در میان گیاه همیشه بهار

سنجاقک امپراتور در برکه

قورباغه بر دیوار

خرچنگ در میان شن‌ها

گل یا عنکبوت!  

مارمولک پرنده که به نام اژدهای پرنده نیز شناخته می شود روی تنه درخت

بدون شرح

بقیه عکس ها در ادامه مطلب....

مار دو سر......

مراتع ، جایگاه و اهمیت آن در جهان و ایران

طبق آمار سازمان خواروبار و کشاورزی ، حدود 133/2 میلیارد هکتار مرتع در دنیا وجود دارد. بیشتر سطح خشکی های جهان را مراتع در برگرفته اند طبق آمار اعلام شده توسط کوک و همکارانش (1986) بیشترین سطح کره زمین به مراتع اختصاص یافته است ، بطوریکه مراتع 43% ، جنگلها 18% ، اراضی کشاورزی 20% ، مناطق مسکونی _ صنعتی 4% و اراضی بدون استفاده ( یخچالها و قلل کوهها ) 15% سطح زمین را پوشانیده است طبق برآورد هدی (1975) مراتع 47% ، اراضی کشاورزی 10% ، جنگلهای تجاری 28% و پوششهای دایمی یخی 15% خشکیها را شامل می گردند . 

وضعیت مراتع در ایران : 

مساحت ایران 164 میلیون هکتار است که از این میزان 4/12 میلیون هکتار اراضی جنگلی ، 90 میلیون هکتار مرتع ، 2/43 میلیون هکتار بیابان و کویر و حدود 4/18 میلیون هکتار اراضی زراعی و باغها را به خود اختصاص داده اند . شایان توجه است که ازکل مراتع ایران فقط 3/9 میلیون هکتار جزء مراتع خوب درجه بندی شده است  . 

بر طبق نظر پابوت (1965) ، مساحت مراتع ایران حدود 94 میلیون هکتار و بر اساس آمار منتشره از سازمان جنگلها ، مراتع و آبخیزداری کشور 90 میلیون هکتار می باشد که در این میان سهم مراتع فقیر حدود 3/43 % مراتع متوسط 3/37 % و مراتع خوب 3/9 % می باشد  . 

دفترفنی مرتع ، سطح مراتع ایران را 80-70 میلیون هکتار برآورد کرده است. تقی بهرامی در سال 1333 سطح مراتع ایران را 15 میلیون هکتار ، نیکنام در سال 1341 ، 100 میلیون هکتار شیدایی و نعمتی در سال 1357 ، 106 میلیون هکتار و شرکت اف ام سی آمریکا در سال 1975 ، با استفاده از تصاویر ماهواره ای مراتع ایران را 90 میلیون هکتار تخمین زد ، که تخمین فوق با بهره گیری از عکسهای هوایی دارای صحت بالاتری نسبت به سایر تخمین ها است . حدود 46 میلیون واحد دامی مازاد در مراتع وجود دارد و این تعداد باعث افزایش فرسایش خاک در مراتع می گردند . جمعیت بهره بردار مرتع نیز 7/5 برابر توان مراتع برآورد شده است .

بررسی ها نشان می دهند که یک خانوار در مدت 7 ماه به حداقل 500 هکتار مرتع نیاز دارد در این صورت 180 هزار خانوار می توانند از مراتع ایران استفاده کنند اما در حال حاضر 916 هزار خانوار بهره بردار از مراتع بهره برداری می نمایند . از نظر اقتصادی زیان ناشی از تخریب اکوسیستمهای مرتعی به مراتب بیشتر از تولید علوفه ، گوشت و سایر فرآورده های لبنی است و ادامه بهره برداری های غیراصولی و بی رویه به نابودی منابع آب و خاک و ذخایر غنی کربن این سرزمین می انجامد . متاسفانه مدیریت غلط در گذشته و حال نتوانسته است فرصت مناسب برای مرتعداری علمی و اصولی ایجاد نماید و به بهانه تامین زندگی بهره برداران روستایی و عشایری استفاده بی رویه از مراتع بیش از پیش ادامه دارد .

چگونه در طبیغت سرپناه امن داشته باشیم+ویدیو

حتما برای کسانی که اهل طبیعت باشند بارها وضعیتی پیش آمده که داشتن یک سر پناه امن و راحت در محیط بیابانی ضروری احساس نموده اند،شما در این فیلم خواهید آموخت در یک محیط بیابانی که حیوانات شکارچی در اطراف شما هستند چگونه می توان یک سر پناه امن ساخت.

 

مقدمه ای بر گوزن زرد ایرانی و زیستگاههای آن+لینک جدید+دانلود بدون مشکل

---

مقدمه ای بر گوزن زرد ایرانی و زیستگاههای آن

مهندس هنریک مجنونیان

مهندس مسعود مولوی

---

مقاله ای که جزو اولین پژوهش هادر کشور  بر روی حیوانات انجام شده و بسیار ارزشمند است و قابل توجه است و اساتید بسیار برجسته ای بر روی آن کار کرده اند .

یه خواهش : یکی از دوستان که براش امکان داره مقاله رو تایپ کنه تا این مقاله ارزشمند رو به صورت متن کامل قرار بدیم. پیشاپیش از اون دوست خوبم سپاسگزارم.

یک نکته در عنوان این مقاله قابل تامل هست و اون اینکه مقدمه ای بر ....

یعنی امکان داره کسی یخواد این پژوهش رو کامل که هست کامل تر و به نوعی پر تر کنه . امیدوارم این اتفاق بیفته.

منبع : نشریه محیط شناسی (وابسته به دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران)

دانلود فایل  PDF  مقاله در ادامه مطلب

در همین زمینه:

گوزن زرد ایرانی+معرفی+زیستگاه ها

توالی و تحول اکوسیستم

منظور از اکوسیستم مجموعه جانداران یک محیط به همراه کلیه عوامل و تشکیل دهنده‌های آن محیط است. بنابراین بطور خلاصه اکوسیستم را می‌توان با عبارت محیط و موجودات زنده آن تعریف کرد. و این واژه از دو کلمه Endogical و System تشکیل یافته است که به معنای مجموعه موجودات زنده و محیط زندگی آنها می‌باشد. مراد از پدیده توالی ، جایگزین شدن جامعه‌های زنده و به تعبیر دقیق‌تر ، انواع اکوسیستمها در یک منطقه بدنبال یکدیگر است. بطور کلی تحول و تکامل اکوسیستم را توالی گویند.

---

مقدمه

ماهیت تحول و بلوغ ، جایگزین شدن منظم و جهت‌دار جامعه‌های زنده ، یکی پس از دیگری است. توالی ، با استقرار کم‌نیاز‌ترین جامعه‌ها آغاز می‌شود و هر جامعه‌ای شرایط محیط را برای استقرار جامعه‌ای دیگر ، جامعه‌ای پرنیاز تر ازخود ، آماده می‌سازد. به تعبیری دیگر علت توالی ، نوسان توان رقابت جانداران به دنبال تحول در شرایط محیط است. به عنوان مثال در محیط متشکل از یک لایه چند سانتیمتری خاک ، بوته‌ها بهتر از درختچه‌ها رشد می‌کنند. اما وقتی ضخامت خاک افزایش یافت ، توان رقابت درختچه‌ها در برابر بوته‌ها بالا می‌رود و جایگزین شدن درختچه‌ها در محل استقرار قبلی بوته‌ها را ممکن می‌سازد.

جهات تغییرات در ضمن توالی

همزمان با وقوع توالی ، بسیاری از مشخصات اکوسیستم هر کدام در مسیر معینی تغییر می‌یابند و یا به بیان دقیق‌تر وقوع توالی معلول تغییر در عده‌ای از ویژگیهای اکوسیستم است. برای آسانی بیان جهات تغییر در طی توالی می‌توان به صورت زیر طبقه‌بندی کرد.

• از لحاظ توده زنده و انرژی.
• از لحاظ چرخه‌های مواد.
• از لحاظ ساختار اکوسیستم و جامعه زیستی.
• از لحاظ ثبات اکوسیستم.
• از لحاظ استراتژی کلی اکوسیستم.

تقسیمات توالی

توالی اولیه

نوعی از توالی که برای نخستین بار در یک منطقه رخ می‌دهد.

توالی ثانویه

در مناطقی که توالی اولیه به صورت کامل یا نزدیک کامل رخ داد و جامعه زیستی متعادل با شرایط محیط استقرار یافته ، به دلیل اثر عوامل بیرونی ، خواه مستقل از دخالت انسان و خواه ناشی از دخالت انسان.

توالی درون‌زا

مراد از توالی درون زا یا منبعث از درون یا ایجاد شده بوسیله خود، نوعی از توالی است که بدون دخالت عوامل بیرون از خود اکوسیستم نظیر تغییر در شرایط اقلیمی یا حریق و سیل رخ می‌دهد.

توالی برون‌زا

شکلی از توالی است که از تاثیر یک عامل بیرونی یعنی عاملی غیر از تحول درونی اکوسیستم نشات می‌گیرد. مثلا جایگزین شدن پوششهای گیاهی پس از دروه‌های یخبندان و افزایش تدریجی دما و تبدیل منظم اقلیم رخ می‌دهد.

توالی اتوتروفیک

این نوع توالی به لحاظ تعداد و سطح وقوع توالی بیشترین شکل توالی را تشکیل می‌دهد. وجه مشخصه اصلی در این نوع توالی برتری تولید بر مصرف در طی مراحل توالی است.

توالی هتروتروفیک

به لحاظ تعداد و سطح وقوع این شکل از توالی محدودتر از نوع قبلی است. در این نوع توالی طی مراحل اولیه توالی ، نقش هتروتروف‌ها یا مصرف کننده‌ها بر نقش اوتوتروف‌ها یا تولید کننده‌ها برتری دارد.

کلیماکس

آخرین نوع اکوسیستم است که در پایان توالی در یک منطقه استقرار می‌یابد. تعریف رایج‌تر کلیماکس ، اکوسیستم متعادل یعنی در حال تعادل پایدار با محیط است.

زنجیر غذایی و شبکه غذایی در اکوسیستم

در دانش اکولوژی هر یک از از سطوح انباشتگی مواد آلی یا انرژی را یک پله غذایی یا یک سطح غذایی (trophilevel) می‌نامند و تولید کننده‌ها بالطبع سطح اول و هر یک از ردیفهای مصرف کننده ، یک سطح دیگر تلقی می‌شوند. این زنجیره‌های غذایی مستقل از هم نیستند و بین اکثر زنجیره‌های غذایی حلقه‌های مشترک وجود دارد.

برای مثال در یک اکوسیستم مرتعی ، یک زنجیره غذایی با سه حلقه گیاه ، خرگوش و گرگ استقرار می‌یابند و زنجیر دیگری نیز با سه حلقه گیاه ، گوسفند و گرگ تشکیل می‌شود. حلقه سوم بین دو زنجیر مشترک است. پس گرگ این دو زنجیر را بهم پیوند می‌دهد. مجموعه زنجیره‌های غذایی را که باهم حلقه‌های مشترک دارند در اصطلاح رشته یا شبکه غذایی (tood Web) می‌نامند.

هرمهای اکوسیستم

هر چقدر از پله پایین‌تر اکوسیستم به طرف پله‌های بالاتر پیش رویم، تعداد موجودات زنده پله‌ها کمتر می‌شود، در واقع می‌توان گفت مقدار انرژی انباشته در پله‌های اکوسیستم از پایین به بالا به تدریج کاهش می‌یابد. توجه به این مطلب ، انگیزه اصلی طرح مبحثی تحت عنوان هرمهای اکوسیستم است. اگر در یک اکوسیستم ، موجودات زنده پله اول را یک جا جمع کنیم و بعد موجودات زنده پله‌های دیگر را به همان توالی طبیعی به ترتیب پله‌ها روی هم قرار دهیم، شکل عمومی آنها ، به صورت یک هرم خواهد بود.

اگر گیاهان و حیوانات موجود در اکوسیستم از نظر مدت زمان رشد ، حجم و وزن بدن با همدیگر هماهنگ باشند می‌توان از هرم تعداد ، به عنوان هرم وزن استفاده نمود به این نوع هرم ، هرم وزن زنده یا توده زنده نیز گفته می‌شود. اما شرط اصلی این هرم این است که همه موجودات زنده همه پله‌های آن یکساله باشد اگر بیشتر از این باشد هرم وزن زنده گویایی خود را از دست می‌دهد.

چرا که در اینحالت ، وزن زنده جانداران مختلف در این هرم ، در طول یکسال یکسان نخواهد بود. مثلا وزن زنده مصرف کنندگانی مانند فیل و زرافه ، در یکسال تفاوت فاحشی خواهد داشت. به خاطر همین ، هرم انرژی مطرح گردید که منظور از آن ، محاسبه مقدار انرژی‌ای است که در مدت معینی در هر کدام از پله‌های اکوسیستم ذخیره می‌شود در اینحالت مقدار انرژی انباشته شده در مدت معین مثلا یکسال ، ملاک رسم هرم قرار می‌گیرد.

تصاویر زیست محیطی

برای دیدن تصاویر زیست محیطی به ادامه مطلب بروید . . .  .