محیط زیست و توسعه پایدار شهری(شهرداری تهران ...... )

کلانشهر تهران به عنوان پایتخت جمهوری اسلامی ایران حدود یک هفتم جمعیت ایران را در خود جا داده که این امر خود منجر به گسترش و شدت فشارهای وارده بر محیط زیست و در نتیجه به بروز انواع آلودگی های زیست محیطی، تخریب منابع و کاهش فضاهای طبیعی و در پی آن افزایش نیاز شهروندان تهرانی به محیط زیستی سالم و در نتیجه افزایش انتظارات آنان از مدیران و برنامه ریزان شهری در کلانشهر تهران شده است.

در این راستا ستاد محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران در سال 1382 با نام ستاد محیط زیست و انرژی و با هدف ساماندهی فعالیت های مرتبط با مسائل زیست محیطی در پنج کارگروه آب و فاضلاب، انرژی، مواد زائد جامد، آلودگی هوا و سیستم های اطلاعاتی آغاز به کار کرد. در سال 1385 و با تغییر مدیریت ستاد، علاوه بر انجام پروژه های گذشته با اضافه کردن گروه های مدیریت محیط زیست و آموزش و ادغام گروه سیستم های اطلاعاتی در گروه های دیگر و تغییر نام مجموعه به ستاد محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران، امور زیست محیطی با گستردگی بیشتر و دید بلندمدت در دستور کار پرسنل ستاد قرار گرفت و در جهت دستیابی به محیط زیست شهری سالم، دیدگاه و عملکرد مدیریت شهری بر پنج اصل مهم ذیل استوار شد. 

1- مدیریت مشارکتی

2- آموزش پرسنل شهرداری

3- آموزش شهروندان

4- رعایت ملاحظات محیط زیست

5- استانداردسازی فعالیت ها.

در طرح راهبردی- ساختاری توسعه و عمران (طرح جامع تهران) شهرداری تهران در بند 7 به حفاظت از محیط زیست شهر تهران اشاره شده است. این بند دارای چهار محور به عنوان اهداف تعیین شده درطرح جامع تهران است:

1- تضمین پایداری مناطق حفاظت شده و تنوع زیستی اکوسیستم ها، حفظ باغات و اراضی کشاورزی و توسعه فضاهای سبز در محدوده، حریم و مجموعه شهری تهران

2- پالایش فعالیت ها و انتقال مراکز آلاینده و پایانه های حمل بار به خارج از محدوده شهر

3- جلوگیری یا کاهش آلودگی هوا و صدا با ارائه راهکارهای ممکن از جمله تحدید حمل ونقل شخصی و تغییر در مشخصات وسایل نقلیه سنگین از نظر تولید صدا، گسترش حمل ونقل عمومی به ویژه توسعه شبکه مترو و ارتقای تکنولوژی تولید و مصرف سوخت مناسب با حداقل آلایندگی

4- بهینه سازی مدیریت پسماندها به ویژه پسماندهای خطرناک، بیمارستانی و نخاله های ساختمانی و اعمال روش های مناسب و جدید برای دفع زباله با کمترین آسیب رسانی به محیط زیست.

برای اجرای طرح مذکور ستاد محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران با اهداف ذیل تحت نظارت مستقیم مشاور محیط زیستی شهردار تهران و مدیریت وی فعالیت می کند:

- شناخت و ارزیابی وضعیت موجود محیط زیست شهر تهران - تدوین معیارها و الگوهای پایدار زیست محیطی و ارائه راهکارهای تحقق آنها - یکپارچه سازی و هماهنگی در فعالیت های زیست محیطی شهرداری تهران - نظارت عالیه بر رعایت ضوابط زیست محیطی در طرح ها


- نیاز مدیران ارشد به دریافت مشاوره تخصصی - هماهنگی و همسو سازی فعالیت های درون و برون سازمانی مرتبط با شهر تهران - بررسی آثارمحیط زیستی پروژه ها- تعریف پروژه های مرتبط با محیط زیست شهری.

رئوس وظایف گروه های کاری ستاد محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران

اهداف مورد اشاره در بالا ضرورت تشکیل گروه های مختلف با شرح وظایف معین را گوشزد می کند. به این منظور شش گروه زیر با اهداف مشخص تشکیل شده است:

1- گروه آب و فاضلاب: گروه آب و فاضلاب در جهت شناسایی و رفع معضلات محیط زیستی مرتبط با آب و فاضلاب شهر تهران و همچنین ارتقای شاخص های


محیط زیستی منابع آب و شبکه آب و فاضلاب فعالیت دارد. محور فعالیت این گروه با توجه به مشکلات مختلف در زمینه آب و فاضلاب شهر تهران (بالا بودن تراز آب زیرزمینی در برخی از نقاط و پایین بودن در نقاط دیگر، عدم استفاده از آب، نبودن شبکه فاضلاب، عدم ساماندهی مسیل ها و قنوات و مخاطرات مختلف آنها برای شهر) در سه زمینه قنوات، آب های سطحی و منابع آبی شهر است.


2-گروه آلودگی هوا: هدف از تشکیل این گروه مطالعات در زمینه آلودگی هوای شهر تهران با درنظر گرفتن فناوری های نوین پایش آلودگی هوا (از قبیل داده های ماهواره ای غلظت آلاینده ها و آنالیز مکانی توزیع منبع آلاینده) بوده است. محورهای تحقیقاتی این گروه با توجه به طرح جامع کاهش آلودگی هوا، شامل منابع ثابت (تاسیسات صنعتی، پارکینگ های اتوبوس های شهری) و متحرک آلاینده (حمل ونقل عمومی، روش های کنترل نشت آلاینده ها، روش های گسترش فضای سبز، پایش آلودگی هوا و آموزش و اطلاع رسانی جمعی) است.


3- گروه آموزش: این گروه با هدف ارتقای سطح فرهنگ و توانمندی شهروندان در راستای زندگی سالم و ارتقای کیفیت محیط زیست شهری تشکیل شده است. ارائه طرح های آموزشی برای گروه های سنی مختلف، ارتباط با گروه های مردمی و تشکل های غیردولتی، برنامه ریزی و برگزاری کارگاه های آموزشی، همایش ها و سمینارهای مرتبط با موضوعات محیط زیستی و معضلات موجود در شهر تهران از وظایف این گروه است.


4- گروه انرژی: مدیریت مناسب و اجرای طرح های موثر به منظور بهینه سازی توزیع و مصرف انرژی که شهرداری تهران در جایگاه مدیریت شهری دارای اختیاراتی در این حوزه است، دستاوردهای اقتصادی و زیست محیطی عظیم و ارزشمندی را برای کلانشهر تهران به ارمغان خواهد آورد. مطالعات مکانیابی توسعه شبکه سی ان جی در شهر تهران و تدوین برنامه اجرایی و نظارت بر اجرای مقررات مبحث 19 مقررات ملی ساختمان (عایقکاری حرارتی) دو محور اصلی فعالیت گروه است.

5- گروه مدیریت محیط زیست

این گروه با توجه به اهداف ذیل تشکیل شد:

- ایجاد سیستم مدیریت محیط زیست (ایزو 14001) در کل شهرداری تهران اعم از مناطق، سازمان ها و شرکت ها


- نهادینه کردن ملاحظات محیط زیستی در پروژه های عمرانی شهرداری تهران
- شناسایی و بررسی قوانین و مقررات محیط زیستی مرتبط با مدیریت شهر تهران.

6- گروه مواد زائد جامد

این گروه در زمینه مدیریت مواد زائد جامد و تفکیک زباله های تر و خشک و ارائه راهکارهای صحیح در برآورد اهداف توسعه پایدار، انجام مطالعات علمی در جهت برنامه ریزی و مدیریت صحیح زائدات جامد شهر تهران، با هدف بهبود وضعیت موجود و ارتقای کارایی سیستم کنونی مدیریت مواد زائد جامد شهر تهران با همکاری نهادهای موظف در این مجموعه فعالیت می کند.

تمهیدات پیشگیرانه برای حل مشکل آلودگی هوا

در بسیاری از کشورهای جهان اقداماتی برای کاهش آثار آلودگی هوا بر محیط زیست انجام شده است. درحالی که دانشمندان آثار زیانبار آلودگی هوا را بر گیاهان، حیوانات و زندگی انسانها مطالعه می‌کنند، قانون‌گذاران قوانینی را برای کنترل کاهش آلاینده‌ها تصویب نموده و آموزگاران در مدارس و استادان در دانشگاهها آثار آلودگی هوا را برای نسل جوان تشریح می‌کنند.

اولین گام برای حل مشکل آلودگی هوا ارزیابی است. محققان آلودگی هوا را بررسی نموده و استانداردهایی را برای اندازه‌گیری نوع و مقدار آلاینده‌های خطرناک تعیین می‌کنند. بعد از آن باید حد مجاز آلاینده‌های هوا مشخص شود.

در مرحله بعد می‌توان گامهایی برای کاهش آلودگی هوا برداشت.
تنظیم مقرراتی برای موادی که در اثر فعالیتهای انسانی در فضا منتشر می‌شود این هدف را تکمیل می‌کند. بسیاری از کشورها برای میزان انتشار آلاینده‌های خودروها و صنایع محدودیت‌هایی را اعمال کرده‌اند. این کار از طریق سازمانهای هماهنگ‌کننده که وظیفه نظارت بر محیط زیست و هوا را به عهده دارند انجام می‌شود. در سازمان ملل برنامه مدیریت جو طرحهای زیست محیطی را در سراسر جهان اجرا می‌کند.

در برخی کشورها علاوه بر سازمان حفاظت محیط زیست سازمانهای محلی نیز در کنترل و نظارت بر محیط زیست نقش دارند.

پیشگیری مهمترین اقدام برای کنترل آلودگی هواست. سازمانهای نظارتی نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا در محیط زیست ایفا می‌کنند.

سالیانه 2.5 ‪میلیون نفر در جهان در اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند که در این میان بیشترین میزان مرگ و میرها به علت آلودگی هوا در فضاهای بسته مانند خانه است. از این رو تهویه کافی برای کاهش آلاینده‌ها در محیطهای بسته مسئله مهمی است. در محیط خانه و محل کار باید جریان کافی هوا وجود داشته باشد و دستگاههای تهویه مناسب نصب شده باشد. 

یکی از خطرناکترین آلاینده‌ها دود سیگار است. محدودیت در استعمال دخانیات گام مهمی برای داشتن محیط زیست سالمتر است. هرچند قوانین کنترل استعمال دخانیات در برخی اماکن موثر است، اما قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران نیز مسئله مهمی است که نباید از نظر دورداشته شود.

پیاده‌روی و استفاده از دوچرخه به برخوداری از هوایی سالم و پاکیزه کمک می‌کند. آلودگی هوا را فقط با تلاشهای دانشمندان، صاحبان صنایع، قانون‌گذاران و تمام افراد جامعه کاهش داد. برای برخورداری از محیطی سالم برای خود و فرزندان همه باید مشارکت داشته باشند.

در مواقع آلودگی هوا چه باید کرد ؟

در روزهای بحرانی آلودگی هوا حتی الامکان از تردد در محدوده های مرکزی و پر ترافیک شهر اجتناب کنید . استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی در سفرهای روزانه درون شهری خود را جایگزین خودروهای شخصی نمائید . فعالیت یا بازی کودکان در محیطهای باز را محدود نمائید . و افراد مسن یا افراد با بیماریهای قلبی ، ریوی نظیر آسم ، برونشیت مزمن و نارسائی قلبی از خروج از خانه اجتناب نمایند .

آموزش حفاظت در مقابل آلودگی هوا :

1- کنترل سالانه میزان آلوده کننده های هوا در محیط آزاد که از حد استاندارد خارج شود.

2- ارزیابی میزان آلودگی در محیط مدرسه تا کودکان فرصت رشد و تکامل در محیط سالم داشته باشند.

3- در روزهایی که اخبار، آلودگی هوا را شدید و بحرانی اعلام می کند، بیماران قلبی و عروقی باید در خانه بمانند و اگر مجبور به خروج باشند ، نباید فعالیت زیادی انجام دهند و یا باید از شهر خارج شوند.

4- در روزهای اعلام بحرانی آلودگی هوا از حضور خود و فرزندان در محدوده های با آلودگی هوا پرهیز نمائید.

آیین‌نامه آمادگی و مقابله با آثار زیان‌بار پدیده گرد و غبار (ریز

آیین‌نامه آمادگی و مقابله با آثار زیان‌بار پدیده گرد و غبار (ریزگرد) در کشور

---

وزارت جهادکشاورزی ـ وزارت نیروـ وزارت نفت ـ وزارت راه و ترابری
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ـ وزارت امورخارجه ـ وزارت کشور
وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح
معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور ـ سازمان حفاظت محیط‌زیست

---

هیئت‌وزیران در جلسه مورخ 21/4/1388 بنا به پیشنهاد سازمان حفاظت محیط‌زیست و به‌استناد اصل یکصدوسی‌وهشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران «آیین‌نامه آمادگی و مقابله با آثار زیان‌بار پدیده گرد و غبار (ریزگرد) در کشور» را به شرح زیر تصویب نمود:

آیین‌نامه آمادگی و مقابله با آثار زیان‌بار پدیده گرد و غبار (ریزگرد) در کشور

فصل اول ـ کلیات

ماده1ـ به منظور ایجاد آمادگی ملی، مدیریت و مقابله با آثار زیان‌بار پدیده گرد و غبار در کشور و ایجاد زمینه همکاریهای منطقه‌ای، کارگروهی با مسئولیت معاون اول رییس جمهور و عضویت رؤسای سازمانهای حفاظت محیط‌زیست، مدیریت بحران کشور، هواشناسی کشور و جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور و معاونین وزارتخانه‌های نیرو، نفت، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (معاون سلامت)، کشور (معاون امور عمرانی)، امور خارجه (معاون امور بین‌الملل) و معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور تشکیل می‌شود و در اولین جلسه، آئین‌نامه داخلی خود را تصویب می‌نماید.

ماده2ـ تصمیم‌گیری درخصوص امور اجرایی موضوع‌های یادشده به کلیه اعضای کارگروه به عنوان نمایندگان ویژه رییس جمهور و اختیارات هیئت‌وزیران در قوانین و مقررات مربوط، به وزیران دستگاههای عضو کارگروه تفویض می‌شود. همچنین اختیار اصلاح این تصویب‌نامه به وزیران عضو کارگروه تفویض می‌شود.

ماده3ـ تصمیمات و مصوبات اکثریت اعضا یا وزیران عضو کارگروه (حسب مورد) در حکم تصمیمات رییس جمهور و هیئت‌وزیران می‌باشد و با رعایت ماده (19) آیین‌نامه داخلی دولت قابل ابلاغ است.

فصل دوم ـ برنامه‌ها

الف ـ برنامه‌های کوتاه مدت

ماده4ـ در راستای تعیین کم و کیف پدیده گرد و غبار در استانهای جنوب و غرب کشور و شناسایی کانونهای شکل‌گیری اولیه آنها و به منظور پیش‌بینی و اطلاع‌رسانی وقوع این پدیده، سازمانهای حفاظت محیط‌زیست و هواشناسی کشور مکلفند با همکاری سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور ظرف سه ماه طرح توسعه و تجهیز ایستگاههای پایش وضعیت‌جوی، سیسمتهای پیش‌ آگاهی و کنترل هوای منطقه را به صورت مشترک تهیه و برای تصویب به کارگروه ارائه نمایند.
ماده5ـ وزارت جهاد کشاورزی موظف است با هماهنگی سازمان هواشناسی کشور و استانداریهای مربوط مطابق زمان‌بندی‌هایی که کارگروه تعیین می‌نماید، نسبت به‌مالچ‌پاشی و سایر اقدامات مناسب در مناطق با پتانسیل فرسایش بادی بالا براساس نتایج طرح شناسایی کانونهای بحرانی بیابانزا اقدام نماید.

تبصره ـ وزارت نفت مکلف است ضمن تامین و تحویل رایگان مالچ مورد نیاز اجرای این ماده، برنامه‌ریزی لازم برای تولید و نگهداری این ماده در پالایشگاه منطقه را به‌عمل آورد. اعتبار مورد نیاز از محل اعتبارات مصوب مربوط با پیشنهاد معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور تامین خواهد شد.

ماده6 ـ استانداریهای مناطق تحت تأثیر به ویژه منطقه جنوب و غرب کشور موظفند در راستای اطلاع‌رسانی و آموزش همگانی برای کسب آمادگی مواجهه با پدیده گرد و غبار، برنامه‌های آموزشی لازم را با همکاری ادارات هواشناسی، آموزش و پرورش، حفاظت محیط‌زیست، سازمان آب منطقه‌ای، دانشگاههای علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهیه و با همکاری موثر صدا و سیمای استان مربوط اجرا نمایند.

ماده7ـ سازمان جنگلها، و مراتع و آبخیزداری کشور جهت احداث فضای سبز مشجر در کانونهای بحران، طرح لازم را تهیه و با همکاری سازمان بسیج سازندگی نیروی مقاومت بسیج با توجه به مواد (1) و (2) قانون اصلاح اختیارات سازمان بسیج سازندگی نیروی مقاومت بسیج از محل اعتبارات مصوب مربوط و نیز اعتباراتی که از محل ماده (10) قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت با پیشنهاد وزارت کشور تصویب می‌شود اجرا نماید.

ماده8 ـ کارگروه وزیران موضوع ماده (2) با پیشنهاد وزارت کشور (سازمان مدیریت بحران کشور) اعتبار مورد نیاز برای مقابله با پدیده گرد و غبار را از محل اعتبارات ماده (10) قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت در اختیار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی ـ درمانی استانهای جنوب و غرب کشور شامل استانهای بوشهر، خوزستان، هرمزگان، ایلام و کرمانشاه) قرار خواهد داد تا مراکز درمانی مربوط حداکثر تا پایان سال 1388 در موارد زیر هزینه نموده و گزارش عملکرد خود را از طریق وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هر سه ماه یکبار به کارگروه ارائه نمایند.

الف ـ توسعه و تجهیز مراکز بهداشتی درمانی تحت پوشش به‌وسایل مراقبتهای پزشکی لازم جهت پیشگیری و درمان افراد آسیب‌دیده در مناطق تحت تأثیر پدیده گرد و غبار.
ب ـ توسعه و تجهیز مراکز اورژانس در مناطق بحرانی گرد و غبار.

ماده9ـ وزارت نیرو موظف است حقابه تالابهای جنوب و غرب کشور که توسط کارگروه مشترک سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزارت یادشده تعیین شده است را حفظ و همکاری لازم جهت حفاظت و احیای تالابهای یادشده را به‌عمل آورد و نتایج آن را به‌طور منظم به کارگروه ارائه نماید.
ب ـ برنامه‌های میان‌مدت

ماده10ـ شهرداریهای شهرهای واقع در استانهای جنوب و غرب کشور، موظفند برای اجرای طرح کمربند فضای سبز شهرهای مربوط ضمن رعایت ضوابط طرح جامع، نظر سازمان حفاظت محیط‌زیست و سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور را از جهت اولویت مکانی و نوع کاشت رعایت نمایند.
تبصره ـ حق استفاده از اراضی ملی و دولتی و منابع طبیعی واقع در کمربند سبز مزبور (به استثنای مناطق (4)گانه موضوع ماده (3) قانون حفاظت و بهسازی محیط‌زیست و اراضی موضوع ماده (2) آیین‌نامه اجرایی لایحه قانونی اصلاح لایحه قانونی واگذاری و احیاء اراضی در حکومت جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب 1359 ـ شورای انقلاب) با توجه به تبصره (5) ماده (69) قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت به شهرداریهای مجری کمربند سبز موضوع این ماده براساس نقشه‌ای که به تایید کمیسیون مستندسازی و تعیین بهره‌بردار اموال غیرمنقول دستگاههای اجرایی می‌رسد واگذار می‌شود.

ماده11ـ وزارت نیرو موظف است به منظور کاهش صدمات وارده بر تاسیسات تصفیه آب شرب شهری ناشی از پدیده گرد و غبار در منطقه، کمربند سبز با اشکوب‌بندی مناسب با اهداف بادشکن را پیرامون تاسیسات مربوط احداث نماید.

ماده12ـ سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور موظف است در راستای برنامه اقدام ملی مقابله با بیابان‌زایی و کاهش اثرات خشکسالی در کشور با همکاری وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و سازمان هواشناسی کشور و سازمان بسیج سازندگی نیروی مقاومت بسیج ظرف پنج سال، سالانه نسبت به احداث حداقل (600) کیلومترمربع نهالکاری به صورت اشکوب‌بندی شده و با استفاده از گونه‌های بومی سازگار به کم آبی را با اولویت مناطق آسیب‌پذیر از نظر زیست محیطی به شرح زیر در جنوب و غرب کشور به‌مورد اجرا گذارد:

1ـ کمربند فضای سبز کلیه فرودگاههای منطقه با رعایت حریم فرودگاهها.

2ـ حریم ایمنی (150) متری راه‌آهن و جاده‌های بین شهری.

3ـ حوضه‌های آبخیز سده‌های مورد بهره‌برداری.

4ـ کمربند سبز در نوار مرزی جنوب‌غربی.

5 ـ کانونهای بحرانی فرسایش بادی.

تبصره ـ استانداران موظفند پروژه‌های استانی موضوع این ماده را به عنوان پروژه‌های اولویت‌دار در کمیته برنامه‌ریزی استان جهت تصمیم‌گیری برای تامین اعتبار از محل اعتبارات طرحهای استانی مطرح نمایند تامین اعتبار برای پروژه‌های ملی با رعایت قوانین مربوط و به ترتیب مقرر در ماده (17) این آیین‌نامه در لوایح بودجه سالانه برای سیر مراحل تصویب منظور خواهد شد.

ماده13ـ معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور موظف است یک ردیف بودجه‌ای مستقل را در لوایح بودجه کل کشور به منظور مطالعات مرتبط با گرد و غبار در کشور و منطقه توسط پژوهشکده اقلیم‌شناسی با هماهنگی سازمان حفاظت محیط‌زیست پیشنهاد نماید.

ج ـ برنامه‌های بلندمدت

ماده14ـ وزارت جهاد کشاورزی مکلف است به منظور حفاظت از منابع خاک در معرض فرسایش بادی، طرح جامع مدیریت و احیاء مراتع استانهای جنوب و غرب کشور را ظرف یک سال تهیه و جهت اجرا و تامین بودجه لازم در برنامه پنجم توسعه به دولت ارائه نماید.

ماده15ـ وزارت جهاد کشاورزی مکلف است طرح جامع مقابله با شنهای روان و فرسایش بادی در پهنه جنوب و غرب کشور را با همکاری سازمان حفاظت محیط‌زیست و با اولویت روشهای بیولوژیکی تهیه و در طول برنامه پنجم توسعه اجرا نماید.

ماده16ـ وزارت راه و ترابری مکلف است برنامه توسعه و تجهیز فرودگاههای جنوب و جنوب‌غرب کشور به تجهیزات و تاسیسات ناوبری و هواشناسی پیشرفته را جهت هدایت هر چه بهتر پروازهای مربوط در شرایط وقوع بحران گرد و غبار تهیه و اجرا نماید.

ماده17ـ معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور مکلف است براساس گزارشهای توجیه فنی، اقتصادی و زیست‌محیطی دستگاههای اجرایی، اعتبارات لازم برای تحقق برنامه‌های موضوع این آیین‌نامه را در لایحه بودجه سنواتی دستگاههای ذیربط پیش‌بینی نماید.

ماده18ـ به منظور انجام بررسیهای ابعاد برون‌مرزی این پدیده، و ایجاد زمینه همکاری منطقه‌ای تیم کارشناسی به انتخاب کارگروه موضوع ماده (1) تعیین تا با انجام اقدامات لازم توسط وزارت امور خارجه به کشورهای منطقه اعزام شوند و راهکارهای لازم را برای تصمیم‌گیری به کارگروه ارائه نمایند.

ماده19ـ سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور به عنوان مرجع ملی کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی در کشور مکلف است با همکاری سازمانهای حفاظت محیط‌زیست و هواشناسی کشور و وزارتخانه‌های نیرو و امور خارجه ظرف سه ماه، پیش‌نویس طرح همکاری چند جانبه کشورهای منطقه را با هدف پیشگیری و کنترل پدیده گرد و غبار منطقه تهیه و به تأیید کارگروه موضوع ماده (1) برساند.

رییس جمهور ـ محمود احمدی‌نژاد

با ابلاغ مصوبه هیئت وزیران

سه استان دیگر مشمول آیین نامه مقابله با پدیده گرد و غبار شدند

هیئت وزیران به منظور ایجاد آمادگی ملی، مدیریت و مقابله با آثار زیان‌بار پدیده گرد و غبار در کشور و به منظور پیش‌بینی و اطلاع‌رسانی وقوع این پدیده هیئت وزیران در راستای مقابله با آثار زیان‌بار پدیده گرد و غبار در کشور، استان های کردستان، لرستان و سیستان و بلوچستان را به استان های مورد نظر برای مقابله با پدیده گرد و غبار اضافه کرد.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دولت، هیئت وزیران به منظور ایجاد آمادگی ملی، مدیریت و مقابله با آثار زیان‌بار پدیده گرد و غبار در کشور در راستای تعیین کم و کیف پدیده گرد و غبار در استانهای جنوب و غرب کشور و شناسایی کانونهای شکل‌گیری اولیه آنها و به منظور پیش‌بینی و اطلاع‌رسانی وقوع این پدیده کارگروه مقابله با آثار زیان‌بار پدیده گرد و غبار (ریزگرد) را تشکیل داده است.

بر این اساس ، کارگروه مذکور با مسئولیت معاون اول رئیس جمهور و عضویت رؤسای سازمان های حفاظت محیط‌زیست، مدیریت بحران کشور، هواشناسی کشور و جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور و معاونین وزارتخانه‌های نیرو، نفت، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (معاون سلامت)، کشور (معاون امور عمرانی)، امور خارجه (معاون امور بین‌الملل) و معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور تشکیل شده است .

بر اساس اصلاح ماده8 آیین‌نامه آمادگی و مقابله با آثار زیان‌بار پدیده گرد و غبار (ریزگرد) در کشور، کارگروه با پیشنهاد وزارت کشور (سازمان مدیریت بحران کشور) اعتبار مورد نیاز برای مقابله با پدیده گرد و غبار را از محل اعتبارات ماده (10) قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت در اختیار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی ـ درمانی استانهای جنوب و غرب کشور شامل استان های کردستان ، لرستان و سیستان و بلوچستان، بوشهر، خوزستان، هرمزگان، ایلام و کرمانشاه) قرار خواهد داد تا مراکز درمانی مربوط حداکثر تا پایان سال 1388 در موارد زیر هزینه کرده و گزارش عملکرد خود را از طریق وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هر سه ماه یکبار به کارگروه ارائه کند.

این مصوبه از سوی محمد رضا رحیمی ، معاون اول رئیس جمهور برای اجرا ابلاغ شده است.

آیین نامه اجرایی قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا

‌هیات وزیران در جلسه مورخ 16/6/1379 بنابه پیشنهاد شماره 3/1494/2/ مورخ 4/6/1377 سازمان حفاظت محیط زیست و به استناد ماده (35) قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا - مصوب -1374 ، آیین‌نامه اجرایی قانون یاد شده را به شرح زیر تصویب نمود:

‌فصل اول – کلیات

‌ماده 1 - عبارات و اصطلاحاتی که در این آیین‌نامه به کار رفته است، به شرح زیر تعریف می‌شوند:

‌الف - قانون : قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا مصوب 3/2/1374 مجلس شورای اسلامی

ب - سازمان : سازمان حفاظت محیط زیست

پ - مواد آلوده کننده هوا : هر نوع ماده گازی، بخار، مایع، جامد و یا مجموعه ترکیبی از آنها که در هوای آزاد پخش و باعث آلودگی ‌هوا و یا موجب تشدید آلودگی آن شود و یا ایجاد بوهای نامطبوع نماید از قبیل دود، دوده، ذرات معلق، اکسیدهای گوگرد، اکسیدهای ازت، ‌منواکسیدکربن، اکسیدکننده‌ها، هیدروکربنها، اسیدها، آمونیاک و نظایر آن.

ت - گواهینامه مخصوص : تاییدیه کتبی مراکز معاینه مبنی بر رعایت حد مجاز آلودگی توسط وسایل نقلیه موتوری که به صورت ‌برچسب صادر و بر روی وسایل نقلیه مذکور الصاق می‌شود. این گواهینامه می‌تواند علاوه بر رعایت حد مجاز آلودگی، رعایت ضوابط ایمنی ‌را در بر داشته باشد.
ث - آلوده کننده : هر شخص حقیقی که اداره یا تصدی منابع مولد آلودگی را خواه برای خود، خواه به نمایندگی از طرف شخص یا ‌اشخاص حقیقی و حقوقی دیگر بر عهده داشته و یا شخصاً و به طرق مختلف عامل ایجاد آلودگی باشد.

‌ماده 2 - منابع آلوده کننده هوا غیر از کارخانه ها و کارگاههای موضوع آیین‌نامه اجرایی فصل سوم قانون به شرح زیر طبقه بندی ‌می‌شوند:

‌الف - وسایل نقلیه موتوری: هر نوع وسیله ای که با موتورهای درونسوز حرکت می‌کند و برای حمل و نقل مورد استفاده قرار می‌گیرد و ‌در صورت به کار انداختن منشأ ایجاد یک یا چند ماده آلوده کننده می‌گردد.

ب - منابع تجاری، خانگی و منابع متفرقه:
1 - منابع تجاری به محلهای مشخصی اطلاق می‌شود که برای انجام فعالیتهای مختلف تجاری و خدماتی و نگهداری و عرضه تولیدات ‌و کالا و خدمات مورد استفاده قرار می‌گیرد و بدون اینکه محدود به موارد زیر گردد، برحسب نوع فعالیت خدماتی و یا تجاری شامل ‌گروههای زیر می‌گردد:
‌گروه اول - هتلها، مهمانخانه ها، رستورانها، شیرینی پزیها، نانواییها، گرمابه ها و امثال اینها.
‌گروه دوم - دامداریها، مرغداریهای صنعتی، کشتارگاهها، مؤسسات نگهداری حیوانات و امثال آن.
‌گروه سوم - بیمارستانها، مراکز درمانی و بهداشتی، آزمایشگاهها و امثال اینها.
2 - منابع خانگی، از قبیل منازل و واحدها و مجتمعهای مسکونی به مکانی اطلاق می‌شود که صرفاً جهت سکونت مورد استفاده واقع ‌می‌شود.
3 - منابع متفرقه عبارتست از منابعی غیر از کارخانه ها، کارگاهها، وسایل نقلیه موتوری و منابع تجاری و خانگی و هر عملی که ایجاد ‌آلودگی هوا نماید از قبیل آتش سوزی زباله ها و انباشتن مواد زاید و متعفن در هوای آزاد.
‌ماده 3 - سازمان موظف است نسبت به شناسایی و تعیین نوع و میزان مواد آلوده کننده هوا به طرق مقتضی از جمله اخذ اطلاعات، ‌مدارک لازم و در صورت لزوم بازدید و بازرسی اقدام نماید.
‌تبصره - کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی مکلفند آمار، اطلاعات و اسناد و مدارک مورد نیاز سازمان را که در جهت اجرای قانون و ‌این آیین‌نامه درخواست می‌شود، در اختیار سازمان قرار دهند.

‌فصل دوم - وسایل نقلیه موتوری

‌ماده 4 - شرایط ایجاد مراکز معاینه وسایل نقلیه موتوری اعم از بنزینی، گازسوز و تجهیزات آن توسط سازمان با هماهنگی وزارتخانه ‌های کشور و صنایع تنظیم و ابلاغ خواهد شد.

‌تبصره - سازمان مجاز است در جهت حصول اطمینان از روند مطلوب در اجرای ماده (5) قانون و عملکرد صحیح مراکز معاینه ‌نسبت به اخذ آمار و اطلاعات هر یک از مراکز مزبور از طریق شهرداریهای ذیربط و انجام معاینات و آزمایشهای موردی از برخی وسایل ‌نقلیه موتوری که توسط مراکز یاد شده مورد آزمایش قرار گرفته و گواهی زیست محیطی دریافت داشته اند، اقدام نماید.

‌ماده 5 - رانندگان وسایل نقلیه موتوری مکلفند بر چسب حاوی گواهینامه مخصوص را در محل مناسبی که توسط مراکز معاینه ‌تعیین می‌شود، بر روی شیشه اتومبیل خود نصب نمایند.

‌ماده 6 - طبق زمان بندی مصوب شورای عالی ترافیک از تردد وسایل نقلیه موتوری که فاقد بر چسب موضوع ماده (5) باشند، در ‌شهرهای تهران، اصفهان، مشهد، تبریز، شیراز، اراک، اهواز و کرج توسط ماموران انتظامی (‌مأموران راهنمایی و رانندگی ) جلوگیری شده و ‌رانندگان وسایل نقلیه مذکور مطابق ماده (28) قانون محکوم خواهند شد.
‌تبصره 1 - وسایل نقلیه مذکور تا هنگام رفع موجبات آلودگی و انجام معاینه فنی مجدد و دریافت گواهینامه ، اجازه تردد نخواهند ‌داشت.
‌تبصره 2 - شمول مقررات این ماده به سایر شهرها بنا به تصویب شورای عالی محیط زیست خواهد بود.
‌تبصره 3 - از تردد موتورهای دو زمانه براساس زمان بندی که سازمان تعیین می‌کند در شهرهای یاد شده جلوگیری خواهد شد.

‌فصل سوم - منابع تجاری و متفرقه

‌ماده 7 - در اجرای ماده (7) قانون، دستورالعمل مربوط به مواقع اضطراری هوا توسط سازمان و سایر دستگاههای ذی‌ربط تهیه و توسط ‌وزارت کشور ابلاغ می‌شود.

‌ماده 8 - سازمان پس از شناسایی و طبقه بندی منابع تجاری، خانگی و منابع متفرقه، آن دسته از منابع مذکور را که آلودگی آنها ‌بیش از حد مجاز می‌باشد، مشخص و مراتب را با تعیین نوع و میزان آلودگی به مسئولان و یا صاحبان منابع فوق الذکر اعلام خواهد کرد ‌تا در مهلت معین و مناسبی که توسط سازمان تعیین می‌شود، نسبت به رفع آلودگی اقدام نمایند.

‌ماده 9 - بیمارستانها، درمانگاهها و مراکز بهداشتی و درمانی و سایر مراکز مجاز که به منظور امحای زباله های خود از روش سوزاندن ‌استفاده می‌نماید، مکلفند از دستگاه زباله سوز مناسب که استانداردهای آلودگی هوا را رعایت نماید، استفاده کنند.

‌ماده 10 - سازمان مجاز است در اجرای ماده (23) قانون، در مناطقی که گاز شهری در دسترس می‌باشد، برای اشخاص حقیقی و ‌حقوقی که با عدم استفاده از گاز موجبات آلودگی هوا را فراهم می‌سازند، اخطاریه صادر و مهلت مناسبی را جهت رفع آلودگی تعیین نماید.

‌حسن حبیبی - معاون اول رییس جمهور

آلودگی هوا

تعریف آلودگی هوا

تغییر در ویژگی‌های طبیعی جو براثر مواد شیمیایی، غباری یا عامل‌های زیست‌شناختی ‌است. جو یا اتمسفر سامانه‌ٔ گازیِ طبیعیِ پویا و پیچیده‌ای‌است که زندگانی در سیارهٔ زمین به آن بازبسته‌است. تحلیل‌رفتن لایه اوزن ِ استروسفر به خاطر آلودگی هوا، دیرزمانی‌است که خطری برای تندرستی مردمان و نیز زیست‌بوم‌های زمین شناخته می‌شود.

هوا اقیانوسی است که ما در آن تنفس می‌کنیم. ‪ ۹۹/۹درصد هوا از نیتروژن، اکسیژن، بخار آب، و گازهای بی‌اثر تشکیل شده است. فعالیتهای انسانی می‌تواند موادی را وارد هوا کند که بعضی از آنها می‌تواند مشکلاتی را برای انسانها، گیاهان و حیوانات بوجود آورد.

چندین نوع آلودگی هوا وجود دارد که آثار گوناگونی برجا می‌گذارند

مه دود، باران اسیدی، پدیده اثر گلخانه‌ای و ایجاد حفره در لایه ازون هر کدام عوارض خطرناکی را برای سلامت انسان و کل محیط زیست ببار می‌آورند.

انتشار ذرات حاصل از مصرف سوخت‌های فسیلی برای تهیه انرژی از دیگر انواع علل آلودگی هوا به شمار می‌رود. اندازه این ذرات بسیار کوچک حدود ‪ ۲/۵میکرون است. این نوع آلودگی گاهی آلودگی کربن سیاه نیز نامیده می‌شود.

گازهای حاصل از مصرف سوخت در خودروها، خانه‌ها و صنایع یک منبع مهم آلودگی هوا به شمار می‌رود. برخی معتقدند حتی سوزاندن چوب و زغال چوب در بخاری و منقل می‌تواند مقادیر زیادی دوده را وارد هوا کند.

انتشار گازهای مضری مانند دی اکسید سولفور، مونواکسید کربن، اکسیدهای نیتروژن، و بخارات شیمیایی می‌توانند در جو زمین واکنشهای شیمیایی انجام داده و تشکیل مه دود و باران اسیدی بدهند.

آلودگی در محیطهای بسته مانند خانه‌ها، ادارات، و مدارس نیز باید مورد توجه قرار گیرد. برخی از این آلاینده‌ها در اثر فعالیتهایی مانند استعمال دخانیات و آشپزی ایجاد می‌شود. بسیاری از افراد ‪ ۸۰تا ‪ ۹۰درصد عمر خود را در داخل محیطهای بسته می‌گذرانند و قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های مضر می‌تواند سلامت افراد را به خطر بیندازد. به همین خاطر توجه به آلودگی هوا در داخل و خارج خانه حائز اهمیت است  

آثار آلودگی هوا بر سلامت انسان

آلودگی هوا به طرق گوناگونی می‌تواند آثار زیانبار درازمدت و کوتاه مدتی بر سلامت انسانها بگذارد. تاثیر آلودگی هوا بر افراد مختلف متفاوت است. آسیب پذیری برخی افراد در برابر آلودگی هوا بسیار بیشتر از سایرین است. کودکان کم سن و سال و سالمندان بیشتر از دیگران از آلودگی هوا آسیب می‌بینند.

برخی بیماریها مانند آسم، بیماری قلبی و ریوی در مواقع آلودگی هوا تشدید می‌شوند. معمولا میزان آسیبها بستگی به میزان قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی زیانبار دارد یعنی مدت تماس با آلاینده‌ها و غلظت مواد شیمیایی.

آثار کوتاه مدت آلودگی هوا :

آثار کوتاه مدت آلودگی هوا عبارت است از حساسیت چشمها، بینی و حلق، عفونتهای دستگاه تنفسی فوقانی مانند برونشیت و ذات الریه. سردرد، تهوع، و واکنش‌های آلرژیک نیز از دیگر عوارض کوتاه مدت این مشکل زیست‌محیطی است.

آلودگی هوا برای مدت کوتاه می‌تواند بیماری مبتلایان به آسم و آمفیزم را تشدید کند.

آثار درازمدت آلودگی هوا :

آثار درازمدت آلودگی هوا می‌تواند بیماری مزمن تنفسی ، سرطان ریه، بیماری قلبی، و حتی آسیب به مغز ، اعصاب ، کبد و کلیه‌ها را شامل شود.

تماس مداوم با آلاینده‌ها بر ریه کودکان تاثیر می‌گذارد و در سالمندان سبب تشدید بیماری می‌شود.

عقیمی ناشی از کاهش شمار اسپرم در مردان از عوارض آلودگی هوا شناخته شده است. آلودگی هوا نه تنها در تشدید آسم نقش دارد بلکه بزرگترین عامل خطر در ایجاد این بیماری محسوب می‌شود. پزشکان از جمله عوامل موثر در بروز جوش صورت را آلودگی هوا معرفی می‌کنند. این معضل برای بیماران دیابتی مرگبار است. آلودگی هوا در فرایند کنترل جریان خون در دیابتی‌ها اختلال ایجاد می‌کند.

در تحقیقات انجام شده مشخص شده است آلودگی هوا در بروز چاقی نقش دارد و مرگ زودرس در نواحی آلوده شهرها به اثبات رسیده است.

در گیاهان آلاینده‌ها توان گیاهان را برای مقابله با بیماریها و حشرات کاهش می‌دهند و در رشد آنها تاثیر منفی می‌گذارند. بسیاری از درختان در بزرگراههای شهر تهران در حالت نیمه مرگی هستند که به علت انباشت لایه‌ای از ذرات آلاینده بر شاخ و برگ آنهاست.

آثار آلودگی هوا به حدی گسترده است که تحقیقات در این‌باره همچنان ادامه دارد. بیماریهای ناشی از آلودگی هوا می‌تواند بسیار پرهزینه باشد.

هزینه‌های درمانی، کاهش بهره‌وری در محل کار می‌تواند سالیانه میلیاردها دلار هزینه بر جامعه تحمیل کند.

عوامل آلوده کننده هوا


1-عوامل طبیعی :

فوران های شدید آتشفشان , وزش توفان , بادهای شدید و …، گازها و ذراتی را وارد جو می‌کنند و سبب آلایش آن می‌شوند.

2-عوامل مصنوعی: 

فعالیت انسان :
کارخانجات صنعتی ، کشاورزی ، شهرسازی ، وسایل گرمازا ، نیروگاهها ، وسایل نقلیه و ... از عوامل آلوده کننده هوا هستند.

مواد آلوده کننده هوا

مونوکسید کربن :

گاز سمی مونوکسید کربن بطور عمده مربوط به خودروهایی است که مصرف سوخت آنها بنزین می‌باشد. این خودروها مقدار زیادی گاز CO را از طریق لوله اگزوز وارد هوا می‌کنند.

دی اکسید گوگرد :

عمدتا مربوط به نفت کوره نفت سیاه) است که در بعضی صنایع و تاسیسات حرارت مرکزی و تولید نیرو مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اکسیدهای نیتروژن دار:

بطور عمده مربوط به نفت کوره ، گازوئیل و مقدار کمتری مربوط به مصرف بنزین و نفت سفید است.

هیدروکربن‌های سوخته نشده : 

عمدتا مربوط به خودروهایی است که بنزین مصرف می‌کنند. نفت کوره و گازوئیل در این مورد سهم کمتری دارند.

ذرات ریز معلق :

به طور عمده از سوختن نفت کوره حاصل می‌شود.

برمید سرب :

در نتیجه مصرف بنزین در موتور اتومبیل‌ها حاصل می‌شود.

سایر ترکیبات سربی :

بنزین خودروها اغلب دارای ماده‌ای به نام تترا اتیل سرب است، که به منظور روان کردن کار سوپاپ‌ها و بهسوزی بنزین به آن اضافه می‌شود. این ماده هنگام سوختن بنزین باعث پراکنده شدن ذره‌های جامد و معلق ترکیبات سرب در هوا می‌شود که هم سمی‌اند و هم به صورت رسوب‌های جامد وارد دستگاه تنفسی می‌شوند.

بالا ، بالا ، بالاتر

در جایی دور ، بالای سر ما ، لایه نامرئی و ظریفی از ازن وجود دارد که ما از تشعشعات خطرناک ماورای بنفش خورشیدی محافظت می‌کنند. لایه ازن قرنهاست که آنجا بوده است.

و دورتر ....

ولی اکنون انسان این سپر محافظ را از بین می‌برد. کلرو فلوئورو کربنها (CFCS) ، هالونها (halons) ) و سایر مواد شیمیایی مصنوعی ، در 10 تا 50 کیلومتری بالای سر ما شناورند. آنها تجزیه شده و ملکولهایی آزاد می‌کنند که ازن را از بین می‌برد.

CFC ها چه چیزهایی هستند؟

CFC ها موادی هستند که صدها مصرف گوناگون دارند. زیرا آنها تقریبا غیر سمی و مقاوم در برابر شعله بوده و به راحتی تجزیه نمی‌شوند. به خاطر چنین پایداری ، آنها تا 150 سال باقی خواهند ماند. گازهای CFC به آرامی تا ارتفاعات 40 کیلومتری صعود کرده و در آنجا تحت نیروی عظیم تشعشعات ماورای بنفش خورشید شکسته شده و عنصر شیمیایی کلر را آزاد می‌کنند. بعد از آزادی هر اتم کلر قبل از برگشت به زمین که سالها طول می‌کشد، حدود صد هزار مولکول ازن را از بین می‌برد. سه و شاید پنج درصد لایه ازن در سطح جهان تاکنون توسط گازهای CFC تخریب شده است.

بعدش چی؟

با تخریب ازن در لایه‌های بالای اتمسفر ، کره زمین اشعه ماورای بنفش دریافت می‌کند که موجب بروز سرطان پوست ، بیماری آب مروارید چشم و تضعیف سیستم دفاعی بدن می‌شود. با نفوذ بیشتر اشعه ماورای بنفش از لایه‌های اتمسفر ، اثرات آن روی سلامتی بدتر شده ، بهره دهی محصولات کشاورزی و جمعیت ماهیها کاهش خواهد یافت و آسایش هر فرد روی این سیاره تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.

نگرانی روز افزون

اثرات زیست محیطی مقادیر عظیمی از مواد زاید خطرناک که هر ساله تولید می‌شود، موجب نگرانی بیش از پیش شده است. در سال 1983 ، 266 میلیون تن مواد زاید خطرناک تولید شده است.

به هدر ندهید...

کشورهای پیشرفته بیش از هفتاد هزار ماده شیمیایی مختلف تولید می‌کنند که بیشتر آنها بطور کامل از نظر ایمنی آزمایش نشده‌اند. استفاده نامحتاطانه از این مواد ، مواد غذایی و آب و هوای ما را آلوده کرده و اکوسیستمهایی را که ما به آنها متکی هستیم، شدیدا تهدید می‌کند.

عجله کار را خراب می‌کند.

مواد شیمیایی به بخش جدا نشدنی از زندگی روزانه ما تبدیل گشته‌اند. ما از وسایل رفاهی مانند پلاستیکها ، پودرهای رختشویی و آروزولها که از مواد شیمیایی ساخته شده‌اند، استفاده می‌کنیم. ولی اغلب از هزینه پنهانی که ناشی از آنهاست بی‌خبریم. نهایتا آنها از طریق محلهای دفن زباله ، زهکشیها و فاضلابها به آب و یا زمین راه پیدا می‌کنند.

به ما بر می‌گردد.

اگر چه مصرف کنندگان به ندرت محصولات پلاستیکی که روزانه ساخته می‌شود و بسته بندی‌ که در آن خرید می‌کنند، را به مساله آلودگی سمی ربط می‌دهند. باید دانست که اکثر مواد شیمیایی که در تولید و ساخت پلاستیکها مورد استفاده قرار می‌گیرند، بسیاری هستند. برحسب درجه بندی EPA ی 20 ماده شیمیایی که تهیه آنها موجب تولید بیشترین مقدار کل مواد زاید خطرناک می‌شود، پنج ماده شیمیایی از شش مورد اولی ، موادی هستند که بطور مستمر از صنایع پلاستیک سازی مورد استفاده قرار می‌گیرند.


آلودگی هوا و باران اسیدی

باران اسیدی چیست ؟

یکی از آثار و نتایج آلودگی هوا باران اسیدی است. در دو دهه اخیر و در برخی نواحی صنعتی و بر اثر فعالیت‌های کارخانه‌ها میزان دی اکسید گوگرد و دی اکسید ازت در هوا افزایش یافته است. این دو ماده در اتمسفر با اکسیژن و بخار آب واکنش شیمیایی ایجاد می کند و به صورت اسید نیتریک و اسید سولفوریک در می‌آید. این ذرات اسیدی مسافت های طولانی را بوسیله باد طی می‌کنند و به صورت باران اسیدی بر سطح زمین فرو می‌ریزند. چنین بارش‌هایی ممکن است به صورت برف یا باران یا مه نیز در بیاید.

پیامدهای باران اسیدی

باران اسیدی باعث از بین رفتن بناها و آثار تاریخی بخصوص در ساختمان‌هایی که از سنگ مرمر یا آهک ساخته شده باشند ، می شود.

باران اسیدی میزان حاصلخیزی خاک را کاهش می‌دهد و حتی ممکن است مواد سمی را وارد خاک‌ها کند .

باران اسیدی موجب نابودی درختان ، کاهش مقاومت آنها بخصوص در برابر سرما می‌شود.

ضرورت ایجاد ایستگاه های پایش آلودگی هوا

مقدمه :

امروزه رشد سریع شهرها ، توسعه صنایع و سیستم های حمل و نقل و گسترش فعالیت های کشاورزی ، محیط زیست و منابع طبیعی را با مشکلات جدی مواجه ساخته است . پی آمد نا مطلوب این فعالیت ها و عملکرد ها سبب افزایش آلودگی های زیست محیطی شده و این مسئله زوال بخشی از منابع و کاهش جدی در کیفیت آنها را به همراه داشته است.

اما نکته قابل توجه در این مبحث این است که با توجه به واقع شدن کشورمان در قاره آسیا و الزامات همکاریهای منطقه ای در این راستا به نظر می رسد، آلودگی هوا در این قاره به یک موضوع حاد تبدیل شده و انتشار گازهای NOx ‘ SOx در دهه های اخیر افزایش چشم گیر و نگران کننده ای داشته است . مطالعات نشان می دهد که پتانسیل بزرگی در زمینه انتشار آلاینده ها در آسیا وجود دارد که ممکن است در 20 تا 50 سال آینده بوقوع بپیوندد.

این مشکلات بر سلامت انسان ، کاهش محصولات غذایی ، اسید یفیکاسیون دریاچه ها ، حاصلخیزی خاک، جنگلها و رشد گیاهان و تغییرات جدی در اکوسیستم های طبیعی تأثیر قابل توجهی خواهد داشت.

ضرورت و اهمیت ایجاد ایستگاه

با توجه به موارد فوق امروزه توسط کشور ها و یا همکاری سازمانهای بین المللی در راستای کاهش و کنترل آلاینده های هوا اقدامات چشمگیر و قابل توجهی انجام شده است ، که یکی از این اقدامات ایجاد ایستگاههای پایش آلودگی هوا است. بدیهی است که هر تصمیم گیری مدیریتی در جهت کاهش آلاینده های هوا در نهایت با بررسی اطلاعات پیوسته و قابل اطمینان در یک دوره طولانی ممکن می باشد . از این گذشته اندازه گیری مداوم آلودگی هوا در ایستگاههای پایش می تواند جوامع محلی، ملی و منطقه ای را از مقاطع زمانی آلوده آگاه سازد این اندازه گیری ها وضعیت کیفی هوای محیط را در مقایسه با استاندارد های آلودگی هوا مشخص خواهند کرد. همچنین اطلاعات بدست آمده می توانند برای تعیین رفتار آلودگی در مـنـطـقه و یا به عبارت دیـگر مدلسازی آلودگی هوا بکار روند، تا بدین ترتیب افقی روشن فرا روی سیاست گذاران ، برنامه ریزان ، طراحان و مجریان این پروژه ها قرار گیرد .

فروشگاه بزرگ نرم افزار سافت گذر (اولین دانشنامه نرم افزار ایران)

فروشگاه بزرگ نرم افزار سافت گذر (اولین دانشنامه نرم افزار ایران)

فروش انواع و اقسام نرم افزار های کاربردی ، تخصصی ، سیستم عامل و بازی و سرگرمی به صورت اینترنتی و تحویل وجه هنگام تحویل کالا از سوی شما

با قیمت های باورنکردنی

برای ورود به فروشگاه اینترنتی سافت گذر از لینک زیر استفاده نمائید .

  سایت فروشگاه بزرگ نرم افزار سافت گذر 

(اولین دانشنامه نرم افزار ایران)  

وبلاگ فروشگاه بزرگ نرم افزار سافت گذر

فهرست پروژه های مشمول ارزیابی اثرات زیست محیطی

1کارخانجات پتروشیمی در هر مقیاس

۲پالایشگاهها در هر مقیاس

 ۳نیروگاهها با ظرفیت تولیدی بیش از یکصد مگاوات

۴صنایع فولاد در دو بخش ذیل:واحدهای تهیه کننده خوراک ذوب و ذوب با ظرفیت تولیدی بیش از سیصد هزارتن در سال



سد ها و سازه های آبی دیگر در سه بخش زیر: 


 ۱.سدها با ارتفاع بیش از ۱۵ متر و یا دارای ساختارهای جنبی بیش از چهل هکتار و یا مساحت دریاچه بیش از چهارصد هکتار

تبصره ۱: سدهای باطله (نگهداشت مواد آلوده) در هر اندازه شامل ارزیابی می باشد.

 ۲.دریاچه های انسان ساخت در مساحت بیش از چهارصدهکتار 

تبصره ۲: اندازه دریاچه های پرورش آبزیان در مقیاس کوچکتر از چهارصد هکتار با هماهنگی وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست تعیین می شود

۳طرح ها و پروژه های آبیاری و زهکشی در وسعت بیش از ۵۰۰۰ هکتار

۶شهرکهای صنعتی (با هر عنوان) در وسعت بیش از یکصد هکتار

۷فرودگاهها با طول باند بیش از ۲ هزار متر

۸واحدهای کشت و صنعت در وسعت بیش از ۵ هزار هکتار

 ۹کشتارگاههای بزرگ صنعتی

۱۰مراکز دفن زباله برای شهرهای با جمعیت بیش از ۲۰۰ هزار نفر و شهرهای جدید

۱۱مراکز بازیافت صنعتی زباله (کارخانه کمپوست)

۱۲طرح های خطوط نفت و گاز

۱۳طرح های سکوهای نفتی

 ۱۴طرح های ذخیره گاههای نفتی

۱۵طرح های بزرگ جنگلداری

۱۶طرح ها و پروژه های بزرگ راه کشوذ

 ۱۷طرح ها و پروژه های بزرگ راه آهن کشور

۱۸طرح ها و پروژه های گردشگری

 ۱۹طرح ها و پروژه های بزرگ توسعه ای و ملی در سواحل کشور در محدوده ای به عرض یک کیلومتر بعد از اراضی ساحلی تا حداکثر سه کیلومتر از ساحل

 ۱۹۱کارگاهها و مجتمع های صنعتی و خدمات مربوطه بیش از ۵ هزار مترمربع

۱۹۲نمایشگاههای دائمی صنعتی و خدماتی بیش از ۱۰ هزار مترمربع

۱۹۳انبارهای مواد شیمیایی و کالاهای خطرناک بیش از ۵ هزار متر مربع

۱۹۴کارگاههای فعالیتهای عمرانی و راهسازی بیش از ۱۰ هزار مترمربع

 ۱۹۵ذخیره گاههای مواد سوختی بیش از یک میلیون لیتر

 ۱۹۶پایانه های بار و مسافر بیش از ۲ هزار متر مربع

 ۱۹۷واحدهای پرورش طیور، دام و سایر حیوانات اهلی و وحشی بیش از ۵ هکتار

 ۱۹۸واحدهای پرورش ماهی و سایر آبزیان بیش از ۱۰ هزار متربع

 ۱۹۹طرح های سازه های دریایی ، بنادر صیادی، پایانه های نفت و گاز و عملیات لایروبی در هر مقیاس

۱۹۱۰طرح های تاسیسات آبی و بهداشتی

 ۱۹۱۱شبکه جمع آوری و واحدهای تصفیه و دفع فاضلاب در مقیاس شهری

۱۹۱۲خانه بزرگ آب در مقیاس شهری (بیش از ۵ هزار مترمکعب در شبانه روز)

۱۹۱۳طرح های دفع و دفن پسماند در مقیاس شهری

۱۹۱۴مراکز نظامی و آموزشی بیش از ۵ هزار متر مربع

۱۹۱۵شهرکهای توریستی بیش از ۱۰ هزار متربع

۱۹۱۷شهرکهای سینمایی بیش از ۵ هزار مترمربع

 ۱۹۱۸پارکها و اردوگاههای تفریحی، آموزشی، و پژوهشی و ورزشی بیش از ۱۰ هزار متربع

۲۰سنگ مس با حداقل ظرفیت استخراجی یک میلیون تن در سال

۲۱سنگ آهن با حداقل ظرفیت استخراجی ششصد هزار تن در سال

۲۲سنگ طلا با هر ظرفیتی

۲۳سرب و روی با حداقل ظرفیت استخراجی یکصد هزار تن در سال

 ۲۴سایر فلزات با حداقل ظرفیت استخراجی یکصد هزار تن در سال

 ۲۵زغال سنگ با حداقل ظرفیت استخراجی ۸۰ هزار تن در سال

۲۶نمک آبی با سطح بیش از چهار صد هکتار

 ۲۷کارخانجات سیمان

 ۲۸کارخانجات تولید قند و شکر

۲۹کارخانجات تولید گچ و آهک صنعتی

 ۳۰واحدهای تولید مواد اولیه بهداشتی، آرایشی و داروسازی

۳۱کارخانجات بزرگ تولید قطعات خودرو دارای هر سه واحد ذوب، ریخته گری و آبکاری

 ۳۲واحدهای تصفیه دوم روغن موتور

(مقیاس مربوط به بندهای ۲۷تا ۳۲ در دست مطالعه کارشناسی است)

۳۳طرح های احداث و بهره برداری از میادین نفت و گاز جدید با بیش از ۱۰ حلقه چاه و همچنین طرح های توسعه میادین نفت و گاز موجود در صورتی که بعد از توسعه تعداد چاهها به بیش از ۱۰ حلقه برسد

اهمیت ارزیابی اثرات زیست محیطی(تاریخچه)

شورایعالی حفاظت محیط زیست در مصوبه شماره ۱۳۸ مورخ ۲۳/۱/۱۳۷۳ برای نخستین بار در کشور هفت طرح و پروژه بزرگ توسعه را مشمول ارزیابی اثرات زیست محیطی نمود. که بدلیل فقدان الگوی مصوب هیچ حرکتی در اجرای مصوبه مذکور نگردید تا آنکه مجددا در تاریخ ۲/۱۰/۱۳۷۶ با تصویب الگوی تهیه گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی در شورای یاد شده حرکت بسوی پیش بینی و رعایت ملاحظات زیست محیطی در احداث و بهره برداری طرح های توسعه گشوده شد.

بدین نحو که مجریان طرح ها موظف شدند تا بهمراه گزارش امکان سنجی و مکان یابی پروژه ها نسبت به تهیه گزارش ارزیابی پیامدهای زیست محیطی طرح اقدام نمایند. ابتدا هفت طرح و پروژه مشمول ارزیابی گردید و متعاقبا سایر طرح ها که فهرست آنها بقرارصفحه بعد می باشد مشمول انجام مطالعات ارزیابی گردید.

دفتر ارزیابی زیست محیطی سازمان حفاظت محیط زیست(شرح وظایف)

سازمان حفاظت محیط زیست بر اساس ماده ۶ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست و وظایفی که به لحاظ انجام مطالعات و بررسیهای زیست محیطی پیش بینی شده بود در سال ۱۳۵۴در ساختار تشکیلاتی خود یک بخش ویژه بنام دفتر بررسی اثرات توسعه ایجاد نمود که وظیفه این دفتر بر اساس شرح وظایف مصوب بررسی اثرات فعالیتهای مختلف در محیط زیست بود.

 در سال ۱۳۵۸ با کوچک شدن ساختار تشکیلاتی سازمان دفتر بررسی اثرات توسعه نیز منحل شد. مجددا در سالهای اخیر واحد مذکور با عنوان دفتر ارزیابی زیست محیطی در حوزه معاونت محیط زیست انسانی سازمان ایجاد گردید و اجرای مقررات نظارتی مربوط به ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح ها و پروژه های توسعه را بر عهده گرفت.

شرح وظایف مصوب دفتر ارزیابی زیست محیطی :

مطالعه وتحقیق در زمینه سیاستهای مدیریت حفاظت محیط زیست با هدف دراز مدت افزایش کیفیت محیط زیست در سطح کشور با همکاری واحدهای ذی ربط مطالعه، شناسایی، ارزیابی و تعیین ظرفیت قابل تحمل بیوم های کشور جهت آماده سازی سرزمین و برقراری زمینه توسعه منطقه ای و ملی بر مبنای شاخص های زیست محیطی.



مطالعه، شناسایی، ارزیابی بیو م های کشور جهت مکان یابی برای کاربری های گوناگون زمین با استفاده از شاخص های زیست محیطی منطقه ای بمنظور ممانعت از تخریب محیط و کاهش تخریب تا حد ممکن و نیز تهیه ضوابط امکان یابی بر اساس شرایط منطقه ای.



مطالعه و تحقیق در زمینه چگونگی بهره برداری ار منابع طبیعی قابل تجدید و غیر قابل تجدید با همکاری واحدهای ذی ربط بمنظور حفظ و تداوم بازدهی این منابع.



تحقیق در زمینه امکانات پیشگیری از زیانهای ناشی از فعالیتهای اقتصادی بر عوامل زیست محیطی و نیز ارائه گزینه هایی که از کمترین اثرات نامطلوب بر محیط زیست برخوردار باشند.



مطالعه در زمینه مسائل زیست محیطی ناشی از جمعیت و محیط زیست مصنوع بمنظور ارائه گزینه های مناسب جهت پیشگیری از بروز اثرات سوء جابجایی، مهاجرت، حاشیه نشینی و سایر پدید ه های شهرنشینی در محیط زیست.



بررسی ارزیابی کلیه طرحهای عمرانی، خدماتی، صنعتی، تولیدی شهری و کشاورزی بمنظور پیشگیری از تخریب محیط زیست و یا کاهش تخریب تا حداقل ممکن.



تهیه و تنظیم الگوی تغییرات اکولوژیک زیست محیطی منتج از طرح های آبادانی و بهره برداری در حال اجرا و آینده کشور.


بررسی و تحقیق بمنظور شناخت علل بروز اثرات زیست محیطی ناشی از طرحهای توسعه شهری، صنعتی، کشاورزی ، خدماتی و تولیدی بر محیط زیست و ارائه گزینه های مناسب جهت کاهش و یا جبران اثرات نامطلوب آنها.

ضرورت ارزیابی اثرات زیست محیطی صنایع سیمان و نقش آن در توسعه پای

ضرورت ارزیابی اثرات زیست محیطی صنایع سیمان و نقش آن در توسعه پایدار



محمد فیضی

---

چکیده

امروزه برای رسیدن به توسعه پایدار توجه به صنایعی است که ضمن حفظ اصول محیط زیست موجب بهتر شدن زندگی افراد جامعه و بهره برداری اصولی از منابع، مخاطرات جدی برای نسل آینده را به دنبال نداشته باشد. ارزیابی اثرات زیست محیطی صنعت سیمان می تواند زمینه ساز توسعه باشد. تولیدکنندگان بزرگ جهانی این محصول با انجام اقدامات اصلاحی و رعایت اصول زیست محیطی بهسازی صنایع خود و اعمال مدیریت فنی با بهره برداری صحیح از منابع خویش توانسته اند، بخش زیادی از در آمد تجاری خود را از این صنعت بدست آورند. درکشور ما ارزیابی اثرات زیست محیطی در عین حال که موضوع و مفهوم جدیدی است ولی به لحاظ سابقه تاریخی می توان نشانه ها و احکامی را با عناوین دیگر و بشکل ساده تر در مقررات زیست محیطی قبلی ایران جستجو نمود. صنعت سیمان دارای پتانسیل های نهفته فراوان که بیشترین رشد و تأثیر را در اقتصاد کشور ما داشته و روند روبه فزاینده ای نیزدارد. ارزیابی یکی از روش های مقبول برای دستیابی به اهداف توسعه پایداراست و می تواند به عنوان یک ابزار برنامه ریزی دردسترس برنامه ریزان، مدیران و تصمیم گیرندگان قرارگیرد. نقش و سهم تأثیر صنعت سیمان در اقتصادکشوراز انتقال مواد اولیه استخراج شده و حمل و نقل سالانه آن حدود 15% می باشد. صنعت سیمان در توسعه بخش های دیگر جامعه مانند ساخت جاده، اتوبان، اسکله های دریایی، راه آهن، فرودگاه، ترمینال های حمل و نقل و ساخت سدها، شبکه های آبیاری نیروگاهها، صنایع فولاد، و پترو شیمی، سایر صنایع کشور، ساخت مسکن و..سهم زیادی داشته،که دراین نوشتارضمن طرح ضرورت ارزیابی اثرات زیست محیطی، پیشنهاداتی برای بهبود استفاده بهینه ازاین صنعت و نقش آن در توسعه پایدار نیز ارائه می گردد.


مقدمه

با توجه به نقشی که صنعت سیمان در توسعه پایدار دارد در این مقاله سعی شده است که برای بهره برداری اصولی از منابع رعایت اصول زیست محیطی در مراحل مختلف تولید سیمان جهت کمک به تصمیم گیرندگان برای در آمدزایی کلان در این صنعت به همه ابعاد توسعه توجه شود. تا منابعی که نسلهای آینده نیز باید از آن استفاده نمایند را تهدید ننماید. سرمایه گذاری در مراحل مختلف تهیه سیمان اعم از، استخراج مواد اولیه، بارگیری، خردایش مواد در سنگ شکن، استخراج و کارایی حرارتی کارخانه .... نه تنها موجب حفظ محیط زیست، به رشد و در آمد زایی کار خانه سیمان کمک خواهد نمود. لذا مدیریت صحیح و اصولی در صنعت سیمان نیاز به ارزیابی عملکردی برای توسعه پایدار دارد.که این ارزیابی براساس استاندارهای جهانی و بروز نیز باشد. لذا فرایندهای توسعه بدون ارزیابی و برنامه های زیست محیطی پیکره طبیعی کشوررا که در قلمرو مناطق خشک ونیمه خشک جهان واقع شده در چالش و رویاروئی تخریب تخریب های گسترده وآلودگی های متعددزیست محیطی که منجر به کاهش کیفیت های زیستی انسانهای ساکن این مرزو بوم می شوند، مواجه نموده است. برای اطمینان پذیری از حفظ محیط زیست و رعایت اهداف توسعه پایدار و نیز هدایت ومدیریت منطقی طرحها و پروژه های توسعه در ایران، آن دسته از صنایعی که دارای پیامدهای ناسازگار (صنایع سیمان) در محیط زیست هستند، ملزم به رعایت اصول زیست محیطی بوده، چراکه علل و انگیزه ها و عوامل آلودگی و تخریب محیط زیست تا کنون هرچه بوده چناچه در بکار گیری ابزارهای علمی، فنی و مدیریتی در جهت مقابله با بحرانها و معظلات موجود اقدام نگردد، دور نمای آتی بسیار نگران کننده خواهد بود. ضروری است که همیشه شاخص های اصلی ارزیابی زیست محیطی جهت تحقق استانداردها برای توسعه پایدار در صنعت سیمان مورد نظر قرار گیرد.



روندارزیابی اثرات توسعه پایدار در کشورهای جهان و ایران

در دهه های 1950و1960 میلادی مشخص گردید که تعداد زیادی از صنایع وپروژه های عمرانی باعث ایجاد پیامدهای زیست محیطی پیش بینی نشده و ناخواسته می شوند. به همین دلیل در اول ژانویه 1970، ایالات متحده آمریکا بعنوان نخستین کشور در جهان، اولین قانون ارزیابی اثرات زیست محیطی را برای پروژه های بزرگ وعمده الزامی نمود. در پی تلاشهای متخصصین محیط زیست ارزیابی اثرات زیست محیطی بصورت موردی در بسیاری از کشورها بصورت قانونی مطرح گردید و در تعدای از آنها در شرایطی که هنوز آئین نامه های اجرایی وجود نداشت، اقداماتی در این زمینه صورت گرفت. در نتیجه فعالیت در زمینه ایجاد وتوسعه در مورد ارزیابی، اصول، مبانی، مفاهیم ومتدولوژی آن نیز پیشرفت قابل ملاحظه ای کرده است که نهایتاْ منجر به انتشار بیانیه ها واعلامیه های اثرات زیست محیطی، کتب، مجلات و مقالات علمی متعددی که حاوی پیشنهاداتی در مورد روشها و شیوه های مربوط به ارزیابی بوده اند گردید. تا سال 1976 فقط ایالات متحده آمریکا 26 کتاب و 89 روش در دسترس متخصصان محیط زیست قرارگرفت.

در سالیان اخیر، علاقمندی فزاینده ای در رابطه با ارزیابی اثرات زیست محیطی در کشورهای در حال توسعه ظهور کرده است. از جدید ترین مواردی که در این زمینه اهمیت خاصی دارد، برگزاری کنفرانس« محیط زیست و توسعه» است که از 3تا 14 ژوئن 1992 از سوی سازمان ملل متحد در شهرریودو ژانیرو در کشور برزیل تشکیل گردید. در اصل های مختلف بیانیه نهایی کنفرانس (بویژه اصل های2،4،10و15) در موارد مختلف حفظ محیط زیست و همکاری مردم ومسئولین در سطوح ملی وبین المللی مورد تأکید قرار گرفت. در اصل 17 این بیانیه لزوم ارزیابی اثرات زیست محیطی پروژه هایی که اثرات منفی و مهم احتمالی بر محیط زیست می گذارند تصریح شده است. اصل 17 بیان می دارد که:

« باید فعالیتهایی را که احتمال می رود تأثیر مخرب قابل توجهی بر محیط زیست بگذارند و مقام مملکتی صالحی قرار است در باره آن تصمیم بگیرد از نظر اثرات زیست محیطی بررسی شوند و این یکی از ابزارهای ملی در هرکشوری است.»

بدلیل آگاهی و اعتقاد جهانی نسبت به اهمیت ارزیابی زیست محیطی و فعالیتهایی که در طی سالهای مختلف در دنیا انجام گرفته برنامه محیط زیست سازمان ملل(یونپUNEP) و نیز اداره بهداشت بانک جهانی، دستور العمل هایی صادر نموده اند که بنابر آن قبل از تصویب بودجه لازم برای اجرای طرحهای بزرگ توسعه و هرگونه سرمایه گذاری از طریق کمک و وام، باید اثرات حاصله از اجرای آن طرحها بر محیط زیست ارزیابی گردند.

یکی دیگر از سازمانهای فعّال، مرکز مطالعات زیست محیطی (CEHA) وابسته به بخش شرقی مدیترانه(EMRO) سازمان بهداشت جهانی (WHO) می باشد که در سال 1985 تشکیل گردیده و در پایتخت کشور اردن مستقر است. کشور ایران نیز در این مرکز عضویت دارد.

در اجلاس های مرکز مطالعات زیست محیطی بجز فعالیتهای مربوط به بهداشت محیط، بر مسائل ارزیابی زیست محیطی نیز تأکید می گردد و دستور الملهایی در این زمینه صادر می شود. هر چند که فعالیتهای آن هنوز در مقام مقایسه همطراز با فعالیتهای سایر ارگانهای بین المللی قرار نمی گیرد. کمیسیون اقتصادی – اجتماعی آسیا و اقیانوسیه سازمان ملل متحد (ESCAP) که وابسته به جنوب آسیا و اقیانوسیه (ازادارات چهارگانه سازمان بهداشت جهانی ) است از دهه1970 چندین اجلاس برای ارتقاء مسائل مربوط به ارزیابی اثرات توسعه تشکیل داده است. درطی این مدت بسیاری از کشورهای عضو، مسئله ارزیابی را در مقررات داخلی خود مورد نظر قرار داده اند. این سازمان در سال 1985، رهنمودهایی در زمینه ارزیابی برای برنامه ریزان وتصمیم گیرندگان انتشار داده و چندین دستورالعمل و رهنمود، می توان به پروژه های کشاورزی، حمل و نقل، توسعه صنعتی و توسعه منابع آب اشاره نمود.

در کشور ما ارزیابی اثرات زیست محیطی در عین حال که موضوع و مفهوم جدیدی است ولی به لحاظ سابقه تاریخی می توان نشانه ها و احکامی را با عناوین دیگر و بشکل ساده تر در مقررات زیست محیطی قبلی ایران جستجو نمود.

در مقررات گذشته، اصطلاح متداول و شناخته شده ای تحت عنوان ارزیابی زیست محیطی یا ارزیابی اثرات زیست محیطی (EIA) در ایران وجود نداشت و حتی انجام مراحل ارزیابی نیز در شکل و مفهوم حاضر در مقررات قانونی گذشته پیش بینی نگردیده بود. برای نخستین بار در سال 1354 در آئین نامه جلوگیری از آلودگی هوا مصوب 29/4/1354 کمیسیون مجلسین وقت، صدور پروانه تأسیس هر نوع کار خانه وکار گاه جدید وتوسعه وتغییر کارخانجات وکارگاههای موجود موکول به رعایت مقررات و ضوابط حفاظت و بهسازی محیط زیست شده بود. البته در این زمینه عملاً و فقط یک مبحث از ارزیابی زیست محیطی یعنی استقرار(که از مباحث اساسی و عمده آن نیز می باشد) ملاک عمل قرار گرفته و رعایت می شد و دامنه آن، بررسی و رعایت مقررات و ضوابط زیست محیطی یا ارزیابی موضوع صرفاً از جهت تعیین محل استقرار کارخانجات وکارگاهها و یا نهایتاً توسعه و تغییر محل کارخانجات بود، بنحوی که احداث صنایع در محل کمترین پیامدهای زیست محیطی را داشته باشد.

با بررسی ماده 17 آئین نامه جلوگیری از آلودگی هوا مشخص می شودکه بجزکارخانجات وکار گاهها هیچ یک از طرحها و پروژه های دیگر مشمول ضوابط استقرار نبوده و اصولاً ارزیابی اثرات زیست محیطی انجام نمی گرفت. معهذا با وجود خلاء قانونی که تا سال 1373 در این مورد وجود داشت، سازمان حفاظت محیط زیست بر اساس ماده 6 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست و وظایفی که جهت انجام مطالعات و بررسیهای زیست محیطی پیش بینی شده بود، در سال 1354 در ساختار تشکیلاتی خود یک بخش ویژه بنام بررسی اثرات توسعه پیش بینی و ایجاد نمود.

در سال 1358 با کوچک شدن ساختار تشکیلاتی سازمان حفاظت محیط زیست، دفتر بررسی اثرات توسعه منحل گردید. مجدداً در سالهای اخیر، واحد مذکور با عنوان دفتر ارزیابی زیست محیطی در حوزه معاونت محیط زیست انسانی این سازمان ایجاد گردیده و اجرای مقررات نظارتی مربوط به ارزیابی اثرات زیست محیطی طرحها و پروژه های توسعه را بر عهده دارد.




ضرورت ارزیابی اثرات زیست محیطی کارخانه سیمان در توسعه پایدار

بررسی سوابق موضوعی اجرای طرحها و پروژه های عمرانی درکشور بخصوص استان ایلام (ضعف سرمایه گذاری، دور بودن استان از مراکز ارتباطی، داشتن مرز طولانی با کشور عراق و هشت سال جنگ تحمیلی، عدم توسعه زیر ساخت های گردشگری و......) نشان می دهد که در برنامه ریزهای گذشته، به مانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه و حتی بعضی از دیگر استانهای کشور خودمان، اهمیت و ارزشهای منابع طبیعی و محیط زیست از دیدگاه تصمیم گیران پنهان بوده و بسیاری از آنها بدون توجه به ملاحظات زیست محیطی طراحی و بهره برداری گردیده اند. حاصل و پیامدهای چنین اقداماتی بروز آلودگیهای مختلف و تخریب و تهی سازی شدید منابع طبیعی در کشور بوده است. مسلماً کارخانجات سیمان را نیز می توان در زمره طرحها و پروژه هایی محسوب نمود که از اثرات کوتاه و بلند مدت زیست محیطی، که مانعی برای نقش صنعت سیمان درتوسعه پایدار می باشند.

در حال حاضر، هدف نهایی از حفاظت محیط زیست، دستیابی به توسعه پایدار در قالب بر نامه های اقتصادی هماهنگ با اصول حفاظت از محیط زیست و ممانعت از تخریب و تهی سازی منابع تجدید شونده و غیر قابل تجدید می باشد. از اینرو برای حل بنیادی مشکلات بحرانی محیط زیست می باید دیدگاههای کلان و زیر بنایی توسعه منطبق با قانونمندیهای حفاظت محیط زیست طراحی شود و هرگونه سیاستگزاری و برنامه ریزهای توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آینده کشور بر شالوده حفاظت محیط زیست، منابع طبیعی و بهره وری خردمندانه از این منابع با نگرش ایجاد تعادل و تناسب بین قانونمندیهای محیط زیست و توسعه پایدار صورت گیرد. کاربرد ارزیابی اثرات زیست محیطی به عنوان یکی از ابزارهای مدیریت محیط زیست، چنانکه از سه دهه قبل در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه معمول می باشد، الزام استفاده از این نگرش را برای صنایعی نظیر صنایع سیمان تأکید می نماید.



اهداف ارزیابی اثرات زیست محیطی صنایع سیمان در توسعه پایدار

مهمترین هدف انجام ارزیابی اثرات زیست محیطی، اطمینان یافتن از رعایت سیاست ها واهداف تعیین شده در بر نامه ها و فعالیتهای یک طرح یا پروژه در راستای ضوابط، معیارها، قوانین و مقررات زیست محیطی دولتی می باشد. از این رو یک گزارش ارزیابی اثرات یک صنعت(سیمان) باید شامل کلیه مباحث مربوط به اثرات مهم و برجسته یک پروژه پیشنهادی بوده و با ارائه گزینه های منطقی و مقبول که دارای حداقل اثرات و در برگیرنده کلیه شرایط ارتقای کیفیت محیط زیست انسانها باشد حداکثر اعتماد و اطمینان را در سطوح تصمیم گیرندگان و مردم ایجاد نماید. براساس موارد فوق اهداف ارزیابی اثرات زیست محیطی توسعه پایدار صنعت سیمان را می توان در زمینه های زیر خلاصه نمود:
محو و ترمیم خسارات وارد بر محیط زیست
افزایش سطح آگاهی جامعه
استفاده از نظرات عموم جامعه در فرایند تصمیم گیری
شناخت مسائل و مشکلات خسارت بار زیست محیطی که احتمال وقوع آنها وجود داشته و دارد.
پیش بینی بروز اثرات و پیامدهای زیست محیطی مهم و پایدار
تعادل بخشی بین اهداف بلند مدت توسعه و ضرورت برخورداری اکثریت مردم از منابع توسعه در راستای حفاظت محیط زیست
ازدیاد سطوح همکاری و هماهنگی ها بین سازمانهای دولتی و خصوصی
حفظ کیفیت منابع تجدید پذیر برای بهره برداری از بیشترین بازده با نگهداشت صحیح چرخه های حیاتی
فراهم آوری زندگی سالم و فعّالی برای جامعه
شناساندن روش های صحیح استفاده از محیط زیست
شناخت مسائل و مشکلات بحرانی محیط زیست که نیاز به بررسی، مطالعه کنترل و مراقبت دارند.

الف- نیازها و ضرورت ها

ارزیابی یکی از روش های مقبول برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار است و می تواند به عنوان یک ابزار برنامه ریزی در دسترس برنامه ریزان، مدیران و تصمیم گیرندگان قرار گیرد تا بر اساس آن بتواند اثرات بالقوه زیست محیطی که در نتیجه اجرای پروژه های عمرانی و توسعه پایدار می شوند را شناسایی نموده وگزینه های منطقی جهت رفع یا کاهش آنها انتخاب کنند.

نگرانی های مختلفی که از اجرای یک پروژه در محیط زیست حاصل می گردد روز به روز در حال افزایش است. دولتها و سازمانهای بین المللی نیز در پی فراهم نمودن ضوابطی می باشند که بتوانند کار فرمایان پروژه ها وهمچنین مسئولین طرحهای توسعه را قانوناً ملزم به انجام ارزیابی نمایند. از این رو نیاز به ارزیابی جایگاه خاصی درکشورهای جهان یافته وکلیه مسئولین وکار فرمایان دولتی و خصوصی ذیربط، متخصصین، افراد جامعه و نمایندگان آنها مایل به شناسایی فعالیتهای مختلف یک طرح یا پروژه پیشنهادی و شناخت اثرات احتمالی آن باشند. این تمایل بر اساس نیاز های زیر شکل می گیرد:
مسئولین طرحها و پروژه ها نیاز مند آگاهی از نحوه مکان یابی، اجرای پروژه و نیز کاهش اثرات احتمالی آن می باشند.
افرادی که برای پروژه ها سرمایه گذاری می نمایند مایلند آگاه شوند که اثرات طرح یا پروژه بر چرخه فعالیت های آن چگونه است و چه خسارت و زیان هایی از این طریق بر طرح و یا پروژه وارد می آید.
مسئولین دولتی تمایل دارند که آگاه شوند طرح یا پروژه پیشنهادی چه اثراتی بر دیگر پروژه ها خواهد گذاشت. برنامه ریزان منطقه ای نیازمند آگاهی از اثرگذاری پروژه یا پروژه های مشابه برطرحهای توسعه و کاربری زمین می باشند.
جامعه محلی و یا نمایندگان آنها مایلند آگاه شوند که طرح یا پروژه پیشنهادی چه تأثیری بر کیفیت زندگی آنان می گذارد.
سیاسگزاران نیاز به آگاهی از تأثیر پذیری افراد و نتایج حاصله دارند.

با توجه به موارد فوق که تنها بخشی از ضرورتها را شامل می شود، ارزیابی برای کلیه افراد و گروهایی که دربرنامه ریزی توسعه و اجرای طرحها و ادامه فعالیت پروژه ها نقش دارند و یا تحت تأثیرآن واقع می شوند اهمیت اساسی خواهد یافت. به عبارت دیگراز این طریق محیط زیست سا لم تری درکوتاه مدت قابل دسترس خواهد بود.

ب- منافع جمعی ارزیابی نقش صنعت سیمان درتوسعه پایدار

ارزیابی زیست محیطی را می توان به عنوان مکانیسمی که با ارائه راههای استفاده صحیح و منطقی از منابع انسانی و طبیعی سبب کاهش هزینه ها شده و در بر نامه ریزی کوتاه مدت و بلند مدت اثرات قابل توجهی دارد محسوب نمود. آگاهی ودانش عموم جامعه نیز با توجه به اینکه ارزیابی در ارتباط با فرآیند برنامه ریزی ها قرار می گیرد، افزایش می یابد. مجریان طرح ها و پروژه ها در زمان بندی تعیین شده قادر به کاهش هزینه ها می گردند. در نتیجه فشار براعتبارات مالی دولت کمتر می شود. از سوی دیگر، ارزیابی به دلیل ایجاد تسریع در بر نامه ریزی ها، موجب حفاظت هر چه بیشتر منابع گردیده از بروز اثرات جبران ناپذیر بر محیط زیست و منابع طبیعی جلوگیری می نماید.

عمده ترین منافع انجام ارزیابی مستمر یک صنعت(سیمان) را می توان به شرح زیر خلاصه نمود:

رفع نارضایتی جامعه
از بین بردن ناسازگاری بین افراد جامعه و ارگانهای دولتی
افزایش کیفیت محیط زیست
اعتبار بخشیدن به دولت در سطوح بین المللی
ایجاد برنامه ریزی مناسب
افزایش آگاهی و دانش زیست محیطی در سطوح مختلف جامعه، مسئولین و تصمیم گیران
افزایش قدرت اجرایی به قوانین ومقررات

با توجه به اینکه کارخانه سیمان غالباً از اثرات و پیامدهای ناسازگار زیست محیطی بر خوردار می باشند، اگر ملاحظات زیست محیطی در ادامه فعالیت و توسعه این گونه تأسیسات بزرگ و پر هزینه صورت نگیرد، حداقل پیامدهای زیست محیطی را در مناطق تحت نفوذ خود ایجاد می نمایند.



نتایج

با توجه به قدمت نزدیک به یک قرن( تقریباً75ساله) این صنعت، دارای پتانسیل های نهفته فراوان بیشترین رشد و تأثیر را در اقتصاد کشور ما داشته و روند روبه فزاینده ای نیزدارد. از میزان تولید 100تن در روز اوایل انقلاب، هم اکنون با ظرفیت تولیدی 200000 تن در روز بزرگترین کشور تولید کننده در منطقه خاور میانه هستیم. ایرانیان باستان نیز از آهک آبی در ساخت ابنیه تاریخی از آن استفاده می نموده اند.(سیمان از پخت آهک در مجاورت اکسیدهای آهن، سیلسیوم، آلومینیوم تهیه می گردد ). نقشه زمین شناسی کشورنشان می دهد که سنگ آهک یکی از اصلی ترین سنگهای تشکیل دهنده سازه های زمین شناسی سنگ کره، که حدود 20 درصد سطح لیتوسفر را این نوع سنگ تشکیل می دهد. صنعت سیمان سهم زیادی در رشد صنعتی کشور به خود اختصاص داده است. ظرفیت تولیدی در سال 1357 با شروع انقلاب شکوهمند اسلامی 8 میلیون تن در سال بوده که امروزه با رشد 60 میلیون تن در سال از رشد 750% نسبت به اوایل انقلاب، و هم اکنون از رشد 300% در دهه اخیر بر خوردار می باشد. تعداد کارخانه سیمان در حال تولید کشور53 واحد و تعداد پروژه های در دست اجرای این صنعت تا پایان سال 1390 شمسی معادل 44واحد برآورد می گردد. تولید سیمان کل جهان تا سال 2007 میلادی معادل 2799 میلیون تن و تا سال 2009 میلادی، با داشتن 4% رشد مصرف 2981 میلیون تن است، که 64% آن در قاره کهن آسیا، 5/15 درصد در قاره اروپا، 5/11 درصد در آمریکا وآمریکای لاتین، مابقی در قاره آفریقا و استرالیا تولید می گردد. در حال حاضر سهم بخش خصوصی 15% از کل واحد های تولیدی صنعت سیمان کشور را به خود اختصاص داده، از پروژه های در حال حاضر طی سه سال آینده به بهره برداری خواهد رسید، که 22 واحد به بخش خصوصی و سهم تولیدی این بخش به 40 درصد خواهد رسید. نقش و سهم تأثیر صنعت سیمان در اقتصاد کشور از انتقال مواد اولیه استخراج شده و حمل و نقل سالانه آن حدود 15% می باشد.سیمان تولیدی در توسعه بخش های دیگر جامعه مانند ساخت جاده، اتوبان، اسکله های دریایی، راه آهن، فرودگاه، ترمینال های حمل و نقل و ساخت سدها، شبکه های آبیاری نیروگاهها، صنایع فولاد، وپترو شیمی، سایر صنایع کشور، در ساخت مسکن و.. قابل بحث و بررسی می باشد. که در این میان به نقش این صنعت در سد سازی و ساخت مسکن بخاطر اهمیت و ارتباطی که با صنعت سیمان وتوسعه پایدار دارد، اشاره می گردد. تا سال 1400شمسی 220 سد در دست مطالعه و اجرا که تاکنون از 81 سد در دست اجرا و بهره برداری 800هزار هکتار شبکه آبیاری و زهکشی و تأثیر آن در توسعه اراضی کشاورزی واضح است. ساخت سدها جهت تولید برق و ذخیره آب شرب وکشاورزی و افزایش ظرفیت تولیدی برق آبی از 5000مگاوات به 25000هزار مگاوات و تأمین 19% از نیاز برق کشور سه برابر ظرفیت کنونی که (6%) می باشد، اشتغال زایی ایجاد موقعیت های شغلی جدید بصورت مستقیم و غیر مستقیم با صنعت سیمان مرتبط می باشد. در صنعت ساختمان سازی و ساخت مسکن،‌ اگر سالیانه حد اقل1500000 واحد با متراژ متوسط هر واحد 100متر زیر بنا داشته باشد، زیر بنایی حدود 150000000 میلیون متر مربع سازه احداث می گردد، با فرض اینکه اجرای این تعداد واحد بصورت بتونی، فلزی و یا ترکیبی، اگر برای هر متر مربع100کیلوگرم سیمان مصرف شود در سال 15میلیون تن سیمان وارزش بنای احداثی معادل 375000میلیون ریال است، که با افزایش 5% ساخت و سازهای روستایی کشور ارزش بنای ایجاد شده به 393000میلیون ریال افزایش و اهمیت صنعت سیمان را در توسعه پایدار و قراردادن آن درسبد حمایتی از طرف دولت و تعدیل قیمت آن را تداعی می نماید.


پیشنهادات

پیشنهادات حاصل از این مقاله را در سه بخش اجرایی، مدیریتی، و تحقیقاتی به صورت زیر ارائه می گردد:

الف- پیشنهادهای اجرایی

* با ورود کشور به سازمان تجارت جهانی و لازمه همسو شدن باتجارت جهانی، قیمت انرژی اعم از برق و سوخت باید دراین صنعت مورد تعدیل قرارگیرد و زمینه حذف یارانه فراهم شود.

* آموزش و تحقیقات با توسعه فیزیکی این صنعت اهمیت بیشتر پیدا نماید، وهرگونه غفلت در این زمینه موجب اختلال جدی در تأمین نیرو و منابع انسانی خواهد بود.

* امکانات نقل و انتقال سیمان، اعم از ابزار وسیله حمل ونقل مانند کامیون، تریلر... و همچنین بستر حمل و نقل مانند جاده و راه آهن و.... به موازات رشد ظرفیت کارخانه سیمان استان از نگرانی دست اندر کاران این صنعت در مراحل مختلف تولید است که باید مرتفع گردد.

* تلاش در جهت کاهش قیمت تمام شده این محصول با بکار گیری روشهای علمی و فنی و بالا بردن سطح کیفی تولیدات و همچنین تنوع محصول برای کسب موقعیت بهتر در بین کارخانجات سیمان کشور جهت صادرات در بازارهای رقابتی از مواردی است که باید در این زمینه برنامه ریزی گردد.

ب – پشنهادهای مدیریتی

* داشتن مدیریتی اصولی و استفاده مسئولانه از منابع طبیعی به حداقل رساندن ضایعات خود، وبازیافت ضایعات در مراحل مختلف تولید سیمان.

* پایش روزانه و مداوم پارامترهای موءثر بر کیفیت هوا و بررسی میزان آلاینده ها و ذرات معلق و سرمایه گذاری برای بروز رسانی خروجی دودکشها، استفاده از سیستم های غبار گیر، اندازه گیری ادواری گازهای ترکیبی هوا، استفاده از سوخت های پاک، توسعه فضای سبزداخل و اطراف کارخانه و افزایش مداوم درخت کاری.

* آینده نگری و برداشتن مشکلات پیش روی این صنعت در نحوه برخورد اقتصادی دولت با صنایع پر مصرف انرژی، بخصوص صنعت سیمان، و هدایت تصمیم گیریهای اقتصادی درست و اصولی در آینده این صنعت.

* استخراج انرژی مورد نیاز از زباله و بهینه سازی مصرف سوخت، استفاده از تجربیات کشور گروه (Cembreau مکزیک، آمریکا، وکانادا) که از ذغال سنگ و زباله انرژی مورد نیاز صنعت سیمان را تأمین می نمایند.

* هماهنگی بین بخشی با نهادهای متولی منابع طبیعی و محیط زیست استان جهت استفاده اصولی از منابع، حفظ حیات اکولوژی اطراف کارخانه که یکی از 5 اکوسیستم با ارزش کشور می باشد.

* آموزش عمومی زیست محیطی با کمک متخصصان و نهادهای متولی محیط زیست و منابع طبیعی درجهت تنویر افکار عمومی به ویژه کشاورزان و دامداران منطقه در خصوص اهمیت حفاظت از پوشش گیاهی اطراف کارخانه.

ج- پیشنهادهای تحقیقاتی

* انجام مطالعات در زمینه حفاظت از منابع طبیعی بخصوص ویژگیهای بیوفیزیکی، ارزشهای زیستگاهی و ضوابط بهره برداری از منابع طبیعی اطراف کارخانه.

* بازیافت نخاله های ساختمانی به عنوان بخشی از مواد اولیه معدنی تولید سیمان.

* استفاده از مواد آلکالی برگشتی الکترو فیلترها در کشاورزی و دیگر صنایع.

* استفاده از گازهای خروجی دودکش کوره برای تولید بخار و انرژی الکتریکی با کمک دیگر مراکز علمی و تحقیقاتی.

* تحقیقات جهت مشارکت در توسعه محلی و منطقه ای بر اجرای دستورالعمل اجرایی الگوی مصرف برق در صنایع سیمان.

منبع این مطلب

منبع دیگر این مطلب

منابع استفاده شده این مقاله در ادامه مطلب( فارس و لاتین )

واژه های کلیدی : ارزیابی اثرات زیست محیطی، توسعه پایدار ، صنعت سیمان ، اقدامات اصلاحی

توضیحات

کشند سرخ چیست؟

کشند قرمز یا شکوفایی جلبکی پدیده ای است طبیعی که براثر نوعی جلبک میکروسکپی به وجود می آید.

این موجود زنده در برخی موارد سمی تولید می کند که بر بخش مرکزی سیستم عصبی ماهیان تاثیر می گذارد و سبب فلج شدن سیستم تنفسی آنها شده و مرگ ماهیان را به دنبال دارد.

کشند قرمز (RED TIDE ) کشند قرمز یا شکوفایی جلبکی پدیده ای است طبیعی که براثر نوعی جلبک میکروسکپی به وجود می آید.

 زمانی که جلبک ایجاد کننده رد تایددر تراکم بالا تولید شود ،به صورت لکه های رنگی در آبها که اغلب قرمز هستند مشاهده می شود.کشند قرمز همیشه به رنگ قرمز دیده نمی شود بلکه می توان آن را در رنگهای قهوه ای ،نارنجی ،ارغوانی و زرد نیز مشاهده کرد.

نکته قابل توجه این است که ،همه کشند های قرمز سمی نیستند. به عنوان مثال دریای سرخ نامش را به خاطر شکوفایی غیر سمی سیانو باکتری هایی که دارای رنگیزه بسیار قرمزی هستند گرفته است. عوامل ایجاد کننده کشند قرمز: عوامل مختلفی بر شکوفایی جلبکی موثرند که برخی از آنها عبارتند از:تغیرات شرایط آب و هوایی،پدیده پر غذایی،فاکتورهای هیدرولوژیکی، برخی آلودگی هایی که منشا انسانی دارندو......

آثار مخرب ناشی از شکوفایی جلبکی

1_آسیب فیزیکی: تراکم بالای ارگانیسم های کشند قرمز میتواند ماهی ها را از طریق مسدود کردن آبشش هایشان خفه کند.

2- کاهش اکسیژن: رد تاید به طورغیرمستقیم نیز می تواند از طریق کاهش اکسیژن محلول در آب باعث مرگ آبزیان شود.

3- مسمومیت مستقیم برای انسان: برخی سموم ایجاد شده توسط رد تاید بسیار قوی بوده و سبب مسمومیت انسان می شود.که معروفترین این سموم دینوفلاژه های نوروتوکسین هستند که سبب مختل شدن فعالیت های طبیعی عصب می شوند.

4- مسمومیت غیر مستقیم: تا کنون چهار نوع مسمومیت غیر مستقیم که برای انسان مضر می باشد شناخته شده که عبارتند از :

فلج شدن ، اسهال ، علائم عصبی، ایجاد حالت فراموشی

مسمومیت ناشی از مصرف گوشت ماهی به ندرت ایجاد می شود ولی توصیه می شود به هنگام مصرف ماهی به دلیل احتمال ورود سم به آبشش ها و زیر پوست این قسمت ها را جدا کرده و دور بریزید. بیشترین مسمومیت ناشی از مصرف موجوداتی نظیر صدف ها و نرمتنان می باشد زیرا این موجودات ذرات موجود در آب نظیر،فیتوپلانگتونها را فیلترمی کنند. و فیتوپلانگتون ها باعث تجمع مواد سمی در سیستم هضم این موجودات می شوند.در ادامه با مصرف این موجودات توسط گونه های دیگر نظیر پرندگان ، پستانداران دریایی و حتی انسان سبب بیماری و مرگ آنها می گردد.

لازم به ذکر است که با پختن موجودات دریایی ذکر شده ،تنها بخشی از سمیت آنها کاسته می شود زیرا این سموم در برابر گرما مقاوم هستند و از بین نمی روند.

علائم ناشی از مسمومیت با شکوفایی جلبکی سمی: نخستین علائم مسمومیت احساس سوزش،سوزن سوزن شدن،تیر کشیدن و یا داغ شدن لبها،زبان، وسر انگشتان می باشد.که تا 30 دقیقه بعد از خوردن ،علائم آن مشخص می شود. بعد از مدتی علائم دیگری ظاهر می شوند که شامل سرگیجه،ناهماهنگی ماهیچه ها،سر درد،استفراغ و مشکلات تنفسی می باشد. خوشبختانه رد تاید ایجاد شده در سواحل جنوبی کشورمان برای انسان سمی نبوده و فقط بر تعدادی از آبزیان صدماتی وارد آورده است.

---

پدیده ,کشند سرخ, یک پدیده زیست محیطى است که به دلیل تشدید آلودگى دریا و افزایش جمعیت فیتوپلانگتون‌ها ایجاد می‌شود. این پدیده در برخى مناطق معتدل آب و هوایى معمولا به مدت چند روز در اوایل فصل بهار و پاییز رخ می‌دهد اما گاه حالت غیرطبیعى پیدا می‌کند و به حدى افزایش می‌یابد که براى مدتى طولانى سبب تغییر رنگ آب دریا می‌شود. به این پدیده در اصطلاح علمی، کشند قرمز ( Red tide) یا جزر و مد قرمز می‌گویند. 

 لکه‌اى که از آن نام می‌برند در واقع لکه نیست بلکه یک جلبک تک سلولى یا یک فیتوپلانگتون تک‌سلولى است از نوع جلبک‌هاى سبزآبى یا سیانوباکتر که از نظر انداره بسیار کوچک و ریز و درواقع کوچک‌ترین نوع فیتوپلانکتون‌ها هستند و از این رو شناسایى آن‌ها بسیار مشکل است. 

عبارت "رد تاید" یا "کشند سرخ" بستگى به نوع گونه‌اى دارد که تکثیر یافته است و براساس نوع، گونه ممکن است زرد یا سبز باشد که سبب می‌شود رنگ آب در این نواحى سبز یا زرد و یا سرخ شود. کشند سرخ معمولا توسط تاجکداران یا فیتوپلانکتون‌هاى قرمز رنگ رخ می‌دهد.

و چون اولین بار پدیده کشند به دلیل تکثیر فیتوپلانکتون‌هاى قرمز رخ داده است این پدیده را رد تاید نامیده‌اند اما در واقع علاوه بر کشند قرمز، کشند زرد، سبز و قهوه‌اى نیز وجود دارد.

روش‌هاى مبارزه با این پدیده 

متاسفانه هیچ راهى براى مبارزه یا از بین بردن این گونه‌ها و سموم ناشى از آن وجود ندارد. تنها راه ممکن آن است که مانع از ورود فاضلاب‌هاى خانگى و شهرى به محیط دریاى خزر شویم.,

شهادت حضرت امام حسین (ع)

حسین بیشتر از آب تشنه ی لبیک بود.افسوس که به جای افکارش، زخم های تنش را نشانمان دادند و بزرگترین دردش را بی آبی نامیدند. دکتر علی شریعتی

از کودک حسین (ع) گرفته تا برادرش، و از خودش تا غلامش، و از آن قاری قرآن تا آن معلم اطفال کوفه، تا آن مؤذن، تا آن مرد خویشاوند یا بیگانه، و تا آن مرد اشرافی و بزرگ و باحیثیت در جامعه خود و تا آن مرد عاری از همه فخرهای اجتماعی، همه برادرانه در برابر شهادت ایستادند تا به همه مردان، زنان، کودکان و همه پیران و جوانان همیشه تاریخ بیاموزند که باید چگونه زندگی کنند .دکتر علی شریعتی

این که حسین (ع) فریاد می‌زند:آیا کسی هست که مرا یاری کند و انتقام کشد؟» «هل من ناصر ینصرنی؟» مگر نمی داند که کسی نیست که او را یاری کند و انتقام گیرد؟ این سؤال، ‌سؤال از تاریخ فردای بشری است و این پرسش از آینده است و از همه ماست.دکتر علی شریعتی

فرا رسیدن ایام شهادت امام حسین (ع) و یاران باوفایش تسلیت را تسلیت میگویم. 

روش‌های متداول ارزیابی محیط زیست

با تدوین متدولوژی ارزیابی در ایالات متحده آمریکا، تکامل آن به تدریج از دهه 1970 آغاز و روش‌های مختلفی تاکنون در این زمینه توسط کارشناسان کشورهای دیگر جهان ارائه شده است. لیکن با وجود تلاش‌های بسیار و بحث و بررسی درخصوص آنها که در نشست‌ها و کنفرانس‌های متعدد بین‌المللی صورت گرفته هنوز متدولوژی واحدی که مورد قبول کلیه کارشناسان قرار گیرد تعیین و انتخاب نشده است. از این‌رو هنوز انواع مختلف متدهای تجزیه و تحلیل‌ها در ارزیابی پروژه‌های گوناگون کاربرد دارد. علت اصلی چنین ناهماهنگی در انتخاب یک متدولوژی واحد به دلیل نوع پروژه‌ها، اندازه، پیچیدگی و محل جغرافیایی و تنوع محیطی است که پروژه‌ها در آنها اجرا می‌گردند.
بررسی سابقه انتخاب روش‌های ارزیابی نشان می‌دهد که در ابتدا 5 روش اصلی مورد استفاده کارشناسان قرار می‌گرفته است. این روش‌ها عبارتند از:

روش کارشناسی یا تخصصی ویژه

این روش آسان است و نیازی به آموزش جهت اجرا ندارد. به طوری که گروهی از کارشناسان با تجربه و متخصص در زمینه‌های مختلف، ارزیابی را براساس نظرات کارشناسی انجام می‌دهند. در حال حاضر بسیاری از تحلیل‌گران از این روش استفاده می‌نمایند زیرا نیازی به آموزش متدولوژی نداشته و فقط از جنبه‌های تجربی کاربرد دارد. در این روش فقط اثرات پروژه بر محیط‌زیست جمع‌آوری و گزارش می‌شود ولی هیچگونه معیار، بارگذاری و شناخت روابط علت و اثر در آنها وجود ندارد. به اضافه، وضعیت واقعی اثرات بر پارامترهای خاصی که تحت تأثیر قرار می‌گیرند معرفی نمی‌شوند.

عمده‌ترین خصوصیات روش تخصصی ویژه به شرح زیر است:

- اطمینانی بر جامعیت آن در کلیه اثرات مرتبط وجود ندارد.

- به دلیل استفاده از معیارهای مختلف شخصی در ارزیابی گروه‌های مختلف از عوامل محیط‌زیست تحلیل صحیح و دقیقی نمی‌تواند صورت بگیرد.

- جهت تبادل نظر در موارد خاص کارآیی ندارد.

- احتمال از قلم افتادن برخی از پارامترهای زیست‌محیطی وجود دارد.

- به انرژی و زمان زیادی در شناسایی و جمع‌آوری اطلاعات برای موارد مختلف تخصصی نیاز دارد.

- به سبب اینکه این روش غیر سیستماتیک است، تهیه و تدوین گزارش نهایی آسان نمی‌باشد. به همین جهت گزارش نهایی از چارچوب منسجمی برخوردار نیست.

به جهت کلیه معایب فوق، این روش برای تحلیل اثرات، کاربرد و قابلیت کافی نداشته و فقط در مواردی که منابع مالی و یا تخصص‌های لازم در حد کافی موجود نمی‌باشند استفاده می‌گردد.

چک‌لیست

صورت‌ریزها معرف ساده‌ترین نگرش در ارزیابی می‍باشند و از روش‌های اولیه و پایه جهت ارزیابی محسوب می‌گردند و هنوز کاربرد آنها در شکلهای مختلف عمومیت دارد. این تکنیک ارزیابی معمولاً شامل دامنه‌ای از مواردی است که جهت تهیه یک گزارش ارزیابی به کار می‌روند. کاربرد آنها معمولاً کلی است و برای پروژه‌های ویژه نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.

صورت‌ریزها به عنوان یک شاخه مهم از متدهای متداول تجزیه و تحلیل از نخستین روش‌هایی بوده‌اند که تقریباً همزمان با معرفی موضوع ارزیابی در دهه 1970 در آمریکا معرفی شده‌اند. به طور کلی این متد به عنوان یک روش سازماندهی شده و با چارچوب محکم نه فقط برای شناسایی اثرات پروژه به کار می‌رود بلکه در شناسایی و معرفی پروژه‌ها نیز دارای توانایی است. انواع ساده‌تر صورت‌ریزها کاربردی بیش از این ندارند.

اکثر صورت‌ریزها جهت اطمینان از اینکه بررسی‌های زیست‌محیطی مهمی مورد توجه قرار گرفته‌اند به کار می‌روند. این‌گونه صورت‌ریزها در بررسی‌های ویژه کاربرد دارند. در ساده‌ترین شکل، صورت‌ریزها اثرات متقابل و اهمیت و میزان آنها را مورد بررسی قرار نمی‌دهند. هرچند، این نوع از اطلاعات باید در صورت‌ریزها مورد توجه قرار گیرند. در بهترین نوع صورت‌ریزها، به برجستگی و شاخص بودن اثرات پرداخته می‌شود.

خصوصیات عمده صورت‌ریزها به شرح زیر است:

صورت‌ریزها با وجود تنوع و تعداد زیاد دارای مشابهت کلی می‌باشند. کلیه آنها از فهرست‌هایی به نام «فهرست مادر» تشکیل شده‌اند. بخشی از فهرست شامل جنبه‌ها یا پارمترهای زیست‌محیطی متأثر از یک پروژه یا فعالیت بوده و بخش دیگر کلیه فعالیت‌ها یا عوامل مرتبط با پروژه را که دارای اثراتی بر محیط‌زیست خواهند بود در بر می‌گیرد.

تنوع صورتریزها و قابلیت زیاد و متعدد آنها در اجرای بخش عمده ارزیابی، کار تصمیم‌گیری در مورد فواید و منافع این روش‌ها را مشکل می‌سازد. صورت‌ریزهایی مانند ساده، تشریحی، سنجشی و پرسشنامه‌ای کلاً برای پایه‌ریزی مراحل ابتدایی ارزیابی بسیار مفید هستند ولی هر یک به تنهایی نمی‌توانند به عنوان یک راهنما جهت اطمینان از اینکه هیچ فاکتور تعیین‌کننده‌ای از نظر دور نمانده است در اختیار ارزیاب و تصمیم‌گیرنده قرار دهند.

تفسیر و ارزیابی اثرات معرفی می‌گردد و اطلاعات و نتایج به نحو ساده و قابل فهمی در اختیار علاقمندان قرار می‌گیرد. این روش، جامع و فراگیر بوده و محیط‌های فیزیکی، بیولوژیکی و اجتماعی ـ اقتصادی را در بر دارد.

ماتریس‌های ساده هرچند که می‌توانند اثرات اولیه و یا مستقیم را شناسایی نمایند لیکن قادر به مشخص نمودن اثرات غیرمستقیم و با درجات بالاتر و پیچیده نیستند. ماتریس‌های کامل‌تر که به صورت کمی و درجه‌بندی شده می‌باشند ویژگی‌های خاصی را جهت تجزیه و تحلیل نتایج در اختیار تصمیم‌گیرندگان قرار می‌دهند. لیکن ماتریس‌ها توانایی برخورد با عدم قطعیت‌ها را نداشته و در واقع کلیه پیش‌بینی‌ها براساس وقوع قطعی اثرات و پیامدهای پروژه است. به همین جهت پیش‌بینی تغییرات غیر منتظره در طبیعت و محیط‌زیست توسط آنها ممکن نیست.

برخی مواقع، بزرگی اندازه ماتریس‌ها و تعدد عوامل منجر به تشکیل توده‌ای از اعداد و ارقام می‌شود که کار کردن با آنها موجب سردرگمی ارزیاب می‌گردد. ماتریس‌ها در ارائه شیوه‌های پایش و بازرسی اثرات زیست‌محیطی پس از اتمام پروژه و بهنگام بهره‌برداری، ناتوان و فاقد کارآئی کافی هستند.

  روش شبکه‌ها

منظور از این روش شناخت زنجیره ارتباطات متقابلی است که احتمال دارد در اثر پروژه پیشنهادی در محیط‌زیست بروز نماید. به عبارت دیگر شبکه‌ها روابط بین فعالیت‌های پروژه و مشخصه‌های زیست‌محیطی را مشخص می‌نمایند. تغییر در یک خصوصیت زیست‌محیطی ممکن است دیگر جنبه‌های زیست‌محیطی را موجب گردند. مثلاً یک ذخیره‌گاه بزرگ ممکن است بر میکروکلیما تأثیر بگذارد لیکن پوشش گیاهی موجود در حاشیه که در حد آستانه قرار دارد در اثر تغییر در شرایط میکروکلیمائی دچار دگرگونی شود.

بدون وجود پوشش گیاهی، خاک در معرض فرسایش قرار می‌گیرد و موجب افزایش میزان رسوبات ورودی به ذخیره‌گاه می‌شود و بر ارگانیسم‌های موجود در آب تأثیر می‌گذارد. چنین ارتباط متقابل در اکوسیستم‌ها از طریق کاربرد تکنیک شبکه‌ها قابل شناسایی است.

سورنسون از کسانی می‌باشد که در توسعه تکنیک شبکه تلاش زیادی به عمل آورده است. او ماتریس مرحله‌ای را طراحی نموده و از این طریق سبب توسعه آن گردید. و از این طریق عناصر خرد در روابط بین فعالیت‌های پروژه و محیط‌زیست قابل شناسایی شده است.

راسن نیز از افراد دیگری است که در این زمینه موجب توسعه روش ماتریس‌ها و ابداع تکنیک شبکه گردیده است. مدل‌سازی و شبیه‌سازی نیز در این زمینه به کار گرفته شده‌اند.

از جمله مزایا و معایب شبکه‌ها می‌توان به عمده‌ترین آنها در زیر اشاره نمود:

اصولاً شبکه‌ها براساس نحوه ساختارشان به دو نوع تقسیم می‌گردند. گروه اول شبکه‌هایی که برای ارزیابی شرایط زیست‌محیطی ویژه‌ای طراحی گردیده‌اند که شبکه سورنسون از این جمله است. طراحی این‌گونه شبکه‌ها نیاز به زمان زیادی دارد زیرا در مورد هر پروژه باید اطلاعات جداگانه‌ای تهیه نمود. لذا این شبکه‌ها هرچند می‌توانند راهنما و دستورالعمل مناسبی برای ارزیابی اثرات پروژه‌های مشابه ارائه کنند لیکن به دلیل شرایط متفاوت محیط‌زیست در نقاط مختلف جهان، به طراحی‌های ویژه‌ای در این زمینه نیاز است که آن نیز به صرف انرژی، دقت، پرسنل متخصص و هزینه زیاد نیازمند است.

نوع دیگر شبکه‌هایی می‌باشند که معمولاً مورد استفاده برنامه‌های ارزیابی قرار می‌گیرند. ساختار چنین شبکه‌هایی نظیر نوع اول است لیکن منحصراً مربوط به یک پروژه خاص نمی‌باشند. از جمله محاسن و مزایای شبکه‌ها، راهنمایی مفید آنها در تجزیه و تحلیل اثرات غیر مستقیم و چندجانبه فعالیت‌ها است. باضافه در خاتمه تجزیه و تحلیل می‌توان خلاصه‌ای مختصر و ساده قابل فهم از اثرات را در اختیار تصمیم‌گیرندگان و علاقمندان قرار داد. از معایب مهم این روش، نبود معیار یا ضابطه خاصی برای تعیین نسبی اهمیت اثرات است. لذا در سنجش عوامل کیفی نظیر پارامترهای اجتماعی و زیبایی‌شناسی به این روش نمی‌توان چندان متکی بود. اصولاً شبکه‌ها فقط اثرات نامطلوب را بررسی می‌نمایند. لذا تجزیه و تحلیل هزینه ـ منفعت از این طریق امکان‌پذیر نمی‌باشد. در پروژه‌های بزرگ نیز که دارای گزینه‌های متعدد و با اطلاعات فراوان هستند طرح شبکه‌ها بسیار مفصل و پیچیده خواهد بود که این خود عامل سردرگمی تحلیل‌گران می‌شود هرچند توسط کامپیوتر این مشکل در سال‌های اخیر حل شده است.

ادامه دارد ....  .