..:: محــــــــــیـــط ســـــبـــــــز (بیابان زدایی) ::..
منابع طبیعی-بیابان زدایی-محیط زیست..:: محــــــــــیـــط ســـــبـــــــز (بیابان زدایی) ::..
منابع طبیعی-بیابان زدایی-محیط زیستتاثیر انرژی (سوخت های فسیلی) بر محیط زیست
منبع: برگرفته از جزوه درسی انرژی و محیط زیست
انرژی پایدار چیست؟
تکنولوژی‌هایی که به انرژی پایدار یاری می‌رسانند شامل منابع انرژی تجدید پذیر مانند برق آبی، انرژی خورشیدی، انرژی باد، انرژی زمین‌گرمایی، فتوسنتر مصنوعی و انرژی امواج و نیز تکنولوژی‌هایی است که برای بهبود کارآیی انرژی طراحی شده‌اند.
بنابراین ستون‌های دوگانه انرژی پایدار شامل کارآیی انرژی و انرژی تجدید پذیر می‌شود.
باید میان اصطلاح انرژی پایدار از سایر اصطلاحات در این زمینه مانند انرژی جایگزین تمایز گذاشت، چرا که انرژی پایدار بر توانایی منبع انرژی در تدوام فراهم‌آوری انرژی تاکید دارد. انرژی پایدار ممکن است تا حدی آلودگی زیست‌محیطی ایجاد کند، اما میزان آلودگی آنقدر زیاد نیست که استفاده زیاد از آن را به عنوان یک منبع برای زمان نامحدود ممنوع کند.
انرژی پایدار همچنین با «انرژی کم‌کربن» متفاوت است، زیرا اصطلاح «انرژی کم‌کربن» فقط از این لحاظ «پایدار» است که دی اکسید کربن به جو اضافه نمی‌کند.
یک اصطلاح دیگر در این حوزه انرژی سبز است. انرژی سبز انرژی است که می‌توان آن را بدون تاثیرگذاری چندان بر محیط زیست آن را استخراج، تولید، و یا مصرف کرد. سیاره ما دارای ظرفیتی طبیعی برای بازیابی است، بنابراین انرژی که آلودگی ناشی از آن از حد این توانایی فراتر نرود، ممکن است همچنان سبز نامیده شود.
انرژی سبز زیرمجموعه‌ای از انرژی‌های تجدیدپذیر است و بیانگر آن منابع انرژی تجدیدپذیری است که بیشترین منافع زیست‌محیطی را ایجاد می‌کنند.
سازمان حفاظت از محیط زیست آمریکا انرژی سبز را به عنوان برقی تعریف می‌کند که از منابع خورشیدی، بادی، زمین‌گرمایی، بیوگاز، بیوماس و منابع برق‌آبی کوچک با تاثیر کم زیست‌محیطی به دست آمده باشد.
مشتریان برق سبز معمولا مشتریان برق سبز را برای پرهیز از تاثیر زیست‌محیطی و منافع آن از لحاظ کاهش گازهای گلخانه‌ای می‌خرند.
یک ضرورت: توجه به انرژی های تجدیدپذیر در ایران
در مجموع می توان عنوان کرد که در راستای جهت گیری نظام جمهوری اسلامی ایران در حوره انرژی و با توجه به مزیت های گوناگون انرژی های تجدید پذیر، اولویت دادن به توسعه انرژی های تجدید پذیر بستر مناسبی برای توسعه این انرژی های پاک که دارای منافع گوناگون اقتصادی و زیست محیطی می باشند فراهم می کند.
سدها و انرژی سبز
شمشیری دو لبه برای محیط زیست
در شرایطی که سدها و نیروگاه‌های برق‌آبی اغلب به عنوان یکی از منابع "انرژی سبز" شناخته می شوند، اما می توانند اثرات گسترده زیست محیطی بر رودخانه‌ها، افزایش درگیری‌های محلی و حتی انتشار میزان چشمگیری از گازهای گلخانه‌ای هنگامی که در مناطق استوایی ساخته می شوند را در پی داشته باشند.
گزارش جدید سازمان غیر دولتی "اینترنشنال ریورز" نگاهی عمیق به نقش چین در ساخت سدهای بزرگ در سراسر جهان داشته است. بر اساس این گزارش، شرکت‌های چینی درگیر 308 پروژه برق‌آبی در 70 کشور جهان هستند که ارقام قابل توجهی محسوب می شوند.
در شرایطی که سدها و نیروگاه‌های برق‌آبی اغلب به عنوان یکی از منابع "انرژی سبز" شناخته می شوند، اما می توانند اثرات گسترده زیست محیطی بر رودخانه‌ها، افزایش درگیری‌های محلی و حتی انتشار میزان چشمگیری از گازهای گلخانه‌ای هنگامی که در مناطق استوایی ساخته می شوند را در پی داشته باشند.
در حقیقت، سدهای بزرگ در چرخه هیدرولوژیکی و جریان مواد مغذی یک زیست‌بوم اختلال ایجاد کرده و دسترسی برخی گونه‌های مهاجر به زمین‌های مورد استفاده برای تغذیه و پرورش را محدود و یا به طور کامل قطع می کنند. در همین حال، ممکن است شاهد انتشار چشمگیر گازهای گلخانه‌ای از نواحی که زیر آب می روند، باشیم که به تغییرات آب و هوایی منجر خواهد شد. افزون بر این، ساخت سدها، جابجایی افراد محلی که معیشتشان به رودخانه وابسته است را در پی دارد.
در حال حاضر، شرکت دولتی "سینوهایدرو" چین، بزرگترین شرکت برق‌آبی جهان محسوب می شود. بسیاری از شرکت‌های چینی در پروژه‌های عظیم سد سازی مانند سد "سه دره" فعال هستند و از این رو، نقشی کلیدی را در این قبیل پروژه‌ها ایفا می کنند. همچنین بانک "صادرات-واردات" چین به بزرگترین تامین کننده مالی پروژه‌های ساخت سدهای بزرگ مبدل شده است.
تقریبا نیمی از سدهای مورد بحث برای جنوب شرق آسیا برنامه ریزی شده و پس از آن 28 درصد پروژه‌ها برای آفریقا و 8 درصد برای آمریکای لاتین برنامه ریزی شده‌اند. از سال 2008 تاکنون، آمار تعداد سدهایی که شرکت‌های چینی در ساخت آنها نقش داشته‌اند، رشد خیره کننده 300 درصدی را تجربه کرده است. با این وجود، بسیاری از این پروژه‌ها فاقد سیاست‌های زیست محیطی و اجتماعی بوده و یا سیاست‌های منسجم و دقیقی درباره آنها لحاظ نشده است.
بنابر گزارش اینترنشنال ریورز، تنها تعداد اندکی از شرکت‌ها و تامین کنندگان مالی چینی با سیاست‌های زیست محیطی در راستای استانداردهای بین المللی هماهنگ شده‌اند. این در شرایطی است که پروژه‌های بزرگی مانند "Gaibe III" در اتیوپی، سد "Bukan" در مالزی، سد "Myitsone" در میانمار و سد"Merowe" در سودان توسط چینی‌ها اجرایی شده‌اند.
به عنوان مثال، برای ساخت سد Merowe، بیش از 50 هزار نفر از ساکنان محلی مجبور به جابجایی و ترک خانه‌های خود شدند. سرکوب شدید اعتراضات و تظاهرات مردمی در این زمینه توسط دولت سودان نیز نتیجه‌ای جز مرگ چندین نفر و مجروح شدن تعداد زیادی از معترضان در درگیری با نیروهای امنیتی نداشته است. با این وجود، مقاومت منطقه‌ای و جهانی در برابر ساخت سدهایی که تامین مالی آنها توسط چینی‌ها انجام می شود، رو به افزایش است.
بر همین اساس، سینوهایدرو طی سال جاری میلادی نخستین سیاست زیست محیطی خود را تصویب کرد. همچنین، این شرکت متعهد به تصویب تمامی سیاست‌های محافظتی بانک جهانی، احترام به حریم مناطق ممنوعه مانند پارک‌های ملی و سایت‌های میراث جهانی، انجام گفت و گو با جوامع محلی و سازمان‌های غیر دولتی پیش از آغاز پروژه و ایجاد مکانیزم دریافت شکایات برای تمامی پروژه‌های خود شده است.
با این وجود، سازمان اینترنشنال ریورز هشدار داده است که سیاست‌های زیست محیطی تنها زمانی خوب و موثر هستند که به طور کامل اجرایی شده و نتایج آنها مشهود باشد.
زیست نیوز
جلبک ها و هدیه انرژی آنها به انسان !!!
افزایش بی‌سابقه نرخ حامل‌های سوختی و افزایش نگرانی از کاهش زودهنگام ذخایر سوخت‌های فسیلی از یک سو و آسیب‌هایی که این سوخت‌ها به محیط‌زیست وارد ساخته‌‌اند، سبب شتاب‌گرفتن تلاش بشر برای یافتن منابع جایگزین انرژی سوختی شده است.
گرچه امروزه استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر برای تولید برق بیش از پیش گسترش یافته، اما هنوز جایگزینی بهتر برای سوخت خودروها پیدا نشده است.
جلبک‌ها برای ادامه حیات به سه عنصر آب، نورخورشید و دی‌اکسیدکربن نیاز داشته و هزینه چندانی ندارند. میزان سوخت موجود در گونه‌های مختلف جلبک با هم متفاوت است، اما در هر صورت همه انواع جلبک‌هایی که روی آبگیر‌ها ظاهر می‌شوند و رشد می‌کنند، بهترین گزینه تولید سوخت زیستی هستند.
جلبک‌ها در طول فرآیند تولید سوخت‌های زیستی دی‌اکسید کربن مصرف می‌کنند. به کلامی دیگر، جلبک طی فرآیند فتوسنتز، دی‌اکسیدکربن مورد نیاز را از هوا می‌گیرد و اکسیژن آزاد می‌کند.
تولیدکنندگان سوخت زیستی از جلبک، مزارع پرورش آن را نزدیک کارخانه‌هایی که حجم دی‌اکسیدکربن تولیدی بالایی دارند، قرار می‌دهند. در واقع، وجود این مزارع سبب کاهش آلودگی هوا می‌شود.
همچنین پس از استحصال سوخت‌زیستی از جلبک‌ها می‌توان از ضایعات باقیمانده آنها به عنوان کود گیاهی و نیز خوراک دام بهره گرفت.
جذاب‌ترین نکته درباره تولید این‌گونه سوخت میزان بهره‌وری این روش است. تولیدکنندگان سوخت‌زیستی می‌گویند از هر هکتار مزرعه پرورش جلبک می‌توان بیش از 370 هزار لیتر سوخت تهیه کرد البته میزان سوخت تولیدی از جلبک‌ها به نوع جلبک مورد استفاده، شیوه پرورش آن و نیز شیوه استخراج سوخت از آن بستگی دارد.
روش‌های پرورش صنعتی جلبک
در حال حاضر چند روش برای پرورش صنعتی جلبک وجود دارد.
ساده‌ترین روش‌ها استفاده از آبگیر در مناطق گرمسیر زمین است. البته این شیوه یک مشکل عمده دارد و آن هم تاثیر منفی تغییرات جوی بر رشد جلبک است.
روش دوم که به نوعی خلاقانه است، سبب تولید سریع‌تر و کارآمدتر جلبک می‌شود. در این روش جلبک‌ها در کیسه‌های پلاستیکی شفاف قرار می‌گیرند و با فاصله از زمین آویزان می‌شوند. از آنجا که نور خورشید از اطراف به جلبک می‌رسد، رشد جلبک در این روش بسیار بیشتر از روش سنتی خواهد بود.
استخراج سوخت از جلبک، درست مثل گرفتن آب یک میوه است، با این تفاوت که واکنش‌های شیمیایی خاصی نیز برای این کار صورت می‌گیرد
یکی از روش‌های جدیدی که از سوی برخی شرکت‌های تولید سوخت زیستی از جلبک به کار گرفته می‌شود، استفاده از تانکرهای ویژه است.
در این روش، شرایط محیط کاملا تحت کنترل است و جلبک به نهایت سرعت رشد می‌رسد و حتی هر روز می‌توان مقداری از آن را برداشت کرد. قراردادن برخی از این تانکرها در کنار منابع آلاینده تولیدکننده دی‌اکسیدکربن ضمن کاهش این آلاینده، به رشد جلبک نیز کمک می‌کند.
استخراج سوخت از جلبک
استخراج سوخت از جلبک، درست مثل گرفتن آب یک میوه است، با این تفاوت که واکنش‌های شیمیایی خاصی نیز برای این کار صورت می‌گیرد.
جلبک‌ها در مزارعی سرباز یا سرپوشیده به عمل می‌آید. به محض برداشت جلبک، روغن موجود در دیواره سلولی آنها استخراج می‌شود. برای این کار چند روش وجود دارد.
ساده‌ترین روش روغن‌گیری با فشار است. در این روش ـ که رایج‌ترین شیوه مرسوم است ـ حدود 75 درصد روغن موجود در جلبک استخراج می‌شود.
شیوه دوم که روش حلال هگزان نام دارد، می‌تواند تا 95 درصد روغن موجود در جلبک را استخراج کند. در این شیوه ابتدا با فشار بیشتر روغن موجود در آن گرفته، سپس با حلال هگزان ترکیب شده و به این صورت بیشتر روغن باقیمانده نیز خارج می‌شود.
شیوه سوم هم که روش سیالات فوق بحرانی نام دارد، می‌تواند تا صددرصد روغن موجود در جلبک را استخراج کند. در این روش، دی‌اکسیدکربن مایع با جلبک ترکیب می‌شود.
این کار سبب تبدیل جلبک به روغن خواهد شد. پس از طی این مراحل، روغن استخراج‌شده تصفیه و طی یکسری فرآیندهای شیمیایی به دیزل زیستی تبدیل می‌شود.
آینده‌ای پرامید
آلوده‌نشدن محیط‌زیست، قابلیت استفاده از پسماند فرآیند تولید به عنوان خوراک دام و کود و نیز بازدهی بالا نسبت به روش‌های مشابه از ویژگی‌های ممتاز تولید سوخت زیستی با استفاده از جلبک است.
با وجود اما و اگرهایی که در این زمینه وجود دارد، هنوز بسیاری از دانشمندان این روش تولید سوخت زیستی را بهتر از روش‌های مشابه می‌دانند.
سوخت زیستی به دست‌آمده از جلبک‌ها ـ که در زمره نسل سوم سوخت‌های زیستی جای می‌گیرد ـ می‌تواند در آینده نقش پررنگ‌تری را در حیات بشر بازی کند.
منبع :
جام جم آنلاین
ضمیمه سیب (ویژه‌نامه دانش و پزشکی) - پنجشنبه 2 آذر 1391 - شماره 259
آیا «جی‌میل» به محیط زیست و کره زمین لطمه می‌زند؟
نویسنده این مطلب به عادت رایج در میان بسیاری از مردم اشاره کرده که انواع و اقسام اطلاعات، عکس و ویدئوهای شخصی، سرگرم‌کننده و غیرضروری را در صفحه ای‌میل یا صفحه فیس‌بوک خود ذخیره می‌کنند.
برخی از محققان در عرصه اینترنت ادعا می‌کنند که انتقال دو مگابایت اطلاعات روی شبکه اینترنت از نظر مصرف انرژی برابر با سوزندان نیم کیلو ذغال سنگ است.
برای مثال، اگر کسی ۲۴۰ گیگابایت اطلاعات را روی شبکه اینترنت ذخیره کرده باشد مثل این است که انرژی لازم برای روشن نگاه داشتن یک لامپ ۱۰۰ واتی را برای مدت ۲۰۰ سال مصرف کرده است.
اما آیا این محاسبات درست است و ذخیره کردن اطلاعات روی شبکه اینترنت واقعا تا این حد انرژی می‌سوزاند؟
نویسنده این گزارش در وب‌سایت «مادر جونز» سپس توضیح می‌دهد که این نظریه درست نیست. این تحقیقات در سال ۱۹۹۹ توسط پژوهشگری به نام «مارک میلز» منتشر شد و ادعا می‌کرد که به عنوان مثال شبکه اینترنت هشت درصد از کل انرژی الکتریسیته را در آمریکا مصرف می‌کند.
بعد‌ها معلوم شد که این پژوهشگر تحقیقات خود را به نیابت از سوی یک اتحادیه تولیدکنندگان ذغال سنگ تهیه کرده است که سابقا نیز در تحقیقات به اصطلاح علمی – تخصصی خود به شکل گستاخانه‌ای حقایق را به نفع فعالیت‌های اقتصادی خود جعل کرده‌اند.
در این مورد از تحقیقات نیز هدف آنها این بود که چنین وانمود کنند که شبکه اینترنت به انرژی عظیمی نیاز دارد و بنابراین آمریکا باید بر تولید برق خود بیفزاید. از این طریق آنها می‌خواستند بر معاملات و سهم خود در بازار انرژی آمریکا بیفزایند.
نویسنده وب‌سایت «مادر جونز» سپس به شواهد و آمارهای قابل اتکا در مورد میزان مصرف انرژی بر اثر فعالیت روی شبکه اینترنت پرداخته و به مطلبی که هفته پیش در روزنامه «نیویورک تایمز» منتشر شده اشاره می‌کند.
در این گزارش شرکت اینترنتی گوگل اذعان کرده است که مراکز حفظ اطلاعات این شبکه حدی از انرژی را به طور دائم مصرف می‌کنند که می‌تواند برق ۲۰۰ هزار خانه را تامین کند.
با این همه شرکت گوگل می‌گوید که فعالیت‌های هر کاربر یا مشترک این شبکه در طول سال انرژی بسیار ناچیزی مصرف می‌کند.
اکثر کار‌شناسان معتقدند که کامپیوترهای شخصی و به‌خصوص انباشت اطلاعات در حافظه‌های آنها بسیار بیشتر از شبکه‌های عمومی اینترنت برق مصرف می‌کنند. بنابراین باید گفت که استفاده از ابزارهای بهتر برای ذخیره‌سازی یا مرور دائم اطلاعات جمع‌آوری شده و حذف موارد غیرضروری در کامپیو‌تر و آرشیو شخصی بهترین راه کاهش مصرف انرژی در فعالیت‌های کامپیوتری است.
انرژی هسته‌ای؛ انرژی دوران گذار
انرژی ناپایدار
بر اساس کتاب سرخ (Red Book, ۲۰۰۹) آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، منابع اورانیوم ایران و حداکثر هزینه فرآوری هر کیلوگرم از آن، به این ترتیب است: منابع محرز ۷۲۴ تن ۱۳۰ دلار، منابع تخمین زده شده (نه چندان مطمئن) ۱۴۳۰ تن ۲۶۰ دلار، منابع پیش‌بینی شده ۴۱۹۰ تن ۲۶۰ دلار و منابع بر مبنای گمانه‌زنی ۱۴۰۰۰ تن با هزینه‌ای نامعلوم.
با توجه به ارقام بالا، منابع محرز ایران تنها ۴ سال و نیم، منابع تخمین زده ۱۳ سال، منابع قابل پیش‌بینی ۴۰ سال و اگر منابع گمانه‌زده شده را نیز محرز بیانگاریم، ۱۲۷ سال نیاز نیروگاه بوشهر (۱۶۰ تن در سال) را تأمین می‌کنند.
همین منابع برای برنامه هسته‌ای مطرح شده از جانب دولت جمهوری اسلامی که مرکب از ۲۰ نیروگاه و تولید ۲۳۰۰۰ مگاوات توان برق است، به ترتیب برای ۰.۲، ۰.۶ ،۲ و ۶ سال کفایت می کنند. شایان توجه است که عمر متوسط نیروگاه‌های هسته‌ای ۴۰ تا ۵۰ سال است. به این ترتیب، انرژی هسته‌ای تولید شده از منابع داخلی به هیچ وجه نمی تواند پاینده تلقی شود.
نگاهی به منابع موجود و مصرف در جهان نیز نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۳۵ اندکی کمتر از نصف منابع جهان مصرف خواهند شد و پس از آن، بسته به میزان گسترش انرژی هسته‌ای، منابع شناخته شده کنونی (۶۳۰۶۰۰۰ تن) تنها برای ۲۲ تا ۳۶ سال دیگر کفایت می‌کند. نتیجه این که با تکیه به منابع بیرونی نیز نمی‌توان پایندگی انرژی هسته ای را حفظ کرد.
حال آن که منابع شناخته شده گاز طبیعی ایران برای استخراج و مصرف داخلی، با وجود میزان مصرف بسیار بالا و نامعقول کنونی در این کشور (به لحاظ مصرف مطلق و سرانه سومین کشور دنیا پس از ایالات متحده آمریکا و روسیه)، به ترتیب برای ۱۶۶ و ۲۱۰ سال کفایت می کند.
البته گاز طبیعی نیز به سبب آلایندگی و محدودیت ذخایر، منبع پاینده‌ای نیست و باید به مثابه یک منبع "دوران گذار"، هر چه زودتر به وسیله انرژی‌های تجدیدپذیر جانشین شود. وجود وافر منابع انرژی‌های تجدیدپذیر مانند آفتاب و باد و تا حدودی آب، نوید چنین آینده‌ای را می‌دهد.
برای مثال، انرژی خورشیدی که روزانه در متوسط سالیانه آن به هر متر مربع زمین ایران می‌تابد، ۱۸۰۰ کیلو وات ساعت و بازده صفحات فوتوولتائیک دست‌کم ۱۵ درصد است. البته هنوز باید روی این فناوری‌ها به ویژه در مورد ذخیره‌کردن این قبیل انرژی‌ها کار شود. البته که اگر بخشی کوچک از منابعی که در جهان و در ایران صرف برنامه هسته‌ای شده‌اند، به پژوهش در مورد انرژی‌های تجدیدپذیر و تکامل فناوری‌های مرتبط با آن تخصیص داده می‌شد، هم‌اکنون وضع به مراتب بهتری را در این زمینه شاهد بودیم.
برق هسته‌ای؛ مقرون به‌صرفه یا گران؟
هزینه احداث نیروگاه‌های هسته‌ای برای ظرفیت اندکی بیش از ۱۰۰۰ مگاوات، بین ۴ تا ۶ میلیارد یورو است. برای نمونه، برآورد ساخت نیروگاه "۳ Nugiluotu" در فنلاند، ۳ میلیارد و هزینه واقعی آن تاکنون، ۶.۶ میلیارد یورو برای ۱۶۰۰ مگاوات بوده است. همچنین مدت ساخت آنها نیز دست‌کم ۵ تا ۶ سال زمان می برد، در حالی که نیرو گاه گازی تقریباً با همان ظرفیت (۹۰۰ مگاوات)، مخارجی بین ۵۰۰ میلیون تا یک میلیارد یورو و دوره ساخت یک تا ۲ سال خواهد داشت.
طبق ارزیابی سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD)، هزینه مستقیم تهیه یک کیلو وات ساعت برق در اروپا توسط نیروگاه‌های گازی گزینه مناسبتری است؛ به طوری که هزینه تولید هر کیلو وات ساعت برق در نیروگاه‌های گازی، بین ۲.۶ تا ۳.۵ سنت یورو و در نیروگاه‌های هسته‌ای، بین ۳.۴ تا ۵.۹ سنت یورو ارزیابی شده است.
البته چنانچه هزینه‌های غیرمستقیم مانند برخی عوامل مالی نظیر نرخ نزول بانکی (DR) و نرخ دی‌اکسیدکربن در نظر گرفته شود، در این صورت در موارد معینی، برق هسته‌ای اندکی گران‌تر یا ارزان‌تر از برق گازی تولید خواهد شد. برای مثال، برای نرخ نزول بانکی ۱۰ درصد و همچنین نرخ ۳۰ دلار برای هر تن دی‌اکسیدکربن (قیمت کنونی در اتحادیه اروپا ۷ یورو است)، هنوز در اروپا هزینه تولید برق هسته‌ای گران‌تر از برق گازی خواهد بود.
افزون بر این، برای محاسبه هزینه واقعی برق هسته‌ای، قاعدتاً باید یارانه‌هایی که دولت‌ها برای تکامل و توسعه این تکنولوژی پرداخته‌اند را نیز در نظر گرفت. این هزینه در ایران از ۳۶ سال پیش با رقمی نامعلوم و توسط دولت‌های اروپایی تنها از طریق EURATOM -بدون در نظر گرفتن یارانه‌های جداگانه هر کشوری- بیش از ۴۰۰ میلیارد یورو از سال ۱۹۵۰ بوده است.
مجموع هزینه‌ها و شرایط موجود در ایران نشان می‌دهد که برای این کشور که بر روی منابع کلان گازی نشسته و فاقد منابع هسته‌ای قابل توجه است، برق نیروگاه‌های گازی، کم‌هزینه‌تر خواهد بود.
هزینه‌های زیست‌محیطی و اجتماعی
هرچند تلاش برای جلوگیری از ورود مواد رادیواکتیو به محیط زیست جدی باشد، باز هم بخشی از رادیوایزوتوپ‌ها در روند کار عادی نیروگاه و به‌ویژه در جریان پسمانداری، وارد فضای زیستی می‌شود.
افزون بر این، به هنگام استخراج منابع اورانیوم، نقل و انتقالات گسترده خاک صورت می‌گیرد و در پی آن، پوسته زمین شکافته می‌شود؛ به طوری که این عمل باعث پخش این مواد رادیواکتیو در محیط می‌شود. این مواد رادیواکتیو می‌توانند از یک سو وارد محصولات کشاورزی شوند و از سوی دیگر، ساکنان نواحی مجاور را در معرض پرتوهای رادیواکتیو قرار دهند.
از جمله محاسن انرژی هسته‌ای، این جنبه آن است که کارکردن این قبیل نیروگاه‌ها با تولید گازکربنیک همراه نیست. البته این ادعا در مقایسه با نیروگاه‌های فسیلی صحت دارد، نه در مقایسه با انرژی‌های تجدیدپذیر. همچنین انرژی هسته‌ای در مقیاس جهانی، فقط برای تأمین ۲.۸ درصد انرژی اولیه و ۱۶ درصد انرژی الکتریکی به کار برده می‌شود و از این رو، نقش چندان بزرگی ندارد زیرا که بخشی بزرگ از دی‌اکسیدکربن از طریق اتومبیل‌ها، گرمادهی به خانه‌ها، شاخه‌هایی از صنعت و غیره تولید می‌شود.
از نظر تولید گازهای گلخانه‌ای، ایران به طور مطلق در رتبه دهم و از نظر سرانه، در جایگاه ۵۴ است. به لحاظ کارایی مصرف سوخت‌های فسیلی که همانا نسبت تولید ناخالص ملی به مقدار تولید دی‌اکسیدکربن است، ایران در ردیف بدترین کشورهای جهان قرار دارد. برای پرهیز از این وضع، ایران می‌تواند با افزایش کارایی مصرف گاز طبیعی -با توجه به دی‌اکسیدکربن سرانه نه چندان بالای آن- از وضع بهتری برخوردار شود و در دوران گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر، از انرژی گاز بهره گیرد.
در واقع، نیروگاه‌های هسته‌ای با وجود کیفیت بالای نیروگاه، قطعات و روندهای آن یک "ته ریسکی" در خود نهفته دارند که نظر به پیامدهای فاجعه بارشان برای نسل‌های کنونی و آتی، ناقض اصل پایندگی هستند. تجربه فوکوشیما در ژاپن به جهانیان نشان داد که چگونه پیشرفته‌ترین کشور دنیا از نظر تکنیک، در برابر حمله توأمان طبیعت و تکنیک، خلع سلاح شد.
معضل پسمانداری در همه مراحل تولید و مصرف سوخت، از استخراج، تولید کیک زرد، تبدیل به اورانیوم هگزافلورید، غنی‌سازی، ساخت میله‌های سوخت و نگهداری سوخت مصرف‌شده نمایان می‌شود. به‌ویژه سوخت مصرف‌شده در نیروگاه‌های هسته‌ای که دارای عناصر ناشی از شکاف هسته‌ها و رادیوایزوتوپ‌های مصنوعی با اکتیویته بالا هستند، هنوز حل نشده است و در هیچ جای جهان راه‌حل قطعی و نهایی در دست نیست. چنین منابعی به طور بالقوه، امکان آلوده‌کردن محیط زیست را دارند که به علت نیمه عمر بسیار طولانی برخی از مشتقات، مخاطراتی را برای نسل کنونی و نسل‌های آینده در ابعاد چند هزار ساله به همراه خواهند داشت. به عبارت دیگر، نسل امروز از آن بهره می‌گیرد و نسل‌های آینده باید ضایعات آن را تحمل کنند.
پذیرفتن انرژی هسته‌ای از جانب شهروندان کشور های دمکراتیک، مشکل بزرگی بر سر راه پیشبرد برنامه‌های هسته‌ای است.
در مورد ایران، حتی اگر از پیامدها و هزینه‌های سیاسی برنامه هسته‌ای کنونی چشم بپوشیم، تمرکز سرمایه‌گذاری در این بخش از بدو شروع آن، به بی‌عدالتی اجتماعی انجامیده است. در واقع، منابعی که می‌شد در راه‌اندازی صنایع مفید، آینده‌دار و کارآفرین به کار برده شود، صرف این برنامه بی‌آینده شده است.
تکنولوژی هسته‌ای برای تهیه برق، هم به لحاظ اقتصادی، هم از نظر محیط زیستی و هم اجتماعی، فاقد پایندگی و پایداری است. آینده‌اش را پشت سر نهاده و در بهترین حالت، به عنوان تکنولوژی دوران گذار برای برخی کشورها معنی می‌یابد.
بهروز بیات
مشاور مستقل پیشین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی
به نقل از بی بی سی
در همین رابطه :
نقشه: شمار راکتورهای هسته‌ای جهان
از سراب نفت تا رویای باد
مصرف انرژی جهان در چند دهه گذشته، به جز سال ۲۰۰۹، همواره روند افزایشی داشته و طی ۲۰ سال گذشته، از ۸ هزار تن به ۱۲ هزار تن معادل بشکه نفت خام، رسیده است. در سال ۲۰۱۰، رشد مصرف انرژی جهان نزدیک به ۵.۶ درصد بوده که از سال ۱۹۷۳ تا به حال سابقه نداشته است.
با توجه به این که رشد اقتصاد جهان کمتر از رشد مصرف انرژی است، شدت انرژی جهان افزایش یافته و اگر این روند ادامه یابد، راه دستیابی به توسعه پایدار، ناهموارتر از گذشته خواهد شد. به ویژه این که الگوی رشد مصرف انواع انرژی در مناطق مختلف جهان روند متفاوتی دارد و بی‌توجهی به ملزومات توسعه پایدار، سبب خواهد شد که بر وخامت اوضاع افزوده شود.
" مصرف انرژی جهان در چند دهه گذشته، به جز سال ۲۰۰۹، همواره روند افزایشی داشته و طی ۲۰ سال گذشته، از ۸ هزار تن به ۱۲ هزار تن معادل بشکه نفت خام، رسیده است. در سال ۲۰۱۰، رشد مصرف انرژی جهان نزدیک به ۵.۶ درصد بوده که از سال ۱۹۷۳ تا به حال سابقه نداشته است."
اژدهای 'انرژی‌خوار' به ناپایداری دامن می‌زند؟
در چند دهه گذشته، با وجود افزایش مقدار مصرف نفت خام، سهم آن در سبد مصرف انرژی جهان رو به کاهش بوده؛ به گونه‌ای که پس از ۱۲ سال کاهش پیاپی، به کمتر از ۳۴ درصد رسیده است. در حالی که سهم گاز طبیعی به حدود ۲۴ و سهم زغال سنگ به ۲۹.۶ درصد افزایش یافته است.
در این میان، سهم برق آبی، انرژی هسته‌ای و انرژی‌های نو به ترتیب ۶.۵، ۵.۲ و ۱.۳ درصد گزارش می‌شود. شایان توجه است که رشد مصرف انرژی در مناطق مختلف جهان روند متفاوتی داشته است.
به عنوان نمونه، چین که از سال گذشته با پشت سرگذاردن آمریکا، جایگاه بزرگترین مصرف کننده انرژی جهان را از آن خود ساخته، به تنهایی ۲۰ درصد از انرژی جهان را مصرف می کند. با وجود این، سبد مصرف انرژی این کشور در قیاس با مصرف کل جهان، از الگویی کاملا متفاوت پیروی می‌کند؛ به گونه‌ای که زغال سنگ ۷۰ درصد از سهم سبد مصرف انرژی این کشور را تامین می‌کند، در حالی که سهم نفت کمتر از ۱۸ درصد و سهم گاز طبیعی نزدیک به ۴ درصد است. رشد مصرف برق آبی، هم‌سنگ با میانگین جهانی، نزدیک به ۶.۶ درصد و مجموع انرژی‌های تجدیدپذیر و انرژی هسته‌ای، از یک درصد تجاوز نمی‌کند.
به این ترتیب، الگوی مصرف انرژی در رشدیابنده‌ترین اقتصاد جهان که از رکود اقتصاد جهانی نیز آسیب جدی ندیده، هم به لحاظ اقتصادی و به لحاظ زیست‌محیطی، توسعه پایدار جهان را با تهدید جدی رو به رو می‌سازد.
سهم آمریکا از مصرف انرژی جهان، اندکی کمتر از چین است اما از یک سو، تولید ناخالص داخلی این کشور، دو برابر چین گزارش می‌شود؛ بنا بر این، شدت انرژی این کشور ۲ برابر آمریکا و سرانه مصرف انرژی نزدیک به ۵ برابر ایالات متحده است.
از سوی دیگر، سبد مصرف انرژی آمریکا نشان می‌دهد که سهم نفت، گاز، زغال سنگ، برق آبی، انرژی هسته‌ای و انرژی‌های تجدیدپذیر، به ترتیب ۳۷، ۲۷، ۲۳، ۸.۴، ۲.۶ و ۱.۷ درصد است.
تصور کنید که چین بتواند با حفظ رشد اقتصادی و افزایش درآمد، مصرف انرژی خود را ثابت نگاه دارد اما سبد مصرف خود را به گونه‌ای تغییر دهد که با میانگین مصرف جهانی همسان شود و یا به سبد مصرف انرژی آمریکا نزدیک شود. در این صورت، چین به اژدهای نفت‌خوار و گازخواری تبدیل خواهد شد که ضمن فشار سنگین بر منابع نفت و گاز جهان، می‌تواند چنان تلاطمی در بازار انرژی به وجود آورد که پیامدهای آن بسیار چشمگیر و البته برای توسعه پایدار بسیار ناگوار خواهد بود.
تغییر در سبد انرژی جهان
روند تغییر رشد مصرف انواع انرژی نشان می‌دهد که اگرچه سهم انواع انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد مصرف به سود منافع بلندمدت و همسو با ملزومات توسعه پایدار تغییر کرده، اما رشد سهم منابع تجدیدپذیر در این سبد هنوز چشمگیر نیست.
دستیابی به رویای توسعه پایدار از منظر ذخایر انرژی، امیدوارکننده‌تر به نظر می‌رسد. ذخایر نفت خام جهان از ۱۰۰۳ میلیارد بشکه در سال ۱۹۹۰، به افزون بر ۱۳۸۳ میلیارد بشکه در آغاز ۲۰۱۰ افزایش یافته است. این در حالی است که با رشد روزافزون فناوری، امکان بهره‌برداری از ذخایر غیرمتعارف نفت رو به افزایش است. هم اکنون ذخایر غیرمتعارف نفت کانادا بیش از ۱۴۳ میلیارد بشکه برآورد می‌شود. بدون لحاظ آن نیز، اینک عمر ذخایر نفت، افزون بر ۴۶ سال است.
این وضع در مورد ذخایر گازی برجسته‌تر به نظر می‌رسد. ذخایر گاز جهان در دوره یادشده از ۱۲۵ به ۱۸۷ تریلیون متر مکعب رسیده و عمر آن نزدیک به ۵۹ سال برآورد می‌شود. این در حالی است که ذخایر غیر متعارف گاز جهان بیش از ۹۷۰ تریلیون متر مکعب برآورد می‌شود که با افزایش قیمت انرژی و رشد فناوری، بهره‌برداری از آن آسان‌تر و به لحاظ اقتصادی به‌صرفه‌تر خواهد شد.
به این ترتیب، احتمال افزایش عمر ذخایر نفت و گاز به لحاظ فنی و عملی غیرممکن نیست، به ویژه آن که کارنامه آمریکا در بهره‌برداری از این نوع گاز در چند سال گذشته درخشان بوده است؛ به گونه‌ای که تولید گاز غیرمتعارف این کشور از ۱۲ میلیارد متر مکعب در سال ۲۰۰۰، به بیش از ۱۳۵ میلیارد مترمکعب رسیده است.
با وجود کوشش‌های فراوانی که برای برجسته کردن مسائل محیط زیست و هشدارهای کافی مبنی بر محدود بودن منابع تجدیدناپذیر و پایان‌پذیر بودن انرژی‌های فسیلی صورت گرفته، روند تغییرات رشد مصرف انواع انرژی نشان می‌دهد که اگرچه سهم انواع انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد مصرف به سود منافع بلندمدت و همسو با ملزومات توسعه پایدار تغییر کرده اما از یک سو، سهم رشد منابع تجدیدپذیر تفاوت چشمگیری نداشته است.
از سوی دیگر، کاهش سهم نفت با افزایش همزمان سهم گاز طبیعی (سازگارتر با محیط زیست) و زغال سنگ (ناسازگارتر با محیط زیست) جبران شده است. به این ترتیب، به لحاظ زیست‌محیطی، تلاش‌های جهانی برای کاستن از سهم مصرف انرژی‌های فسیلی و افزایش سهم انرژی‌های سازگارتر با محیط زیست نظیر گاز طبیعی، با موفقیت چشمگیری همراه نبوده است.
کاهش سهم مصرف نفت خام را نیز می‌باید بیشتر در صرفه‌های اقتصادی ناشی از تغییر الگوی مصرف انرژی جستجو کرد. در کل می‌توان ادعا کرد که نسل‌های آینده شاید به یاری فناوری بتوانند همچنان بر میزان انرژی های فسیلی قابل برداشت بیافزایند و با اعمال سیاست‌های سختگیرانه زیست‌محیطی، از شدت انتشار آلاینده‌ها بکاهند، اما به یقین نمی‌توانند به طور کامل از تهدید پایان‌پذیر بودن انرژی‌های فسیلی خلاص شوند.
منبع : بی بی سی
تاثیر بهینه سازی مصرف انرژی بر محیط زیست
صرف درست و منطقی علاوه بر این که از هدر رفتن ذخایر با ارزش انرژی پیشگیری می کند، آلودگی را نیز کمتر و محیط زیست را سالم تر می کند. باید توجه داشت که در میان آلاینده های محیط زیست آن هایی که از مصرف انرژی های فسیلی حاصل می شوند بیش از انواع دیگر انرژی موجب آلودگی محیط زیست می شوند.
بطور مثال کاهش ناراحتی و بیماری های مجاری تنفسی، سرفه، سردرد افزایش توان کاری بدن، کاهش ناراحتی های قلبی و گردش خون در انسان سبز شدن برگ ها، رشد و نمو گیاهان و افزایش محصولات در نباتات از اثرات کاهش و از بین رفتن اکسیدهای گوگرد و نیتروژن و مونواکسیدکربن که آلاینده های حاصل از مصرف نادرست سوخت های فسیلی هستند، بر انسان ها و گیاهان می باشد.
از طرف دیگر کاهش و از بین رفتن گازهای گلخانه ای و نیز باران های اسیدی که باعث از بین رفتن مناطق سبز و گونه های گیاهی و جانوری و گرم شدن هوای زمین می شود، نمونه ای دیگر از اثرات استفاده درست از سوخت های فسیلی است، بد نیست بدانید انرژی مصرفی یک خانواده برای پخت و پز در طول سال ۵/۱ تن گاز گلخانه ای را وارد جو زمین می کند و یا این که تولید برق مصرفی یک یخچال در طول سال ۲ تن گاز گلخانه ای به محیط زیست اضافه می کند
انرژی باد و محیط زیست
گستردگی نیاز انسان به منابع انرژی همواره از مسائل اساسی مهم در زندگی بشر بوده و تلاش برای دستیابی به یک منبع تمام نشدنی انرژی از آرزوهای دیرینه انسان بوده است، از نقوش حک شده بر دیوار غارها می توان دریافت که بشر اولیه تواتشته بود نیروی ماهیچه ای را به عنوان یک منبع انرژی مکانیکی به خوبی شناخته و از آن استفاده کند. ولی از آنجایی که این نیرو بسیار محدود و ضعیف است انسان همواره در تصورات خود نیرویی تمام نشدنی را جستجو می کرد که همواره در هر زمان و مکان در دسترس باشد. این موضوع را می توان در داستان های مختلف که ساخته تخیل و ذهن بشر نخستین بوده، به خوبی دریافت. کم کم با پیشرفت تمدن بشری، چوب و پس از آن ذغال سنگ، نفت و گاز وارد بازار انرژی گردید. اما به دلیل افزایش روزافزون نیاز به انرژی و محدودیت منابع فسیلی از یک سو افزایش آلودگی محیط زیست ناشی از سوزاندن این منابع از سوی دیگر اسبفاده از انرژی های تجدیدپزیر را روز به روز با اهمیت تر و گسترده تر نموده است.
انرژی باد یکی از انواع اصلی انرژی های تجدیدپذیر می باشد که از دیر باز ذهن بشر را به خود معطوف کرده بود به طوری که وی همواره به فکر کاربرد این انرژی در صنعت بوده است. بشر از انرژی باد برای به حرکت درآوردن قایق و کشتی های بادبانی و آسیاب های بادی استفاده می کرده است. در شرایط کنونی نیز با توجه به موارد ذکر شده و توجیه پذیری اقتصادی انرژی باد در مقایسه با سایر منابع انرژی های نو، پرداختن به انرژی باد امری حیاتی و ضروری به نظر می رسد. در کشور ما ایران قابلیت ها و پتانسیل های مناسبی جهت نصب و رها اندازی توربین های برق بادی وجود دارد، که با توجه به توجیه پذیری آن و تحقیقات، مطالعات و سرمایه گذاری که در این زمینه صورت گرفته، توسعه و کاربرد این تکنولوژی چشم آنداز روشنی را فراروی سیاست گذاران بخش انرژی کشور در این زمینه قرار داده است.
کلیاتی درباره انرژی باد:
انرژی باد نظیر سایر منابع انرژی تجدبدپذیر از نظر جغرافیایی گسترده و در عین حال به صورت پراکنده و غیر متمرکز و تقریبا همیشه در دسترس می باشد. انرژی باد طبیعتی نوسانی و متناوب داشته و وزش دائمی ندارد. هزاران سال است که انسان با استفاده از آسیاب های بادی تنها جز بسیار کوچکی از آن را استفاده می کند.
این انرژی تا پیش از انقلاب صنعتی به عنوان یک منبع انرژی، به طور گستوره ای مورد بهره برداری قرار می گرفت و لی در دوران انقلاب صنعتی، استفاده از سوخت های فسیلی به دلیل ارزانی و قابلیت اطمینان بالا جایگزین انرژی باد شد. در این دوره توربین بادی قدیمی دیگر از نظر اقتصادی قابل رقابت با بازار انرژی های نفت و گاز نبودند. تا این که در سال های 1973و 1978 دو شوک بزرگ نفتی ضربه بزرگی به اقتصاد انرژی های حاصل از نفت و گاز وارد آورد. به این ترتیب هزیته انرژی تولید شده به وسیله توربین های بادی در مقایسه با نرخ جهانی قیمت انرژی بهبود یافت. پس از آن مراکز و موسسات تحقیقاتی و آزمایشگاهی متعددی در سراسر دنیا به بررسی تکنولوژی های مختلف جهت استفاده از انرژی باد به عنوان یک منبع بزرگ انرژی پرداختند. به علاوه این بحران باعث ایجاد تمایلات جدیدی در زمینه کاربرد تکنولوژی انرژی باد جهت تولید برق متصل به شبکه پمپاژ آب، و تامین انرژی الکتریکی نواحی دور افتاده شد. همچنین در سال های اخیر، مشکلات زیست محیطی و مسائل مربوط به تغییر آب و هوای کره زمین به علت استفاده از منابع انرژی فسیلی بر شدت این تمایلات افزوده است. از سال 1975 پیشرفت های شگرفی در زمینه توربین های بادی در جهت تولید برق به عمل آمده است. در سال 1980 اولین توربین برق بادی متصل به شبکه سراسری نصب گردید. بعد از مدت کوتاهی اولین مزرعه برق بادی چند مگاواتی در امریکا نصب و به بهره برداری رسید.
در پایان سال 1990 ظرفیت توربین های برق بادی متصل به شبکه در جهان به 200 MW رسید که توانایی تولید سالانه 3200 Gwh برق را داشته که تقریبا تمام این تولید مربوط به ایالت کالیفرنیا آمریکا و کشور دانمارک بود. امروزه کشورهای دیگر نظیر هلند، آلمان، بریتانیا، ایتالیا و هندوستان برنامه های ملی و ویژه ای را در جهت توسعه و عرضه تجاری باد آغاز کرده اند. در طی دهه گذشته، هزینه تولید انرژی به کمک توربین های بادی به طور قابل ملاحظه ای کاهش یافته است.
ر حال حاضر توربین های بادی از کارآیی و قابلیت اطمینان بیشتری در مقایسه با 15 سال پیش برخوردارند. با این همه استفاده وسیع از سیستم های مبدل انرژی باد ( WECS ) هنوز آغاز نگردیده است. در مباحث مربوط به انرژی باد، بیشتر تاکیدات بر توربین های بادی مبدل برق جهت اتصال به شبکه است. زیرا این نوع از کاربرد انرژی باد می تواند سهم مهمی در تامین برق مصرفی جهان داشته باشد. بر اساس برنامه سیاست های جاری ( CP ) تخمین زده می شود که سهم انرژی باد در تامین انرژی جهان در سال 2020 تقریبا برابر با 375Twh در سال خواهد بود. این میزان انرژی با استفاده از توربین های بادی به ظرفیت مجموع 180 GW تولید خواهد گردید.
اما در قالب برنامه ضرورت های زیست محیطی ( ED) سهم این انرژی در سال 2020 بالغ بر 970 Twh در سال خواهد بود. که با استفاده از توربین های بادی به ظرفیت مجموع 470 GW تولید خواهد شد. به طور کلی با استفاده از انرژی باد، به عنوان یک منبع انرژی در دراز مدت می توان دو برابر مصرف انرژی الکتریکی فعلی جهان را تامین کرد.
در بین انرژی های تجدیدپذیر، انرژی باد یکی از اقتصادی ترین روش های تولید برق است که آلودگی محیط زیست را در پی نداشته و پایان پذیر نیز نیست. طبق آمار موجود تولید هر کیلو وات ساعت انرژی الکتریکی از باد می تواند از انتشار حدود یک کیلوگرم CO2 در مقایسه با نیروگاه های سوخت فسیلی جلوگیری نماید. به طور کلی با جایگزینی انرژی برق بادی به جای انرژی برق تولیدی از نیروگاه سوخت فسیلی می توان از انتشار گازهای گلخانه ای کاست. به عنوان نمونه در منجیل هر توربین 500 کیلووات در سال حداقل 1500000 کیلووات ساعت انرژی برق تولید می نماید که باعث کاهش آلاینده های محیط زیست به مقدار زیر خواهد گردید:
CO2 1275000 Kg
SO2 4350 Kg
NOx 3900 Kg
خاک 150 Kg
خاکستر 82500 Kg
در زمانی که برق مورد نیاز شبکه توسط توربین های برق بادی تزریق می شود برق تولیدی سایر نیروگاه ها کاهش یافته از این رو در مصرف سوخت فسیلی این نیروگاه ها صرفه جویی می گردد که با توجه به میزان تزریق برق بادی به شبکه، از انتشار آلاینده های محیط زیست کاسته خواهد شد.
از طرف دیگر می توان به جاذبه های طبیعی و چشم انداز سیستم های انرژی بادی که در معرض دید افراد قرار می گیرند اشاره کرد که نمایی از انرژی پاک برای مردم تلقی می شود. در ضمن از سطح زمینی که برای احداث مزرعه برق بادی اختصاص می یابد 99% آن قابل استفاده می باشد. گرچه پره های توربین های بادی نوعا بیشتر از 10 متر !! قطر دارند اما از آنجا که در ارتفاع بالاتر از 20 متری قرار دارند، اجازه فعالیت های کشاورزی و دامپروری تا کنار برج توربین ها همچنان فراهم است و شواهد موید این است که حیوانات اهلی و وحشی اطراف مزارع بادی نیز متحمل اثر سوئی نمی گردند. هم چنین مطالعات در کشورهای پیشرو در این تکنولوژی نشان می دهد که تنها 1% از کل سطح مزارع بادی توسط خود این توربین ها اشغال می شوند. در نتیجه با توجه به موارد فوق انرژی بادی در کاهش هزینه های اجتماعی در مقایسه با نیروگاه های سوخت فسیلی که در برگیرنده اثرات برون زایی منفی می باشند توجیه پذیر می باشد و برق حاصل از آن می تواند به عنوان یک انرژی پایدار در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور مورد استفاده قرار گیرد.