تحقق مدیریت یکپارچه محیط زیست شهری و توسعه پایدار شهری

فقط چکیده مقاله

لزوم تحقق مدیریت یکپارچه محیط زیست شهری


نغمه مبرقعی

خلاصه مقاله:

در سالهای اخیر رشد روز افزون شهر نشینی، خصوصاً در کشورهای در حال توسعه ، تغییرات سریعی در روند توسعه و میزان جمعیت شهرها رقم زده است. تغییراتی که بیش از هر چیز نیازمند مدیریت و کنترلی آگاهانه است. امروزه نیمی از جمعیت جهان در شهر ها ساکنند و این میزان تا سال 2030 به 60 درصد خواهد رسید. میزان رشد شهر نشینی در کشورهای در حال توسعه بیش از سایر نقاط جهان است به طوری که ماهانه پنج میلیون نفر به جمعیت شهر نشین در این کشورها افزوده می شود. این دگرگونی سریع حکم می کند تا تغییراتی در نحوه برنامه ریزی و مدیریت شهری صورت گیرد و برنامه ها از جامع نگری و هماهنگی بیشتری نسبت به روشهای پیشین برخوردار گردند. هنگامی که شهر ها از نظر اندازه و تعداد جمعیت رشد می کنند، توجه به هماهنگی میان جنبه های کالبدی، اجتماعی و محیط زیستی آنها بسیار حائز اهمیت است و پایداری شهر در گروهمخوانی میان این عوامل خواهد بود. در این میان محیط زیست به عنوان بستر توسعه نقش بسزایی در روند شکل گیری شهرها داشته و بهره مندی از محیط زیست سالم و اکوسیستم های پایدار نه تنها تامین کننده نهاده های لازم در فرایند توسعه است، بلکه فراهم کننده محیطی مناسب برای زیستن بشر و شرکت مناسب او در این فرایند خواهد بود. هدف کلان سیستم مدیریت شهری تقویت فرایند توسعه پایدار شهر است به نحوی که زمینه و محیط مناسب را برای زندگی راحت، امن و کارآمد شهروندان فراهم سازد. مسلماً با چنین دیدگاهی نقش محیط زیست در مدیریت شهری بسیار شایان توجه و کلیدی اس ت. مدیریت محیط زیست شهری از ابعاد وسیع و جنبه های گوناگونی برخوردار است که از آن جمله می توان به مدیریت کمی و کیفی منابع آب، مدیریت پسماند، افزایش کارایی انرژی، توسعه حمل و نقل شهری، کنترل آلودگی صوتی، کنترل آلودگی های آب و هوا، تخصیص بهینه کاربریها با توجه به قابلیتهای محیطی، توزیع بهینه فضای سبزشهری و کاهش مخاطرات زیست محیطی اشاره نمو د. این طیف وسیع و متنوع از وظایف، نیازمند مداخله نهاد ها و سازمانهای متعددی است و لازمه دستیابی به یک مدیریت موفق وجود هماهنگی موثر میان نهاد های درگیر و برخورداری از مدیریت یکپارچه و هماهنگ محیط زیست شهری است. در مقاله ی حاضر الگویی به منظور تحقق مدیریت یکپارچه محیط زیست شهری ارائه گردیده است که در آن شورای شهر به عنوان نهاد هماهنگ کننده، از نقش کلیدی در آگاهی رسانی، ممانعت از دوباره کاریها و عدم بروز مدیریتهای موازی برخوردار است. با اعمال این الگو انتظار می رود انجام وظایف در حوزه مدیریت محیط زیست شهری به گونه ای کارامد تر و با کارایی بیشتری صورت پذیرد.

کلمات کلیدی:
مدیریت محیط زیست، مدیریت یکپارچه شهری، محیط زیست، توسعه پایدار شهری

منبع : نخستین همایش توسعه شهری پایدار

برای مشاهده سایر مقالات زیست محیطی این وب اینجا کلیک نمایید .

مشاهده لیست همه مقالات زیست محیطی این وبلاګ از اینجا

ارزشگذاری اقتصادی - تفرجگاهی پارک جنگلی طالقانی

ارزشگذاری اقتصادی - تفرجگاهی پارک جنگلی طالقانی

کتایون پیشکاری

عباس اسماعیلی ساری

چکیده :

پارک جنگلی طالقانی با مساحتی در حدود 29 هکتار با سیمای شبه جنگلی و توپوگرافی تپه ماهوری در شمال اراضی عباس آباد و منطقه 3 از مناطق 22 گانه شهرداری تهران قرار دارد. این پارک از شمال به بلوار حقانی، از غرب به اتوبان مدرس، از شرق به خیابان شرقی پارک و ایستگاه متروی میرداماد و از جنوب به بزرگراه همت محدود می گردد. حداکثر طول و عرض آن به ترتیب 990 و 270 متر می باشد.

در این تحقیق جهت ارزشگذاری اقتصادی- تفرجگاهی پارک جنگلی طالقانی از روش کلاوسون استفاده شده است اساس این روش بر روی تخمین رابطه بین تعداد افراد مراجعه کننده به پارک و بعد مسافت اماکن مسکونی این افراد از پارک و میانگین هزینه دسترسی می باشد.بر این اساس با قرار دادن پارک جنگلی طالقانی به عنوان مرکز، 6 دایره متحدالمرکز با فواصل ثابت 3300 متر رسم گردید و با استفاده از نقشه و آمارهای موجود، مساحت و جمعیت ساکن در هر منطقه محاسبه شد. در مرحله بعد، سایر داده های اقتصادی- اجتماعی به دست آمده از پرسشنامه های تکمیل شده توسط بازدیدکنندگان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و با توجه به داده های موجود، نمودار رابطه بین هزینه دسترسی و شمار مراجعه کنندگان به تفرجگاه رسم گردید. سپس با در نظر گرفتن ورودیه های متفاوت و اضافه نمودن آن به سر جمع هزینه های دسترسی از نواحی 6 گانه، نسبت جدید مراجعه کنندگان به پارک محاسبه گردید و با استفاده از متغیرهای مزبور منحنی تقاضای پارک جنگلی طالقانی ترسیم شد. در نهایت، ارزش تفرجی روزانه پارک جنگلی طالقانی از طریق محاسبه سطح زیر منحنی تقاضا 500/400/42 میلیون تومان محاسبه شد. همچنین بیشترین تعداد بازدیدکنندگان از پارک جنگلی طالقانی در محدوده سنی 25-20 سال قرار دارند و اکثریت آنان دارای مدرک تحصیلی دیپلم و بالاتر می باشند.

کلیدواژگان ارزش تفرجی؛ روش کلاوسون؛ داده های اقتصادی- اجتماعی

منبع : فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست - دوره 9 - شماره 3 -زمستان 86 - صفحه 83 تا 92

ارزشگذاری اقتصادی پارکهای پردیسان و لویزان

ارزشگذاری اقتصادی پارکهای پردیسان و لویزان
سید محمد مجابی (کارشناس ارشد علوم محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات)

مسعود منوری (دکترای علوم محیط زیست، استادیار دانشکده محیط زیست و انرژی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات)

چکیده :

پارکهای شهری از ارزشهای تفرجگاهی مهمی برای گذران اوقات فراغت مردم برخوردار هستند. پارک پردیسان در غرب شهر تهران و پارکلویزان در شرق این شهر ارائه کننده سطحی از خدمات کیفی برای مردم محسوب میگردند. اما، ارزیابی اقتصادی این خدمات با معیارهای عادی بسیار دشوار بوده و عمدتاً با لحاظ نمودن برخی از شاخصها، برآورد ارزش اقتصادی آنها انجام میشود. در این مقاله، برای ارزیابی اجتماعی و اقتصادی پارکهای پردیسان و لویزان از روش کلاوسون استفاده شده است. این روش بر مبنای استفاده از نقشه ، دیدگاه و خصوصیات اقتصادی- اجتماعی بازدیدکنندگان از پارکها و نیز افزایش هزینه مسافت و دسترسی میباشد. لذا در این تحقیق، بر حسب تعداد بازدیدکننندگان هر یکاز پارکها و هزینه دسترسی آنان، منحنی تقاضا با توجه به در نظر گرفتن ورودیهای فرضی بر مبنای یافتههای پرسشنامه ها ترسیم گردید. محاسبات انجام شده نشان میدهد که برآورد ارزش میلیون ریال و پارک لویزان / اقتصادی تفرجی برای پارک پردیسان 6 میلیون ریال در روز بوده است. نتایج به دست آمده با در نظر داشتن خصوصیات فردی و اجتماعی بازدیدکنندگان نظیر سطح سواد، سن و درآمد آشکار میسازد که دارندگان با حداقل مدرکتحصیلی دیپلم در درصد و درآمد ماهانه / 91 و 3 / پارکهای پردیسان و لویزان به ترتیب 4 آنان در سطح کمتر از یکمیلیون ریال در هر یکاز پارکهای مذکور4 درصد بازدیدکنندگان را تشکیل میدهد.

 کلیدواژه ها: پردیسان، لویزان، ارزشگذاری اقتصادی، تفرج ، هزینه.

منبع : نشریه علوم محیطی 7 -  بهار 1384 - صفحات 63 -72

 ENVIRONMENTAL SCIENCES 7 , Spring 2005


دانلود متن کامل مفاله در ادامه مطلب
 

انرژی‌های تجدیدپذیر یک موضوع مهم که جدی ګرفته نمی شود

محدود بودن منابع انرژی فسیلی و مشکلات ناشی از انتشار گازهای گلخانه‌ای و خطرات غیرقابل انکار نیروگاه‌های هسته‌ای که تاکنون منجر به بروز 2 فاجعه بزرگ بین‌المللی در سطح جهان شده‌اند، ضرورت توجه بیش از پیش به انرژی‌های تجدیدپذیر را بر همگان روشن ساخته است.

با توجه به برخورداری از پتانسیل مطلوب و مناسب انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور، توسعه منطقی این منابع ارزشمند و خدادادی کاملا ضروری به نظر می‌رسد؛ چراکه از این طریق می‌توان در جهت اهداف توسعه پایدار نیز گام برداشت.

به گفته دکتر عبدالرزاق کعبی‌نژادیان، پژوهشگر و رئیس انجمن انرژی خورشیدی ایران، از مهم‌ترین عناصر موثر در توسعه پایدار دستیابی به منابع انرژی پاک، پایدار و ارزان است. درواقع داشتن منبع انرژی مناسب، عمده‌ترین عامل اقتصادی جوامع صنعتی پس از نیروی انسانی است؛ چراکه انرژی یک نیاز اساسی برای استمرار توسعه اقتصادی، رفاه اجتماعی، بهبود کیفیت زندگی و امنیت جامعه است. اگر انرژی به نحوی تولید و مصرف شود که توسعه انسانی را در بلندمدت در تمامی ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی تامین کند، مفهوم انرژی پایدار تحقق خواهد یافت. به همین دلیل تامین انرژی پایدار ضرورت توسعه پایدار است و در سال‌های اخیر کشورهای مختلف اعم از پیشرفته و در حال توسعه، توجه فزاینده‌ای به انرژی تجدیدپذیر (انرژی حاصل از خورشید، باد، ژئوترمال و...) جهت ایجاد تنوع در استفاده از منابع انرژی و کاهش وابستگی به یک حامل انرژی و ملاحظات زیست‌محیطی برای دستیابی به انرژی پایدار معطوف داشته‌اند. بالا رفتن قیمت سوخت‌های فسیلی، فجایع دوگانه نیروگاه‌های اتمی، ملاحظات زیست‌محیطی، امنیت تامین انرژی، کاربری نفتی که سوزانده می‌شود، در پتروشیمی برای تولید محصولات گرانقیمت، پیشرفت تکنولوژی و توجیه اقتصادی در برخی موارد به طور عمده تعیین‌کننده آینده انرژی‌های تجدیدپذیر است. به هر حال این قلمرو به طور دائم در حال تغییر بوده و آینده این تغییرات نمایانگر کاهش هزینه‌ها و گسترش نفوذ آن در بازار انرژی دنیا و رسیدن به انرژی پایدار است. با وجود این‌که این امر از لحاظ تکنولوژیکی امکان‌پذیر است، اما فقط با حمایت و تلاش همه‌جانبه بین‌المللی و با تعیین اولویت‌ها و سیاست‌های اقتصادی، جلب منابع مالی خارجی، مشارکت بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری و انجام برنامه‌های آموزشی و پژوهشی میسر می‌شود.

کعبی‌نژادیان می‌افزاید: کشور ما هم در سال‌های اخیر اقداماتی در این خصوص داشته است؛ هرچند متاسفانه به‌کارگیری انرژی‌های تجدیدپذیر هنوز به صورت یک ضرورت درنیامده است. این در حالی است که محدودیت منابع فسیلی، رشد بالای مصرف سالانه انواع انرژی در ایران، خارج شدن کشورمان از جرگه صادرکنندگان نفت از اواخر قرن حاضر و بالطبع قطع درآمدهای ناشی از صدور نفت باعث می‌شود در صورت عدم برنامه‌ریزی و پیشرفت‌های لازم روند توسعه کشور به طور جدی تحت تاثیر قرار بگیرد. عدم کارایی فنی و اقتصادی و هدررفتن قریب به 55 درصد از کل انرژی در فرآیندهای مصرف و مشکلات فزاینده زیست‌محیطی ناشی از آن، ضرورت مدیریت مصرف انرژی و بالا بردن بازده و بهره‌وری انرژی را بیش از پیش آشکار می‌سازد. در این زمینه می‌توان از پیشنهاد وزارت نیرو درخصوص قانون بند «و» تبصره 19 برنامه دوم توسعه در مجلس شورای اسلامی به عنوان اولین گام اساسی و در پی آن تصویب آیین‌نامه‌های اجرایی، تشکیل کمیته تصویب معیارها، برگزاری سمینارها و دوره‌های آموزشی کارشناسان صنایع و موسسات نام برد.

کعبی‌نژادیان که چندی پیش به دلیل فعالیت‌های مستمر در حوزه انرژی‌های نو و نقش ثمربخش در انجمن دانش‌آموختگان ایران ـ ژاپن از طرف امپراتور و نخست وزیر ژاپن به دریافت مدال و نشان افتخار نائل شده، معتقد است؛ البته برای ثبات عرضه انرژی از نظر عرضه منابع طبیعی انرژی باید به معرفی انرژی‌های نو نظیر انرژی خورشیدی نامحدود توجه شود. از طرفی اگر جدی بودن موضوع محیط‌زیست را اصل در نظر بگیریم، توجه به صرفه‌جویی انرژی و حفظ ایمنی نیروگاه‌های اتمی و گرایش به انرژی‌های نو و پاک که بار کمی را در محیط‌زیست دارند، ضروری خواهد بود.

تولید انرژی پاک از خورشید

حرکت به سمت استفاده از انرژی‌های پاک و غیرآلاینده درهمه کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه جهان، رو به افزایش است. استفاده از انرژی‌های پاک از جمله انرژی خورشیدی به دلیل آماده بهره‌برداری بودن، نداشتن آلودگی‌های زیست‌محیطی و تامین بودن امنیت عرضه آن و نیز ارزان بودن باید مورد توجه بیشتر مسوولان کشور ما نیز قرار گیرد.

البته به گفته رئیس انجمن انرژی خورشیدی ایران، متاسفانه به دلیل استفاده بی‌رویه از انرژی‌های فسیلی و مصرف بالای آن در همه کشورهای جهان و نیز ایران، اکنون کره زمین از حیث آلودگی‌های زیست‌محیطی و تغییرات آب و هوایی با مشکلاتی مواجه شده است.

کعبی‌نژادیان می‌افزاید: این در حالی است که شرایط و ظرفیت کشور از نظر انرژی‌های تجدیدپذیر بسیار خوب است، اما در حال حاضر میزان استفاده از انرژی خورشیدی، انرژی باد و انرژی آبی در مقایسه با دیگر کشورهای توسعه‌یافته یا در حال توسعه پایین است. در چنین شرایطی تولید الکتریسیته به طور پیوسته در حال افزایش است، زیرا الکتریسیته انرژی تمیز و راحت در مرحله مصرف است؛ البته این گرایش از نظر کارایی کل انرژی اولیه یک امتیاز به حساب نمی‌آید، بخصوص وقتی که نیروگاه‌های تولید الکتریسیته بر پایه سیکل‌های ترمودینامیکی که به طور ذاتی از محدودیت در کارایی برخوردارند، بنا شده باشند.

البته در ایران در جهت افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر، سهم 10 درصدی ظرفیت تولید برق کشور در سند چشم‌انداز 20 ساله (1404 ـ1384) به انرژی‌های نو اختصاص یافته است. به منظور افزایش سهم منابع انرژی‌های نو در عرضه انرژی الکتریکی کشور و کاهش مصرف گاز طبیعی و فرآورده‌های نفتی در تولید برق، وزارت نیرو موظف است نسبت به برنامه‌ریزی برای ارتقای مستمر سهم منابع انرژی‌های نو در عرضه انرژی الکتریکی به نحوی اقدام کند که در یک افق 10 ساله حداقل 10 درصد انرژی الکتریکی تولیدی کشور از این منابع تامین شود. در این صورت تولید درصدی از انرژی الکتریکی در ایران (که سالانه نزدیک به 25 درصد مصرف سوخت فسیلی را به خود اختصاص می‌دهد) از طریق انرژی تجدیدپذیر، ضمن صیانت از ذخایر ملی، جلوگیری از آلودگی زیست‌محیطی ناشی از احتراق سوخت‌های فسیلی، اشتغالزایی و توسعه نواحی دورافتاده و ارتقای جایگاه ایران در محیط استراتژیک بین‌المللی، در دستیابی به انرژی پایدار و توسعه پایدار مورد توجه قرار می‌گیرد.

حقایق نشان می‌دهد در سال 2020 دورنمای انرژی در سطح بین‌المللی و همچنین در بسیاری از موارد اوضاع انرژی در سطح ملی وخیم‌تر از سال‌های بحران خواهد شد. این اوضاع حتی در دهه بعد از 2020 متشنج‌تر نیز خواهد شد، مگر این‌که از هم‌اکنون اقداماتی برای مقابله با این احتمالات آغاز شود.

در هدف سیاسی برای تثبیت عرضه انرژی لازم است که با پیش‌بینی بلندمدت عرضه و تقاضای انرژی طرح‌ریزی و به عنوان سیاست انرژی، برای لزوم مقابله با موضوع گرم‌شدن کره زمین نیز مطرح گردد. در این سیاست انواع انرژی‌های نو شامل انرژی خورشیدی ، باد و ...که ضریب آن رو به افزایش متمایل باشد، در نظر گرفته می‌شود. از طرفی، پیش‌بینی بلندمدت عرضه و تقاضای انرژی، بر پایه قانون در ارتباط با معرفی و توسعه انرژی جایگزین نفت، براساس اهداف عرضه انرژی جایگزین نفت و تغییر الگوی مصرف و عرضه انرژی نیز پیشنهاد می‌گردد.

کعبی‌نژادیان معتقد است؛ لزوم دسترسی به امکان عرضه انرژی مناسب برای جایگزینی نفت، ارائه طرح‌هایی مرتبط با انرژی‌های نو را به هیات دولت ضروری کرده است. وی می‌افزاید: امیدواریم هرچه زودتر قانون ویژه‌ای مبنی بر حمایت بیشتر از این انرژی‌ها در کشور به مرحله اجرا در آید. چراکه براساس این قانون وظایف دولت، مردم، دست‌اندرکاران و... در رابطه با این انرژی‌ها به طور وضوح روشن می‌شود.

تجربه موفق برای حرکت به سمت انرژی‌های پایدار

کشور آلمان با وجود برخورداری از ذخایر و منابع غنی و فراوان زغال‌سنگ، سیاست انرژی خود را بر پایه انرژی‌های پاک، منابع پایدار و امنیت در عرضه انرژی بنا نهاده است.

در نخستین سال اولین دهه قرن بیستم، آلمان بر اساس 3محور عرضه انرژی پایدار، قیمت مناسب حامل‌های انرژی در نتیجه رقابت آزاد و احترام به محیط زیست، قوانین و دستورالعمل‌های انرژی خود را تدوین کرد. در این قانون اولویت با حفظ و احترام به محیط‌زیست و پرهیز از آلوده کردن آن است.

به موجب این قانون، آلمان باید تا سال 1399 خورشیدی 20 درصد از برق مورد نیاز خود را از طریق انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر تولید کند.

دولتمردان آلمانی برای سیاست اجرایی توسعه و گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر، از سیستم Feed in Tariff که به معنی تعیین قیمت ثابت خرید اجباری برق تولید شده از انرژی خورشید، باد و سایر انرژی‌های تجدیدپذیر توسط دولت است، استفاده کردند.

انرژی‌های مورد نظر در خرید اجباری FIT در آلمان شامل بخشی از الکتریسیته تولیدی در آن کشور است که از منابعی همچون: نور خورشید، باد، نیروی آب (کمتر یا حداکثر 5 مگاوات)، زمین گرمایی و بیوماس (کمتر یا حداکثر 20 مگاوات) تولید شده باشد. ضمنا، در مرداد 1390 دولت آلمان تصمیم به خاموشی 17 نیروگاه هسته‌ای خود تا سال 2022 گرفته است.

در نتیجه اجرای این قانون و تنها پس از گذشت 7 سال، آلمان موفق شد حدود 10 درصد از برق مورد نیاز خود را از منابع پاک و تجدیدپذیر مثل خورشید و باد تامین کند. با این روند به نظر می‌رسد آلمانی‌ها پیش از تاریخ تعیین شده به هدف 20 درصدی خود خواهند رسید. شاید این دورنمای روشن عمده این دلیل تصمیم بزرگ آلمان برای خاموشی 17 نیروگاه هسته‌ای این کشور تا 10 سال آینده بوده است. به این ترتیب آلمانی‌ها با چرخشی سریع به طبیعت، خود را از شر آلودگی‌های زیست محیطی و خطرات فراوان سوخت‌های فسیلی و انرژی اتمی رها خواهند کرد.

بهاره صفوی - جام جم آنلاین
چهارشنبه 23 فروردین 1391

توسعه پایدار در سایه انرژیهای نو و تجدید پذیر

توسعه انرژیهای نو و تجدیدپذیردر راستای توسعه پایدار

 

نویسنده: مهدی تاج الدین

دوست عزیزی که به رایګان از مطالب علمی این مقاله ارزشمند استفاده می کنید لطف بقرمایید و در تحقیقات و مقالات خود نام نویسنده و منبع را ذکر نمایید .

چکیده

 

نیاز جهانی به انرژی اولیه در حال حاضر حدود 12 میلیارد تن زغال سنگ در سال است و مسلماً این مقدار انرژی مورد نیاز ، پیوسته بیشتر و بیشتر هم خواهد شد و این در حالی است که اگر انسانها با صرفه جویی زیاد هم انرژی را مصرف کنند، تا یکصد سال دیگر موادی مثل نفت خام و گاز به پایان می‌رسد و زغال سنگ نیز حداکثر تا دو قرن دیگر پاسخگوی بخشی از نیاز شدید انسان به انرژی خواهد بود. ذخایر اورانیوم قابل استخراج زمین در حال حاضر توانایی تولید انرژی 153 میلیارد تن زغال سنگ را دارند.این مقدار با توجه به دستیابی انسان به فناوریهای جدید می‌تواند چندین قرن مسأله انرژی را حل کند، اما برای آینده دور ناچیز است ! به هر حال احتمال یافتن انرژیهای نو در قرنهای آینده هم غیر ممکن نیست و می‌توان آن را بدست آورد، مشروط بر اینکه آلودگی ناشی از مصرف انرژی طبق روند کنونی پیش نرود و محیط زیست انسان و سایر جانداران را به مخاطره نیندازد.

 

در آغاز قرن کنونی چنین فرض می‌شد که جرم و انرژی دو چیز متفاوت هستند و هرگز به یکدیگر تبدیل نمی‌شوند. اما در اوایل قرن حاضر آلبرت انیشتین[2]ثابت کرد که ماده فقط یکی از شکلهای متعدد قابل تصور انرژی است. او با فرمول معروف خود[3]که رابطه بین سرعت ، جرم و انرژی را بیان می‌کند، سخن از تبدیل ماده به انرژی را به میان آورد و دنیای علم را دگرگون ساخت و واکنشگرهایاتمی [4]را برای بشر به ارمغان آورد.هر چند که همچون همیشه ، بمبهای اتمی و در پی آنها بمبهای هیدروژنینیز روانه بازار پر رونق سلاحهای جنگی مخوف شدند و در اولین قدم شهر هیروشیمای ژاپن را به تلی از خاک تبدل کردند. به هر حال مطالعات و تحقیقات دانشمندان در مورد دستیابی به انواع ساده‌تر و ارزانتر انرژی در هر دو جهت مثبت و منفی کاربردهای فراوانی داشته است و در این میان شاید سهم ما بیشتر از هر چیزی درک آن حقیقت مهم و اساسی باشد که مصرف انرژی توسط فرد فرد ما می‌تواند مشخص کننده (کاهش یا افزایش) سرعت حرکت کشور در مسیر توسعه پایدار باشد.

 

واژگان کلیدی:

 

انرژی های نو- منابع تجدیدپذیر–توسعه پایدار

متن کامل مقاله در ادامه مطلب...

 

---

 

توسعه انرژیهای نو و تجدیدپذیردر راستای توسعه پایدار

 

نویسنده: مهدی تاج الدین

مقدمه

 

کم وبیش میدانیم که نحوه زندگی ما به کره زمین آسیب می زند و موجب عدم تعادل خواهد گردید.مصرف پایدارانرژی همان یافتن راهکارهای عملی در جهت ایجاد تعادل در بعد استفاده صحیح از انرژی و کمک به جاودانه ماندن آن است که از طریق انجام رفتارهای مسئولانه در باب مصرف در زندگی شخصی است و هدف آن است که از تامین نیازهای اولیه جامعه اطمینان کسب شود و از مصرف زیاد از حد و آسیبهای وارده به محیط زیست و نهایتاً کره زمین اجتناب گردد.

 

تعریف توسعه پایداربیشتر به بیان نتیجه می پردازد تا روش دستیابی.علیرغم تشابهات، جوامع انسانی با یکدیگردارای تفاوتهای بیشماری هستند و اینکه هر جامعه ای با توجه به ارزشها،فرهنگ و سایر ویژگیها چگونه در این مسیر گام بردارد موضوعی است که دست مایه اصلی بومی نمودن دستورکار 21 قرار گرفته است.آنچه هنوزدر کشورمان نا آشناست.درمتن دستور کار 21  برای تغییر الگوهای مصرف ، دو برنامه اصلی  مطرح شده است:

 

1) تمرکز بر الگوهای ناپایدار تولید و مصرف[5]

 

۲) توسعه سیاستها و استراتژیهای ملی برای تشویق در جهت تغییر الگوهای مصرف ناپایدار

 

از زمانی که انسانهای اولیه شروع به استفاده از انرژی کرده‌اند تا به حال ، انرژی به دو گونه انرژیهای قدیمی و انرژیهای نو تقسیم بندی می‌شود.انرژیهای قدیمی شامل: چوب ، زغال سنگ ، انرژی باد(برای کشتیهای بادی)، نفت و ... می‌باشند.انرژیهای نو شامل: انرژی خورشید، باد (برای ماشینهای بادی امروزی)، هیدروژن، اتم، انرژی هسته‌ایو ... هستند.

 

این روزها همه جا صحبت از صرفه جویی در مصرف انرژی است و دانشمندان بیشترین تلاش خود را صرف پیدا کردن راههایی برای بدست آوردن انرژی بیشتر و ارزانتر می‌کنند و از باد، خورشید، جزر و مد دریاهاو انرژی موجود در اتمهانیز مدد می‌جویند. اما جالب است بدانید که همین دانشمندان هم به سختی می‌توانند، تعریف دقیقی از انرژی ارائه کنند.در حقیقت اگر انرژی را به صورت "کار ذخیره شده" یا "توانایی انجام کار" تعریف کنیم، توانسته‌ایم تا حدود زیادی تعریفی از انرژی ارائه نمائیم. هر چند که این تعریف چندان جامع و کامل نیست. در حقیقت وجود ما و دنیای اطراف ما بدون وجود انرژی و حتی تبدیل آن به صورتهای گوناگون امری محال است. لذا انرژی نه از بین می‌رود ونه به وجود می‌آید!(قانون پایستاری انرژی)

 

در تعریف انرژی می‌توانیم بگوییم که: انرژی توانایی انجام کار است. یعنی تمامی موجودات برای انجام کار باید غذا مصرف کنند تا این غذا بصورت انرژی در ماهیچه‌های آنها ذخیره شود که در موقع لازم بتوانند از آن استفاده کنند. با پیشرفت و انقلاب تکنولوژیک تمامی دستگاهها و ماشینها به نوعی از انرژیهای مختلف استفاده می‌کنند.

 

موقعیت جهانی انرژی

 

سرنوشت انسانها بر این روال است که در مقابل خطر متحد می‌شوند. ولی بر عکس در مورد مراکز هسته‌ای عقاید بسیار متفاوت است. زیرا بعضی از ملتها از دیگری می‌ترسند. در چنین شرایطی ، قانون طبیعی اتحاد به علت استفاده نادرست توسط قانون دیگر طبیعت به نام عدم اعتماد جایگزین می‌شود.

 

بخشی از مردم به انرژی توجه بیشتری دارند و تنها راه حل را در افزایش مصرف انرژی الکتریکی که از انرژی اتمیتولید می‌شود، می‌دانند و تصور می‌کنند که افزایش تکنیک ، سبب کاهش خطر به میزان قابل توجه برای همه خواهد بود. آنان در اتم ، در ادامه آنچه که در شیمی ، صنعت هواپیمایی ،پزشکیوتحقیقات فضاییانجام یافته ، پیشرفت را حتمی می‌بینند.

 

بعضی دیگر از انرژی اتمی بیمناک هستند آنها بمب اتمیرا بخاطر می‌آورند که توسط مواد رادیواکتیو تشعشعات هسته‌ای نامرئی را بوجود می‌آورند، که برای محیط زیست بسیار زیان بار است.

 

طرفداران استفاده از انرژیهای غیر هسته‌ای ، اجتماع طبیعت و علم را جویا هستند تا روشهای دیگری را برای تولید انرژی بوجود می‌آورند.

 

منابع انرژی

 

ما برای تأمین انرژی مورد نیاز خود سه گروه انرژی را در اختیار داریم. گروه اول مواد سوختی سنگواره‌ای ، از قبیل زغال سنگ ، نفت و گاز طبیعی هستند که بازمانده گیاهان وجانورانی می‌باشند که میلیونها سال قبل می‌زیسته‌اند. جالب اینکه ، این منابع بسیار مهم انرژی ، که می‌توان از آنها دارو و بسیاری از مواد مصنوعی ارزشمند دیگر را تهیه کرد، در حجم وسیعی سوزانده می‌شوند.گروه دوم منابع انرژی تجدید شدنی است. مانند خورشید ، باد ، جزر و مد ، نیروی آب و گرمای محیط ، که بدون دخالت انسان خود به خود تجدید می‌شوند و به محیط زیست نیز صدمه نمی‌زنند. متأسفانه استفاده چندانی از اینگونه انرژیها به عمل نمی‌آید. گروه سوم نیز "مواد سوختنی هسته‌ای" مانند "اورانیوم" و "پلوتونیوم" هستند که انرژی عظیم و شگفت آوری را برای ما به ارمغان می‌آورند و این انرژی از هسته اتم به عمل می‌آید. جالب است بدانید که از سوختن یک کیلوگرم زغال سنگ تقریبا هشت کیلووات ساعت حرارت بدست می‌آید، در صورتی که از یک کیلوگرم اورانیم 23000000 کیلو وات ساعت حرارت حاصل می‌شود. البته این انرژی در صورت استفاده نادرست، خطرات غیر قابل باوری را به همراه می‌آورد.

 

انرژی را به صورت دیگر نیز دسته بندی می‌کنند. برای نمونه آن را به دو دسته انرژی اولیه و ثانویه تقسیم بندی می‌کنند. "انرژی اولیه"[6] انرژی بدست آمده از موادی است که بطور طبیعی وجود دارند، که از جمله می‌توان از نفت خام، گاز و زغال سنگ نام برد. در حالی که "انرژی ثانویه"[7] آن دسته از انرژیهایی هستند که از ناقلان انرژی اولیه بدست می‌آیند. مانند جریان الکتریکی، بنزین و مواد سوختنی گرمازا. متأسفانه ، هنوز علم انسان آنقدر پیشرفت نکرده است که از قسمت اعظم انرژی استفاده کند، زیرا تنها قسمت بسیار کوچکی از آن بصورت مفید به مصرف می‌رسد که از این مقدار کم ، بیشترین سهم به مصرف در لوازم خانگی اختصاص دارد و صنایع در ردیف دوم قرار دارند و وسایل نقلیه عمومی در ردیف کم مصرف‌ترین وسایل قرار دارند.

 

انرژی های نو

 

مصرف انرژی جهان در قرن آینده بالا می باشد و بالطبع این سوال مهم مطرح می باشد که آیا منابع انرژی های فسیلی در قرنهای آینده، جوابگوی نیاز انرژی جهان برای بقا، تکامل و توسعه خواهند بودیا خیر؟

 

حداقل به دو دلیل عمده پاسخ این سوال منفی است و باید منابع جدید انرژی را جایگزین این منابع نمود. این دلایل عبارتند از:

 

1- محدودیت و در عین حال مرغوبیت انرژی های فسیلی؛ چرا که این سوختها از نوع انرژی شیمیایی متمرکز بوده و مسلماً کاربردهای بهتر از احتراق دارند.

 

2- مسایل و مشکلات زیست محیطی؛ بطوری که امروزه حفظ سلامت اتمسفر از مهمترین پیش شرطهای توسعه اقتصادی پایدار جهانی به شمار می آید. از این رو است که دهه های آینده بعنوان سالهای تلاش مشترک جامعه انسانی برای کنترل انتشار کربن، کنترل محیط زیست و در واقع تلاش برای تداوم انسان بر روی کره زمین خواهد بود.

 

بنابراین استفاده از منابع جدید انرژی به جای منابع فسیلی امری الزامی است. سیستمهای جدید انرژی در آینده باید متکی به تغییرات ساختاری و بنیادی باشد که در آن منابع انرژی بدون کربن نظیر انرژی خورشیدی ، بادی ، زمین گرمایی و کربن خنثی مانند انرژی بیوماس مورد استفاده قرار می گیرند. بدون تردید انرژی های تجدیدپذیر با توجه به سادگی فناوریشان در مقابل فناوری انرژی هسته ای از یک طرف و نیز بدلیل عدم ایجاد مشکلاتی نظیر زباله های اتمی از طرف دیگر نقش مهمی در سیستمهای جدید انرژی در جهان ایفا می کنند. در هر حال باید اذعان داشت که در عمل عوامل متعددی بویژه هزینه اولیه و قیمت تمام شده بالا، عدم سرمایه گذاری کافی برای بومی نمودن و بهبود کارآیی تکنولوژیهای مربوطه ، به حساب نیامدن هزینه های خارجی در معادلات اقتصادی، نبود سیاستهای حمایتی در سطح جهانی، منطقه ای و محلی، نفوذ و توسعه انرژی های نو را بسیار کند و محدود ساخته است. ولی پژوهشگران و صنعتگران همواره تلاش خود را جهت رفع این مشکلات مبذول می دارند.

 

بطور کلی عمده فعالیتهای مربوط به احداث پایلوتهای سازگار با محیط زیست با بکار بردن منابع انرژی های تجدیدپذیر و اجرای پروژه های مهندسی و انجام خدمات مشاوره ای و مدیریت بر طرحها، در چهار بخش ذیل متمرکز شده است:

 

• انرژی های خورشیدی

• انرژی باد و امواج

• انرژی زمین گرمایی[8]

• فن آوری هیدروژن، پیل سوختی و زیست توده

در اینجا به توضیح اجمالی هر یک می پردازیم:

1- انرژی خورشیدی

جالب است بدانید که تابش خورشید بزرگترین منبع تجدید پذیر انرژی روی کره زمین می باشد و اگر فقـط یک درصد از صحراهای جهان با نیروگاه های حرارتی خورشیدی به کار گرفته شوند، همین مقدار برای تولید برق سالانه مورد تقاضای جهان کافی خواهد بود.برای سود جستن از انرژی خورشیدی دو راه وجود دارد :

•استفاده مستقیم از نور خورشیدو تبدیل آن به الکتریسیته از طریق سلولهای فتوولتائیک

•استفاده مستقیم از انرژی خورشیدی و تبدیل آن به انواع انرژی های دیگر

یک نیروگاه خورشیدی شامل تاسیساتی است که انرژی تابشی خورشید را جمع کرده و با متمرکز کردن آن، درجه حرارتهای بالا ایجاد می کند. انرژی جمع آوری شده از طریق مبدلهای حرارتی، توربین ژنراتورهـا و یا موتورهای بخار به انرژی الکتریکی تبدیل خواهد شد. نیروگاه های خورشیدی بر اساس نوع متمرکز کننده ها به سه دسته تقسیم می شوند:

1-1 نیروگاه سهموی خطی

 

2-1 نیروگاه دریافت کننده مرکزی

3-1 نیروگاه دیش استرلینگ( این تکنولوژی در نیروگاه های خورشیدی مورد استفاده کمتری دارد و در کاربردهای غیر نیروگاهی بیشتر استفاده می شوند)

 

2- انرژی باد و امواج

 

به منظور شناخت دقیق محدودیتها، موانع و امکانات موجود در جهت استفاده از منابع انرژی در کشور، ضرورری است .میزان بهره برداری از پتانسیلهای موجود انرژی و روند تحولات حاملهای انرژیهای تجدیدپذیر در کشور نیز به روش علمی و دقیق محاسبه و ارزیابی گردد.کشور ایران از لحاظ منابع مختلف انرژی یکی از غنی ترین کشورهای جهان محسوب می گردد، چرا که از یک سو دارای منابع گسترده سوختهای فسیلی و تجدید ناپذیر نظیر نفت و گاز است و از سوی دیگر دارای پتانسیل فراوان انرژیهای تجدید پذیر از جمله باد می باشد.

 

با توسعه نگرشهای زیست محیطی وراهبردهای صرفه جویانه در بهره برداری از منابع انرژیهای تجدید ناپذیر، استفاده از انرژی باد در مقایسه با سایر منابع انرژی مطرح در بسیاری از کشورهای جهان رو به فزونی گذاشته است. استفاده از تکنولوژی توربینهای بادی به دلایل زیر می تواندیک انتخاب مناسب در مقایسه با سایر منابع انرژی تجدید پذیر باشد.

 

قیمت پایین توربینهای برق بادی در مقایسه با دیگر صور انرژیهای نو کمک در جهت ایجاد اشتغال در کشور عدم آلودگی محیط زیست در کشورهای پیشرفته نظیر آلمان، دانمارک، آمریکا،اسپانیا، انگلستان، و بسیاری کشورهای دیگر.

در ایران نیز با توجه به وجود مناطق بادخیز طراحی و ساخت آسیابهای بادی از 2000 سال پیش از میلاد مسیح رایج بوده و هم اکنون نیز بستر مناسبی جهت گسترش بهره برداری از توربینهای بادی فراهم می باشد.مولدهای برق بادی می تواند جایگزین مناسبی برای نیروگاه های گازی و بخاری باشند. مطالعات و محاسبات انجام شده در زمینه تخمین پتانسیل انرژی باد در ایران نشان داده اند که تنها در 26 منطقه از کشور( شامل بیش از 45 سایت مناسب) میزان ظرفیت اسمی سایتها، با در نظر گرفتن یک راندمان کلی 33%، در حدود 6500 مگاوات می باشد و این در شرایطی است که ظرفیت اسمی کل نیروگاه های برق کشور، (در حال حاضر) 34000 مگاوات می باشد. در توربینهای بادی، انرژی جنبشی باد به انرژی مکانیکی و سپس به انرژی الکتریکی تبدیل می گردد.استفاده فنی از انرژی باد وقتی ممکن است که متوسط سرعت باد در محدوده 5/0الی 25/0 باشد. پتانسیل قابل بهره برداری انرژی باد در جهان 110 اگاژول (هر یک اگاژول معادی 1018ژول) برآورد گردیده است که از این مقدار 40 مگاوات،  ظرفیت نصب شده تا اواخر سال 2003 میلادی(1382 ه.ش.) در جهان می باشد.

 

از مزایای استفاده از این انرژی عدم نیاز توربین بادی به سوخت، تامین بخشی از تقاضاهای انرژی برق، کمتر بودن نسبی انرژی باد نسبت به انرژی فسیلی در بلند مدت، تنوع بخشیدن به منابع انرژی و ایجاد سیستم پایدار انرژی، قدرت مانور زیاد در بهره برداری( از چند وات تا چندین مگاوات) ، عدم نیاز به آب و نداشتن آلودگی محیط زیست می باشد.

 

توربینهای بادی کوچک

 

از توربینهای بادی کوچک جهت تامین برق جزیره های مصرف و یا مناطقی که تامین برق از طریق شبکه سراسری برق مشکل می باشد استفاده می شود. این توربینها تا قدرت 10 کیلووات توان تولید برق را دارا می باشند.

توربینهای بادی متوسط

 

عموماً تولید این توربینها بین 250-10 کیلووات است. از این توربینها جهت تامین مصارف مسکونی، تجاری، صنعتی و کشاورزی استفاده می شود.

 

توربینهای بادی بزرگ( مزارع بادی)

 

این نوع توربینها معمولاً شامل چند توربین بادی متمرکز با توان تولیدی 250 کیلووات به بالا می باشند که به صورت متصل به شبکه و یا جدا از شبکه طراحی می گردند.

 

3- انرژی زمین گرمایی

 

مرکز زمین( به عمق تقریبی 6400 کیلومتر)که در حدود 4000 درجه سانتیگراد حرارت دارد، به عنوان یک منبع حرارتی عمل نموده و موجب تشکیل و پیدایش مواد مذاب با درجه حرارت 650 تا 1200 درجه سانتیگراد در اعماق 80 تا 100 کیلومتری از سطح زمین می گردد. بطورمیانگین میزان انتشار این حرارت از سطح زمین که فرایندی مستمر است معادل 82 میلی وات در واحد سطح است که با در نظر گرفتن مساحت کل سطح زمین ، مجموع کل اتلاف حرارت از سطح آن، برابر با 42 میلیون مگاوات است. در واقع این میزان حرارت غیر عادی، عامل اصلی پدیده های زمین شناسی از جمله فعالیتهای آتشفشانی، ایجاد زمین لرزه ها، پیدایش رشته کوه ها( فعالیتهای کوه زایی) و همچنین جابجایی صفحات تکتونیکی می باشد که کره زمین را به یک سیستم دینامیک تبدیل نموده و پیوسته آن را تحت تغییرات گوناگون قرار می دهد.

 

امروزه با بهره گیری از فناوریهای موجود، تنها بخش کوچکی از این منبع سرشار مهار شده و بطور اقتصادی قابل بهره برداری است.

 

بنابراین انرژی زمین گرمایی، همان انرژی حرارتی قابل استحصال از پوسته جامد زمین است. انرژی زمین گرمایی بر خلاف سایر انرژی های تجدیدپذیر منشاء یک انرژی پایدار با فاکتور دسترسی 100% است که بطور شبانه روزی در طول سال قابل بهره برداری است.

 

خروج بخار از یک چاه زمین گرمایی

 

از انرژی زمین گرمایی در دو بخش کاربردهای نیروگاهی( غیر مستقیم) و غیر نیروگاهی ( مستقیم) استفاده می شود. تولید برق از منابع زمین گرمایی هم اکنون در22 کشور جهان صورت میگیرد که مجموع قدرت اسمی کل نیروگاههای تولید برق از این انرژی بیش از 8000 مگاوات می باشد. این در حالی است که بیش از 64 کشور جهان نیز با مجموع ظرفیت نصب شده بیش از 15000 مگاوات حرارتی از این منبع انرژی در کاربردهای غیر نیروگاهی بهره برداری می نمایند.

 

نیروگاه زمین گرمایی تبخیر آنی

 

در این نیروگاه ها سیالی که معمولاً به حالت دوفاز مایع و بخار از اعماق زمین واز طریق چاه های زمین گرمایی استخراج می شود به مخزن جدا کننده هدایت شده و بدینوسیله فاز بخار از فاز مایع جدا می شود.بخار جدا شده وارد توربین شده و باعث چرخش پره های توربین می شود.پره ها نیز به نوبه خود محور توربین و در نتیجه محور ژنراتور رابه حرکت وا می دارند که باعث بوجود آمدن قطبهای مثبت و منفی در ژنراتور شده و در نتیجه برق تولید می شود.

 

نیروگاه زمین گرمایی با چرخه دو مداره(باینری)

 

در این نوع نیروگاه ها نیاز به مخزن جداکننده در تجهیزات نیروگاه وجود ندارد زیراآب گرم استخراج شده وارد مبدل حرارتی شده و حرارت خود را به سیال عامل دیگری که معمولاًایزوپنتان می باشد و نقطه جوش پایینتری نسبت به آب دارد منتقل میکند. در این فرآیند ایزوپنتان به بخار تبدیل شده و به توربین منتقل می شود که در اینجا توربین و ژنراتور طبق توضیحات فوق می توانند برق تولید کنند.

 

از کاربردهای مستقیم انرژی زمین گرمایی میتوان به مواردی همچون احداث مراکز آب درمانی و تفریحی-توریستی ، گرمایش انواع گلخانه ها، احداث مراکز پرورش آبزیان و طیور، پیش گیری از یخ زدگی معابر در فصل سرما، تامین گرمایش و سرمایش ساختمانها توسط پمپهای حرارتی زمین گرمایی اشاره نمود.

4- فن آوری هیدروژن، پیل سوختی و زیست توده

 

مصرف گسترده و کلان انرژی حاصل از سوختهای فسیلی اگرچه رشد سریع اقتصادی جوامع پیشرفته صنعتی را به همراه داشته است اما بواسطه انتشار مواد آلاینده حاصل از احتراق و افزایش دی اکسید کربن در جو و پیامدهای آن، جهان را با تغییرات روز افزونی آماده ساخته است که افزایش دمای زمین، تغییرات آب و هوایی، بالا آمدن سطح آب دریاها و در نهایت تشدید منازعات بین المللی از جمله این پیامدها محسوب می شوند. از سوی دیگر اتمام قریب الوقوع منابع فسیلی و پیش بینی افزایش قیمتها بیش از پیش بر اهمیت و لزوم جایگزینی سیستم انرژی فعلی اهمیت دارد.

 

در سال 1997 میلادی کنوانسیون تغییرات آب و هوایی با هدف تثبیت غلظت گازهای گلخانه ای در اتمسفر، پروتکل "کیوتو" را مطرح نمود که به موجب این پروتکل کشورهای صنعتی ملزم به کاهش انتشار گازهای گلخانه ای شده اند و هدف اصلی از این کنوانسیون دستیابی به تثبیت غلظت گازهای گلخانه ای در اتمسفر تا سطحی است که مانع تداخل خطرناک فعالیتهای بشری با سیستم آب و هوایی گردد .چنین سطحی در چهارچوب زمانی مناسب قابل اجرا خواهد بود تا اکوسیستمها بطور طبیعی خود را با تغیییر آب و هوایی تطبیق دهند و اطمینان حاصل شود که امنیت غذایی تهدید نمی شود و توسعه اقتصادی بطور پایدار ایجاد می گردد. از سوی دیگر مجموعه انرژیهای تجدید پذیر روز به روز سهم بیشتری را در سیستم تامین انرژی جهان بعهده می گیرد؛ لذا در برنامه ها و سیاستهای بین المللی، نقش مهمی به منابع تجدید پذیر انرژی محول گردیده است.

 

سازگار نمودن این منابع با سیستم فعلی مصرف انرژی جهانی هنوز با مشکلاتی همراه است که بررسی و حل آنها حجم وسیعی از تحقیقات علمی جهان را در دهه های اخیر به خود اختصاص داده است.

 

تقریباً همه منابع انرژی تجدید پذیر بصورت تناوبی در دسترس هستند و بخودی خود قابل حمل یا ذخیره سازی نیستند و به همین دلیل نمی توانند بصورت سوخت به ویژه در حمل و نقل مورد استفاده قرار گیرند.

سوختهای پاک دارای خواص فیزیکی و شیمیایی هستند که آنها را پاکتر از بنزین با ساختار و ترکیب فعلی در عمل احتراق می نمایند. این سوختها در حین احتراق مواد آلاینده کمتری تولید می کنند، در ضمن استفاده از این سوختها به شدت افزایش و انباشته شدن دی اکسید کربن که موجب گرم شدن زمین می گردد را نیز کاهش می دهد. هیدروژن بعنوان یک سوخت پاک می تواند جایگزین مناسبی برای سایر سوختهای متداول گردد و در آینده بعنوان یک حامل انرژی مطرح شود. فراوانی سهولت تولید از آب، مصرف تقریباً منحصر بفرد و سودمندی زیست محیطی ذاتی هیدروژن از جمله ویژگیهایی است که آنرا در مقایسه با سایر گزینه های مطرح سوختی متمایز می کند. هیدروژن را می توان با استفاده از انواع منابع انرژی اولیه تولید کرد و در تمام موارد و کاربردهای سوختهای فسیلی مورد استفاده قرار داد. هیدروژن منابع تجدید پذیر انرژی را تکمیل می کند و آنها را در هر محل و هر زمان، بصورت مناسبی در دسترس قرار داده و در اختیار مصرف کننده می گذارد. سیستم انرژی هیدروژنی بدلیل استقلال از منابع اولیه انرژی، سیستمی دائمی، پایدار، فنا ناپذیر، فراگیر و تجدید پذیر می باشد. از اینرو پیش بینی می شود که در آینده ای نه چندان دور، تولید و مصرف هیدروژن به عنوان حامل انرژی به سراسر اقتصاد جهانی سرایت کرده و اقتصاد هیدروژن تثبیت شود.

 

معرفی سوختهای جایگزین و مطالعه در خصوص امکان استفاده و بهره برداری از آنها با توجه به ملاحظات فنی-اقتصادی و منابع گسترده موجود در ایران و همچنین بدلیل روند رو به رشد مصرف سوختهای مایع هیدروکربوری در کشور که هر ساله موجب ضرر و زیان هنگفت به بودجه عمومی و محیط زیست کشور می شود، از اهمیت قابل توجهی برخوردار گردیده است.

 

نتیجه گیری

 

در حال حاضر دنیا با دو بحران بزرگ در زمینه انرژی روبرو است، آلودگی محیط  زیست در اثر احتراق سوخت های فسیلی وپایان پذیر بودن سوخت های فسیلی.

 

بنابراین انرژی ابزاری سیاسی واقتصادی شده که امنیت کشورها به آن وابسته است.با توجه به این دو بحران گرایش به استفاده از انرژ یهای تجدیدپذیر روز به روزبیشتر می شود، به طوری که سهم انرژی های نو در سبد انرژی کشورهای توسعه یافته به سرعت در حال افزایش است. در ایران نیز،برنامه وزارت نیرو توسعه بیش از پیش استفاده از انرژی های تجدیدپذیر است که امید است با اجرای کامل اصل 44 قانون اساسی، طرح تحول اقتصادی و با توجه به نزدیک شدن قیمت انرژی به ارزش واقعی خود در راستای قانون هدفمندی یارانه ها ،بستر و شرایط مناسب برای توسعه صنعت انرژی های تجدیدپذیر و افزایش سهم آن درسبد انرژی کشور فراهم شود.

 

کشور ایران از لحاظ برخورداری منابع مختلف انرژی یکی از غنی ترین کشورهای جهان محسوب میشود، چرا که از یک سودارای منابع گسترده سوخت های فسیلی نظیر نفت و گاز است و از سوی دیگردارای پتانسیل فراوان انرژیهای تجدیدپذیراز جمله باد، خورشید، زیست توده و زمین گرمایی.توسعه انرژیهای تجدیدپذیر منافع اقتصادی و اجتماعی مختلفی را به همراه دارد که از جمله مهمترین آنها حفظ منابع محدود سوخت فسیلی و استفاده از آن در کارکردهای مفیدتر است که از طرف دیگر کاهش آلودگی محیط زیست را به دنبال دارد. همچنن قابلیت تولید غیرمتمرکز برق از انرژیهای نو، فرصت پیشرفت و توسعه را برای نقاط دور افتاده و روستاها فراهم ساخته و موجب تقویت ساختار اجتماعی و اقتصادی مناطق روستایی و جلوگیری ازمهاجرت آنها به شهرها میشود. بحث اشتغالزایی انرژیهای تجدیدپذیر از اهمیت به سزایی برخوردار است.

 

بررسیهای انجام شده بر روی وضعیت اشتغالزایی سیستمهای تجدیدپذیر حاکی از آن است که اثرات اشتغالزایی این سیستمها، به دلیل ماهیت نو و تازه آن بیش از توسعه استفاده از سوختهای فسیلی است و می توان به نقش مؤثر انرژیهای نو در پدافند غیرعامل و افزایش سطح امنیت تامین انرژی کشور اشاره نمود.بدیهی است کشورهای دارنده ذخایر سوخت فسیلی مثل ایران می توانند منابع انرژی فسیلی خود را به طور مستقیم و یا پس از تبدیل به محصولات با ارزش افزوده بیشتر در بازارهای جهانی عرضه نمایند و منابع حاصل را برای افزایش سطح رفاه و اقتصاد کشور صرف نمیاند.

 

 براساس برنامه پنج ساله پنجم، سازمان انرژیهای نو مکلف است 5/1 درصد انرژی  برق کشور را تامین کند. با توجه به نگاه جدی تر به انرژیهای نو در دولت دهم مقرر شد،  ظرفیت نصب شده انرژیهای نو به 3 درصد ظرفیت کل صنعت برق در پایان دولت دهم برسد که چیزی حدود 1700 مگاوات از  ظرفیت نصب شده در پایان دولت دهم را تشکیل می دهد.

 

گسترش انرژیهای تجدیدپذیر، نیازمند سرمایه گذاری بسیار بالایی است و باید قبول کنیم که برای کشور ما که دولت علاقمند به ارتقای بهره وری و گسترش انرژیهای تجدیدپذیر است و تدوین کنندگان برنامه پنجم هم در این خصوص، با دیدی مثبت عمل کرده اند، تنها تامین منابع مالی برای سرمایه گذاری، همچنان بزرگترین مشکل است. برای رفع این مشکل پیشنهاد ما روش [9]S.B.Cاست.

 

 در کشورهای پیشرو با استفاده از این روش، وجوه لازم برای افزایش کارایی انرژی و تجدیدپذیرها از طریق وضع مالیات بر استفاده کنندگان از سوختهای فسیلی تامین میشود. به طور کلی، این وجوه اهداف متعددی را دنبال میکند. از جمله این اهداف میتوان به پرداخت برای تفاوت موجود میان هزینه های انرژیهای تجدیدپذیر و نیروگاههای حرارتی، تامین وجوه لازم برای آموزش عمومی در رابطه با مباحث انرژی و حمایت از تحقیق و توسعه اشاره نمود. به طور مثال در ایران میتوان با ایجاد صندوق حمایت مالی از تجدیدپذیرها که با اخذ عوارض برق سبز از محل افزایش قیمت فروش برق به مشترکین خانگی، عمومی و تجاری به میزان 20 ریال به ازاء هر کیلووات ساعت ، منبع مالی لازم برای ایجاد مشوقهای قیمتی و ایجاد بستر و شرایط مناسب برای توسعه صنعت انرژیهای تجدیدپذیر در کشور را فراهم نمود. ایجاد نگرش استراتژیک به موضوع تامین انرژی تجدیدپذیر برای فرصتهای کسب وکاروکاهش آثار مخرب زیست محیطی موضوع بسیار مهمی است که خوشبختانه این مهم در کشور تا حدود زیادی درک شده است. به هر حال گامهای اولیه را در این مسیر پشت سر میگذاریم و آینده روشنی را پیش بینی میکنیم.ان شا ا...

 

منابع:

 

- سید رضی حسین- مبانی انرژی های تجدیدپذیر-چاپ اول(1384)-انتشارات ناقوس

 

-گاد فری بویل – ترجمه: عبدالرحیم پرتوی- انرژیهای نو برای آینده پایدار ، چاپ اول(1386) انتشارات دانشگاه تهران

 

-پدرام زارع – انرژیهای پایدار – چاپ پنجم (1388 انتشارات بصیر

 

- مصطفی حق جو- انرژیهای مدرن – چاپ دوم سال(1387) -انتشارات مرکز نشر دانشگاهی

 

-سایت سازمان انرژی های نو ایران به آدرس www.sana.ir

 

 

1- کارشناس برق کنترل-دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار

 

2- Albert Einstein

 

3-E=mc2

 

[4]-nuclear reactors

 

[5]- unsustainable consume style

 

[6]- primary energies

 

[7]-procceded energies

 

[8]-geotermophic energies

 

[9] - System Benefit Charges (S.B.C)

نقل از : سایت اینترنتی سازمان بسیج مهندسین استان سمنان

---

مرتبط با این موضوع :

توسعه انرژی های تجدیدپذیر شاخص توسعه پایدار

"محمد نهاوندیان" در همایش یکروزه انرژی‌های تجدیدپذیرافزود: ‌توسعه منابع انرژی‌های تجدید پذیر باعث توازن پایدار در طرف های عرضه و تقاضای انرژی می شود و بیش از آنچه که مصرف می‌کنیم تولید خواهیم کرد.

در ادامه تصریح نمودند به اصلاح الگوی مصرف منابع اشاره کرد و گفت: در حرکت به سمت اصلاح الگوی مصرف انرژی باید به انرژی‌های تجدیدپذیر بیشتر توجه کنیم.

وی گفت: یارانه اصلاح الگو مصرف باید در جهت استفاده از انرژی‌های غیر فسیلی باشد.

نهاوندیان خاطرنشان کرد : توسعه استفاده از انرژی‌های نو به همکاری بین‌المللی‌ نیاز دارد و می توانیم از منابع حساب ذخیره ارزی هم به ان اختصاص دهیم.

نهاوندیان کشورهایی که در قرن گذشته در آلوده کردن محیط زیست نقش بیشتری داشتند باید با سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر به کشورهای در حال رشد کمک کنند.

وی با بیان اینکه اگر جامعه بین‌الملل برای گسترش استفاده از این انرژی جدی است ، باید پدیده تحریم ها را ریشه کن کند کند ، گفت: ایجاد تحریم و محدودیت در این زمینه اصلا توجیه‌پذیر نیست.

نهاوندیان افزود : انرژی های تجدیدپذیر از نظر ملاحظات زیست محیطی با توجه به رشد تقاضای انرژی در دنیا مهم است ، چون ادامه روند کنونی باعث بحران‌های زیست محیطی در دنیا می شود چون در 20سال آینده بیش از نیمی از رشد تقاضای انرژی متعلق به کشورهای درحال توسعه خواهد بود.

نهاوندیان اظهار داشت : برای مقابله با تغییرات اقلیمی و حفاظت محیط زیست هم باید این نوع انرژی ها توجه کنیم ، چون انرژی‌های تجدیدپذیر نقش غیر قابل انکاری در حل این قبیل بحران ها دارد.

مواد زاید و بازیافت آن

بازیافت زباله:

بازیافت فرایندی است که طی آن مواد، جمع آوری وجدا شده وبه منزله مواد خام برای تولید محصولات جدید به کار گرفته می شوند. بازیافت معمولا چهار مرحله دارد ؛ نخست جمع آوری مواد قابل بازیافت اند مانند شیشه ،فلز ،پلاستیک و مواد غذایی ؛ دوم جدا سازی این مواد در ظروف مختلف ،سوم فرایند هایی که این مواد را دوباره قابل استفاده می سازند (مانند خمیر کردن کاغذ یا نایلون وتبدیل دوباره آن به کاغذ ونایلون )؛وچهارم بازاریابی ،خرید وفروش واستفاده از کالایی که از مواد بازیافتی ساخته شده است.

مزایای بازیافت:

فرایند بازیافت نه تنها محیط زیست را از آلودگی نجات می دهد ،بلکه منافع اقتصادی متعددی نیز دارد :

1- با توجه به نبود یا کمبود زمین مناسب برای دفع زایدات ،با بازیافت مواد وکاهش حجم آن ،پتانسیل زمین برای پذیرش مواد زائد افزایش می یابد؛

2- به دلیل محدودیت منابع طبیعی ،اگر بازیافت زباله صورت گیرد ،نیاز به استخراج مواد خام ،کمتر شده ومنابع طبیعی برای نسل های آینده حفظ می گردد؛

3- با اجرای عملیات بازیافت ،حجم زباله های ورودی به محیط زیست کاهش می یابد درنتیجه ،از آلودگی ها کاسته می شود . بهداشت عمومی نیز ارتقاء یافته وبیماری ها نیز کاهش می یابد؛

4- با اجرای بازیافت وکاهش حجم زباله ،هزینه جمع آوری وحمل ونقل ودفن کاهش می یابد؛ و...

5- بازیافت واد موجب می شود که نیاز به ورود مواد خام از خارج کشور کمتر شود ودر نتیجه ،وابستگی اقتصادی کاهش وتولید ملی افزایش پیدا کند .

آیا می دانید:

در هر روز تقریبا بیش از 6 هزار تن وسالانه بیش از 2 میلیون تن زباله شهری در تهران تولید می شود که قسمت اعظم این مواد قابل بازیافت اند . فقط با 25 درصد کاغذ موجود در مواد زاید جامد کشور می توان سالانه 100 هزار تن کاغذ بازیافتی به دست آورد.

این فعالیت به مفهوم تضمین تداوم حیات 1700000 اصله درخت است (بازیافت هرتن کاغذ باطله 17 درخت جنگلی را احیا می کند ).

در سال 1989 از 9/77 میلیارد قوطی آلومنیومی تولیدی در آمریکا ،حدود 5/42 میلیارد آن بازیافت یعنی حدود 54 درصد قوطی های آلومنیومی بازیافت شدند . تقا ضا برای آلومنیومبازیافتی در آمریکا بالاست ، زیرا تولید قوطی از آلومنیوم بازیافتی 95 درصد کمتر انرژی نیاز دارد تا تولید قوطی از سنگ معدن آلومنیوم .

فیبر تولیدی از 5 بطری PETبرای تولید یک تی شرت XLیا یک متر فرش کافی است. نصف فرش پلی استر تولیدی در آمریکا ،از بطری های پلاستیکی بازیافتی است.

PET ،(poly Ethylene Terephehalat) ماده ای با مقاومت خوب ووزن کم از جنس پلی استر است ازاین ماده در ساخت بطری های آب میوه ، نوشیدنی های الکلی ،نوشابه ،آب ،بعضی از روغن ها ،پاک کننده های بهداشتی ودیگر مواد خوراکی وغیره استفاده می شود.

مواد زائد جامد :

مواد زائد جامد که به اختصار زباله نامیده می شوند ،هم اکنون در چهار چوب برنامه های زیست محیطی اهمیت ویژه ای یافته اند .انسان وسایر موجودات کره زمین زباله ساز هستند وسلامتی آنان به کنترل این ماده بستگی دارد .که در این راستا هر روز شاهد پیدایش روشهای نوینی در عرصه ساماندهی مواد زائد جامد هستیم که در جای خود دارای مزایا ومعایبی می باشند مطالعه ای که توسط WHO انجام شد مؤید این است که عدم توجه به جمع آوری ودفع موار زائد جامد ،سی ودو مشکل زیست محیطی را بوجود می آورد که با گذشت زمان مقابله با آن به سادگی امکان پذیر نیست .در همین رابطهEPAمدیریت مواد زائد جامد را بصورت یک استرات‍ژی مطرح می کند وبیان می دارد این مدیریت مواردی همچون کاهش مقدار مواد زائد تولیدی ،چرخش بیشتر تا حد ممکن وپایش مداوم زمین های دفن را شامل می شود .اما کاهش میزان زباله تولیدی واستفاده مجدد از آن راهکارهای غالبی هستند که پیشنهاد شده اند .لازم به ذکر است راهکارهای دفن وسوزاندن تنها برای موادی مناسب اند که استفاده وبهره مندی مجدد از زباله مقدور نیست .در حال حاضر بجز چندمین کشور محدود در اکثر کشورها فرایند بازیافت فقط برای بخش کوچکی از مواد زائد بکار می رود وبر اساس آخرین اطلاعات رسمی منتشره در کشورمان در روزهوای پاک در ابتدای اردیبهشت 1384 ،تنها 13 درصداز زباله های شهری بازیافت می شوند وبا توجه به حجم زباله تولیدی در کشور یعنی 50000 تن در روز مشاهده می شود که حجم بالایی از زباله در خارج از چرخه بازیافت والبته همراه با مشکلات فراوان برای مدیریت مواد زائد دفع می شود واین در حالیست که بر اساس منابع موجود تا 90 درصد زباله تولیدی قابل بازیافت می باشد .کاغذ ومقوا،پلاستیک ،پارچه ،شیشه وفلزات معمولترین موادی هستند که بازیافت می گردند ومهارت تکنولوژیکی ،تجهیزات وفرایندهای بازیافت آنها کمابیش در شهر های ایران شناخته شده است .

با توجه به اینکه منابع عمده تولید کننده کاغذ باطله ،خانوارها ،مدارس ومؤسسات هستند لذا با برنامه ریزی مناسب می توان نسبت به جمع آوری کاغذهای باطله ومقوا اقدام نمود .همانطور که گفته شد یکی از مهمترین منابع تولید کننده در کشور ادارات دولتی وخصوصی هستند که آگاهی از میزان کاغذ باطله تولیدی آنها ،اطلاعات مهمی برای برنامه ریزی در رابطه با فرایند بازیافت در اختیار کارگزارن قرار می دهد .

تعریف زباله :

زباله به کلیه مواد جامدی گفته می شود که در اثر فعالیتهای روزمره انسان متعلقات زندگی اش تولید ووارد محیط زیست می شود .

اقتصاد دانان مواد زائد را چنین تعریف کرده اند :مواد زائد به موادی اطلاق می شود که دور ریختن آنها ارزانتر از استفاده مجدد آنها باشد .

مقدمه ای بر مدیریت جمع آوری ودفع زباله :

برقراری سیستم مدیریت جمع آوری ودفع مواد زائد جامد از جمله مواردی هستند که برای کنترل تولید ،صرفه جوئی ومصرف مواد ونیز فرایند جمع آوری اهمیتی اساسی دارد .رعایت نکات زیر در مدیریت مواد زائد جامد ضروری به نظر می رسد .

الف- فرهنگ زباله وارج نهادن به حرفه رفتگری

ب- تولید کمتر زباله

ج-بهینه سازی تکنولوژی جمع آوری وحمل ونقل

د- بهینه سازی تکنولوژی دفع

ه- توجه خاص به امر بازیافت زباله بویژه جداسازی از مبدأبه عنوان یک اصل کلی

و- آموزش و بالابردن سطح آگاهی مردم و.......

عناصر موظف در مدیزیت مواد زائد جامد :

قبل از شناخت منابع ،ترکیب وخواص مواد زائد باید عناصر موظف مدیریت زباله را شناخت .فعالیتهای مرتبط با مدیریت مواد زائد جامد از تولید تا دفع نهایی بر شش عنصر مؤظف گروه بندی شده است .با در نظر گرفتن هر عنصر مؤظف این امکان وجود داردکه اولاجنبه های اساسی وروابط مؤثر عنصر شناخته شده وثانیاً روابط کلی به منظور مقایسه ،آنالیز وارز یابی در هر جا امکان داشته باشد ،مشخص گردند .شش عنصر مؤظف عبارتند از:

1- تولید مواد زائد 2- جابجایی،جداسازی ،ذخیرهوپردازش در محل تولید

3- جمع آوری 4- جداسازی ،پردازش وتبدیل مواد زائد

5- حمل ونقل 6-دفع

برای حل بعضی از مشکلات خاص ،عناصر مؤظف مختلف با هم ترکیب شده ومجموعه ایی به نام مدیریت جامع مواد زائد (IWM) را بوجود آورند. IWM عبارت از انتخاب وکاربرد تکنیکها ،تکنولوژیها وبرنامه های مدیریت مناسب جهت دستیابی به اهداف مدیریت خاص مواد زائد می باشد .در اغلب شهر ها ندیریت مواد زائد دارای 4 عنصر مؤظف است :تولید ،ذخیره در محل ،جمع آوری ودفع .

ترکیبات مختلف زباله :

برای ارزیابی وبرگزیدن سیستم حمل ونقل ولوازم مورد نیاز مواد زائد جامد ،از جمله مدیریت ،برنامه ریزی وطرحهای جمع آوری زباله ،پی بردن به ترکیبات این مواد از اهمیت ویژه ای برخوردار است .مثلا مواد زائد تولید شده در یک منطقه تجاری که غالبا شامل کاغذ وکارتن است می تواند مستقیما به کارخانه باریافت کاغذ وکارتن منتقل شود .همچنین موادی که به خرد شدن نیاز دارند ودوباره بتوان از آنها استفاده نمود ،باید در چهارچوب برنامه منحصر به خود جمع آوری وبه صنایع مربوطه حمل شود. بدین ترتیب برنامه های جمع آوری زباله های تفکیک شده در محل تولید ،همواره مورد توجه قرار می گیرد .

ترکیبات فیزیکی زباله

نتایج به دست آمده از تجزیه وتحلیل مواد تشکیل دهنده زباله تأثیر مستقیمی در عملیات جمع آوری ونگهداری ماشین آلات ونیز امکان استفاده مواد جداسازی شده دارد.در اینجا لازم به یاد آوری است که ترکیبات فیزیکی وشیمیایی زباله هر شهر با شهر دیگر تفاوت دارد ونمی توان از نتایج حاصله برای یک شهر ،برای شهرهای دیگر استفاده نمود .حتی ترکیب زباله برای یک شهر در فصول مختلف متفاوت است .به عنوان مثال در حالیکه درصد نان در زباله های زاهدان 66/4 درصد است ،در شهر ایرانشهر که با زاهدان در یک استان قرار دارد ، 16/0درصد است 

بدیهی است آزمایش تشخیص نوع وارزشیابی واقعی ترکیبات زباله امکان پذیر نیست مگر با اعمال یک برنامه ریزی صحیح وتجزیه وتحلیل اصولی که بایستی در دفعات منظم ومتوالی انجام گیرد .

باتوجه به جدول زیر می توان اعلام کرد که در کشورهای جهان سوم میزان تولید زباله از کشورهای غربی کمتر است .زیرا کاهش ،جداسازی وبکارگیری مجدد بسیاری از مواد دفع شده توسط افراد فقیر وکم درآمد جامعه انجام می گیرد . نسبت مواد بسته بندی شده ،پلاستیکی شیشه ای ،کاغذی وامثال آن در داخل زباله تولیدی این مناطق به مراتب از زباله های دنیای غرب کمتر است .

جدول - مقایسه کمی وکیفی زباله در کشورهای مختلف

ترکیبات زباله	یک شهر در خاورمیانه	یک شهر آسیایی	یک شهر درانگلیس	زاهدان
سبزی	50	75	28	85/49
کاغذ	16	2	37	3/13
فلزات	5	1/0	9	63/5
شیشه	2	2/0	9	2
پارچه و منسوجات	3	3	3	53/1
پلاستیک	1	1	2	85/11
سایرترکیبات	23	7/18	12	84/15
میزان زباله تولیدی توسط هر نفر در روز	06/1	415/0	845/0	442/0

آ
نقل از : سایت بهداشت محیط ایران

خطر زباله های هسته ای

دستیابی ایران به فن آوری هسته ای ماه هاست در صدر اخبار دنیا قرار گرفته است. اما تاکنون کمتر کسی به موضوع زباله های هسته ای و به خطرات ناشی از آن توجه کرده است. موادی که در خاک ایران دفن می شوند و هیچ معلوم نیست چه تبعات و زیان هایی را در پی دارند.

آژانس بین المللی انرژی اتمی مدتی پیش در گزارش خود به شورای امنیت از دو منطقه، به عنوان محل دفن زباله های هسته ای ایران نام برد. یکی منطقه "آق اولر" در کوه های تالش و دیگری "سفید تپه" بین مسیر چابکسر به رامسر. این خبر به هیچ وجه توسط جمهوری اسلامی ایران تایید نشد.

اصولا موضوع تولید زباله‌های هسته‌ای از زمان کشف مواد رادیواکتیو مورد توجه قرار گرفت. ولی پس از کشف شکافت بود که دانشمندان به خطرات زباله ها پی بردند چرا که دریافتند کلیه راکتورهای شکافت هسته‌ای ایزوتوپ های رادیواکتیو تولید می‌کنند. ایزوتوپ هایی که میزان تابش شان برای حیات جانداران خطرناک است، بنابراین مسئله جداسازی و انبار کردن و دفن ایمن آنها با زیاد شدن تعداد راکتورها و سطح انرژی آنها سال به سال، مباحث گسترده‌ای را دربر گرفته است.

ایزوتوپ های رادیواکتیو در زباله‌های مایع، معمولا از طریق بارندگی به صورت جامد در می‌آید و انبار می‌شود و اگر این زباله‌ها در زمین در گودال های بدون آستر، بدون آنکه در محفظه‌های خاص باشند، دفن شوند طی چند قرن بعد آب های زیرزمینی آنها را پراکنده خواهند کرد.

ترس از مواد رادیواکتیو دیگر برای جهانیان و دانشمندان هسته ای یک کابوس شده است. تجربه فاجعه هیروشیما و انفجار نیروگاه اتمی برق چرنوبیل نشان داد که حتی اگر یک گرم اورانیوم غنی شده به طبیعت و محیط زیست زندگی انسان وارد شود، چهار میلیون سال طول خواهد کشید تا وزن یک گرم اورانیوم و تشعشعات و آلودگی های سرطان زای ناشی از آن به حد نصف و یا به حد صفر برسد. هنوز کسان بسیاری هستند که در هیروشیما با مشکلات شیمیایی و آثار به جامانده از آن جنایت تاریخی دست و پنجه نرم می کنند؛ همانگونه که ساکنان دریای خزر بعد از گذشت 20 و اندی سال از حادثه چرنوبیل با مشکل آلودگی دریای خزر و انقراض بسیاری از ماهیان و عدم کوچ بسیاری از پرندگان نادر به سواحل دریای خزر و همچنین آلودگی بسیاری از محصولات سیفی در این مناطق روبه رو هستند

.

راه های دفن زباله های هسته ای

اما چه راه حل هایی برای دفن زباله های هسته ای وجود دارد؟ تاکنون نه روش دفن زباله ها در چاه های عمیق قابل اعتماد بوده است و نه روش دفن زباله های پرتوزا در ورقه های یخی در قطب. روش دیگری که اینک در برخی از کشورهای اروپایی مورد استفاده قرار می گیرد قرار دادن زباله ها در یک مخزن زیرزمینی است که در یک توده سنگ مناسب حفر شده است. این توده سنگ باید یک سد نهایی در برابر مهاجرت زباله هسته ای از مخزن باشد، به نحوی که بتوان امکان ایجاد هرگونه شکاف در سیستم های نگهداری زباله را کاهش داد. پاکستانی ها نیز زباله های خود را در بستر اقیانوس می ریزند. روشی هم به هیچ وجه قابل اطمینان نیست و این ترس وجود دارد که رسوبات شکل گرفته در اعماق دریا موجب آزادی مواد رادیواکتیوی شود. روش های دیگر هم مانند دفن زباله های هسته ای در فضا به وسیله شلیک راکت های فضا پیما نیز تاکنون در مرحله بحث قرار گرفته، اما وارد مرحله آزمایش هم نشده است.

تا اینجا تجربه نشان داده که بهترین روش همان است که آمریکا، انگلیس و فرانسه انجام می دهند: یعنی دفن زباله های هسته ای در یک مخزن سنگی. به عبارتی ایجاد تونل در دل کوه ها به شرط آنکه محل نگهداری زباله ها به گونه ای باشد که به مدت 10 هزار سال از محیط زیست به دور باشد چون تا آن زمان مواد هسته ای در حالت خطرناک خود هستند.

اما مسئله اینجاست که هزینه دفن این زباله ها آنقدر زیاد است که هر کشوری قادر به پرداخت آن نیست.

کشور های صاحب انرژی هسته ای زباله های هسته ای خود را به دو منظور دفن می کنند: اولین منظور بازیافت بخشی از زباله های هسته ای است برای آنکه بتوان مجددا آنها را به عنوان مواد سوخت به کار برد. دومین منظور هم انبار کردن بخش دیگری از آن زباله ها در لایه های عمیق زیر زمینی به منظور کم اثر کردن بار رادیو اکتیوشان است

.

حالت اول که خطرات بازیافت دوباره، مانند تصادفات در مواقع حمل و نقل به کارخانه های بازیافتی و باز تکثیر پلوتونیوم، بسیارخطرناک است، طرفدار ندارد. علاوه برآنکه هزینه های اضافی برای بازیافت هم چندان عاقلانه نیست. حالت دوم نیز به هزینه زیادی احتیاج دارد. هزینه ای که دکتر ژیلبرت اگرمونت، استاد دانشگاه آزاد بروکسل فقط برای زباله های رادیواکتبو ضعیف، آن را بین 16 تا 20 میلیارد یورو تخمین زده است. بودجه ای که برای زباله نیروهایی که به منظور غنی سازی اورانیوم ساخته شده، و زباله هایی که رادیواکتیو قوی تولید می کند، بسیار بیشتر است.

علاوه براین بودجه هزینه های جانبی یک مرکز اتمی را نیز باید در نظر گرفت. نیروگاه های اتمی عمر محدودی دارند و وقتی عمرشان به پایان رسید باید نابود شوند. آمار نشان می دهد نابودی فقط یک نیروگاه در ایالت ماساچوست آمریکا 450میلیون دلار خرج برداشته است. در ضمن باید توجه داشت که به علت آلوده بودن دیواره های ساختمان به مواد رادیواکتیو فقط آدم های مصنوعی قادر به انجام عمل نابودسازی هستند.

اما آیا ایران در این حد پیشرفتگی هست که زباله های هسته ای را خود به تنهایی و البته به روشی علمی نابود کند؟ امروزه مراکز محدودی در دنیا قادرند زباله های هسته ای را انبار کنند. مراکزی که چند ملیتی هستند و برمعادن اورانیوم دنیا نیز اعمال نظر دارند. حتی آلمان نیز قادر به چنین کاری نیست و دفن زباله های هسته ای اش به عهده فرانسه است. با این اوصاف دفن زباله های هسته ای اولا نیازمند دقت و توجه زیاد و به کار بردن روش ها و آزمایشات فراوانی است، و دیگر اینکه هزینه بسیار بالایی دارد که از عهده هرکشوری بر نمی آید.

حدود 5/4 میلیارد سال پیش منظومه شمسی آغاز شد. وقتی خورشید تشکیل شد برخورد گلوله برفی های اطراف آن، زمین را به وجود آورد. موادی که زباله هسته ای رادیواکتیو مهبانگ بود. همان ها که اکنون در سنگ های کره زمین نهان شده اند و انسان ها مشغول استخراج آنها هستند و دولتمردان سعی در استفاده از آنها به منظور های مختلف دارند. این مواد پرقدرت توسط انسان ها از زمین خارج می شوند؛ اما انسان ها هنوز نتوانسته اند موادی را که در حجم بالا موجب به وجود آمدن زمین شده است، به اعماق زمین بازگردانند. به همین علت خطرات زیادی کره زمین را تهدید می کند.

موضوعات مرتبط :

زباله های هسته ای

زباله هسته ای را چه باید کرد ؟

زباله های هسته ای را چه باید کرد؟

دید کلی

راکتورهای هسته‌ای زباله‌های رادیواکتیوی تولید می‌کنند که از خود ، ذرات آلفا ، بتا و اشعه ګاما متصاعد می‌کند. ذرات آلفا را می‌توان بوسیله یک صفحه کاغذ و یا چند سانتی‌متر هوا و ذرات بتا را می‌توان بوسیله فلز نازک و یا چند متر هوا متوقف کرد. در حالی‌که اشعه‌های گاما بوسیله چندین سانتی‌متر سرب و یا حتی سپر سنگی اضافه متوقف می‌شوند، چون ذرات آلفا از همه بزگترند، بیشترین آسیب را می‌رسانند. امّا اشعه گاما بیشترین نفوذ را دارد.

معمولا زباله‌ها را برحسب منشآ آنها دسته‌بندی می‌کنند و عبارتند از گازها ، محلولهای رقیق و جامدات. گرچه زباله‌های هسته‌ای غیر نظامی در مقایسه با دیگر زباله‌های هسته‌ای حجم بسیار کمتری دارد، اما ایزوتوپهایی مانند Sr (استرانسیم) است که در ساختمان ماده به جای کلسیم می‌نشیند و ضایعات ناشی از تشعشع را در یک نطقه متمر کز می‌کند . نیم عمر بسیاری از این ایزوتوپهای زباله‌های هسته‌ای آنچنان طولانی است که باید برای هزاران سال عایق‌سازی شود تا در اثر واپاشی هسته‌ای به سطح ایمنی قابل قبولی برسد.

عایق‌سازی زباله‌های هسته‌ای

بطور کلی ، مشکل عایق‌سازی زباله‌های هسته‌ای را در دو پرسش می‌توان خلاصه کرد: اول بهترین شکل زباله‌ها چیست و دوم اینکه در کجا باید آنها را نگهداری کرد؟ ابتدا تصور بر آن بود که از راه باز فرآوری سوخت مصرف شده می‌توان پلوتونیوم را استحصال کرد و در راکتورهای مولد مورد استفاده قرار داد و اینکه بدین ترتیب تمام زباله‌ها باید به صورت محلول در آورده شود تا موجب تسهیل باز فرآوری شود.

بدلیل نگرانی‌هایی که در مورد سمّی بودن و ایمنی پلوتونیوم در امریکا وجود داشت، برنامه بازیابی سوختهای هسته‌ای در ایالات متحده در سال 1972، باطل شد و راکتورهای نیروگاه‌های برق این کشور از این ماده بهره‌مند نشد. در بهترین حالت ، منطق این تصمیم‌گیری سئوال‌برانگیز است. پلوتونیوم از کادمیوم ، سرب و یا آرسنیک که با واپاشی هسته‌ای از بین نمی‌رود، کمتر سمی است. حداکثر خطر پلوتونیوم زمانی است که بوسیله انسان استشمام شود که بدین ترتیب ذرات آلفا به بافت‌های ریه‌ها صدمه زده ، ممکن است باعث سرطان شود.

افزون برآن ،همانگونه که زباله‌های راکتورهای تجاری در اغلب کشورهای اروپایی بازیابی می‌شود، حجم زیادی از پلوتونیوم موجود در زباله هسته‌ای دفاعی ایالات متحده نیز بازیابی می‌شود. با این وجود ، هنوز در ایالات متحده و کانادا ، سوخت مصرف شده راکتورهای تجاری را عمدتا" در مخازن آب در محل راکتورها نگهداری کرده ، منتظر تصمیم‌گیری در خصوص شکل و محل نهایی دفع آنها هستند. ارسال سوخت هسته‌ای بازیابی شده غنی از پلوتونیوم از فرانسه به ژاپن درسال 1992، بانگرانی‌های زیاد عموم همراه شد.

شکل دفع زباله‌های هسته‌ای

شکل دفع زباله‌هایی با سطح بالای تشعشع ، تقریبا" بطور یقین نوعی جامد خواهد بود؛ زیرا هم فشرده‌تر است و هم اینکه ایزوتوپها را از آبکره و زیست کره جدا نگه می‌دارد. روش مهر و موم کردن زباله‌ها در محفظه‌ای از سیمان ، شیشه ، سرامیک و یا سنگ و یا کانی مصنوعی ساخته شده ، بیشترین توجه را به خود جلب کرده است.

در سیستم‌های دفع زباله فرانسه از شیشه ای از جنس سیلیکات استفاده می‌کنند. سوئدی‌ها برخی از زباله‌های هسته‌ای خود را در بشکه‌های مسی نگهداری می‌کنند، زیرا مصنوعات باستان شناسی که از مس آزاد ساخته شده است، هزاران سال است که سالم مانده‌اند، هر چند نگرانی‌هایی ابراز گردیده است مبنی بر آنکه ممکن است برای جوامعی که دستشان از منابع معدنی تهی است، مس هدف جذابی باشد.

محل دفع زباله‌های هسته‌ای

محل دفع زبالهای هسته‌ای ، سالهای متمادی مورد مطالعه قرار گرفته است و توجه کلی از از دفع کمتر محتمل آنها در اقیانوس و یا در زیر کلاهکهای یخ قطبی به این سو جلب شد که بایستی زباله‌ها را دوباره در سنگهایی قرار دهیم که از آنجا امده‌اند. محلهای سنگی دفع زباله‌ها مناسب است، زیرا شانس بهتری دارد که هزاران سال دست نخورده باقی بماند و فرصت لازم برای عایق‌سازی زباله‌ها و در نتیجه واپاشی هسته‌ای آنها به سطح تشعشع قابل قبول را فراهم اورد.

این گونه انبارهای سنگی باید از تخلخل و تراوایی ناچیزی برخوردار بوده ، به دور از زمین‌لرزه و یا حوادث طبیعی دیگر باشد. این مطالعات انجام شده بر روی ذخیره اورانیوم اکلو در گابن ، گویای آن است که این محل برای چنین کاری مناسب است. نسبت (U (235 در مقداری از اورانیوم کان‌سار اکلو ، بسیار کمتر از میزان آن در اورانیوم معمولی است و میزان آن در اورانیوم معمولی است و دلیل آن ظاهرا" این است که درحدود 2میلیارد سال پیش هنگامی که هنوز در عمق زیادی قرار داشته ، واکنشهای طبیعی شکافت روی داده و U 235 را به‌مصرف رسانده است.

این مسئله موجب تشکیل یک آزمایشگاه طبیعی برای مطالعه واکنشهای فراورده‌های حاصل از شکاف هسته‌ای در سنگ شده است. گرچه نمی‌توان اکلو را کاملا با راکتورهای تجاری مقایسه کرد، اما بر اساس داده‌های بدست آمده ، فراورده‌های غیر گازی شکافت در آن بر روی سطح کانی‌ها رسیده ، سایر کانی‌های سنگین اطراف جذب شده ، فاصله زیادی را از منبع خود نمی‌پیمایند و این نتیجه برای تبدیل کردن آن به یک محفظه سنگی زباله‌های هسته‌ای دلگرم کننده است.

سنگهای که تاکنون برای دفن زباله های هسته‌ای مورد نظر بوده‌اند

ابتدا لایه نمک و گنبدهای نمکی مورد توجه قرار گرفت، زیرا وجود آنها نشان دهنده این است که آب فراوانی وجود نداشه است تا آنها را حل کند.

موضوعات مرتبط:

خطر زباله های هسته ای

زباله های هسته ای

زباله های هسته ای

چکیده مقالهمقاله از : زهره کمالی کرد آبادی
با توجه به رشد بی رویه جمعیت جهانی سوخت های فسیلی نمی توانند در آینده پاسخگوی انرژی مورد نیاز جهانی باشد بنابراین کشور ها رو به تامین انرژی از روشهای نو کرده اند و استفاده از انرژی هسته ای برای تامین این منابع یکی از مهمترین گزینه ها می باشد. بحث بسیار مهمی که در رابطه با انرژی هسته ایی خود را نمایان می کند بحث مربوط به پسمانها و زباله های حاصل از استفاده این انرژی می باشد که عدم توجه به این موضوع سبب آسیب های جبران نا پذیر هم بر محیط زیست و هم بر جامعه بشری خواهد بود وسلامت نسلهای کنونی و آینده را تهدید خواهد کرد. در مطالعه حاضر پیامدهای زیست محیطی این ضایعات هسته ای وروشهای مختلفی دفع که در سراسر دنیا استفاده می شود مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت بهترین روش پیشنهادی که دفع در اعماق زمین است ، تشریح شده است.

فرارسیدن ماه محرم بر عاشقان آقا امام حسین(ع) تسلیت باد

 با نام حسین یادی از آب کنید

خواهید مه سربلند و جاوید شوید

تا آخر عمر تکیه بر ارباب کنید

فرا رسیدن ماه محرم بر عاشقان اباعبدالله الحسین علیه السلام تسلیت باد

عزای شه دین شد کربلا می لرزد......

عزای شه دین شد کربلا می لرزد

نه همین کربلا ارض و سما می لرزد

عزای شه دین شد کربلا می لرزد

نه همین کربلا ارض و سما می لرزد

ارباب صدای قدمت می آید...

این خبر را برسانید به کنعانی ها

بوی پیراهن خونین کسی می آید

این خبر را برسانید به کنعانی ها

بوی پیراهن خونین کسی می آید

دوباره باز داره میاد بوی محرم

یا حسین دستمو بګیر نوکرتم

چ

آقا جون به خدا این جون که قابلی نداره همه دارو ندام به فدات...

ګرفتارم...

دلګیرم...

حاجت دارم...

به تو رو نندازم به کی ؟

آقا حاجتمو بده به زودی بیام زیارتت

بیام تو بین الحرمین زار بزنم 

یا حسین

یا ابوالفضل

بررسی تغییرات بوم شناسی منظر در پناهگاه حیات وحش موته با استفاده از سامانه های اطلاعات جغرافیایی (GIS)

بررسی تغییرات بوم شناسی منظر

در پناهگاه حیات وحش موته

با استفاده از سامانه های اطلاعات جغرافیایی (GIS)

وحیده ملکی نجف آبادی ( گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه زابل، ایران)

علیرضا سفیانیان

وحید راهداری

(البته ایشون هم قبلا عضو هییت علمی ګروه محیط زیست دانشګاه زایل بودند ولی چند سال بنده بی اطلاع هستم)

چکیده :

بوم شناسی منظر به عنوان یک علم بین رشته ای جدید، مفاهیم، تئوری و روش هایی را برای ارزیابی و مدیریت سرزمین ارایه می دهد. توصیف الگوهای منظر و تفسیر اثرات بوم شناختی آنها بر گیاهان، جانوران، سیر انرژی و مواد، بخش اعظم مطالعات منظر را به خود اختصاص می دهد. کمی کردن ویژگی های منظر با استفاده از ابزارموجود، روشی نوین برای بررسی تغییرات سرزمین است. فن آوری های سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی توان بالایی برای مطالعات منظر، بویژه شناسایی، نقشه سازی و تجزیه و تحلیل الگوهای منظر دارد و نمایه های مختلفی به همین وسیله کمی شده است. با بررسی این نمایه ها در گذر زمان می توان روند تغییرات را بهتر مشاهده کرد و در تصمیم گیری های مدیریتی مد نظر قرار داد. بر این اساس در این مطالعه با استفاده از نمایه های میزان طبیعی بودن، تنوع ویژگی های منظر در پناهگاه حیات وحش موته کمی شد و تغییرات این نمایه ها در طی 34 سال مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان دهنده رشد فعالیت های انسانی و تخریب منطقه در بخش های غیر از مناطق امن و بهبود شرایط طبیعی پناهگاه در منطقه امن بود.

کلید واژه: بوم شناسی منظر، تنوع، پناهگاه حیات وحش، موته، استان فارس

منبع :
محیط زیست طبیعی (منابع طبیعی ایران)  زمستان 1389; 63(4):373-387

دانلود متن کامل مقاله در ادامه مطلب

ْضوابط طراحی پارک شهری (parks design)

ضوابط طراحی پارک شهری

ضوابط به عنوان جایگزین واژه استاندارد شامل معیارهای انتزاعی می شود که بدون در نظر گرفتن ویژگی های فرهنگی و یا نیازهای فردی استفاده کننده گان تعیین می گردد ، امّا نادیده نباید گرفت که اساس ضوابط را اعتقاد عمیق به نیروی منطق،اقتصاد ،تساوی انسانها در ارتباط با نیازهای زندگی اجتماعی در ساختار جوامع شهری و روستایی تشکیل می دهد."

بند 1- رعایت حداکثر 10 درصد سطح به عنوان سطح مجاز احداث

بند 2- رعایت حداکثر 20 درصد سطح جهت کاربری ورزشی در فضای باز.

2-5-3ضوابط مربوط به تفکیک زمین

ماده 6- در اراضی مشخص شده یه عنوان فضای سبز و پارک ،اعم از موجود یا پیشنهادی ، هرگونه تفکیک ممنوع است .

ماده 7-حداقل مساحت قطعه زمین پارک و فضای سبز در رده محله ، در محدوده حوزه مرکزی 5000 متر مربع و در محله های سایر حوزه ها یک هکتار می باشد .

ماده 8- حداقل مساحت قطعه زمین پارک و فضای سبز در رده ناحیه در محدوده حوزه مرکزی 5 هکتار و در محدوده سایر حوزه ها 10 هکتار می باشد.

ماده 9- حداقل مساحت قطعه زمین پارک و فضای سبز در رده منطقه 20 هکتار می باشد .

ماده 10– حداقل مساحت قطعه زمین پارک وفضای سبز دررده حوزه ،50 هکتارمی باشد.

ماده 11- قطعه زمین بزرگتر از 50 هکتار با کاربر فضای سبز جزو فضاهای سبز رده شهر و فراتر بوده و استفاده از آنها به صورت پارکهای جنگلی مجاز می باشد.

ماده 12-به طور کلی شکل قطعه زمین جهت کاربری فضای سبز دارای محدودیتی نمی باشد ،لیکن حداقل در 75 در صد از سطح ،عرض قطعه نباید کمتر از 30 در صد طول آن باشد.

ماده 13- دسترسی مجاز برای انواع پارکها بسته به محل قرار گیری در سلسله مراتب خدمات شهری به شرح زیر می باشد:

بند 1- در مراکز محلات و نواحی خیابان های در جه 2 و دسترسی .

بند 2- در مراکز مناطق و حوزه ها از خیابان های درجه 2 و درجه 3.

بند 3- در رده شهر از خیابان های در جه یک ،درجه 2 و درجه 3.

2-5-4ضوابط مربوط به احداث ساختمان

ماده 14:فقط احداث عملکرد های فهرست زیر در کاربری پارکها و فضای سبز مجاز می باشد.

بند 1- اماکن فرهنگی واجتماعی ،کتابخانه و کتابفروشی ،موزه ، نمایشگاه ،رستوران و چایخانه و مشابه ، گلخانه ، ساختمان اداری و نگهبانی پارک ،مسجد ،سرویس های بهداشتی و ساختمان تاسیسات و تجهیزات فنی ،فضاهای تفریحی کودکان ،فضاهای ورزشی و تاتر و سینمای کودکان و اتلیه های هنری .

ماده 15- حداکثر ضریب اشغال 10 در صد سطح زمین با تراکم ساختمانی 10 در صد می باشد.

ماده 16- دسترسی ساختمان هایی که داخل پارکها و فضای سبز ساخته می شوند ، به صورت مستقیم و بلافاصله به معابر پیرامون مجاز نمی باشد مگر به عنوان دسترسی فرعی به خیابان های درجه 3 و دسترسی.

ماده 17- علاوه بر اینکه پارکینگ های پیرامون پارکها به استفاده کننده گان از پارکها اختصاص دارد تامین حداقل فضای پارکینگ اضافی در اراضی پارک به ازای هر 1000 متر مربع سطح پارک یک پارکینگ لازم می باشد.

ماده 18 – احداث دیوار و حصار به در اراضی پارک ها و فضای سبز عمومی ممنوع است.

منبع کتاب سبز شهرداری