وبلاگ ..:: محیط زیست ::..

وبلاگ

..:: محیط زیست ::..

با مطالب و مقالات کاربردی در مورد محیط زیست شروع به کار کرد

برای بازدید روی کلمه ..:: محیط زیست ::.. در بالا کلیک نمائید.

طبقه بندی زایدات جامد صنعتی و اهمیت آن در بازیافت

طبقه بندی زایدات جامد صنعتی

و

اهمیت آن در بازیافت و تعیین نوع مدفن مهندسی

پاک علی تجریشی

مسعود طاهری

حمید شهرآیینی

چکیده :

زایدات صنعتی و چگونگی دفع آنها همواره یکی از مشکلات گریبان گیر صنایع بوده است. گر چه کاهش حجم زایدات و بازیافت آنها در اولویت قرار دارد ولی معمول ترین روش مدیریت زائدات جامد صنعتی، دفن مهندسی - بهداشتی آنها است. برای دفن زایدات جامد صنعتی با توجه به تنوع بسیار زیاد آنها، «طبقه بندی» اهمیت اساسی دارد. طبقه بندی این مواد در روند مدیریت صحیح آنها و نیز دفن مهندسی - بهداشتی آنها نقش بسیار مهمی ایفا می کند. در نوشتار حاضر بر اساس تجربیات به دست آمده در سایر کشورها، روشی برای طبقه بندی زایدات جامد صنعتی، بدون نیاز به آزمایشات شیمیایی، پیشنهاد شده است.

طبقه بندی به روش پیشنهادی در مورد صنایع استان گیلان به صورت مطالعه موردی انجام شده است. استان گیلان دارای 2000 واحد صنعتی است و به علت بالا بودن سطح آب زیرزمینی در این استان، مساله دفن بهداشتی زائدات صنعتی از اهمیت ویژه یی برخوردار است. برای تعیین مشخصات مدفن های مناسب برای این زایدات باید ابتدا گونه های مختلف زائدات صنعتی را طبقه بندی کرد. از آنجا که آمار مدونی در مورد زائدات جامد واحدهای صنعتی استان گیلان موجود نبود، در این مطالعه 142 واحد صنعتی نمونه به منظور آمارگیری انتخاب شد.

انتخاب این واحدها به نحوی انجام شد که اطلاعات دریافتی از زایدات جامد آنها قابل تعمیم به کل صنایع استان باشد. تحلیل نتایج حاصله و بررسی ها نشان داد که 86 گونه مختلف زایدات جامد توسط صنایع استان گیلان تولید می شود، که برای طبقه بندی آنها بر اساس روش پیشنهادی، 10 مشخصه اصلی از مشخصات زائدات جامد که در تعیین میزان خطرناک بودن آنها موثرند انتخاب شد. سپس به هر یک از این مشخصه ها، به عنوان «ضریب اهمیت» عددی بین 0 تا 20 تخصیص داده شد.

همچنین شدت هر مشخصه به کمک اطلاعات کیفی جمع آوری شده از صنایع نمونه به عنوان «فاکتور شدت» در نظر گرفته شد که با محاسبه حاصل ضرب ضریب اهمیت در فاکتور شدت هر مشخصه، و محاسبه مجموع حاصل ضرب ها، میزان شاخص خطرناکی (RH) برای هر کدام از 86 گونه مختلف زباله صنعتی تعیین شد. سپس، بر اساس این شاخص (RH)، زایدات جامد صنعتی استان گیلان در چهار گروه طبقه بندی شد، و یک کلاس خاص مدفن I تا IV با مشخصات لازم، متناسب با شاخص خطرناکی هر طبقه، پیشنهاد شد.

دانلود فایل pdf  متن کامل مقاله در ادامه مطلب

برای مشاهده سایر مقالات زیست محیطی این وب اینجا کلیک نمایید .

مشاهده لیست همه مقالات زیست محیطی این وبلاګ از اینجا

خطر عبور قطار از وسط زیستگاه گورخر ایرانی

در حالیکه مقدمات کار برای عبور راه آهن از وسط منطقه حفاظت شده بهرام گور در نی ریز فارس به عنوان یکی از اصلی ترین زیستگاه گورخر ایرانی آماده شده بود محیط زیست برای اجرای پروژه هیچگونه مجوزی صادر نکرد تا این زیستگاه از نابودی در امان بماند.

منطقه حفاظت شده بهرام گوردر شرق استان فارس و شمال شرقی شهرستان نی ریز قرار دارد. وسعت این منطقه 40 هزار و 800 هکتار و ارتفاع بلندترین نقطه آن دو هزار و 787 متر بوده و دارای آب و هوای گرم و خشک و بارندگی حدود 200 میلی متر است.

این محدوده از سال 1351 با عنوان منطقه حفاظت شده "بهرام گور" تحت مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست فارس قرار گرفته است. منطقه حفاظت شده بهرام گور تنها منطقه ای در کشور بوده که جمعیت قابل ملاحظه و پویایی از گورخر ایرانی را در خود جای داده است.

حضور دیگر گونه های ارزشمند نظیر کاراکال، زاغ بور، هوبره، جبیر و... ارزش اکولوژیکی این زیستگاه پهناور را دو چندان می کند و تماشای حیات وحش به خصوص گونه های در معرض تهدیدی نظر گورخر ایرانی، هوبره و زاغ بور در این منطقه به سادگی امکان پذیر است.

 در گذشته یوزپلنگ هم در این منطقه وجود داشته اما در حال حاضر این گونه در منطقه از بین رفته است.

منطقه بهرام گور با توجه به اینکه هم منطقه کویری هم دشتی و هم کوهستانی از اهمیت زیادی برخوردار است علاوه بر این در این منطقه زاغ بور که از گونه های اندمیک است نیز وجود دارد.

طی مدت اخیر خبرهایی مبنی بر عبور راه آهن فولاد نی ریز به سیرجان از منطقه بهرام گور به گوش رسید که این مسئله باعث نگرانی مسئولان محیط زیست استان و دوستداران این حوزه شد.

دبیر موسسه 13 فروردین در این رابطه در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: منطقه حفاظت شده بهرام گور یکی از مناطق بی نظیر در کشور است، علاوه بر این وجود گونه های نادر حیات وحش در این منطقه بر اهمیت آن افزوده است.

علی اکبر کاظمینی با بیان اینکه بهرام گور اصلی ترین زیستگاه گورخر ایرانی است، اظهار داشت: وجود این گونه نادر بر زیبایی منطقه بهرام گور افزوده به گونه ای که در حال حاضر نزدیک به 330راس گورخر در این منطقه وجود دارند.

وی با اشاره به ایکه نباید اجازه هیچگونه تجاوزی در این منطقه داده شود، تاکید کرد: در این رابطه باید تمامی عملیاتهای راهسازی و همچنین معادنی که در اطراف این منطقه حفاظت شده قرار دارند کنترل شود زیرا هرگونه دستکاری در منطقه باعث می شود حیات گونه ها به خطر بیافتد.

دبیر موسسه 13 فروردین ادامه داد: اداره کل محیط زیست استان باید با ترمیم کردن نقاط آسیب دیده منطقه باعث فراهم سازی احیای یوزپلنگ در بهرام گور شود و همچنین منطقه را به محلی برای جذب گردشگر تبدیل کند.

وی در خصوص پروژه راه آهن نیز گفت: برنامه هایی در خصوصعبورقطار از وسط این منطقه وجود داشت که با اقدام به موقع محیط زیست از این کار جلوگیری شد.



گورخرهای منطقه بهرام گور

کاظمینی گفت: برای انجام هر پروژه راهسازی و یا راه آهن ادارات مربوطه ابتدا فعالیت خود را آغاز و سپس نسبت به دریافت مجوز اقدام می کنند که این امر مشکلاتی را از جمله تخریب مناطق به دنبال دارد.

وی تاکید کرد: در انجام این گونه عملیاتها باید از نظرات کارشناسان و متخصصان محیط زیست استفاده شود نه اینکه بدون توجه به نظرات و پیشنهادهای کارشناسان نسبت به انجام هر پروژه ای اقدام شود.

دبیر موسسه 13 فروردین در خصوص معایب عبور راه آهن از منطقه حفاظت شده بهرام گور گفت: این امر اولا آرامش منطقه را بر هم زده و به دنبال آن باعث ایجاد جدایی بین دو قسمت بهرام گور یا جزیره ای شدن آن می شود و با کوچکترن عامل خارجی حیات وحش از بین می روند.

وی با بیان اینکه عبور و مرور حیات وحش نیز با مشکل روبرو می شود، اظهار داشت: هرچه محدوده حفاظت شده بیشتر باشد گونه های حیات وحش راحتتر می توانند غذا پیدا کنند و در صورتیکه راه آهن از وسط منطقه عبور کند حیات وحش برای کسب غذا با مشکل روبه رو شده زیرا محدوده گشتزنی کمتر است.

به گفته کاظمینی این پروژه هم اکنون متوقف شده است.

دبیر موسسه 13 فروردین گفت: در عملیاتهای راهسازی ارگان مربوطه ابتدا عملیات خود را آغاز و پس از اینکه سرو صداها بلند شد عملیات را متوقف کرده و برای اخذ مجوز اقدام می کنند.

کارنامی: محیط زیست مجوز نداد

اما در این میان مدیر کل محیط زیست استان فارس نیز به خبرنگار مهر گفت: اداره محیط زیست برای عبور راه آهن هیچگونه مجوزی نداده و بررسیها را نیز مشروط به این کرده ایم که حتما باید بر اساس نظر کارشناسی محیط زیست اقدام کنند.

حسینعلی ابراهیمی کارنامی با بیان اینکه خط راه آهن به ارزیابی زیست محیطی نیاز دارد، اظهار داشت: علاوه بر این خود این واریانت از وسط منطقه امن عبور می کرده که این مسئله مورد تایید محیط زیست نبوده و قرار شد واریانت آن اصلاح شود و تاکنون هم اصلاحیه به دست ما نرسیده است.

وی گفت: قرار است این واریانت بر اساس نظر کارشناسان محیط زیست طراحی شود البته این راه آهن مربوط به فولاد نی ریز - سیرجان است که طراحی اولیه ای که مجریان داده بودند از وسط منطقه حفاظت شده عبور می کرد که مورد تایید محیط زیست نبوده و نیست.

مدیر کل محیط زیست استان فارس با بیان اینکه کارشناسان محیط زیست در خصوص این راه آهن پیشنهاداتی داشته اند، اظهار داشت: قرار شده که بر اساس واریانتی که محیط زیست داده کار شود.

ابراهیمی کارنامی تصریح کرد: تاکنون مجریان طرح را به محیط زیست نداده اند در صورتی که قرار است این طرح به محیط زیست داده شود و ما آن را بررسی کنیم.

منبع : ایرن به نقل از مهر

مرگ دسته‌جمعی60 وال پایلوت در نیوزیلن

به گزارش مقامات محیط زیست نیوزیلند، بیش از 60 وال پایلوت در«جزیره جنوبی» این کشور به گل نشستند و جان باختند.

 گردشگران روز دوشنبه پیدا شدن لاشه 60 وال پایلوت را که حدود شش متر طول داشتند به مسئولان محیط‌زیست اطلاع دادند. 

به گفته مقامات محیط‌زیست نیوزیلند این وال‌ها پس از بالا آمدن سطح آب دریا به سطح کم عمق آب آمدند اما قادر به برگشتن نبوده‌اند و در ساحل دریا به گل نشستند.

دانشمندان در مورد علت به گل نشستن این وال‌ها مطمئن نیستند.

منبع : ایسنا به نقل از شبکه فرانس 24

دانلود مجموعه قوانین و مقررات محیط زیست ( جلد یک و جلد دوم )

مجموعه قوانین و مقررات محیط زیست ( جلد یک و جلد دوم )

دانلود در ادامه مطلب

  فایل فشرده  rar

  حجم : 40.01 MB

موضوعات مرتبط :

مجموعه قوانین حفاظت و بهسازی محیط زیست

سنجش از دور

فناوری سنجش از دور و کاربردهای مختلف آن

  سنجش از دور چیست؟

مقدمه :

  در سال 1972 اولین سری ماهواره های لندست با دوربین و سنجنده های RBV ، MSS و TM در چهار و هفت باند توسط ایالات متحده آمریکا در مدار زمین قرار گرفته و تصاویر حاصله در اختیار هزاران محقق قرار داده شد. از این مرحله که تصویربرداری از حالت آنالوگ خارج و بصورت رقومی درآمد، دریچه ای جدید برای پردازش تصاویر و نهایتاً تعبیر و تفسیر آنها به روی بشر گشوده شد.

شوروی سابق که در بهره برداری از ماهواره های تصویربرداری بصورت آنالوگ سابقه دیرینه‌ای داشت با پرتاب سری ماهواره‌های کاسموس در پی تصویربرداری بصورت رقومی برآمد و بدین ترتیب بطور اعجاب انگیزی صحنه رقابت برای سایر ملل فراهم شد.

فرانسه در سال 1986 اولین سری ماهواره های spot را با قدرت تفکیک 10 و 20 متر (درسه باند) و هندوستان سری ماهواره های IRS را در سال 1988، ژاپن سری ماهواره های MOS را در سال 1990، آژانس فضایی اروپا سری ماهواره های ERS را در سال 1991 و کانادا سری ماهواره های Radar-Sat را در سال 1995 در مدار زمین قرار دادند.

اکنون بسیاری از کشورهای جهان با درک اهمیت دستیابی به تکنولوژی های فضایی جهت بهره برداری‌های صلح آمیز از منابع زمین و حفظ امنیت ملی خود به طرق گوناگون اقدام نموده و به موفقیت های مهمی نیز دست یافته اند که از این میان می توان کره شمالی با پرتاب ماهواره KOM-SAT در سال 1998، مشارکت برزیل و چین جهت پرتاب ماهواره CBERS در سال 1996و مشارکت کشورهای مختلف در طراحی، ساخت و پرتاب انواع ماهواره را نام برد.

حاصل پرتاب این ماهواره ها، تهیه میلیونها تصویر از زمین بوده است که در اختیار هزاران محقق و مؤسسه تحقیقاتی قرار گرفته و با پردازش و تعبیر و تفسیر آنها، اهمیت و کاربردهای علوم و تکنولوژی فضایی آشکارشده است. این علوم قادر به پیش بینی بروز حوادث غیرمترقبه و هشدارهای لازم، آشکارسازی فعالیت های مخاطره آمیز زیست‌محیطی و کاهش اثرات ناشی از آنها، مدیریت فرسایش ساحلی، پیش بینی فصلی و سالانه آب و هوا و بررسی اثر آنها بر کشاورزی، خشکسالی و پیشروی کویر، برنامه ریزی و مدیریت منابع طبیعی نظیر معادن، جنگل، مراتع، ماهیگیری، وحوش و حوادث مخاطره آمیز، مدیریت آب آشامیدنی، آشکارسازی آلودگی آب و جلوگیری از امراض، تهیه انواع نقشه های موضوعی و کارتوگرافی در مقیاس های گوناگون می باشند.

سنجش از دورچیست؟

بطورکلی Remote Sensing یا سنجش از دور را میتوان تکنولوژی کسب اطلاعات و تصویربرداری از زمین با استفاده از تجهیزات هوانوردی مثل هواپیما، بالن یا تجهیزات فضایی مثل ماهواره نامید.

به عبارت دیگر سنجش از دور علم و هنر بدست آوردن اطلاعات در مورد هر موضوع تحت بررسی به وسیله ابزاری است که در تماس فیزیکی با آن نباشد. مزیت برتر اطلاعات ماهواره ای نسبت به سایر منابع اطلاعاتی، پوشش تکراری آنها از نواحی معین با فاصله زمانی مشخص است. در سنجش از دور، انتقال اطلاعات با استفاده از تشعشعات الکترو مغناطیسی(EMR) انجام می گیرد. 

A - منبع انرژی
B - انتشار انرژی از میان جو
C - فعل و انفعالات انرژی بر اثر برخورد با عوارض سطحی زمین
D - سنجنده های هوایی و یا فضایی
E - انتقال اطلاعات کسب شده
F - دریافت اطلاعات اولیه و تولید داده بصورت رقومی و یا تصویری
G - فرآیند تجزیه و تحلیل داده، شامل بررسی و تعبیر و تفسیر داده ها با بکارگیری وسایل مختلف دیداری و کامپیوتری به منظور آنالیز داده های حاصل از سنجنده.

تجزیه و تحلیل کننده (user) با کمک داده هایی که توسط سنجنده جمع آوری شده اطلاعات مربوط به نوع، میزان، موقعیت و شرایط منابع مختلف زمین را استخراج می نماید، سپس این اطلاعات( بصورت نقشه ها، جداول چاپی یا فایل‌های کامپیوتری) با لایه های دیگر اطلاعات در یک سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) ادغام و برای مصرف کاربران آماده می‌شود.

طیف الکترومغناطیس:

تابش الکترومغناطیسی(Electro-Magnetic Radiation) بعلت اتمها و مولکولهای موجود در مواد می باشد. اتمها حاوی هسته‌هایی با بار مثبت بوده که توسط الکترون‌های اربیتالی در برگرفته شده اند که دارای تراز مجزای انرژی میباشند. انتقال الکترونها از ترازی به تراز دیگر باعث تابش اشعه هایی با طول موجهای مجزا می شود. در نتیجه طیفی بنام طیف الکترومغناطیسی ایجاد میشود. این طیف (EMR) که از یک شیء بازتاب می‌یابد، منبع معمول داده های سنجش از دور است.

سنجش از دور، طبقه بندی امواج الکترومغناطیسی بر اساس موقعیت طول موج آنها در طیف الکترومغناطیس انجام می‌گیرد. متداول‌ترین واحدی که برای اندازه گیری طول موج در طیف الکترومغناطیس مورد استفاده قرار می گیرد، میکرومتر است. یک میکرومتر معادل یک میلیونیم متر می باشد. همچنین باید توجه داشت که بخشهای طیف الکترومغناطیسی به کار رفته در سنجش از دور در امتداد یک طیف پیوسته قرار می گیرند که مقدار آنها نسبت به یکدیگر تا حد توان ده(بطور پی در پی) تفاوت دارد.

فناوری سنجش از دور باعث از محدوده وسیعی در طیف الکترومغناطیسی شامل امواجی با طول موج بسیار کوتاه(اشعه گاما) تا بسیار بلند(امواج رادیویی) می‌شود.

محدوده طول موج طیف الکترومغناطیس دارای محدوده‌ای با اسامی متفاوت از اشعه گاما، اشعه X، اشعه فرابنفش، نور مرئی، اشعه مادون قرمز تا امواج رادیویی‌(بترتیب از طول موج‌های کوتاهتر به بلندتر) می‌باشد. بخش مرئی چنین نموداری بی نهایت کوچک است، زیرا حساسیت طیفی چشم انسان بین 4/0 میکرومتر تا 7/0 میکرومتر است. بطوریکه رنگ آبی تقریباً بین طول موج 4/0 میکرومتر تا 5/0 میکرومتر، رنگ سبز تقریباً بین طول موج 5/0 میکرومتر تا 6/0 میکرومتر و رنگ قرمز تقریباً بین طول موج 6/0 میکرومتر تا 7/0 میکرومتر می باشد.

محدوده طیف الکترومغناطیس قابل دید توسط چشم انسان(سیگنال‌ها از طریق گیرنده های چشم به مغز برده می‌شود و تفاوت بین آنها، حس تشخیص رنگ‌ها را به انسان می دهد).

انرژی ماوراء بنفش به انتهای نور آبی بخش طیف مرئی متصل است. در انتهای نور قرمز محدوده ‌طیف مرئی، سه نوع امواج مادون قرمز وجود دارد که عبارت هستند از:

1) مادون قرمز نزدیک: از 7/0 میکرومتر تا 3/1 میکرومتر
2) مادون قرمز میانی: از 3/1 میکرومتر تا 3 میکرومتر
3) مادون قرمز حرارتی: بیش از 3 میکرومتر.

در طول موجهای بیشتر (1 میلی متر تا 1 متر)، بخش امواج کوتاه(میکروویو) طیف وجود دارد.

اکثر سیستم های سنجش متداول در یک یا چندین بخش از قسمتهای مرئی، مادون قرمز یا میکروویو طیف الکترومغناطیس فعالیت می کنند. به عبارت دیگر هر یک از سیستم های سنجنده(Sensor) به نواحی خاصی از طیف الکترومغناطیس حساس بوده و قسمتی از خصوصیات طیفی اجسام را ثبت می کنند.

به عنوان مثال دستگاههای عکسبرداری معمولی نسبت به انرژی نور مرئی و نزدیک به آن یعنی طول موج های 3/0 تا 2/1 میکرون حساسیت دارند؛ سنجنده های اسکن کننده مادون قرمز حرارتی عموماً ‌به طول موجهای بین 1 تا 2 میکرون و دستگاههای رادار به باندهایی با طول موجهای خیلی بلندتر(میلی متر و متر) حساس هستند.

ارتباط بین طول موج با انرژی و فرکانس: طول موج کوتاهتر، انرژی و فرکانس بیشتر و بالعکس.
ارتباط بین طول موج با انرژی وفرکانس: بیشترین انرژی و فرکانس و امواج با طول موج کوتاه درمحدوده مرئی قرار دارد.

عوامل مؤثر در تشکیل تصاویر:

هنگامیکه انرژی تابشی در سطح زمین به هر جسم برخورد می کند، انرژی به سه شکل اصلی توسط آن ماده منعکس، منتقل یا جذب می‌شود.

خصوصیات انرژی های ایجاد شده بر اساس شرایط و نوع مواد موجود در زمین بسیار متفاوت است و این بدان معناست که بعضی از اجسام در مقابل یک طول موج بخصوص دارای خاصیت انعکاسی بوده ولی در یک طول موج دیگر دارای خاصیت جذب و انتقال انرژی هستند. مجموعه یک چنین پدیده هایی بر روی تصاویر مختلف، رنگ یا تن های بخصوصی ایجاد کرده و به چشم اجازه می‌دهد اشکال مختلف موجود در تصاویر را از هم تشخیص دهد.

خصوصیات انرژی های ایجاد شده بر اساس شرایط و نوع مواد موجود در زمین بسیار متفاوت است و این تفاوت‌ها باعث شناسایی پدیده های مختلف توسط جشم می‌شود.

منحنی تابش امواج الکترومغناطیس برای موارد ذکر شده در تصویر عبارت است از نمودار انعکاس طیفی یک شیء به صورت تابعی از طول موج آن.

فعل و انفعال انرژی در اتمسفر و سطح زمین:

نور خورشید هنگام عبور از اتمسفر توسط مولکول‌ها و ذرات معلق اتمسفر تحت تاثیر قرار گرفته، منعکس، پخش یا جذب می‌شود. این روش تغییر و تحلیل در شدت نور خورشید باعث ایجاد رنگ‌ها می‌شود. به عنوان مثال رنگ آبی آسمان در طول روز به علت انتشار طیف آبی در اتمسفر است.

علت رنگ آبی آسمان در روز انتشار طیف آبی در اتمسفر است(تمام طول موج‌های کوتاهتر پس از طی مسافتی منتشر می‌شوند و فقط طول موج‌های بلندتر به سطح زمین می‌رسند)

تمام مواد از اتم‌ها و مولکول‌هایی با ترکیب مشخص تشکیل شده‌اند. بنابراین هر ماده تشعشعات الکترومغناطیس را به یک شکل واحد و تحت یک طول موج مشخص که مرتبط با تراز انرژی درونی آن می‌باشد، جذب، بازتاب یا منتشر می‌کند که خصوصیات واحد مواد یا خصوصیات طیفی نامیده می‌شود. به عنوان مثال دلیل اینکه برگ برخی ازگیاهان سبز‌ به نظر می‌رسد این است که کلروفیل، طیف آبی و قرمز را جذب و طیف سبز را منعکس می‌کند. علت رنگ سبز پوشش گیاهی، بیشترین انعکاس طیف سبز است.

پلاتفورم‌ها(Platforms):

حامل یا ناقل سنجنده های دورسنجی، پلاتفورم یا سکو نامیده می‌شود. انواع تیپیک آن‌ها ماهواره‌ها وهواپیماها هستند ولی وسایل دیگری نظیر هواپیماهایی با کنترل رادیویی و بالون‌ها نیز برای سنجش ازدور با ارتفاع کم مورد استفاده قرارمی‌گیرند. به طور کلی فاکتور کلیدی برای انتخاب یک پلاتفورم، بلندی می‌باشد زیرا تعیین وضوح زمین در آن صورت می‌گیرد و آن نیز بستگی به میدان دید لحظه‌ای(IFOV) سنجنده روی سکو دارد.

سنجنده‌ها(Sensors):

اندازه گیری و ثبت خصوصیات فیزیکی و شیمیایی جو و سطح زمین از فاصله دور به وسیله ابزارهای ویژه ای بنام سنجنده(Sensor) انجام می گیرد که بر روی سکوهای مختلف مانند ماهواره‌ها وهواپیماها نصب می‌شود.

سنجنده‌ها به دو گروه غیرفعال و فعال تقسیم می‌شوند:

A - سنجنده های غیرفعال: قابلیت تشخیص تشعشعات الکترومغناطیس منعکس شده از منابع طبیعی زمین را دارا می‌باشند.
B - سنجنده های فعال: پاسخ‌های منعکس شده از پدیده‌هایی که توسط منابع انرژی مصنوعی مثل رادار، مورد تابش قرارگرفته اند را دریافت می‌کنند.

ماهواره‌های سنجش از دور:

ماهواره‌هایی با گیرنده‌های راه دور برای مشاهده پدیده های زمین، ماهواره‌های سنجش از دور یا ماهواره‌های دید زمینی نامیده می‌شوند. این ماهواره ها بر اساس ارتفاع، مسیرحرکت و گیرنده‌های آنها از هم متمایز می‌شوند.

انواع ماهواره‌ها:

1- LANDSAT، ASTER، SPOT، IRS، MOS، IKONOS، QUICKBIRD
2- با سیستم‌های راداری: RADARSAT، SEASAT، MAGSAT، ERS،JERS
   NOAA  -3هواشناسی)
4- فضاپیمای SHUTTLE.

ماهواره لندست(Landsat):

استفاده جهانی اطلاعات سنجش از دور ابتدا توسط ماهواره لندست در سال 1972 آغاز شد. این تحقیقات که با استفاده از قسمتهای مختلف طیف الکترومغناطیس صورت گرفته باعث افزایش کارایی زمین‌شناسان در زمینه پژوهش‌های معدنی گردیده است.

لندست‌های 1 و 2 و 3 به ترتیب در تاریخ‌های 1/5/1351 و 31/4/54 و 14/12/56 به فضا پرتاب شدند. طراحی آنها به گونه ای بوده است که هر روز کره زمین را در یک مدار قطبی با ارتفاع حدود Km 900 دور زده و در نتیجه قسمت اعظم کره زمین را با 251 گردش ماهواره مورد تصویربرداری قرار دهند.

با از کار افتادن لندست‌های 1 و 2 و 3 لندستهای 4 و 5 در تاریخ‌های 25/4/61 و 10/12/62، به فضا پرتاب و در ارتفاع Km700 قرار گرفتند و در نتیجه کره زمین را با 233 گردش پوشش می دهند. اخیراً ‌نیز لندست‌های 6 و 7 به فضا پرتاب شده‌اند.

سیستم سنجنده در روی ماهواره لندست MSS، RBV، TM و ETM + می باشد.

لندست 1:

پذیرش: 7 اگوست 1972 تا 26 اکتبر 1977
تاریخ ماموریت: 23جولای 1972 تا2 ژانویه 1978
منبع زمینی: زمین/ خورشید- همزمان/ نمونه اولیه
تکرار چرخش: 18 روزه.

لندست2:

پذیرش: 9 آوریل 1975 تا 7 فوریه 1982
تاریخ ماموریت: 22 ژانویه 1975 تا 1982
تاریخ راه اندازی مجدد: 6/5/1980
زمان خارج شدن از سرویس 25 فوریه 1982
منبع زمینی: زمین/ خورشید- همزمان

لندست3:

پذیرش: 17 می 1978 تا 7 فوریه 1983
تاریخ ماموریت: 5 مارس 1978 تا 7 ژانویه 1983
منبع زمینی- زمین / خورشید- همزمان
مارس 1979 باند حرارتی از کار افتاد.
کل عملیات در 12 ژوئن 1979 پایان یافت.
اسکنر چند طیفی(MSS) در تاریخ 28 ژانویه 1981 از رده خارج شد.
به کار گیری مجدد(با محدودیت) در 13 آوریل 1981

لندست4:

پذیرش: 17 آگوست 1982 تا سپتامبر 1987
تاریخ ماموریت: 16 جولای 1982
منبع زمینی/ خورشید- همزمان/ عملیاتی
تکرار چرخش: 16روز یکبار
در تاریخ 22 سپتامبر 1982 گیرنده باند X واحد B از کار افتاد.
در تاریخ 29 اکتبر 1982 سیستم بررسی اطلاعات و ارتباطات واحد مرکزی B ازکار افتاد.
در تاریخ 15 فوریه 1983در نتیجه فقدان اطلاعات نقشه بردار موضوعی(Thematic Mapper Data)، گیرنده باند X واحد A از کار افتاد.
در تاریخ 22 می 1983 – پنل4 (Panel) خورشیدی از کار افتاد.
در تاریخ 26 جولای 1983در نتیجه از دست رفتن 50 درصد قدرت، پنل3 خورشیدی از کار افتاد.
این ماهواره ممکن است در آینده توسط ابزارهای علمی تعمیر و مجدداً راه اندازی شود.
ماهواره در ژانویه 1986 از رده خارج شد و در حالت آماده باش نگهداری شد.
توقف ردیابی در تاریخ 1 سپتامبر 1987.

لندست 5:

پذیرش: 6 آوریل 1984 تا اکتبر 1999
تاریخ ماموریت: 1 مارس 1984
منبع زمینی / خورشید - همزمان / عملیاتی
طراحی آن برای جلوگیری از اشکالات لندست4 اصلاح شد.
تابستان 1985: گیرنده باند S در کسب اطلاعات تبدیلی در مناطق خارج از ایالات متحده از کار افتاد.
دسامبر 1985: کسب اطلاعات محدود به مناطق درخواستی جهت پوشش شد.
ردیاب 5 اسکنر چند طیفی باند 4 در ژوئن 1994 از کار افتاد. باند 4 اسکنر چند طیفی به علت جریان بالا در اگوست 1995 از رده خارج شد.

لندست 6 ( شرکت EOSAT ، U.S.A):

پذیرش: N/A
تاریخ ماموریت: 5 اکتبر 1993
مشاهده زمینی/ همزمان با خورشید
ماهواره در مدار قرار نگرفت، تماس با آن حین پرتاب قطع شد.
تکرارچرخش: 16 روز یکبار

لندست7:

پذیرش: جولای 1999 تا کنون
تاریخ ماموریت: 15 آوریل 1999
مشاهده زمینی/ همزمان- خورشید
ناسا - ایالات متحده آمریکا.

ادامه دارد . . . .

ماجرای محیط بان دنا و ....

مدتی است که برخی از رسانه‌های استانی ماجرای محیط ‌بان دنا را در سطح جامعه مطرح کرده اند و به نحوی همگان منتظرند که عاقبت این محیط بان چه می شود آیا او را می بخشند؟ آیا او از دار مرگ رها پیدا می کنند؟ عاقبت چه می شود.

 محیط بان ‘اسعد تقی زاده’ و چند مامور دیگر در سال ۸۷ در منطقه حفاظت شده دنا در جریان گشت عادی با تعدادی شکارچی مواجه می شوند که در اولین اقدام ماموران از مرکز محیط زیست درخصوص دارا بودن پروانه شکار افراد حاضر در منطقه استعلام می کنند که مشخص می شود این افراد به صورت غیرقانونی در منطقه هستند.

محیط بانان حاضر بعد از چند بار تذکر و اقدام به محاصره افراد برای اعمال قانون، برای نزدیک شدن به آنان تلاش می کنند که در این حین احساس اضطراب ناشی از این رو در رویی به مقابله دو طرف منجر می شود که متاسفانه گلوله به کمر یکی از این افراد به نام ‘مجتبی رضایی’ اصابت می کند.

اصغر محمدی فاضل معاون محیط زیست با بیان این مطالب اظهار داشت: به نظر می رسد محیط بان ما تعمدی در این اقدام نداشته و تنها به دلیل تلاش در اعمال قانون، اقدام به تیراندازی از کمر به پایین کرده اما در آن شرایط حساس اصابت تیر به کمر فرد یاد شده منجر به خونریزی داخلی وی شد.

وی افزود: تقی زاده بعد از شلیک گلوله وارد صحنه شده و از لباس خود برای پانسمان و جلوگیری از خونریزی مضروب استفاده کرده و اقدام به حمل وی برای رساندن به منطقه ای که امکان فرود بالگرد امداد را داشته باشد، می کند تا سریعتر به مراکز درمانی رسانده شود ، ولی به دلیل شدت خونریزی، فرد مضروب جان خود را از دست می دهد.

محمدی فاضل درمورد پرونده محیط بان ‘اسعد تقی زاده’ افزود: براساس شناختی که از منطقه و روحیه اهالی بخصوص خانواده مرحوم رضایی داریم، این خانواده بسیار مذهبی، فرهنگی و با اخلاق هستند و به همین دلیل به جلب رضایت و بخشش این خانواده به عنوان اولیای دم امید بسته ایم.

وی اظهار داشت: رسانه های بیگانه برای سوء استفاده از این شرایط و پیشبرد مقاصد منفعت طلبانه خود دست به اقدامات غیراخلاقی و غیرحرفه ای می زنند و فکر می کنند با بکار بردن برخی عبارات و جریحه دار کردن احساسات افراد می توانند با پیچیده جلوه دادن این پرونده به اهدافشان برسند.

محمدی فاضل گفت: از رسانه ها، فعالان محیط زیست ، همکاران دانشگاهی و همه کسانی که از این حادثه غمگین شده اند تقاضا دارم از اظهارنظرهای نادرست و بکار بردن عباراتی که نشانگر ناآگاهی آنان از جزییات این پرونده است بطور جدی پرهیز کنند و اجازه دهند نظام قضایی کشور با فراغ بال به این موضوع رسیدگی کند.

وی تاکید کرد: قوه قضاییه در کشور پناهگاه همگان است و هر یک از ما به عنوان یک شهروند جمهوری اسلامی ایران در هر برهه ای از زندگی می توانیم به شکلی در شرایطی مشابه قرار بگیریم که یکی از طرفهای یک مخاصمه باشیم.

وی گفت: ما به عنوان ضابط قوه قضاییه در سازمان محیط زیست خود را تابع قانون می دانیم و اگر محیط بان در این خصوص کوتاهی کرده باشد بعد از اخذ رضایت از اولیاء دم به تخلف وی رسیدگی خواهیم کرد و این پرواضح است که ما مطلقا خودمان و محیط بانان و مدیران را ورای قانون نمی دانیم.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: باید قانون در هر شرایطی توسط کارشناسان ذیصلاح و تصمیم گیری توسط قاضی انجام شود، ولی آنچه مسلم است افرادی که ضابط قضایی هستند در محل انجام ماموریت و شرایط خاص مجاز به اعمال قانون هستند ولی این اعمال قانون رافع مسئولیت های مامور برای دقت در استفاده از قوه قهریه نمی شود.

فاضل افزود: یعنی اگر یک پلیس در خیابان برای مقابله با سرقت مسلحانه اجازه استفاده از سلاح را دارد ولی درصورتی که این تیراندازی منجر به صدمه به افراد دیگر شود باید پلیس و نیروی انتظامی در مقابل این صدمه پاسخگو باشند.

این مسوول گفت: تائید حکم قصاص محیط بان تقی زاده در خرداد ماه امسال اتفاق افتاده و از خرداد ماه سازمان حفاظت محیط زیست و مقامات محلی با مشورت افراد ذی نفوذ منطقه مثل ریش سفیدان و روحانیون درحال رایزنی با خانواده مرحوم برای جلب رضایت هستند.

محمدی فاضل افزود: برای تاریخ اجرای حکم هیچ ابلاغ مشخصی توسط قوه قضاییه صادر نشده و به دلیل تلاشهای سازمان محیط زیست و افراد خیر، موفق شدیم نظر مساعد مقامات قضایی را برای تاخیر در صدور تاریخ اجرای حکم جلب کنیم.

وی اظهار داشت: در این حادثه خسارت انسانی به وجود آمده و این حادثه تلخ خانواده ای را داغدار کرده، اما صرف نظر از شرایطی که باعث این اتفاق شده رسانه ها دقت کنند تا از خط انصاف خارج نشوند و از با بکار بردن عباراتی که ممکن است اسائه ادب به خانواده آن مرحوم شود پرهیز کنند.
وی گفت: براساس اطلاعات بدست آمده هر دو خانواده محیط بان و مرحوم در یک منطقه سکونت داشته و حسب شنیده ها گویا نسبت دور خانوادگی نیز با هم دارند، لذا این مصیبت برای همه افراد منطقه دردناک است لیکن باید بدون هیچ پیش داوری اجازه داد تا قوه قضاییه در فضایی به دور از هرگونه جوسازی و شایعه پراکنی به این پرونده رسیدگی کند.

منبع: ایرنا

و اما رسانه‌های کشوری درباره این نوشته اند؛

محیط بان دنا به طناب دار نزدیکتر شد!

پدر علم محیط زیست ایران گفت: اگر اسعد اعدام شود دیگر محیط بانان هیچ انگیزه ای برای حمایت و حفاظت طبیعت و حیات وحش ایران ندارند و حتی یک تکه از طبیعت مملکت باقی نمی‌ماند.

روزنامه ابتکار نوشت:

با وجود تلاش بسیاری ازمسئولین برای نجات اسعد تقی زاده، که مرداد ۱۳۸۶ در منطقه حفاظت شده دنا و در پی درگیری با ۵ شکارچی غیرمجاز،یک نفر از شکارچیان را کشته بود، حکم اعدام محیط بان دنا در دیوان عالی کشور تایید وتا دوهفته دیگر نیز به اجرا در می‌آید.

دادستان عمومی و انقلاب شهرستان یاسوج که این خبر را اعلام کرده با بیان این‌که حکم دادگاه هم‌عرض درباره محیط‌ بان دنا به تایید دیوان عالی کشور رسیده ادامه داده است: پرونده برای اجرای حکم آماده است اما سازمان محیط زیست و افراد خیر دیگری در حال رایزنی برای ایجاد سازش و گرفتن رضایت اولیای دم مقتول هستند.

حجت‌الاسلام سیدمحمد موسوی‌پور که به گفتگو با ایسنا پرداخته بود،در این باره افزوده است:این پرونده در دادگاه کیفری استان کهگیلویه و بویراحمد رسیدگی اولیه شد و این دادگاه برای «اسعد تقی‌زاده» متهم پرونده حکم قصاص و اعدام با طناب دار را صادر کرد.وی خاطر نشان ساخته است:این حکم در دیوان عالی کشور نقض شد و این مرجع قضایی پرونده را به شعبه هم عرض ارجاع کرد،اما به دلیل این‌که دادگاه هم عرض در این استان وجود نداشت پرونده به نزدیک‌ ترین شعبه یعنی دادگاه کیفری استان فارس ارجاع داده شد.

دادستان یاسوج اظهار داشت:دادگاه کیفری استان فارس هم با رسیدگی به این پرونده حکم قصاص متهم پرونده را تایید کرده است که این حکم این بار به تایید دیوان عالی کشور رسیده است. از سوی دیگر سخنگوی قوه قضاییه هم روز گذشته گفته است: موضوع پرونده محیط بان دنا را پیگیری می‌کنم.

غلامحسین محسنی‌اژه‌ای در حاشیه نشست سخنگوی قوه قضاییه در پاسخ به فارس درباره سرنوشت محیط بان دنا گفت: از این موضوع اطلاعی ندارم.وی با بیان این که با مسئولان دیوان عالی کشور درباره واگذاری اطلاع رسانی به دادستان گفت: احتمالاً آنها از جنبه سخنگویی موضوع را به من واگذار کرده‌اند و گرنه من در حال حاضر اطلاعی ندارم.سخنگوی قوه قضاییه گفت: با توجه به این موضوع من وضعیت پرونده را پیگیری می‌کنم.

پیگیری حکم اعدام محیط دنا درمجلس

اسعد تقی‌زاده محیط بان اداره کل محیط زیست کهگیلویه و بویر احمد که در رسانه ها از او با نام”میحط بان دنا” یاد می‌شود این روزها موضوع بحث محافل بسیاری است.یکی از این محافل مجلس شورای اسلامی است. محمد رضا تابش، رییس فراکسیون محیط زیست مجلس در گفتگو با خبرآنلاین در این خصوص می‌گوید: این موضوع را در مجلس پیگیری خواهیم کرد.

باید بررسی کنیم که برای پشتیبانی از این محیط بان قانونی در نظر گرفته شده یا نه.زیرا مجریان قانون بدون شک پشتوانه های قانونی دارند.مثل ماموران نیروی انتظامی یا سپاه که در حین اجرای قانون پشتوانه های قانونی دارند.اما باید بررسی کنیم که آیا برای محیط بانان هم این پشوانه های قانونی در نظر گرفته شده است یا خیر.

تابش با تاکید بر این موضوع که”بدون شک دادگاه و قاضی ماجرا به این مسائل قانونی توجه دارد”می افزاید: طرف دیگر موضوع نیز افرادی هستند که عزیز خود را از دست داده اند.باید پیگیری های لازم انجام شود. اگرچه باید توجه داشته باشیم که مرجع قضایی مبتنی بر قانون رای خود را صادر کرده است.تابش درباره این که آیا مجلس برای جلوگیری از اجرای حکم اعدام اقدامی انجام داده یا نه،می گوید: این مستلزم تحقیق و بررسی بیشتر است که در مجلس باید آن را پیگیری کنیم.ما باید بررسی کنیم که آیا حمایت های قانونی از محیط بانان مد نظر قرار گرفته و آیا قاضی به این مورد توجه داشته است؟ تابش درحالی سخن از پیگیری و بررسی این موضوع می‌زند که تنها دو هفته دیگر به اجرای حکم اعدام زمان باقیست.رییس فراکسیون اقلیت مجلس در ادامه تاکید می‌کند:من نمی‌خواهم در کار دستگاه قضایی دخالتی داشته باشم.چون به هر حال قاضی با علم به قانون اقدام به صدور رای کرده است.اما فکر نمی‌کنم این موضوع قتل عمد محسوب شود.به هر حال باید ملاحظات رعایت شود.

باید به نحوی باشد تا خدشه و خللی در کار مامورانی که در این مناطق سخت در حال انجام وظیفه هستند و از میراث طبیعی کشور پاسداری می‌کنند،به وجود نیاید.به گونه ای نشود که دست کسی در عرصه طبیعت وحفظ میراث طبیعی به کار نرود و ماموران دیگر انگیزه لازم را برای دفاع و پاسداشت طبیعت نداشته باشند.بی توجهی به این موضوع می‌تواند تخریب وسیع محیط زیست را به دنبال داشته باشد.

تعمدی در ارتکاب قتل نبوده است

از سوی دیگر علی سمیعی سرپرست دفتر حقوقی سازمان حفاظت محیط زیست هم در گفتگو با خبرآنلاین گفته است: تلاش ها برای گرفتن رضایت از خانواده مقتول همچنان ادامه دارد و این امید وجود دارد که خانواده مقتول که اجحاف بزرگی در حق شان روا شده محیط بان سازمان محیط زیست را که هیچ تعمدی در ارتکاب قتل نداشته موردعفو قرار دهند.وی ادامه داده که در ۱۰ سال اخیر این بیستمین موردی است که دو طرف در درگیری کشته شده اند. اجرای قوانین و مقررات به شکل صحیح می‌تواند مانع چنین اتفاق ناراحت کننده ایی شود چنانچه محیط بانان تحت نظارت دادگستری دوره های آموزشی را می‌بینند و برای به کارگیری سلاح و برخورد با متخلف از آن استفاده می‌کنند.وی خاطر نشان می‌سازد که وقتی تخلفی رویت می‌شود محیط بان ابتدا نیاز به اعلام «ایست»، سپس تیر هوایی و در صورت افاقه نکردن تیراندازی به سمت کمر به پایین متخلف دارد و در صورت «ضرورت» شلیک به صورت جدی انجام می‌شود.محیط بانان تنها زمانی می‌توانند از اسلحه خود بطور مستقیم استفاده کنند که مورد هجوم و در خطر مرگ قرار گرفته باشند و از تیراندازی مستقیم به سمت طرف مقابل منع شده اند.سمیعی تاکید می‌کند که نباید به خاطر یک حیوان،یک انسان کشته شود و این در قانون ذکر نشده اما چنین اتفاقاتی به دلیل وضع شغلی محیط بانان محیط زیست رخ می‌دهد. ما نمی‌توانیم این قانون را تغییر دهیم اما در تلاشیم با دفاع از محیط بانان زمینه حفاظت بهتر مناطق حفاظت شده کشور را فراهم کنیم.

محیط بانانی که کشته می‌شوند شهید هستند

اما محمدی‌زاده رئیس سازمان حفاظت محیط زیست هم از محیط بانان حمایت می‌کند و می‌گوید:از نظر ما محیط‌بانانی که در حین مأموریت کشته می‌شوند شهید هستند و از نظر بنیاد شهید هم در حکم شهید است و از نظر مزایای نیز مزایای خانواده شهدا به آنان تعلق می‌گیرد ضمن اینکه ما در سال جاری یک شهید و در سال گذشته ۸ شهید محیط ‌بان داشتیم.به گزارش آریا محمدجواد محمدی‌زاده اظهار داشته است: در بدو ورود من به سازمان حدود ۶ سال است تصویب یگان گذشته بود اما سازمان آن را اجرایی نکرده بود، خوشبختانه نخستین کاری که در سازمان انجام دادیم پیگیری وضعیت محیط‌بانان بود.وی افزود: در ارتباط با مشکلاتی که پیش می‌آید باید گفت تنها سازمان حفاظت محیط زیست نیست که گاهی اوقات برای انجام مأموریتی مأموران آن سازمان دچار مشکل می‌شوند حتی نیروی انتظامی و سازمان جنگل‌ها نیز با این مسائل مواجه هستند.

تلاش ها بی نتیجه ماندند

گفتنی است تلاش خانواده اسعد تقی زاده کارمند محیط بانی که سه سال پیش در درگیری با شکارچی غیر مجاز که در منطقه خاریدون دنا باعث مرگ او شده بود برای جلب رضایت اولیای دم بی نتیجه مانده و انگار همه فراموش کرده اند که همان قانونی امروز او را به قصاص محکوم کرده که پیش تر برای پاسداری از بیت المال تفنگ دستشان داده بود و اگر او به حکم دین و برای انجام وظیفه، دست به تفنگ نمی‌برد امروز لابد، مثل ده ها محیط بان شهید دیگر که حتی بنیاد شهید آنان را شهید محسوب نمی‌کند، زیر خروارها خاک خفته بودند. اکنون اما تنها دو هفته دیگر به اجرای حکم این محیط بان باقی مانده است.

انتقاد پدر علم محیط زیست ایران از صدور حکم اعدام

پدر علم محیط زیست ایران گفت: اگر اسعد اعدام شود دیگر محیط بانان هیچ انگیزه ای برای حمایت و حفاظت طبیعت و حیات وحش ایران ندارند و حتی یک تکه از طبیعت مملکت باقی نمی‌ماند.

به گزارش مهر، اسماعیل کهرم گفت:جای تعجب است که در مملکت ما برای محیط بانی که به خاطر وظیفه شناسی حکم اعدام تعیین شود در حالیکه در دیگر کشورها به خاطر این وظیفه شناسی ممکن است به او مدال افتخار بدهند.

به گفته وی، اگر این محیط بان ۲۷ ساله وظیفه شناس اعدام شود ۲ هزار و ۷۰۰ محیط بان دیگر چه درسی خواهند گرفت آیا غیر از این است که دیگر اجازه برخورد با هیچ شکارچی متخلفی را به خود نمی‌دهند؟وی افزود: پیش از این نیز در دوره ریاست خانم ابتکار در سازمان محیط زیست هنگامی که یک محیط بان با یکی از افسران متخلف نیروی هوایی درگیر شده بود تا مرحله استیذان حکم قصاص او پیش رفت و در آن مرحله بود که توانستند رضایت خانواده مقتول را گرفته و آن محیط بان را از قصاص نجات دهند.

وی افزود: با اینکه تایید حکم قصاص برای این محیط بان بسیار تلخ است اما تنها نکته روشن این حادثه عزم و نگرانی خیل عظیمی از مردم و دوستداران محیط زیست برای این محیط بان است که نشان می‌دهد مردم ما تا چه حد به محیط زیست اهمیت می‌دهند و من اطمینان دارم با وجود این مردم آگاه، این محیط بان وظیفه شناس هرگز اعدام نمی‌شود.به گفته وی، البته از آنجایی که خانواده مقتول نیز به هر حال عزیزی را از دست داده اند و گفته می‌شود که شکارچی مقتول از شکارچیان حرفه ای نبوده و خانواده محترمی دارد سازمان محیط زیست بایستی برای دلجویی از خانواده مقتول اقدام کند.

اگر حکم اعدام محیط بان دنا باطل نشود از مقام معظم رهبری کمک می‌خواهیم

ماموران ما باید از قانون به کار گیری سلاح مطلع شوند و بدانند که همان ابتدای کار نباید به متجاوزان شلیک کنند. اگرماموران این آموزش ها را ببیند کمتر شاهد این خواهیم بود که محیطبانان به زندان بروند و یا در معرض اعدام قرار گیرند.

ایلنا: رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: «پیگیری‌های دقیق لحظه به لحظه در حال انجام است و ما تمام سعی خود را می کنیم که حکم قصاص متوقف شود. اگر به نتیجه مطلوب نرسیم از مقام معظم رهبری تقاضا خواهیم کرد که این محیط بان را مشمول لطف خود قرار دهند.»

به گزارش خبرنگار ایلنا، “محمد جواد محمدی‌زاده” در حاشیه همایش محیط‌بانان برتر که در مشهد مقدس برگزار شد، در یک نشست خبری به سوالات خبرنگاران پاسخ داد.

او در مورد آخرین وضعیت محیط بان محکوم به اعدام منطقه دنا گفت: «فقط ماموران سازمان حفاظت محیط زیست نیستند که برای انجام ماموریت هایی که به عهده آنها گذاشته می شود به زندان افتاده یا تحت تعقیب قرار می گیرند، بلکه این مشکلات برای ماموران نیروی انتظامی و سازمان جنگلها نیز بوجود می‌آید.»

محیط بان دنا اعدام نمی شود / محیط زیست حتماً رضایت خانواده مقتول را می گیرد

طبق آمارها تا به حال ۱۰۵ نفر از محیط بانان توسط شکارچیان کشته شده اند که خانواده های آنها نه تنها از حقوق خانواده شهدا بهره مند نشده اند بلکه حتی شاهد مجازات قاتلان هم نبوده اند.
سرپرست دفتر حقوقی سازمان محیط زیست درباره حکم دیوان عالی کشور برای اعدام محیط بان منطقه حفاطت شده دنا گفت: حتماً رضایت خانواده مقتول را می گیریم و این محیط بان اعدام نخواهد شد.

علی سمیعی در گفت وگو با فارس درباره برخی اخبار مبنی بر اینکه تا ۲ هفته دیگر اسد تقی زاده؛ محیط بان منطقه حفاظت شده دنا که در حین انجام مأموریت یک شکارچی را کشته است، اعدام می شود، تصریح کرد: اصلاً این حرف مضحک است، اجرای حکم اعدام به این راحتی نیست و نیاز به استیذان رئیس قوه قضائیه دارد و این سیر، حداقل یک سال طول می کشد.

وی در ادامه افزود: این مشکل حل می شود و ما حتماً رضایت خانواده شکارچی که به قتل رسیده است را خواهیم گرفت. مشکلی از بابت پرداخت دیه هم وجود ندارد.

سرپرست اداره کل حوقی سازمان محیط زیست تأکید کرد: این جوسازی ها درباره این محیط بان اصلاً به صلاح نیست چون محیط زیست با جدیت پیگیر حقوق این محیط بان است.

به گزارش فارس، اسد تقی زاده؛ محیط بان اداره کل محیط زیست کهگیلویه و بویر احمد است که شهریور ۱۳۸۶ در پی درگیری با ۵ شکارچی غیرمجاز و حرفه ای به سمت یکی از شکارچیان تیراندازی می کند و با کشته شدن یک شکارچی، وی تاکنون در زندان به سر می برد.

حکم اعدام وی تاکنون چندین بار در استان نقض و تأیید شده است که در آخرین اخبار اعلام شد حکم اعدام توسط دیوان عالی کشور تأیید شده و تا ۲ هفته دیگر اجرا می شود اما سرپرست اداره کل حقوقی سازمان محیط زیست این موضوع را تکذیب کرد.

طبق آمارها تا به حال ۱۰۵ نفر از محیط بانان توسط شکارچیان کشته شده اند که خانواده های آنها نه تنها از حقوق خانواده شهدا بهره مند نشده اند بلکه حتی شاهد مجازات قاتلان هم نبوده اند.

---

دستم بوی گل میداد مرا به جرم چیدن گل محکوم کردند ولی کسی نگفت شاید من گلی کاشته ام ((چگوارا))

---

10 عکس برتر حیات وحش از نشنال جئوگرافیک

گوزن زرد ایرانی (Dama mesopotamica)

گوزن زرد ایرانی (Dama mesopotamica) پستانداری از خانواده گوزن است. گمان می‌رفت که نسل این حیوان منقرض شده‌است تا این‌ که در دهه ۱۹۵۰ گله‌ای از آن در خوزستان کشف شد. اینک گله‌هایی از گوزن زرد ایرانی در دشت ناز مازندران در محوطه محصوری مراقبت می‌شود. در برخی از باغ وحش‌های جهان نیز نمونه‌هائی از آن وجود دارد.

---

ویژگی ها:

گوزن زرد ایرانی عموماً شبگرد است و در طول روز به استراحت می‌پردازد. در تابستان به واسطه پوشش خالخالی دارای استتار است. در زمستان پوشش او تیره تر می‌شود.

گوزن زرد ایرانی نر مثل بیشتر گوزنها دارای شاخ‌های بزرگ استخوانی بوده که به طور سالیانه رشد می‌کند و می‌افتد. گوزن ماده شاخ ندارد و جثه آن نیز از گوزن کوچک‌تر است. شاخهای گوزن نر در اواخر زمستان می‌افتد و در اوایل بهار با زیاد شدن منابع تغذیه شروع به رشد مجدد می‌نماید در این فصل گوزن با ریزش مو نیز مواجه می‌گردد. شاخ گوزن نر هر سال نسبت به سال قبل کمی بلندتر و زیباتر می‌شود. گوزن نر از این شاخها علاوه بر دفاع به عنوان وسیله‌ای برای قدرت نمایی در فصل جفت‌گیری استفاده می‌نماید.


جفت گیری:

گوزن‌های زرد ایرانی اغلب در اوایل پاییز جفت‌گیری می‌نمایند که در این فصل گوزن نر از ظاهر بسیار زیبا و با ابهتی برخوردار می‌گردد. گوزن‌های نر قویتر با جذب چندین ماده قلمرو معینی برای خود ایجاد نموده و اجازه ورود به گوزن‌های نر دیگر را نمی‌دهد. اغلب در فصل جفت گیری بین گوزنهای نر بر سر جفت گیری درگیری‌های شدیدی رخ می‌دهد و گوزن بازنده بایستی قلمرو را به نفع برنده ترک گفته و به دنبال قلمرو جدیدی باشد. در فصل جفت گیری رفته رفته گوزن نر لاغرتر و نحیف تر می‌شود.


تغذیه:

تغذیه گوزن‌ها بیشتر از علف‌ها و شاخ و برگ گیاهان می‌باشد، گاهی اوقات نیز از سرشاخه‌های درختان یا از پوست ساقه آنها استفاده می‌نمایند. گوزن‌های زرد ایرانی اغلب اوایل صبح قبل از طلوع آفتاب یا عصر به چرا پرداخته و مابقی روز را به نشخوار کردن یا استراحت می‌پردازند. چنانچه در نزدیکی محل زندگی گوزنها گندمزار یا مزرعه‌ای باشد، گاهی بطور شبانه به این مزارع دستبرد می‌زنند.

---

گوزن زرد ایرانی از شاخه طناب داران(Chordata)، رده پستانداران( Mammalia) راسته زوج سمان(Artiodactyla)، خانواده گوزنها، گونه گوزن زرد و زیر گونه گوزن زرد ایرانی ( C. Dama mesopotamica) می باشد. این جانور به صورت گروهی زندگی کرده و معمولاً شبگرد است . در اوایل صبح و اوایل غروب دارای فعالیت بیشتری بوده و اغلب در این ساعات به چریدن مشغول شده و در بقیه ساعات نشخوار می نماید.

در ساعات چرا اغلب به دلیل ترس از دشمن به سرعت غذای خود را بلعیده و در مواقع استراحت در نواحی امن با آرامش شروع به جویدن و هضم غذا می نماید.غذاهای این جانور عبارتند از علوفه ، سرشاخه ها، میوه های مختلف و گیاهان جنگلی. در مواقع خطر به سرعت فرار نموده و با جست های بلند و فرار سریع از خطر می گریزد. در ضمن شناگر قابلی نیز می باشد.

نوع ماده شاخ نداشته و نوع نر این زیر گونه دارای شاخهای نسبتاً بلند و پهنی می باشد که رشد شاخها از یک سالگی شروع شده و در دو سالگی شاخها نمایان می شوند.

هر ساله در اواسط بهمن ماه شاخ ها افتاده و در محل شاخها فقط یک غده به جا می ماند که این غده در ابتدا متورم و پر خون شده سپس در فصل بهار محلی برای رشد شاخ جدید می گردد. شاخهای جدید در تابستان کامل شده و ظاهر بسیار زیبایی به حیوان می بخشند. رنگ زمینه بدن قهوه ای بوده در پهلوها رنگ روشن تری داشته، شکم، دم و زیر گردن آن سفید است.در فصل بهار و تابستان خالهای سفید و زیبایی در پشت و پهلوها ایجاد می شود که در اواسط پاییز با تغییر رنگ حیوان به خاکستری و بلندتر شدن موهای آن خالها کمرنگ تر می شوند.

رنگ بدن ماده کمی تیره تر می باشد. همزمان با افتادن شاخها موهای حیوان نیز شروع به ریزش نموده و ظاهر حیوان در این فصل زشت و بیمار به نظر می رسد. طول بدن این حیوان در حدود 150 تا 240 سانتیمتر بوده و طول دم 16 تا 20 سانتیمتر می باشد. ارتفاع آن در ناحیه شانه ها 85 تا 130 سانتیمتر و وزن آن 50 تا 130 کیلو گرم است.

در فصل جفت گیری که اغلب با جنگ نرها بر سر جفت یابی همراه است گوزن نر در اوج قدرت و زیبایی بوده و تاحدودی نیز حالت های عصبی از خود بروز داده و گردن آنها نیز اندکی متورم می شود. جفت گیر ی این گوزنها در اواسط شهریور ماه اتفاق می افتد که در این زمان گوزن های نر مسن تر و قویتر برای خود گروههای جداگانه ای از ماده ها به شکل حرمسرا تشکیل داده و قلمروهای مخصوصی ایجاد می نمایند.

بعد از جفت گیری نیرو و قدرت گوزن نر نسبتاً تحلیل رفته و آسیب پذیری آن بیشتر می گردد که اوج این آسیب پذیری با افتادن شاخ ها متقارن است. نوزادها حدوداً 8 ماه بعد از جفت گیری در اردیبهشت ماه به دنیا می آیند. کمتر پیش می آید که گوزن زرد ایرانی دوقلو زایی نماید و اغلب یک نوزاد به دنیا می آورد. بچه ها بعد از تولد قادر به دویدن و راه رفتن هستند ولی گوزن مادر در چند روز اول آنها در بین علفهای بلند مخفی می نماید، که نوزادان به دلیل نداشتن تحرک و بو و استتار قوی از دید دشمنان مخفی می مانند. از مهمترین دشمنان این حیوان می توان به گرگ، یوز و گربه جنگلی اشاره نمود. نوزادان در سن 1.5 سالگی به بلوغ کامل می رسند و بطور متوسط 16 سال عمر می نمایند.در گذشته پراکندگی این حیوان از غرب و شمال غرب ایران تا شمال شرقی آفریقا و در جنوب اروپا تا بالکان گسترده بود ولی در حال حاضر پراکندگی طبیعی این حیوان فقط محصور به جنگلهای متراکم و غیر قابل نفوذ منطقه خوزستان و زاگرس در کنار رودخانه های دز و کرخه می باشد.

به منظور جلوگیری از انقراض گوزن زرد ایرانی تعدادی از آنها را به دشت ناز در مازندران، دشت ارژن،جزیره اشک در دریاچه ارومیه منتقل نموده اند. تا چند دهه پیش تصور می شد که نسل این حیوان منقرض شده است ولی با مشاهده شدن چند شاخ تازه در شوش این تصور از بین رفت و دو رأس از آنها توسط آقای ورنر ترنس آلمانی دو تن از آنها زنده گیری شده و در سال 1337 به باغ وحش اپل انتقال داده شده و بعد از تکثیر تعداد 6 رأس به دشت ناز منتقل گردید. از جمله عوامل کاهش جمعیت این گونه می توان به شکار بی رویه و تخریب زیستگاه های طبیعی آن اشاره نمود.

---

اسارت گوزن زرد ایرانی در دشت‌های زاگرس

تنها یک خبر می‌تواند دوباره ماجرای قدیمی انقراض گوزن زرد ایرانی را زنده کند. خبری با این عنوان که ۱۵ تیر تعداد ۵۵ راس از گوزن‌های زرد به زادگاهشان بازگردانده می‌شوند.
ماجرایی که از سال ۱۳۳۶ و توسط هایزمن آلمانی جانی دوباره گرفت و به کابوس ۵۰ ‌ساله انقراض این‌گونه نادر حیات وحش پایان داد، امروز دوباره با انتقال این‌گونه به زیستگاهش صورتی دیگر به‌خود می‌گیرد و این پرسش که آیا به راستی زیستگاه این‌گونه نادر حیات وحش ایران کجاست؟

از آن روز که برای اولین بار چند رأس گوزن زرد در اطراف رودخانه دز و کرخه مشاهده شدندو پس از آن نیز تعدادی از کارشناسان محیط زیست وقت به همراه هایزمن تصمیم به احیای این‌گونه گرفتند، از آن زمان که در گام اول آنان را به آلمان بردند و پس از ازدیاد نسل دوباره به ایران برگرداندند، تا به امروز که جزیره اشک دریاچه ارومیه به‌عنوان زیستگاه موقت آنان برای ازدیاد نسل تعیین شده‌است، همواره سخن از زیستگاه اصلی این‌گونه کمیاب و بسیار زیبای ایران است.

حال که به زمان جفت‌گیری گوزن زرد در شهریور ماه نزدیک می‌شویم، دوباره این موضوع مورد توجه قرار گرفته است. زیستگاه گوزن زرد، به واقع از بین‌‌النهرین آغاز می‌شد و تا دامنه‌های جنوبی زاگرس نیز امتداد داشت.

حتی فیروز آباد فارس نیز بخشی از زیستگاه این‌گونه بود. گوزن زرد در این گستره وسیع سالیان دراز زندگی می‌کرد، اما به تدریج زیستگاه گوزن زرد کوچک و کوچک‌تر شد و حصار زندگی برای آن تنگ‌تر.

از این گستره اکنون تنها بخش کوچکی به‌عنوان زیستگاه این‌گونه قلمداد می‌شود و گوزن زرد مجبور به زندگی در حصاری تنگ و باریک است. قفسی که قرار است در سال‌های آینده تنها مأمن و ملجأ این جانور باشد.

اما صورت دیگر این ماجرا تکثیر گوزن زرد است. هرچند کارشناسان مسئول بخش پستانداران سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به آمار سرشماری گوزن زرد در جزیره اشک، خبر از تکثیر و پرورش موفق این‌گونه می‌دهند و با تکیه بر آمار می‌گویند: در سال ۷۹، ۱۴۷ راس از این‌گونه وجود داشت و در سال ۸۲ به ۲۴۱ راس رسیده است و تا سال ۸۵ نیز این تعداد به ۲۹۱ راس رسیده و در حال حاضر نیز ۳۰۶ راس از آن در جزایر پارک ملی دریاچه ارومیه زندگی می‌کنند، اما هنوز این جانور به تعدادی نرسیده‌است که از فهرست گونه‌های در معرض خطر سازمان ملل بیرون‌ آید و بیش از ۵۰ سال تلاش برای احیای نسل آنان آمار ۴۰۰‌راسی است که به آن می‌بالیم.

قرار است که تقریبا یک چهارم از جمعیت فعلی گوزن زرد به زادگاه اصلی‌اش بازگردانده شود. اما کدام زیستگاه می‌تواند زادگاهش باشد. زادگاه این‌گونه در گذشته مساحتی در حدود ۵۰۰ ‌هزار کیلومتر مربع را شامل می‌شده است.

کدام زیستگاه می‌تواند با شرایط موجود بخشی از زیستگاهش را به آن بازگرداند؟


زیستگاهی به پهنه‌ ایران

مهندس بیژن دره شوری معتقد است که جنگل‌های کرخه نمی‌تواند به‌عنوان زیستگاه گوزن زرد محسوب شود؛ چرا که این جنگل‌ها روزگاری به دلایل مختلف اقلیمی توانایی زیستگاهی داشت، اما امروزه به‌دلیل وجود سد کرخه و نبود سیلاب‌ها که جنگل‌های کرخه را بارور کند، نمی‌تواند به‌عنوان زیستگاهی مناسب برای این‌گونه در خطر به حساب آید.

این کارشناس برجسته محیط زیست به مطالعات انجام شده توسط دکتر بهرام کیابی، مهندس هنریک مجنونیان و دکتر محمود کرمی برای تعیین زیستگاه گوزن زرد در سال‌های گذشته اشاره می‌کند و می‌افزاید: در آن سال ما با بررسی دقیق توانستیم چند زیستگاه را در یاسوج و میان کتل برای گوزن زرد جایابی کنیم.

براساس بررسی‌های انجام شده، همه به اتفاق میان کتل را به‌عنوان زیستگاه اصلی این جانور معرفی کردیم؛چرا که این پهنه هم توانایی گسترش داشت و هم امکان زیست گوزن زرد در آن بیشتر از مناطق دیگر بود، اما متأسفانه امروزه می‌بینیم که بدون توجه به نگاه‌های کارشناسی، گوزن زرد به مناطقی برده‌ می‌شود که شاید برای آینده حیات این جانور، خطر زا باشد.

دره‌شوری ادامه می‌دهد: اگر بخواهیم گونه‌ای را از خطر نجات دهیم، باید زیستگاهی که برای آن انتخاب می‌کنیم، از هر نظر امنیت داشته باشد.

از سویی زمانی می‌توان گونه‌های در معرض خطر را به زیستگاهشان انتقال داد که جمعیت‌شان به‌حدی برسد که معیارهای جهانی مشخص کرده‌اند.

وی با اشاره به انتخاب جنگل‌های کرخه گفت: باید برای زیستگاه گوزن زرد منطقه‌ وسیعی را انتخاب کرد. باید زیستگاه را به‌عنوان محل دائمی قلمداد کنیم. اگر منطقه ۱۰۰ هکتاری برای زیستگاه گوزن زرد در نظر گرفته شود، مسلما این منطقه به‌عنوان اسارتگاه آنان خواهد بود.

زیستگاهی با این مساحت می‌تواند برای کوتاه مدت پاسخگو باشد، اما برای انتخاب یک زیستگاه دائمی باید محدود‌ه‌ای مشخص شود که بتوان آن‌را گسترش داد و به مساحت حداقل هزار هکتاری رساند.

میان کتل که چند سال پیش انتخاب شده‌بود، ابتدا مساحتی ۲۰۰ ‌هکتاری بود که بسیار ایمن و به‌عنوان زیستگاه گوزن زرد بسیار مناسب بود. این محدوده تا مساحت هزار هکتاری قابل گسترش بود.

وی در پایان اگرچه ناامیدانه، ادامه می‌دهد: اگر زیستگاه جنگل‌های کرخه موقتی باشد و برنامه‌ای کوتاه مدت خوب است، اما همه نگرانی این است که در پس آن برنامه‌ای بلندمدت و با توجه به معیارهای جهانی وجود نداشته باشد.

---

پایانی بر ماجرا

۱۰۲ گوزن زرد ایرانی در حالی به جنگل‌های کرخه به‌عنوان زیستگاه اصلی شان منتقل می‌شوند که کارشناسان بسیاری، نگران آینده این‌گونه در معرض خطر‌ند.

آیا دوباره همان ماجرایی بر آنان خواهد گذشت که به مانند ۵۰ سال پیش همه دست از این‌گونه زیبا و خرامان طبیعت ایران بشویند و خود را قانع کنند که منقرض شده‌است؟

گوزن زرد ایرانی این منحصر به فردترین جانور جلگه‌های زاگرس، مسافر دشت‌های پر تلاطم جنوب ایران است.

مسافری که روزگاری جولانگاهش گستره‌ای به پهنای جلگه‌های مرکزی ایران بود، اما امروزه در ازدحام انسان‌ها ناچار در حصار تنگ زیستگاه‌هایی نامانوس به اسارت خواهد گذراند.

---

کرخه؛ اولین زیستگاه گوزن زرد ایرانی

کرخه که از زیستگاه‌های اصلی گوزن زرد ایرانی به شمار می‌آید با 10763 هکتار مساحت از سال 1346 در شمار مناطق حفاظت شده قرار گرفت.
منطقه‌ای مسطح با دامنه ارتفاعی 30 تا 80 متر که شامل بخشی از رودخانه کرخه و اراضی اطراف آن در استان خوزستان است.

دما و بارندگی متوسط سالانه منطقه 23 درجه سانتی‌گراد و 240 میلیمتر و اقلیم آن خشک و بیابانی گرم است.

گونه گیاهی غالب منطقه درخت گز است که به همراه گونه‌هایی نظیر پده، نی، سمر، کهور، سریم، بنگله، تمشک و علف مار می‌روید.

برخی گونه‌های جانوری این زیست‌بوم نیز عبارتند از: گوزن زرد ایرانی، شنگ، فیلوش، دراج، قمری، ماهی خورک‌های ابلق، سینه سرخ، اردک مرمری، باکلان کوچک، حواصیل‌های خاکستری، ارغوانی و زرد، سنقرهای سفید و تالابی، لاک پشت فراتی و بوتیمارکوچک.

این منطقه تا قبل از جنگ تحمیلی به خاطر جاذبه‌های طبیعی منحصر به فرد، جنگل‌های انبوه و حیات وحش غنی، از قابلیت بالایی برای طبیعت گردی برخورداربود.

با آنکه در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای بازگشت احیای این زیستگاه به ویژه بازگشت گوزن زرد در منطقه صورت گرفته با این امید که دوباره این زیستگاه رونق خود را بازیابد، اما به نظر می رسد این منطقه حفاظت شده نیز از توسعه ناپایدار در امان نماند.

---

منبع  

هامون خسبید/ شن ها جولان می دهند

سیستان و سیستانی از روزگاران قدیم با بادهای فصلی 120 روزه عجین بوده و تلاطم امواج هامون نیز با آن در آمیخته و هوای لطیف و پاکی را تقدیم می کرد اما افسوس با خسبیدن و خشکیدن هامون، این سامان جولانگه توفانهای شن و ماسه شده است.

 

یادش بخیر زمانی که بادهای 120 روزه سیستان دست در دست امواج زیبای تالاب هامون می داد، همه را شاداب و سرزنده می کرد و محیط زیستی با صفا برای انسان و پرنده و چرنده و درنده و خزنده ایجاد می کرد. 

در روزگار نه چندان دور، یک دهه پیش را می گویم؛ پرندگان دریایی با طی هزاران کیلومتر راه از سیبری به تالاب هامون می آمدند تا زمستان خوش و خرمی را سپری کنند و مردم این سامان نیز با شکار و صید و حصیر بافی و کشاورزی و دامداری و .... روزگار خوشی را در کنار هامون سپری می کردند.

سالیان درازی به این منوال گذشت و سیستان همچنان به عنوان انبار غله ایران محسوب می شد و جانوران اهلی و وحشی در کنار مردم مهربان ساکن این منطقه روزگار خوش و امنی را سپری می کردند.

خشک شدن رودخانه هیرمند که منجر به خشکیدن تالاب بین المللی هامون و تخریب زیستگاه پرندگان و سایر حیوانات شد، بادهای 120 روزه را به 160 روزه افزایش داد و بستر خشک هامون بلای جان مردم این دیار شد.

توفان های 120 روزه سیستان و پدیده گرد و غبار سالیان درازی است که بر پهنه این سرزمین سایه گسترانده و زندگی مردم را از جهات مختلف اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی تحت تاثیر قرار داده و سبب مهاجرت شمار زیادی از مردم و جانوران این منطقه شده است.

توفان های بزرگ گرد و خاک و بعضا شن که با تندبادهایی با سرعت بیش از 120 کیلومتر بر ساعت همراه است، سراسر منطقه سیستان را در نوردیده و موجب افزایش غلظت هوا می شود.

به دفعات توفان های فصلی که به نیم سال افزایش یافته، غلظت گرد و غبار پراکنده در هوا را به حدی می رساند که زندگی عادی مردم منطقه را مختل کرده و سبب گسترش بیماری های تنفسی، ریوی و آلرژی شده است.

بارها دیده شده که توفان ها خانه های روستاییان ساکن این منطقه را در زیر تپه های شن و ماسه بادی مدفون و عرصه را بر مردم آن تنگ کرده است.

دیدن خانه های روستایی که به محاصره شن های روان درآمده اند و برخی مواقع قرار گرفتن در وضعیتی که تا شعاع چند متری خود را نمی توان دید آه هم برای مدت بیش از چهار ماه در سال، مردم این سامان را مجبور به پذیرش این معضل و پدیده کرده است.

کارشناسان معتقدند که مبدا توفان های شن و گرد و غبار منطقه سیستان، بیابان های کشور همسایه و خشک شدن تالاب هامون و برخی آبگیرهای مناطق همجوار ایران و افغانستان است.

به گفته مدیر کل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان، وقوع خشکسالی های پی در پی در افغانستان، خشک شدن بستر دریاچه هامون و وجود کریدورهای توفان در خاک افغانستان، پدیده گرد و غبار را در منطقه سیستان باعث می شود.

'حجتعلی شایانفر' گفت: هر گونه مهار آب در بالادست رودخانه های کشور افغانستان، سبب خشک شدن دریاچه های پایین دست مانند 'هامون هیرمند' و هورها می شود و طبیعتا خشکی بیشتر این دریاچه ها باعث قرار گرفتن خاک در معرض فرسایش می شود.

او افزود: وقتی خاک در معرض فرسایش قرار گیرد، پوشش گیاهی آن کاهش می یابد و بر شدت فرسایش می افزاید و در مقابل، باد حجم زیادی از رسوبات بستر دریاچه ها را در فضا پراکنده و به مناطق دوردست منتقل می کند.

وی بیان کرد: بادهای 120 روزه در سیستان در فصل تابستان سبب انتقال ریزگردها شده و بخش های مختلفی از منطقه بویژه شمال استان را تحت تاثیر قرار می دهد.

شایانفر افزود: خشکیدن دریاچه هامون با آن گستره وسیع و فرسایش خاک و ماسه بادی ناشی از سطح خشک شده این دریاچه، زندگی را برای مردم این سامان تلخ کرده و بسیاری از زمین های کشاورزی را از بین برده است.

مدیر کل دفتر مدیریت بحران استانداری بیان کرد: قرار گرفتن استان سیستان و بلوچستان بر روی کمربند خشک جهان و بارش کمتر از یک چهارم متوسط جهانی در آن، اثرات نامطلوب این توفان های موسمی را در این منطقه دوچندان کرده است.

وی افزود: توفان های شن در سیستان همه ساله بخصوص در هنگام خشکسالی، موجب انباشته شدن ماسه بادی در منازل شخصی، اماکن عمومی و معابر مناطق شهری و روستایی، تاسیسات زیربنایی به ویژه مجراهای آبرسانی رودخانه ها، راهها، محورهای ارتباطی، زمین های کشاورزی و شیوع بیماری های تنفسی و چشمی در میان ساکنان این منطقه می شود.

شایانفر با اشاره به وارد آمدن چندین میلیون تومان خسارت سالانه ناشی از توفان افزود: در هنگام وقوع این توفان های عظیم در منطقه، تردد در جاده های نواحی شمالی استان مختل و اکثر مراکز آموزشی و ادارات به تعطیلی کشاند می شود و غلظت گرد و غبار در هوا را به حدی می رساند که مشکلات تنفسی برای مردم ایجاد و آنان را راهی بیمارستان می کند.

مدیر کل مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان درباره راهکارهای مقابله با این پدیده گفت: موضوع ریزگردها باید به رویکرد زیست محیطی مهم در استان تبدیل شود و پدافند غیرعامل منطقه نیز این مساله را مورد بررسی و توجه قرار دهد.

وی ادامه داد: خشکسالی های دهه اخیر تداوم توفان های شن و ذرات گرد و غبار را تا 167 روز در سال افزایش داده است و برای کاهش اثرات آن عزم جدی و هماهنگی بخشهای مختلف سیستان و بلوچستان و نیز توجه ویژه سازمان های دستاندرکار در مرکز کشور به این پدیده بیش از پیش را می طلبد.

او اظهار داشت: برای تثبیت کانون شن های روان و پدیده گرد و غبار در شمال استان ( منطقه سیستان ) تاکنون طرح های مختلفی از جمله ایجاد کمر بندهای سبز در شهرها، طرحهای آبخیزداری، ایجاد مراتع و ایستگاههای پایش هوا انجام شده است.

شایانفر گفت: از آنجا که منشا توفان شن در سیستان از کشور افغانستان است، رایزنی های بین المللی و همکاری فی مابین دو کشور، موجب می شود تمهیداتی برای تثبیت شن های روان در محل خاستگاه توفان اندیشیده شود.

سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان نیز معتقد است: پدیده توفان و گرد و غبار منطقه سیستان از جمله آلاینده هایی است که همه بخش های تاسیساتی، زیست محیطی، کشاورزی و صنعتی استان را متاثر کرده است.

'خسرو افسری' افزود: وجود گرد و خاک، هوای شهر زاهدان را برای 160 روز طی سال گذشته تحت تاثیر قرار داد و در این مدت مطابق تحقیقات و استانداردهای جهانی، هوای این شهر مخاطره آمیز و غیر بهداشتی بود.

وی ادامه داد: توفان های گرد و خاک غلظت هوا در زابل و زاهدان را به دفعات به چند برابر استانداردهای جهانی رساند.

او گفت: انتشار ریزگردها در شرق و جنوب شرق کشور بویژه در حوزه سیستان موجب نگرانی است زیرا آثار زیانباری دارد اما می توان از انتشار بیشتر آن جلوگیری کرد.

وی افزود: همچنین این مشکل در کانون های فرا مرزی آسیب هایی به دنبال داشته است و در این رابطه تعامل و همکاری کشورهای همسایه شرق ایران ضروریست.

سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان مسوولیت های دستگاههای دست اندرکار برای کاهش آثار زیان آور ریزگردها را مهم ارزیابی و خاطرنشان کرد: همکاری های بین سازمانها به کاهش آلاینده ها و صیانت از محیط زیست استان و تالاب هامون کمک می کند.

وی بیان کرد: باید متولیان، آژانش های بین المللی تحت نظر سازمان ملل از جمله undp را برای انجام فعالیت های بین المللی در این زمینه حساس کنند تا به طور مشترک همکاری دوجانبه ای بین سازمان حفاظت محیط زیست کشور انجام گیرد.

او تامین حق آبه زیست محیطی برای دریاچه خشک هامون را از دیگر راهکارها برای جلوگیری از تبعات توفان های شن در سیستان برشمرد.

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری سیستان و بلوچستان نیز گفت: بادهای 120 روزه سیستان و توفان های گرد و خاک مستمر در فصل تابستان باعث بروز پدیده بیابان زایی در این منطقه شده است.

'نبی یاری' افزود: فقر منابع آبی بویژه در کانون های جمعیتی، وزش توفان های شدید موسمی به نام بادهای 120 روزه سیستان و تشدید فرسایش بادی و کاهش درصد رطوبت محیط در مناطق متاثر از آنها، سخت شدن شرایط زیستی و افزایش مهاجرت ساکنین مناطق بیابان بزرگترین مشکلات این نهاد برای بیابان زدایی در منطقه سیستان است.

وی ادامه داد: از سوی دیگر برای تکمیل اقدامات بیابان زدایی در منطقه سیستان، پس از ریختن مالچ برروی شن های روان، باید نهال کاری در محدوده مورد نظر انجام تا از حرکت ماسه بادی ها جلوگیری شود.

او اضافه کرد: متاسفانه کمبود آب و خشک شدن تالاب هامون از معضلات اساسی در زمینه مالچ پاشی و نهال کاری است، از این رو طرح های بیابان زدایی تاکنون با موفقیت همراه نبوده است.
او خاطر نشان کرد: زمان مناسب برای کاشت نهال پس از مالچ پاشی، آبان ماه است زیرا تابستان فصل بادهای 120روزه سیستان است و آب مورد نیاز نیز وجود ندارد.

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری سیستان و بلوچستان گفت: پارسال نزدیک به 30 میلیارد ریال اعتبار از منابع ملی و استانی برای بیابان زدایی به منطقه سیستان اختصاص یافته است.
وی افزود: این میزان اعتبار برای مراقبت و آبیاری زمین های نهال کاری شده و نهال کاری جدید و ایجاد بادشکن در حاشیه مزارع هزینه شده است.

او گستره زیاد مناطق بحرانی نسبت به کل مساحت استان در منطقه سیستان و کمبود اعتبارات را از دیگر مشکلات بیابان زدایی در این منطقه عنوان کرد.

به هر حال کارشناسان معتقدند: آبگیری تالاب هامون و هورهای داخل افغانستان از شدت گرد و غبار و توفانهای شن و ماسه می کاهد و حیات دو باره و رونق اقتصادی و اجتماعی و زیست محیطی را برای منطقه به ارمغان می آورد.

منبع : ایرنا

..................................................................................................................................

مردم سیستان در انتظار تدبیر مسئولان/ هیرمند و هامون کانون ریزگرد

زندگی مردم سیستان و بلوچستان سالهاست با پدیده ریزگردها گره خورده است و هیرمند و هامون که روزگاری منشاء زندگی در شرق کشور بودند امروز به کانون شن و گرد و غبار تبدیل شده اند.



خشک شدن رودخانه هیرمند و به دنبال آن خشکیدن تالاب بین المللی هامون بادهای 120 روزه سیستان را به 160 روزه افزایش داده است و در حال حاضر بستر خشک هامون بلای جان مردم این دیار شده است.

توفان های 120 روزه سیستان و پدیده گرد و غبار سالیان درازی است که بر پهنه این سرزمین سایه گسترانده و زندگی مردم را از جهات مختلف اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی تحت تاثیر قرار داده و سبب مهاجرت شمار زیادی از مردم در این منطقه شده است

کارشناسان معتقدند: آبگیری تالاب هامون و هورهای داخل افغانستان از شدت گرد و غبار و توفان های شن و ماسه می کاهد و حیات دوباره و رونق اقتصادی و اجتماعی و زیست محیطی را برای منطقه به ارمغان می آورد

بارها دیده شده که توفان ها خانه های روستاییان ساکن این منطقه را در زیر تپه های شن و ماسه بادی مدفون و عرصه را بر مردم آن تنگ کرده است.

هر گونه مهار آب در بالادست رودخانه های کشور افغانستان، سبب خشک شدن دریاچه های پایین دست مانند هامون هیرمند و هورها می شود و طبیعتا خشکی بیشتر این دریاچه ها باعث قرار گرفتن خاک در معرض فرسایش می شود
مدیر کل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان

منبع :خبرگزاری مهر

..................................................................................................................................

بستر خشک هامون، توفان شن در شرق کشور را شدت بخشیده است

تالاب هامون که منشاء آن رودخانه هیرمند است از کشور افغانستان سرچشمه می گیرد و از طریق رود «پریان مشترک» وارد خاک ایران شده و به هامون می ریزد. در حال حاضر خشک شدن بستر هامون و وجود کریدورهای وزش توفان در افغانستان پدیده گرد و غبار و توفان شن را در منطقه جنوب شرق کشور شدت بخشیده است. سرپرست محیط زیست سیستان و بلوچستان به خبرنگار خراسان گفت: در حال حاضر مدت وزش بادهای ۱۲۰ روزه سیستان به ۱۶۰ روز افزایش یافته و در این مناطق میزان غلظت گرد و غبار به بیش از حد استاندارد رسیده است. خسرو افسری با بیان این که پدیده توفان و گرد و غبار در منطقه سیستان تمامی بخش های زیست محیطی، کشاورزی و صنعتی استان را متاثر کرده است، افزود: غلظت گرد و غبار پراکنده در هوا، زندگی عادی مردم منطقه را مختل کرده و سبب گسترش بیماری های تنفسی، ریوی و آلرژی شده است.

منبع : روزنامه خراسان-مورخ دوشنبه 1390/04/20 شماره انتشار17880

..................................................................................................................................

تالاب هامون به کفه ای از شن و ماسه تبدیل شده است



مدیرکل محیط زیست استان سیستان و بلوچستان گفت: تالاب هامون در حال حاضر کاملاخشک و تبدیل به کفه ای از شن و ماسه شده است. آرامش در گفتگو با "ایسکانیوز"، افزود: با خشک شدن تالاب هامون مردم منطقه سیستان و بلوچستان گرفتار طوفان شن و ماسه و برخی بیماری های تنفسی و چشمی شده اند. وی با اشاره به اینکه سیستان و بلوچستان به طور مداوم 9 سال خشکسالی را تجربه کرده ، بیان کرد: این خشکسالی ها در نقاط مختلف استان تاثیرات خاصی را داشته است.آرامش تصریح کرد: خشکسالی اخیر در شمال استان سیستان و بلوچستان و در دریاچه هامون و در جنوب استان در حوزه منطقه حفاظت شده زیستگاه تمساح ها تاثیرات منفی داشته ولی در قسمت میانی استان تاثیرات کمتری را به جای گذاشته است. وی با اشاره به اینکه خشکسالی در شمال استان سیستان و بلوچستان در حوزه منطقه حفاظت شده هامون باعث خشک شدن هفتمین تالاب بین المللی کنوانسیون رامسر شده، گفت: در این راستا استان هر روز درگیر طوفان های شن بوده که باعث ایجاد مشکلاتی برای مردم شده است. مدیرکل محیط زیست استان سیستان و بلوچستان با بیان اینکه سال های گذشته منطقه تالاب بین المللی دارای میلیون ها قطعه پرنده بود افزود: خشکسالی اخیر حیات وحش منطقه را با مشکلاتی مواجه کرده و پرندگان مهاجر آبزی کاهش یافته است.

...................................................................................................................................

در صورت خشک شدن آب دریاچه
هامون، کانون طوفان شن می‌شود

تالاب بین‌المللی هامون که یکی از تالاب‌های مهم دنیا به شمار می‌آید، در معرض نابودی قرار دارد.

تالاب هامون علاوه بر این‌که بزرگترین و مهمترین دریاچه آب شیرین فلات ایران محسوب می‌شود به دلیل اهمیت اکولوژیکی خاص خود از جمله زیستگاه‌های منحصر به فرد پرندگان مهاجر به عنوان هفتمین تالاب بین‌المللی در جهان شناخته شده است.
رئیس پژوهشکده تالاب بین‌المللی هامون در خصوص وضعیت کنونی این تالاب به مهر گفت: به‌رغم سرمای شدید و ریزش برف در سال گذشته در حوضه آبریز هامون، متاسفانه آورد رودخانه هیرمند به داخل کشور بسیار اندک بوده، به طوری که تا اواخر خرداد امسال این دریاچه کاملا خشک خواهد شد.

دکتر شاه‌محمدی حیدری افزود: با خشک شدن دریاچه هامون این منطقه به یکی از عمده‌ترین کانون‌های طوفان شن و ماسه تبدیل می‌شود و مشکلات عدیده‌ای را برای روستاییان و حتی مردم شهرستان‌های اطراف ایجاد خواهد کرد.

وی ادامه داد: پژوهشکده تالاب بین‌المللی هامون در راستای رسالت خود، بازدید مستمر از بخش‌های مختلف تالاب را در دستور کار قرار داده و در حال حاضر مطالعات و پیگیری در این زمینه در حال انجام است.

شاه‌محمدی حیدری همچنین ادامه داد: پژوهشکده تالاب بین‌المللی هامون با حمایت دانشگاه زابل در نظر دارد در آذر امسال همایش ملی تالاب هامون را برگزار کند تا بتواند زمینه ایجاد یک توافق جمعی برای بهبود وضعیت تالاب هامون و حفظ حیات آن را فراهم آورد.

جام جم-سه شنبه 31 اردیبهشت 1387 

..................................................................................................................................

توفان شن و پیشروی بیابان، از اثرات خشک شدن تالاب هامون ...

خانم دکتر ابتکار عضو کمیته محیط زیست شورای اسلامی شهر تهران گفت: جلوگیری از ورود شن ها و تلطیف هوای منطقه از جمله اثرات مثبت تالاب هامون است، بنابراین با خشک شدن آن شاهد توفان های شن و پیشروی بیابان در بسیاری از مناطق اطراف این تالاب خواهیم بود. ابتکار در گفتگو با برنا، درخصوص روند خشکسالی دریاچه هامون گفت: منابع آب اصلی دریاچه هامون از کشور افغانستان تامین می شود که برای برخورداری از آن ، ایران باید هزینه بپردازد. وی افزود: این مبلغ در قراردادهای فی مابین تحت عنوان حق آبه پیش بینی شده است. ابتکار با بیان این مطلب که استدلال دولت افغانستان این بود که به علت خشکسالی نمی توانستند حق آبه هامون را تامین کنند، ابراز داشت، زمانی که در منطقه خشکسالی و کمبود آب داشتیم، بارندگی ها در حوزه های مرتبط و حوضچه ها، تامین آب این دریاچه را برعهده داشتند که سرچشمه آن در افغانستان است. عضو کمیته محیط زیست شورای شهر خاطرنشان کرد، مذاکراتی با دولت این کشور صورت گرفته است تا این مشکل برطرف شود زیرا دریاچه هامون اثر بسیار مهم زیست محیطی برای منطقه دارد.

منبع: آفتاب یزد

..................................................................................................................................

اثر گلخانه‌ای جو

پدیده هدایت مجدد IR گرمایی به سمت زمین ، اثر گلخانه‌ای (Green House Effect) نامیده می شود.

مقدمه

در خلال سالهای 1980 ، جهان از خطر گرم شدن کره زمین که در نتیجه پدیده‌ای به نام پدیده گلخانه می‌باشد، آگاهی یافت. این بار سبب اصلی این ضایعه یک محصول جانبی سمی نیست، بلکه محصول اصلی سوختن هیدروکربنها یعنی دی اکسید کربن است. در جو زمین چندین گاز وجود دارد که نقش شیشه را در یک گلخانه دارند. اینها نسبت به نور مرئی خورشید شفاف هستند و اجازه می‌دهند تا این نور به زمین برسد؛ اما نور زیر قرمزی که به طرف خارج از زمین نشر می‌یابد، توسط این گازها به تله افتاده و تبدیل به گرما می‌شود. «گازهای گلخانه‌ای» اصلی ترکیبات CFC متان و سرآمد همه ، دی اکسید کربن است.

در حال حاضر غلظت گازهای گلخانه‌ای بواسطه دو عامل که هر دو ناشی از تکنولوژی امروزی است. در حال افزایش است؛ یکی تولید ترکیبات CFC که قبلا به هیچ وجه در کره زمین وجود نداشته‌اند و دیگری سوختن سوختهای فسیلی که با سرعتی فوق العاده انجام شده و هنوز هم این سرعت در حال زیاد شدن است. اگر در این شیوه تغییری داده نشود گمان می‌رود که دمای زمین بطور مداوم افزایش یابد.

چگونگی اتفاق افتادن اثر گلخانه‌ای

این گرم شدن کره زمین باعث خواهد شد تا تغییرات شدیدی در شرایط آب و هوایی ایجاد گردد که نتایج زیانباری را به همراه خواهد داشت، که از جمله تغییر مکان بادهای موسمی است که حاصل آن ایجاد و توسعه کویرها می‌باشد؛ تغییر در نوع محصولات کشاورزی که مشکلات اجتماعی و قحطی را به همراه خواهد داشت. ذوب شدن یخهای قطب که باعث بالا آمدن سطح آب دریاها شده و بخشهای وسیعی از زمین و بسیاری از بزرگترین و مهمترین شهرها را به زیر آب خواهد برد.

حل مشکل CFC ، در اصل و اگر چه نه در عمل ، ساده است و آن توقف ساخت آنها است (حتی دلیل عاجل دیگری برای این عمل وجود دارد و آن مسأله از بین رفتن لایه اوزون است). به هر حال نمی‌توان بدون ایجاد دی اکسید کربن ، ترکیبات کربن را سوزاند و شکی نیست که روش زندگی ما به گونه‌ای است که ناگزیر از چنین سوختنهایی هستیم. لذا واضح است که بایستی سایر منابع انرژی توسعه یابند. خواهیم دید که چرا سوختن سوختهای فسیلی بر خلاف سایر ترکیبات کربن دارای چنان اثر مضری در جو می‌باشد. سقف اکثر گلخانه‌ها را از شیشه یا نایلون ساخته شده که نور از آن عبور کرده و محوطه گلخانه را گرم می‌کند. اما حرارت ایجاد شده ناشی از تابش نمی‌تواند از شیشه یا نایلون خارج شود. در نتیجه داخل محوطه گرمتر از بیرون می‌شود. این عمل شیشه یا نایلون را خاصیت گلخانه‌ای می‌گویند.

بعضی از گازهای موجود در جو نیز همین حالت را ایجاد می‌کند. کره زمین با تابش خورشید ، گرم می‌شود. اما اشعه تابشی زمین به علت وجود گازهایی مانند بخار آب ، دی اکسید کربن ، متان ، دی اکسید نیتروژن و غیره از جو زمین خارج نمی‌شود (گاز گلخانه‌ای). بدین ترتیب اثر مثبت گلخانه آن است که از سرد شدن زیاد زمین در هنگام شب جلوگیری می‌کند و در عین حال مانع گرم شدن بیش از حد زمین در هنگام روز می‌شود. به این عمل اثر "گلخانه‌ای جو" می‌گویند که در واقع مثل پتو و پوششی برای سیاره زمین محسوب می‌شود.

مکانیسم اثر گلخانه‌ای

سطح و جو کره زمین بطور عمده توسط نور خورشید گرم می‌شود. بیشترین گستره نورخورشید که به زمین می‌رسد، در محدوده نور مرئی قرار دارد. از کل نور ورودی خورشید از تمام طول موجها ، حدود 50 درصد به سطح زمین می‌رسد. 20% بوسیله گازها (UV) بوسیله ازن و IR بوسیله CO₂ و H₂O و قطره‌های آب در هوا جذب می‌شود و 30% دیگر بوسیله برف و یخ و آب و بدون آنکه جذب شود، منعکس شده به فضا بر می‌گردد.

زمین مانند هر جسم گرم دیگر ، انرژی منتشر می‌‌کند. انرژی منتشر شده از زمین نور زیر قرمز است که در گستره 4 تا 50µm قرار دارد. این ناحیه ، زیر قرمز گرمایی نام دارد. بعضی از گازها در هوا می‌توانند زیر قرمز گرمایی با طول موجهای خاصی را جذب کنند. بنابراین تمام زیر قرمز منتشر شده از سطح و جو زمین ، مستقیما به فضا باز نمی‌گردد و در فاصله کوتاهی پس از جذب آن بوسیله مولکولهای معلق در هوا مانند CO₂ بصورت کاتوره‌ای منتشر و مجددا به سطح زمین هدایت و از نو جذب شده ، باعث گرم شدن بیشتر سطح زمین و هوا می‌شود.

نقش اثر گلخانه‌ای طبیعی در تعادل گرمایی زمین

این واقعیت که سیاره زمین با لایه ضخیمی از یخ پوشیده نشده است، به‌علت نقش طبیعی اثر گلخانه‌ای است. سطح زمین همان اندازه که با انرژی دریافتی از خورشید گرم می‌شود، با مکانیسم اثر گلخانه‌ای نیز گرم می‌شود. نقش جو برای زمین همانند پتو می‌باشد که در فضایی که پوشش می‌دهد مقداری از گرمای آزاد شده از جسم را حفظ می‌کند و باعث افزایش دما می‌شود.

چنانچه جوی در کار نبود و دمای میانگین سطح زمین حدود بود. در حالیکه به خاطر وجود جو و اثر گلخانه‌ای ، این دمای میانگین می‌باشد.

موادی که اثر گلخانه‌ای دارند

• دی اکسید کربن: انسانها و حیوانات با تنفس CO₂ پس می‌دهند. سوزاندن زغال و نفت و گاز سالانه 5 میلیون تن کربن وارد جو می‌کند. درختان ، کربن جذب می‌کنند، ولی به علت تخریب جنگلها قدرت آنها در جذب کمتر می‌شود. دی اکسید کربن به تابش خورشید اجازه رسیدن به زمین را می‌دهد، ولی از خروج تابش جلوگیری می‌کند. هر چند اقیانوسها میلیونها تن از کربن را جذب می‌کنند، ولی امروزه کربن بیشتر و سریعتر از جذب آن تولید می‌شود. دی اکسید کربن 72 درصد اثر گلخانه‌ای دارد.
  
• دی اکسید نیتروژن: کود نیتروژن دار در رطوبت خاک حل می‌شود و تولید گاز دی اکسید نیتروژن را می‌کند که 5 درصد گلخانه‌ای جو را تشکیل می‌دهد.
  
• متان: گاز متان اثر گلخانه‌ای دارد که از سنتز مواد آلی تولید می‌شود و شامل 10 درصد اثر گلخانه‌ای است.
  
• گازهای سرد کننده: برخی از گازهای بی اثر از جمله هلیوم و نیز هیدروژن از خود اثر گلخانه‌ای نشان می‌دهند که 13 درصد گلخانه‌ای جو را شامل هستند.
  
• بخار آب: بخار آب سهم قابل توجهی در گلخانه‌ای جو ندارد.

برخی از دانشمندان معتقدند که با افزایش کارخانه‌ها و فعالیتهای صنعتی و استفاده بیش از حد از سوختهای فسیلی ، افزایش استفاده از وسایل نقلیه ، از بین رفتن جنگلها و مراتع میزان گازهای گلخانه‌ای چون دی اکسید کربن افزایش یافته است که این امر می‌تواند موجب گرم شدن زمین شود. هر چند فرضیه گرم شدن کره زمین هنوز بطور کامل اثبات نشده است، اما افزایش میزان دی اکسید کربن و اثر گلخانه‌ای امری غیر قابل انکار است.

اثر گلخانه‌ای و گرم شدن زمین

با افزایش میزان آلاینده‌های جوی و پدید آمدن اثر گلخانه‌ای ، دانشمندان پیش‌بینی کرده‌اند که میانگین دمای هوا در نتیجه افزایش میزان دی‌اکسید کربن و سایر گازهای گلخانه‌ای ، به اندازه چند درجه افزایش خواهد یافت و این افزایش دما ، روی آب و هوا ، محیط زیست و اکوسیستم‌های مختلف کشورهای جهان تأثیر خواهد گذاشت. دانشمندان معتقدند که گرم شدن کره زمین از مدتها پیش در جریان بوده است و بطور عمده ، علت افزایش دما به اندازه دو سوم یک درجه سانتیگراد از سال 1860 به بعد ، افزایش گازهای گلخانه‌ای می‌باشد.

گرم شدن زیاد هوا باعث ذوب توده‌های یخ در قطب شمال و جنوب می‌شود. سطح آب اقیانوسها و دریاها بالا می‌آید و این امر باعث به زیر آب رفتن سواحل پست و دلتاها و برخی جزایر خواهد شد. طول دوره‌های خشکسالی افزایش می‌یابد و در برخی مناطق میزان محصولات کشاورزی کم می‌شود. با بالا آمدن آب دریا عده زیادی از مردم به علت سیل خانه و کاشانه خود را از دست می‌دهند.

وارونگی دما و اثر گلخانه‌ای

گاهی در فصول سرد سال به علت پدیده وارونگی دما ، آلودگی هوا بیشتر می‌شود و بهتر است بیماران قلبی و کودکان از خانه خارج نشوند. در حالت عادی در تروپوسفر ، با افزایش ارتفاع از زمین ، دمای هوا کاهش می‌یابد و بنابراین در شرایط عادی ، هوای مجاور سطح زمین گرمتر و سبکتر از لایه‌های بالایی است و می‌تواند به راحتی به سمت بالا صعود کند و جابجا شود. اما در بعضی مواقع بخصوص در فصل زمستان وضعیت برعکس می‌شود.

یعنی در قشرهای نزدیک به سطح زمین ، با افزایش ارتفاع ، دما هم افزایش می‌یابد. زیرا در این شرایط هوای سردتر و سنگین‌تر در مجاورت زمین به حالت سکون قرار گرفته است و لایه هوای گرمی در بالای آن وجود دارد. در چنین حرکت صعودی و جابجایی هوا صورت نمی‌گیرد. وارونگی دما معمولا در شب‌های آرام و بدون ابر زمستان اتفاق می‌افتد. این پدیده ممکن است در داخل یا خارج از شهرها رخ دهد. اما در شهرهای بزرگ و صنعتی مشکلات زیادی را به همراه می‌آورد.

اثر گلخانه‌ای افزوده

پدیده‌ای که دانشمندان محیط زیست را نگران می‌کند، اثر گلخانه‌ای طبیعی نیست، بلکه پدیده‌ای به نام اثر گلخانه‌ای افزوده می‌باشد که با افزایش غلظت گازهای کم مقدار در هوا که IR گرمایی را جذب می‌کنند، سبب می‌شود. مقدار بیشتری از انرژی IR گرمایی منتشره مجددا به سمت زمین هدایت شود و از این راه میانگین دمای سطح زمین از است، مانند اینکه چند پتو را روی هم بیاندازیم.

بررسی آلودگی هوای شهر ها و پیامدد های آن

انرژی باد نقشه های سینوپتیکی هواشناسی آلودگی هوا فن آوری هسته ای فیزیک هواشناسی اثر گلخانه ای جو خطرات و نکات ایمنی در کار با هیدرازین تولید صنعتی رنگدانه سفید اصطلاحات آلودگی هوا انتقال پایتخت در ایران تولید الکتریسته آلودگی فضا جنگل منابع انرژی ناشی از رسوبات حفاظت در برابر مواد پرتوزا مواد قابل احتراق آلایندگی زیست محیطی سرب هیدروکربن های آروماتیک چند هسته ای جیوه و نقش آن در آلودگی محیط زیست باران اسیدی تاثیر هوای آلوده داخل خانه روی سلامتی انسان مه دود نور شیمیایی منشا چسبندگی چسب دی اکسید کربن سلامتی و بیماری شهری شدن بعد از انقلاب صنعتی پیش بینی هواشناسی و ایستگاههای هواشناسی پرواز مغناطیسی فرودگاه کاربرد کانیها در بخش زیست محیطی جایگاه انسان در تغییرات زمین بهداشت عمومی آثار زیست محیطی مواد معدنی بهداشت و زیست شناسی آلودگیهای زیست محیطی ایران دفاع بدن احتراق و آلودگی هوا استانداردهای حفظ کیفیت هوا کنترل آلودگی هوا طبقه بندی آلاینده های هوا ترکیبات اتمسفر اثرات آلودگی هوا بر شرایط جوی آلاینده های شیمیایی هوا شیمی محیط زیست هشدارهای زیست محیطی تاریخچه آلودگی هوا فرآیندهای طبیعی تصفیه هوا سم شناسی ظهور بشقاب پرنده ها آثار زیانبار آلودگی هوا برونشیت مزمن تماس روزانه با آلاینده های سمی هیدروژن خورشیدی ، یک منبع انرژی پایدار آلودگی هوا ، بهداشت محیط زیست و تأمین انرژی آلودگی هوای شهرها و سوختهای آینده منابع آلودگی هوا جنگلهای ایران ایستگاههای هواشناسی جاده ای هواشناسی جاده ای هواشناسی دینامیکی هواشناسی سینوپتیکی اثر گلخانه ای و گرم شدن زمین تخریب لایه اوزون توده های هوا استفاده مستقیم از انرژی گرمایی در منطقه سبلان انسان و آب و هوا گردش جو بر روی کره زمین در حال دوران سینوزیت بهداشت پیری یا کهولت  

● دید کلی  

ـ چند بار تا به حال دوده خفه کننده ماشین ها را در خیابان دیده اید؟

ـ چرا در روز روشن آسمان آبی را نمی بینید؟

ـ فوران دوده از کارخانجات صنعتی چه فوایدی دارد؟

ـ پناهگاه بیماران تنفسی در شهر آلوده کجا می تواند باشد؟

این آلودگی هواست که طبیعت زیبا را در خود گم می کند و زندگی سالم را نه تنها از انسان ها بلکه از تمام موجودات سلب می کند.  

● موضوع چیست؟  

اوزون که جزء اصلی مه دود است، گازی است که از ترکیب اکسید نیتروژن و هیدروکربنها در حضور نور آفتاب بوجود می آید. در اتمسفر ، ازن بطور طبیعی به صورت لایه ای که ما را از اشعه ماورای بنفش محافظت می کند، وجود دارد. ولی زمانی که در سطح زمین تولید شود، کشنده است.  

● اوزون از کجا می آید؟  

اتومبیلها ، کامیونها و ... ، یکی از اصلی ترین منابع اوزون هستند. در سال 1986 ، مقدار حیرت انگیز 6.5 میلیون تن هیدروکربنهای مختلف و 8.5 میلیون تن اکسیدهای نیتروژن توسط خودروهای موتوری وارد هوا شدند. نیروگاهها ، کارخانه های شیمیایی و پالایشگاههای نفت نیز سهم بزرگی در همین مساله دارند و نیمی از انتشار هیدروکربنها و نیتروژن در کشور آمریکا مربوط به آنهاست.  

● خطر مه دود  

صدمات ریوی ناشی از هوای آلوده به اوزون ، خطری است که هر 3 نفر از 5 نفر با آن روبرو هستند. اکثر مردم نمی دانند که مه دود به غیر از انسان به سایر موجودات زنده هم آسیب می رساند. مه دود ازنی ، مسیول صدمات زیاد به درختان کاج و نابودی محصولات کشاورزی در بسیاری از مناطق کشاورزی است.  

● هوای آلوده چیست؟  

هر ماده ای که وارد هوا شود ، خواص فیزیکی ، شیمیایی و زیستی آن را تغییر می دهد و به چنین هوای تغییر یافته ، هوای آلوده گویند.  

● عوامل آلوده کننده هوا  

▪ عوامل طبیعی: فوران های شدید آتشفشان ، وزش توفان ، بادهای شدید و ، گازها و ذراتی را وارد هوا می کنند و سبب آلودگی آن می شوند.  

▪ فعالیت انسان: کارخانجات صنعتی ، کشاورزی ، شهرسازی ، وسایل گرمازا ، نیروگاهها ، وسایل نقلیه و ... ، از عوامل آلوده کننده هوا هستند.  

● مواد آلوده کننده هوا  

▪ منوکسید کربن: گاز سمی منوکسید کربن ، بطور عمده مربوط به خودروهایی است که مصرف سوخت آنها بنزین می باشد. این خودروها مقدار زیادی گاز CO را از طریق لوله اگزوز وارد هوا می کنند.  

▪ دی اکسید گوگرد: عمدتا مربوط به نفت کوره (نفت سیاه) است که در بعضی صنایع و تاسیسات حرارت مرکزی و تولید نیرو مورد استفاده قرار می گیرد.  

▪ اکسیدهای نیتروژن دار: بطور عمده مربوط به نفت کوره ، گازوییل و مقدار کمتری مربوط به مصرف بنزین و نفت سفید است.  

▪ هیدروکربن های سوخته نشده: عمدتا مربوط به خودروهایی است که بنزین مصرف می کنند. نفت کوره و گازوییل در این مورد سهم کمتری دارند.  

▪ ذرات ریز معلق: بطور عمده ، از سوختن نفت کوره حاصل می شود.  

▪ برمید سرب: در نتیجه مصرف بنزین در موتور اتومبیل ها حاصل می شود.  

▪ سایر ترکیبات سربی: بنزین خودروها اغلب دارای ماده ای به نام تترا اتیل سرب است که به منظور روان کردن کار سوپاپ ها و به سوزی بنزین به آن اضافه می شود. این ماده هنگام سوختن بنزین ، باعث پراکنده شدن ذره های جامد و معلق ترکیبات سرب در هوا می شود که هم سمی اند و هم به صورت رسوب های جامد وارد دستگاه تنفسی می شوند.  

● بالا ، بالا ، بالاتر

در جایی دور ، بالای سر ما ، لایه نامریی و ظریفی از اوزون وجود دارد که ما را از تشعشعات خطرناک ماورای بنفش خورشیدی محافظت می کنند. لایه ازن قرنهاست که آنجا بوده است.  

ولی اکنون انسان این سپر محافظ را از بین می برد. کلرو فلویورو کربنها (CFCS) ، هالونها (halons) ) و سایر مواد شیمیایی مصنوعی ، در 10 تا 50 کیلومتری بالای سر ما شناورند. آنها تجزیه شده ، مولکولهایی آزاد می کنند که اوزون را از بین می برد.  

● CFC ها چه موادی هستند؟  

CFC ها موادی هستند که صدها مصرف گوناگون دارند. زیرا آنها تقریبا غیر سمی و مقاوم در برابر شعله بوده ، براحتی تجزیه نمی شوند. به خاطر چنین پایداری ، آنها تا 150 سال باقی خواهند ماند. گازهای CFC به آرامی تا ارتفاعات 40 کیلومتری صعود کرده و در آنجا تحت نیروی عظیم تشعشعات ماورای بنفش خورشید شکسته شده ، عنصر شیمیایی کلر را آزاد می کنند.  

بعد از آزادی هر اتم کلر قبل از برگشت به زمین که سالها طول می کشد، حدود صد هزار مولکول اوزون را از بین می برد. سه و شاید پنج درصد لایه ازن در سطح جهان تاکنون توسط گازهای CFC تخریب شده است.  

با تخریب ازن در لایه های بالای اتمسفر ، کره زمین اشعه ماورای بنفش دریافت می کند که موجب بروز سرطان پوست ، بیماری آب مروارید چشم و تضعیف سیستم دفاعی بدن می شود. با نفوذ بیشتر اشعه ماورای بنفش از لایه های اتمسفر ، اثرات آن روی سلامتی بدتر شده ، بهره دهی محصولات کشاورزی و جمعیت ماهی ها کاهش خواهد یافت و آسایش هر فرد روی این سیاره تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.  

● نگرانی روز افزون  

اثرات زیست محیطی مقادیر عظیمی از مواد زاید خطرناک که هر ساله تولید می شود، موجب نگرانی بیش از پیش شده است. در سال 1983 ، 266 میلیون تن مواد زاید خطرناک تولید شده است.  

● تهدید اکوسیستم ها  

کشورهای پیشرفته بیش از هفتاد هزار ماده شیمیایی مختلف تولید می کنند که بیشتر آنها بطور کامل از نظر ایمنی آزمایش نشده اند. استفاده نامحتاطانه از این مواد ، مواد غذایی و آب و هوای ما را آلوده کرده ، اکوسیستمهایی را که ما به آنها متکی هستیم، شدیدا" تهدید می کند.  

● راهیابی مواد شیمیایی به محیط زیست  

مواد شیمیایی به بخش جدا نشدنی از زندگی روزانه ما تبدیل گشته اند. ما از وسایل رفاهی مانند پلاستیکها ، پودرهای رختشویی و آروزولها که از مواد شیمیایی ساخته شده اند، استفاده می کنیم. ولی اغلب از هزینه پنهانی که ناشی از آنهاست بی خبریم. نهایتا آنها از طریق محلهای دفن زباله ، زهکشیها و فاضلابها به آب و یا زمین راه پیدا می کنند.  

● مواد سمی در پلاستیک ها  

اگر چه مصرف کنندگان به ندرت محصولات پلاستیکی را که روزانه ساخته می شود و بسته بندی که در آن خرید می کنند، به مساله آلودگی سمی ربط می دهند، باید دانست که اکثر مواد شیمیایی که در تولید و ساخت پلاستیکها مورد استفاده قرار می گیرند، بسیار سمی هستند. برحسب درجه بندی EPA باید دانست که از 20 ماده شیمیایی که تهیه آنها موجب تولید بیشترین مقدار کل مواد زاید خطرناک می شود، پنج ماده شیمیایی از شش مورد اولی ، موادی هستند که بطور مستمر در صنایع پلاستیک سازی مورد استفاده قرار می گیرند.  

● آلودگی هوا و باران اسیدی  

▪ باران اسیدی چیست؟  

یکی از آثار و نتایج آلودگی هوا باران اسیدی است. در دو دهه اخیر و در برخی نواحی صنعتی و بر اثر فعالیت های کارخانه ها میزان دی اکسید گوگرد و دی اکسید ازت در هوا افزایش یافته است. این دو ماده در اتمسفر با اکسیژن و بخار آب واکنش شیمیایی ایجاد می کند و به صورت اسید نیتریک و اسید سولفوریک در می آید. این ذرات اسیدی مسافت های طولانی را بوسیله باد طی می کنند و به صورت باران اسیدی بر سطح زمین فرو می ریزند. چنین بارش هایی ممکن است به صورت برف یا باران یا مه نیز در بیاید.  

▪ پیامدهای باران اسیدی  

باران اسیدی باعث از بین رفتن بناها و آثار تاریخی بخصوص در ساختمان هایی که از سنگ مرمر یا آهک ساخته شده باشند، می شود.  

باران اسیدی میزان حاصلخیزی خاک را کاهش می دهد و حتی ممکن است مواد سمی را وارد خاک ها کند .  

باران اسیدی موجب نابودی درختان و کاهش مقاومت آنها بخصوص در برابر سرما می شود  

● آلودگی هوا در تابستان  

با آغاز فصل تابستان و تغییرات جوی و گرمای هوا کم کم تب آلودگی هوا از مردم شهر تهران فروکش می کند و کتابچه آلودگی هوا و معضلات آن تا فصل پاییز و زمستان بعدی بسته شده و فراموش می شود.  

با آغاز فصل تابستان و تغییرات جوی و گرمای هوا کم کم تب آلودگی هوا از مردم شهر تهران فروکش می کند و کتابچه آلودگی هوا و معضلات آن تا فصل پاییز و زمستان بعدی بسته شده و فراموش می شود اما آیا به راستی وضعیت آلاینده ها در فصل بهار و تابستان منتفی می شود؟

شهرهای بزرگ به ویژه شهر تهران از جمله مکان هایی است که به واسطه رشد جمعیت و حمل ونقل درون شهری دارای پتانسیل آلودگی هوای بالاست. از طرفی شرایط اقلیمی و توپوگرافی تهران نیز موجبات انباشته شدن آلاینده را فراهم کرده و این وضعیت در هنگام سکون بعدی پایدارتر می شود.  

در فصل زمستان و فصول سرد سال آلودگی هوا بیشتر تحت تاثیر شرایط جوی موجود و پدیده وارونگی دما یا اینورژن است. در شرایط عادی جوی با افزایش ارتفاع در لایه تروپسفر دما کاهش یافته و این عامل سبب صعود و جابه جایی لایه های جوی بوده و هوا به طور طبیعی تصفیه و پالایش می شود اما در فصل زمستان این پدیده با کمی مشکل روبه رو می شود به طوری که یک لایه هوای گرم بین دو لایه هوای سرد در اطراف جو زمین محبوس می شود، این امر باعث سکون نسبی جو شده و آلاینده ها تا مدتی نسبتاً طولانی در هوای اطراف زمین باقی می مانند این پدیده خطرناک تا شدت یافتن نور خورشید و گرم شدن زمین پایدار می ماند.  

● نتیجه گیری:  

از آثار مهم وارونگی دما می توان به کاهش هوای مطلوب و همچنین تراکم آلاینده ها اشاره کرد. پدیده وارونگی دما بیشتر خاص فصول سرد سال است. بنابراین میزان پایداری آلاینده ها به ویژه در این فصل افزایش می یابد. در پاییز و زمستان غالباً میزان نزولات جوی و بارندگی افزایش یافته و این امر تا حدی به پالایش آلاینده ها کمک می کند اما نکته قابل توجه اینکه آلودگی منوکسید کربن از مهمترین پارامترهای آلایندگی هوا بوده و عمده منبع انتشار آن خودروها هستند. این آلاینده با نزولات جوی از بین نمی رود چون این گاز سمی و خطرناک محلول در آب باران نیست. از طرفی هنگام بارندگی در شهرها لغزندگی سطح معابر باعث کندی حرکت خودروها و بعضاً بروز تصادف در گذرگاه ها می شود که به واسطه این امر غلظت به بیش از حد مجاز خواهد رسید.  

در شهری مانند تهران تنها وزش باد غالب و مناسب است که می تواند این آلاینده خطرناک را از هوا بزداید، با توجه به شرایط توپوگرافی تهران این امر کمتر اتفاق می افتد. در زمستان این معضلات به همراه چهره غبارآلوده و گرفته زمستانی شهروندان را بیشتر به فکر آلودگی هوا می اندازد اما این آلاینده ها در بهار و تابستان کجا می روند؟ در فصل بهار با وزش بادهای بهاری که غالب روزهای این فصل را شامل می شود بار چشمگیر از غلظت آلاینده ها کاسته و سرعت وزش باد و لطافت هوای بهاری به تدریج آلودگی هوا را از ذهن شهروندان می زداید اما آیا به راستی آلاینده ها به کلی از بین می روند و در فصول گرم سال هوا پاک باقی می ماند؟  

در تابستان با توجه به افزایش طول روز و گرمای هوا به ندرت با پدیده وارونگی دما به مدت طولانی و مشابه زمستان روبه رو خواهیم شد. بنابراین از شدت و تراکم آلاینده ها تا حدود زیادی کاسته می شود. اما این بدان معنی نیست که هوای شهر در روزهای عادی کاملاً عاری از آلودگی خواهد بود، چرا که روند افزایش آلاینده ها به ویژه در این فصل بیشتر محدود به ساعات اوج ترافیک می شود، همچنین سکون نسبی جو از جمله عدم بارندگی مناسب و وزش باد نیز به تجمع آلاینده ها کمک خواهد کرد. نکته جالب توجه آنکه نوعی آلودگی خاص برای فصل گرم سال وجود دارد که به جرات می توان گفت این آلاینده مخصوص فصل گرما و تابستان است.  

ازن جزء آلاینده های ثانویه جوی به شمار می آید بدین معنا که این گاز به واسطه یکسری واکنش های شیمیایی به شکل ترکیبات خطرناک جوی در می آید. انرژی انجام این واکنش ها به واسطه اشعه کیهانی خورشید تامین می شود. گاز ازن در تروپسفر یکی از مهمترین آلاینده های ثانویه بوده که در جو به دنبال تشکیل ترکیبات نیتروژن تشکیل می شود.  

این گاز سمی قدرت زیادی در نفوذ در ترکیبات پلیمری و حلالیت زیاد در آب دارد. ازن که از آن بحث می شود در مجاورت سطح زمین قرار داشته و از این رو به ازن سطحی معروف است. این گاز در لایه های بالای پروتسفر نقش محافظت زمین از اشعه های مضر ماورای بنفش را دارد. اما همین گاز در مجاورت زمین با NOx ها از مهمترین اجزای مه دود شیمیایی هستند از سطحی از NO2 تولید می شود چرا که به سرعت با امواج نور آبی با طول موج 400 (نانومتر) تجزیه شده و تولید اکسیژن اتمی می کند که با O2 ترکیب و ازن به وجود می آید. این گاز در شدت گرمای زیاد، تابش شدید نور خورشید و خشکی هوا تولید می شود که این شرایط بعضاً در شهر تهران در روزهای گرم سال مهیا می شود. از خواص و اثرات منفی این گاز بر روی انسان می توان به دشواری های تنفسی و آسیب به دستگاه تنفس اشاره کرد. همچنین سرفه، سوزش چشم و تنگی نفس در سالمندان و کودکان از آثار سوء این گاز خطرناک است. گاز ازن در طبیعت باعث تخریب در برگ گیاهان شده و به علت نفوذ در اشیای پلاستیکی آنها را دچار آسیب می کند. خشکی درختان و خزان زودرس گیاهان از عوامل این گاز خطرناک است. 

لطفاً دیدگاه خود را نسبت به مطلب فوق بیان نمائید . . .  .

بررسی وضعیت آلودگی هوا

با توجه به گسترش شهرها و افزایش منابع آلاینده‌های هوا،می توان گفت هوای اغلب شهرهای بزرگ و صنعتی آلوده  بوده و با توجه به خطراتی که این آلودگی برای سلامت افراد ساکن در مناطق آلوده دارد، شناخت و آگاهی نسبت به جوانب مختلف این مساله از اهمیت بسزائی برخوردار است و تنها با آگاهی و شناخت از این مساله، امکان جلوگیری یا کاهش خطرات آن وجود دارد.  

 

بطور کلی در بررسی‌های آلودگی هوا سه مرحله مد نظر قرار می‌گیرد :

الف- نحوه و نوع انتشار آلودگی هوا
ب- نحوه پراکنش آلودگی هوا
ج- تاثیرات آلودگی هوا

انواع متعددی از آلاینده‌ها در اثر فعالیت های طبیعی و مصنوعی ناشی از فعالیت های بشر که در زمین انجام می شود، وارد اتمسفر می‌ شوند، بنابراین بطور کلی آلودگی هوا به معنی حضور یک ماده خارجی در هواست.

بر اساس یکی از تعاریف، آلودگی هوا بدین صورت تعریف می‌ شود:

آلودگی هوا عبارت‎ است از وجود هر نوع آلاینده جامد، مایع، گاز و یا تشعشع پرتوزا و غیرپرتوزا در هوا و در مدت زمانی که کیفیت زندگی را برای انسان و دیگر جانداران به خطر اندازد و یا به آثار باستانی و اموال خسارت وارد آورد .

منابع آلاینده‎های هوا

منابع مختلف آلودگی هوا را می توان به صورت زیر دسته‌بندی کرد:

منابع طبیعی

منابع طبیعی آلودگی هوا از قبیل طوفان‎های گرد و غبار، آتش‌سوزی جنگل ها، آتش‌‌سوزی جنگل‎ها، آتشفشان‎ها، گرده گیاهان و نشت گاز طبیعی می‌باشد و آلودگی ناشی از آنها یک پدیده دائمی است و به علت گردش فرآیندهای طبیعی مقدارش کمابیش در سطح زمین ثابت است. مقدار آلودگی طبیعی در مقایسه با آلودگی مصنوعی بسیار بیشتر و قابل توجه است. اما در طبیعت چندین مکانیسم خودپالایی وجود دارد که سطح زمین را برای حیات موجودات مناسب و قابل تحمل می‌سازد. نقش انسان در کنترل آلودگی ناشی از منابع طبیعی بسیار کم است. اما انسان به وسیله بر هم زدن تعادل اکولوژیکی و طبیعی ناشی از آلودگی مصنوعی می‌تواند وضع را بدتر کند و به آلودگی طبیعی بیافزاید.

منابع مصنوعی

منابع مصنوعی آلاینده های هوا  شامل این موارد است:

آلودگی خانگی

آلودگی خانگی در اثر فعالیت‎های خانگی یا نظافت منازل یا استفاده از حشره‌کش‎ها برای نظافت و نگهداری منازل ایجاد می‌شود. اگرچه مقدار این آلودگی در مقایسه با منابع دیگر زیاد نیست، اما همین مقدار به تغییر کیفیت محیط شهری کمک می‌کند. روش‎های صحیح نگهداری منازل به کاهش آلودگی کمک خواهد کرد.

آلودگی صنعتی

آلودگی ناشی از صنایع منبع اصلی آلودگی است که در اثر فعالیت‎های مصنوعی ایجاد می‌شود. در میان صنایع نیروگاه‎های حرارتی، کارخانه‌های تولید مواد شیمیایی، سیمان‎سازی، کاغذسازی، نساجی، دباغی و غیره منابع اصلی آلودگی هوا هستند. به کارگیری روشهای مناسب کنترل آلودگی در کاهش آلودگی منابع کمک خواهد کرد.

آلودگی ناشی از ترافیک (حمل و نقل)

آلودگی ناشی از حمل و نقل به علت شهرسازی بی‌رویه و سریع به اندازه آلودگی صنعتی مهم و از اهمیت برخوردار است. آلودگی ناشی از حمل و نقل و وسایل نقلیه به شکل گازهای خروجی از اگزوز، ذرات معلق، صدا و ... است. این آلودگی با اتخاذ روش‎های برنامه‌ریزی کشوری، منطقه‌ای و شهری و استفاده از اتومبیل‎ها و سوخت‌های مناسب همراه با اعمال تکنولوژی کنترل آلودگی به حداقل می‌رسد.
آژانس حفاظت محیط زیست (USEPA)  منابع عمده آلودگی هوا را به صورت زیر طبقه‌بندی کرده است:

۱- حمل و نقل مانند: کشتی‌ها، هواپیماها، قطارها و اتومبیل ها
۲- احتراق سوخت از منابع ثابت مانند نیروگاههای برق و غیره
۳- فرآیندهای صنعتی مانند: کارخانه‌های فولادسازی، نساجی و کاغذسازی
۴- دفع مواد زائد جامد مثل: سوزاندن زباله درفضای باز، دفن بهداشتی زباله و سوزاندن زباله با دستگاه زباله‌سوزی
۵- فرآیندهای متفرقه نظیر فعالیت های خانگی مانند: کاربرد حشره‌کش ها و تمیز کردن حشره‎کش

عوامل مؤثر بر آلودگی هوا

عواملی که بر آلودگی هوا تأثیر می‌گذارند را می توان شامل موارد زیر دانست:

خصوصیات هواشناسی

پارامترهای جوی مانند اندازه و جهت باد، میزان‎های افت اتمسفری، رطوبت نسبی و غیره ، آلودگی هوا را تحت تأثیر قرار خواهد داد. باد با حرکت افقی آلاینده را حمل و جابجا خواهد کرد.

غلظت آلاینده‌ها در سطح زمین به اندازه و جهت باد و میزان افت بستگی دارد. تغییر درجه حرارت هوا با افزایش ارتفاع، سبب حرکت به نسبت سریع آلاینده‌ها  می‌ شود.

شکل توپوگرافی

ناهمواری موجود در زمین و موانعی مانند کوه‌ها و غیره بر نحوه انتشار آلاینده‌ها اثر می‌‌گذارد. بسته به شرایط محلی و مکانی، توپوگرافی ممکن است در نحوه انتشار آلاینده ها نقش مثبت و یا منفی داشته باشد.

خصوصیات آلاینده‌ها

اهمیت مسایل مربوط به  آلودگی هوا به نوع و اندازه آلاینده و جامد یا مایع یا گاز بودن آن بستگی دارد. همچنین به انرژی، صدا،گرما، رادیو اکتیویته یا ترکیبی از این عوامل بستگی دارد. واکنش بین آلاینده‌ها در اتمسفر بسته به خصوصیات آلاینده‌ها ممکن است، مقدار آلاینده در اتمسفر را افزایش یا کاهش دهد.

روش انتشار آلاینده‌ها

چگونگی ورود آلاینده‌ها و همچنین سرعت انتشار آلاینده‌ها به اتمسفر بر آلودگی هوا تأثیر دارد. آلاینده‌ها ممکن است بطور متناوب یا پیوسته یا دوره‌ای، از یک منبع یا از چندین منبع یا از منابع نقطه‌ای و غیر نقطه‌ای منتشر شوند. همچنین پراکندگی آلاینده‌ها به طریقه ورود آنها به اتمسفر بستگی دارد.

تقسیم‌بندی آلاینده‌‌ها

آژانس حفاظت محیط زیست امریکا (USEPA)، شش آلاینده اصلی را به عنوان شاخص انتخاب نموده و آنها را به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم کرده است. آلاینده‌های اولیه موادی هستند که از منابع مستقیماً به هوای محیط وارد می‌شوند و شامل آلاینده منواکسیدکربن (CO)، دی‌اکسیدنیتروژن (NO2)، دی‌اکسیدگوگرد (SO2)، ذرات معلق با قطر کمتر از ۱۰ میکرون (PM10) و سرب (Pb) هستند. آلاینده‌های ثانویه به موادی اطلاق می‌شود که بر اثر فعل و انفعالات موجود در اتمسفر زمین بوجود می‌آیند و در این گروه می‌توان از ازن (O3) نام برد.

شاخص استاندارد آلاینده های هوا (PSI)

کمیت  PSI استانداردی است که برای گزارش روزانه کیفیت هوا مورد استفاده قرار می‌گیرد و معمولاً از پنج آلاینده منواکسیدکربن، ازن، دی‌‌اکسیدنیتروژن، دی‌اکسید گوگرد و ذرات معلق استفاده می‌شود. با توجه به غلظت آلاینده‌‌ها و استانداردهای بهداشتی آژانس حفاظت محیط زیست امریکا ((USEPA، غلظت آلاینده‌ها به یک مقیاس عددی بین صفر تا پانصد PSI تبدیل می‌شود.

کیفیت هوا را با توجه به شاخص هر یک از آلاینده‌ها می‌توان گزارش کرد اما برای اعلام وضعیت کلی هوا از آلاینده مسوول یا بالاترین مقدار PSI، استفاده می‌شود.

شاخص کیفیت هوا(AQI) 

شاخص کیفیت هوا (AQI)، یک شاخص برای گزارش روزانه کیفیت هواست. این شاخص میزان آلودگی یا تمیزی هوا و نگرانی در مورد سلامت افراد جامعه را بیان می کند.

AQI  بر اثرات بهداشتی که ممکن است در ساعات یا روزهای آینده اتفاق افتد، متمرکز است. آژانس حفاظت محیط زیست امریکا ((EPA از شاخص کیفیت هوا برای ۵ آلاینده عمده ای که قانون هوای پاک تأکید کرده است، استفاده می کند.

این آلاینده ها شامل ازن سطح زمین، ذرات معلق هوا، منوکسیدکربن،دی اکسید گوگرد و دی اکسید نیتروژن هستند. برای هریک از این ۵ آلاینده، استانداردهایی به منظور حفاظت افراد در برابر اثر آلودگی هوا وضع شده است.AQI  معیاری است که از صفر تا ۵۰۰ متغیر است.

هرچه AQI بزرگ تر باشد، خطرات آلودگی هوا بیشتر است.AQI معادل ۱۰۰ با استانداردهای ملی تطابق دارد و بالای ۱۰۰ غیربهداشتی در درجه اول برای گروه های حساس است.

AQI به افراد کمک می کند تا بفهمند کیفیت هوا برای سلامت آنها در چه وضعی است.

اثرات بهداشتی و زیست محیطی آلودگی هوا

بیماری ها  ناشی از آلودگی هوا :

- آمفیزم
این بیماری در نتیجه انقباض لوله‌های برونشیال وتخریب کیسه‌های هوایی توسط آلاینده‌ها به وجود می‌آید و باعث کوتاهی نفس در فرد بیمار می‌شود.

‌- برونشیت مزمن
از مشخصات این بیماری‌ سرفه‌های پی در پی و جریان خلط مستمر در شخص مبتلا است. مواد آلوده کننده باعث تخریب مژک‌های مجاری تنفسی‌، که مواد محرک را از ریه خارج می کنند، شده و در نتیجه سرفه تنها راهی خواهد بود که ذرات از ریه بیرون رانده شوند. در صورتی که برونشیت مزمن درمان نشود، منجر به مرگ بیمار خواهد شد.

- حساسیت
مواد آلاینده می‌تواند باعث عکس‌العمل‌های آلرژیکی مختلف از جمله آبریزش بینی، تنگی نفس، خارش پوست، اشک چشم و عسطه‌های پی در پی شوند.

-‌ آسم
عبارت است از مقاومت مجرای تنفسی در مقابل عبور هوا. دریک حمله آسمی، مجاری تنفسی باریک شده و عبور هوای تنفسی به حداقل می‌رسد و در نتیجه بیمار دچار تنگی نفس می‌شود.

می‌تواند موجب انفارکتوس یا التهاب قلب  شود که بیشتر به صورت سینه درد، طپش قلب، تنگی نفس و اختلال در سیستم قلب تظاهر می‌کند.

-‌ سرطان ریه، معده و بیماری های قلبی
هر چندکه این بیماریها به طور مستقیم مربوط به آلودگی هوا نیست، اما آلودگی هوا یکی از عوامل مهم به وجود آورنده و تشدید کننده آنها به حساب می‌آید.

اثر آلودگی هوا بر گیاهان

آلودگی هوا در متابولیسم (سوخت و ساز) گیاهان نیز تأثیر سوء داشته و با ضعیف کردن گیاه، موجب پدید آمدن امراض و آفات مختلف در آنها می‌شود.
این مساله به ویژه با گسترش روزافزون شهرها و تبدیل مناطق روستایی و کشاورزی به مناطق صنعتی، فزونی می‌یابد. به طور کلی اثر ناشی از آلودگی هوا بر گیاه می‌تواند به صورت ظاهر شدن لکه‌های خشکیده در برگ، از دست دادن رنگ، کاهش رشد گیاه، کاهش محصول و حتی از بین رفتن گیاه باشد.
توجه به نقش مهم گیاهان در پاکیزگی هوا سبب شده تا اقداماتی جدی در حفظ و نگهداری و افزایش فضاهای سبز صورت گیرد. با این همه آلودگی هوا برای گیاهان خطری جدی محسوب شده و فضاهای سبز را تهدید به نابودی می‌کند. بنابراین دادن آگاهی به مردم و انجام اقدامات جدی و سریع برای جلوگیری از تخریب بیش از پیش جنگل‎ها و منابع طبیعی و ایجاد فضاهای سبز، امر حیاتی است.


سایر اثرات آلودگی هوا

-وارونگی دما (اینورژن )

فعالیت و تحرک جو زمین نتیجه جریان مداوم انرژی از خورشید به زمین و از زمین به فضاست.حدود ۳ درصداز انرژی خورشید، دوباره به فضا منعکس می‌شود و قسمتی از این انرژی منعکس شده، به وسیله گازهای معروف به گازهای گلخانه‌ای شامل دی‌اکسیدکربن، متان و اکسید نیترو و ... دوباره به سطح زمین باز تابانیده می‌شود. این پدیده که به اثر گلخانه‌ای معروف است، خود باعث افزایش درجه حرارت در مناطق آلوده می‌شود. در هوای محبوس، میزان آلودگی نیز بیش از پیش افزایش یافته و به دنبال آن خطرات ناشی از آلودگی نیز تا میزان قابل توجهی بالا رفته و شهرنشینان را به طور جدی تهدید می‌کند. بدیهی است در صورت کاستن از گازهای گلخانه‌ای با از بین بردن و یا محدود کردن منابع تولید کننده آن می‌توان از بروز اثر گلخانه‌ای و خطرات ناشی از آن جلوگیری کرد.

-بارش اسیدی

اصطلاح باران اسیدی به بارش های که غلظت آلاینده هایی مانند: NO,NO2 ,NH3 و SO2 (که در جریان فرآیندهای جوی به یون های سولفات، نیترات و آمونیوم تبدیل شده) در آنها بیشتر از حد معمول است و pH آنها کمتر از۶/۵ است، اطلاق می شود. درحالت عادی باران های معمولی به علت حل شدن دی اکسید کربن ((CO2 موجود، در جو با بخار آب و ایجاد حالت محلول آن یعنی بی کربنات (HCO3) دارای مقدار pH  بین ۵ الی ۶/۵ هستند که نشان دهنده اسیدی بودن آن است. نتیجه گیری این است که باران به طور معمول به خودی خود مقداری اسیدی هستند، اما زمانی وضعیت حاد شود و بارش‎های اسیدی زیان بار می‎شوند که مقدار  pH باران به علت ورود SO2، NO2 به داخل جو و حل شدن آنها در آب باران و تولید  اسید سولفوریک و اسید نیتریک به مقدار کمتر از ۵ کاهش یابد و در نهایت قدرت اسیدی باران بیشتر شود.
درصورتیکه مقدارpH  کمتر از ۶/۴ شود،باران اسیدی به شدت خطرناک نحسوب می شود و در هنگام ریزش صدمات فراوانی را به عوارض روی زمین مانند خاک، گیاهان، ساختمان ها و غیره وارد می کند. 

مهمترین وخطرناکترین فاکتور جوی در آلودگی هوای یک ناحیه، پدیده اینورژن یا وارونگی دماست. زیرا درحالت عادی که در جه حرارت جوی مجاور زمین برحسب ارتفاع کاهش می یابد، وجود حرارت بیشتر و هوای سبکتر در ارتفاع پایین و حرارت کمتر و هوای سنگین تر در طبقات بالا باعث می شود که هوای سبک از طبقات پایین به طرف بالا صعود کرده، عوامل آلوده کننده را با خود به طبقات فوقانی ببرد. به این طریق عوامل آلوده کننده در فضا پراکنده شده و یک تهویه طبیعی انجام می‎پذیرد. ولی وقوع پدیده وارونگی دما باعث پایداری هوا شده و موجب می‎شود توده هوا همراه با تمام ناخالصی‎ها و عوامل آلوده کننده آن در زیر سطح وارونگی دما محبوس شود. در چنین شرایطی میزان اکسیژن هوا به علت مصرف تدریجی آن کاهش و میزان آلوده کننده‎های هوا به علت تولید تدریجی آنها افزایش می یابد. به این ترتیب هوای منطقه به شدت آلوده می شود.این وضعیت تا زمانی که وارونگی دما محو نشود، ادامه می یابد و اگر مدت وقوع آن با ارتفاع کم، طولانی شد و با بالا رفتن میزان رطوبت نسبی هوا، به حد اشباع برسد، پدیده خطرناکی با نام ابر مسموم پدیدار خواهد شد.
 

این آلودگی هواست که طبیعت زیبا را در خود گم می کند و زندگی سالم را نه تنها از انسان ها بلکه از تمام موجودات سلب می کند.

لطفاً دیدگاه خود را نسبت به مطلب فوق بیان نمائید . . .    .