کنوانسیون های بین المللی زیست محیطی

رشد روزافزون آلودگی و تخریب محیط زیست و بروز بحران های پی درپی زیست محیطی باعث شد دولت ها از حدود چهار دهه قبل به طور جدی به تکاپو افتاده تا چاره یی بیندیشند. به این ترتیب تاکنون حدود 280 معاهده و موافقت نامه بین المللی و منطقه یی در زمینه حفاظت محیط زیست و مسائل مرتبط با آن منعقد شده است که از این میان حدود 70 کنوانسیون و پروتکل جنبه جهانی داشته و مابقی منطقه یی است. عزم جهانی برای حفاظت محیط زیست با تشکیل نخستین کنفرانس جهانی سازمان ملل متحد درباره انسان و محیط زیست معروف به «کنوانسیون استکهلم» در سال 1972 در سوئد جنبه عینی پیدا کرد، به طوری که حق برخورداری انسان از محیط زیست سالم هم طراز با حقوق بشر شناخته شد. در این میان ایران نیز به تعدادی از کنوانسیون ها و پروتکل ها پیوست و سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان مرجع ملی، اجرای اکثر آنها را بر عهده دارد.

 شرح همه کنوانسیون های بین المللی زیست محیطی در ادامه مطلب 

تعریف علمی تالاب

 تعریف علمی تالاب توسط کنوانسیون بین المللی رامسر ارائه شد. بر اساس این تعریف تالاب شامل مناطق مردابی ، آب مانده ؛ نم زارهای سیاه و باتلاقی ، برکه های مصنوعی یا طبیعی که به طور دایم و یا موقت دارای آبی ساکن یا روان، شیرین ،شور یا نیمه شور هستند و یا مناطقی از سواحل دریا است که در هنگام جذر ارتفاع آب در آنها بیش از 6 متر نباشد .

تعریف آبخوان

 آبخوان یا آبخواه عبارتست از مخروط افکنه هایی با رسوبات دانه درشت که به آسانی آب را از خود عبور داده و موجب تغذیه ی سفره های آبهای زیرزمینی می گردد و آبخوان داری مدیریت این آبخوان هاست.

آبخوان داری مجموعه ای از عملیات مکانیکی است که با مهار و نفوذ سیلاب بر روی عرصه های آبخوان  موجب احیاء کمی و کیفی منابع آب و خاک، تقلیل و حتی حذف خسارتهای مستقیم و غیرمستقیم و در نتیجه بهینه سازی محیط زیست می شود.

شرایط ایجاد آبخوان :

الف: وجود سیلاب قابل استفاده و مناسب با عرصه ای که قرار است عملیات بخش آب بر روی آن صورت پذیرد.

ب : قرار گر فتن آبخوان در محل خروجی آبریزها

آبخوان ها موجب مهار شن زارها و تثبیت ریگ های روان می گردند و این اراضی  پس از چند سال با کشت درختان مقاوم به خشکی و با اجرای عملیات  قرق، به جنگل و مر تع تبدیل می گردد که این امر موجب تغییر  میکروکلیمای منطقه شده و شرایط مناسبی را جهت بهبود محیط زیست و جلب پرندگان و وحوش فراهم می سازد.

لزوم نگاه ویژه به کشاورزی اکولوژیک

وقوع دو جنگ جهانی در قرن بیستم منجر به تولید مواد شیمیایی همانند کود و آفت کش شد؛ سادگی تولید و دسترسی فراوان به نیتروژن و هم‌چنین افزایش تولید اسیدها و تولید نسبتاً ارزان سوپر فسفات‌های غنی از نتایج جنگ جهانی دوم است، تجهیزات و ماشین‌هایی که به‌منظور مصارف نظامی استفاده می‌شد با تغییراتی تبدیل به تجهیزات تولید حشره کش‌های آلی فسفات دار شد که د.د.ت و تو. فور. دی از جمله شناخته‌ترین این آفت‌کش‌ها بودند. 

توسعه‌ی ماشین‌های کشاورزی و ادوات آن در مقیاس کلان و سودمند اقتصادی، با آزاد شدن سطح قابل توجه از زمین‌هایی صورت گرفت که پیش از آن برای تغذیه دام‌هایی اختصاص داشت که در فعالیت‌های مزرعه شرکت داشتند که این موضوع منجر به گسترش بی رویه کشاورزی تک کشتی شد، زیرا نمی‌توان از ماشین‌های بزرگ با هزینه‌های در مزارعی که محصولات متنوعی در آنها کشت می‌شود استفاده کرد و تمام این تکنولوژی‌ها در راستای توسعه‌ی سیستم تک کشتی به کارگرفته شدند. 

بخش عمده‌ای از تولید نیز وابسته به گسترش سامانه‌های آبیاری بود که به‌شکل بی رویه از منابع آب برای افزایش تولید استفاده می کرد، افزایش چشمگیر تولید غذا همراه با افزایش هزینه بود و در این راستا برخی از مشکلات به‌تدریج آشکار شد؛ استفاده از ماشین آلات در مقیاس وسیع و زمین‌های بزرگ به‌همراه حذف پرچین‌ها و علفزارهای تامین کننده علوفه دام‌های کارگر باعث تشدید قابل ملاحظه فرسایش آبی و بادی شد.

فاجعه‌ی طوفان گرد وغبار در دهه‌ی 1930 را که ناشی از خشکسالی شدید ناشی از خاک ورزی‌های فشرده و شدید زمین‌های حاشیه‌ای و حذف پوشش چمنی و درختان به‌وقوع پیوست؛ سامانه‌های تک کشتی عموماً ثبات کمتری دارند، زیرا کشت یک محصول، آسیب پذیری نظام را در برابر نوسانات بازار افزایش می‌دهد، از سویی از دیگر مشکلات نظام‌های فشرده می‌توان به استفاده‌ی مفرط از مواد شیمیائی اشاره کرد که این امر، ماهیت نظام‌های موجود را مورد تردید قرار می دهد. یکی از مهمترین چالش‌های این نظام‌ها، زیان‌بار بودن استفاده از این مواد شیمیایی برای انسان، دیگر موجودات و محیط زیست است. 

خانم راشل کارسون در کتاب خود «بهار خاموش» (1962)، با طرح این ادعا که استفاده‌ی بی رویه از مواد شیمیایی کشاورزی برای حیات کره‌ی زمین زیان‌بار است توجه اذهان عمومی را به این مسئله جلب کرد، ایشان به بررسی اثر د.د.ت بر جمعیت پرندگان پرداخت و پیش بینی کرد که در صورت تداوم کاربرد د.د.ت نسل برخی از پرندگان منقرض خواهد شد، نکته‌ای که از این مطلب درک می‌شود این است که اگر این مواد شیمیائی چنین زیان‌بارند که به انقراض چند گونه پرنده منجر می‌شوند، پس با سلامتی انسان چه خواهند کرد؟! 

کاربرد موادشیمیائی با انتقادهای خاص خود همراه و دامنه‌ی اعتراض آن گسترده‌تر و شدیدتر از سایر مسائل بود؛ هر چند محصولاتی که با این موادشیمیایی تغذیه می‌شوند اگر هم سمی نباشند از کیفیت غذای پائین‌تری نسبت به محصولات طبیعی برخوردارند. 

در راستای چنین مشکلات گسترده‌ی حاصل از مصرف مواد شیمیایی تلاش‌های بین المللی برای کاهش اثرات آنها اوج گرفت و از سویی تغییرات گسترده‌ای در قانون گذاری‌ها طی دو مقطع 1972 و 1975 به‌وقوع پیوست که براساس آن کنگره‌ی ایالات متحد، لایحه‌ی سال 1947 که به تصویب لایحه‌ی فدرال حشره کش، قارچ‌کش و جونده‌کش منجر شده بود را به‌طور کامل بازنگری کرد و همین بازنگری به تاسیس آژانس حفظ محیط زیست منجر شد؛ با فعالیت‌های وسیع طی سال‌های گذشته آفت‌کش های فوق العاده سمی مانند ترکیبات آرسنیک و جیوه به طور کامل از بازار خارج و یا استفاده از آنها محدود شد. 

بیشتر مشکلات ناشی از کودهای شیمیایی برای محیط زیست نیز به آبشویی آنها به‌ویژه کودهای نیتروژن و آلوده کردن منابع آب زیر زمینی مربوط می‌شود؛ بنابراین در اکثر کشورها ضرورت ایجاد سیستم کشاورزی پایدار به‌عنوان جایگزینی برای کاهش مشکلات سیستم رایج کشاورزی مطرح شد که خوشبختانه در دهه‌های اخیر توجه بسیاری از سیاستگذاران بخش کشاورزی را نیز به خود معطوف کرده است. 

کشاورزی پایدار یک سیستم کشاورزی جامع است که چندین نظام کشاورزی را زیر پوشش خود قرار می دهد و از زیر شاخه‌های آن می‌توان به کشاورزی ارگانیک و کشاورزی اکولوژیک اشاره کرد که متاسفانه جایگاه چندانی در کشورما ندارند. 

منبع : کشاورزی در حال حاضر

در همین زمینه :

لزوم نگاه ویژه به کشاورزی اکولوژیک

مفهوم آگرواکولوژِی+تعاریف و کاربرد

توصیف کلی :

 «کاربرد قوانین و نظریات بوم‌شناختی در طراحی، مدیریت، و ارزیابی نظام‌های کشاورزی مولد با حفظ منابع طبیعی» 

تعاریف دیگری هم از آگرواکولوژی بیان شده که در ادامه به آن پرداخته شده است .

کاربرد قوانین بومشناختی در طراحی و مدیریت بوم-نظام‌های کشاورزی نظامی یکپارچه که در آن، توسعه نظام‌های کشاورزی و تولید غذا بر دانش سنتی، کشاورزی جایگزین، و تجربه‌های منطقه‌ای تولید غذا تکیه دارد. برقراری ارتباط میان بوم‌شناسی، فرهنگ، اقتصاد و جامعه، برای تولید پایدار در کشاورزی، محیط زیست سالم، و غذا و جوامع کشاورزی پایا. 

تعاریف غلط ، نادقیق یا ناقص:

فناوری زیستی، زیست‌فناوری دستکاری ژنتیکی موجودات زنده به منظور تولید غذا، دارو و سایر فرآورده‌ها برای مصارف انسانی. 

کشاورزی جایگزین:

1) روش تولید محصولات کشاورزی با در نظر گرفتن جنبه‌های بوم‌شناختی و پایداری و نیز تحقق سودآوری اقتصادی. این روش که کشاورزی پایدار نیز نامیده می‌شود شامل روش‌های متعددی مانند زراعت ارگانیک، کنترل زیستی آفات و روش‌های خاص بازاریابی است. این نوع کشاورزی از آن جهت پایدار است که مزایای اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی آن می‌تواند دردرازمدت استمرار داشته باشد بدون آن‌که منابع طبیعی را تخریب کند.

 2) نوعی عملیات کشاورزی که اساس آن کاهش کاربرد کودها و آفت‌کش‌های شیمیایی، استفاده حداکثر از تناوب زراعی و کاهش عملیات خاک‌ورزی است. 

 «این روش که کشاورزی پایدار نیز نامیده می‌شود ...» مقصود مولف به درستی معلوم نیست. آیا در زبان فارسی برای Alternative Agriculture دو معادل «کشاورزی جایگزین» و «کشاورزی پایدار» بکار می‌رود یا آن‌که مولف به برابری دو اصطلاح AlternativeAgriculture و Sustainable agriculture اشاره دارد. اگر چنین است چرا در تعریف مدخل دوم هیچ اشاره‌ای به همسانی این دو اصطلاح نشده است. 

کشاورزی پایدار:

1) نوعی نظام تولیدی کشاورزی که در آن، کشاورز توان تولیدی نظام را در سطحی که از نظر اقتصادی توضیح‌پذیر، از نظر زیست‌محیطی سازگار و از نظر اجتماعی قابل پذیریش باشد، در درازمدت حفظ کرده و یا حتی بهبود می‌بخشد. این نظام مدیریت کارآمد منابع با حداقل خسارت به محیط زیست و سلامت انسان را موجب می‌شود. 

2) روش پرورش گیاهان زراعی و حیوانات اهلی با کاربرد کودهای آلی، حفاظت آب و خاک، مهار آفات به روش زیستی و کمترین استفاده از انرژی‌های تجدیدناپذیر که وابسته به سوخت‌های فسیلی هستند. 3) نوعی کشاورزی است که در آن، جنبه‌های مختلف زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی رعایت شده و بر به کارگیری حداقل نهاده‌های خارجی مصنوعی تاکید دارد. 

در همین زمینه :

لزوم نگرش به کشاورزی اکولوژیک