آشنایی با سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعیIUCN

سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی یکی از بزرگترین و مهمترین شبکه‌‌های حفاظت از محیط‌ زیست جهانی است.

این سازمان اتحادی است متشکل از ۸۳ کشور، ۱۱۰ آژانس دولتی، بیش از ۸۰۰ تشکل غیر‌دولتی و ۱۰هزار دانشمند و کارشناس از ۱۸۱ کشور که به صورت مشارکت جهانی فعالیت می‌کنند.

ماموریت اصلی این سازمان جهانی تحت تاثیر قرار دادن، تشویق و ترغیب جوامع دنیا است تا علاوه بر حفظ تنوع زیستی، روند استفاده از منابع طبیعی را بر اساس معیارهای اکولوژیک متعادل کند.

سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی بر پایه یک سازمان چند فرهنگی و چند زبانی بنا شده است. این سازمان ۱۱۰۰ ستاد در ۴۰ کشور دنیا دارد و دفتر مرکزی این سازمان در کشور سوییس است.

نام کامل این سازمان” The International Union for the Conservation of Nature and Natural Resources” است اما بسیاری از سال ۱۹۹۰ به آن ” سازمان جهانی حفاظت از محیط زیست””IUCN” گفته‌اند.

این سازمان در سال ۱۹۴۸ با عنوان اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت “IUPN” به دنبال کنفرانس بین‌المللی در فرانسه بوجود آمد اما در سال ۱۹۵۶ به نام سازمان جهانی حفاظت از محیط زیست تغییر نام داد.

تا هنگامی که ایده حفاظت از محیط زیست در دهه‌های گذشته با سعی و کوشش و در جهت حفظ منافع سیاسی انجام می‌شد، ملت‌ها تمایل کمتری برای همکاری با این سازمان داشتند.

حدود ۱۶ هزار گونه از حیوانات و گیاهان در خطر انقراض‌اند و بسیاری از اکو‌سیستم‌ها، تالاب‌ها، جنگل‌ها در حال انحطاط و تخریب هستند در حالی که ما می‌دانیم اکو‌سیستم‌های طبیعی منابعی با ارزش در اختیار انسان قرار می‌دهند.

مهمترین کارکردهای اکوسیستم کمک به کاهش فقر و افزایش فرصت‌های توسعه اقتصادی برای جوامع است.

گسترش این تفکر نیازمند یکپارچگی در تصمیم‌ها و عملکرد‌های منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی سیاستگذارها در همه رده‌ها و همچنین در رهبران اقتصادی است.

سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی (IUCN) به دنبال افزایش درک علمی فرصت‌هایی است که طبیعت در اختیار انسان قرار می‌دهد. اما این سازمان جهانی می‌داند این درک تنها از طریق راه‌های عملی چون همراهی دانشمندان، سیاستگزاران، رهبران اقتصادی و NGOها و تغییر ارزش‌های جهانی و نحوه استفاده از منابع طبیعی تحقق خواهد یافت.

این سازمان از طریق حمایت و توسعه علوم جدید حفظ محیط زیست، استفاده این علوم در پروژه‌های بین‌المللی و برقراری ارتباط بین نتایج بدست آمده در تحقیق‌ها با سیاست‌های منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی از طریق گفت‌وگوی بین دولت‌ها و جوامع شهری و بخش خصوصی به دنبال حفظ محیط زیست است.

اولویت برنامه فعلی سازمان جهانی حفاظت از محیط زیست بازشناسی راه‌های امرار معاش -به خصوص برای فقرا- از طریق مدیریت پایدار منابع طبیعی است.

این سازمان در پروژه‌هایش، مفهوم مدیریت اکوسیستم جهت حفظ تنوع زیستی و معیشت پایدار وابسته به منابع طبیعی مستقیم را به کار می‌برد و سازمان تلاش می‌کند تا اکوسیستم‌ها را مدیریت و بازسازی کند و همچنین نحوه زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم را بهبود بخشد.

این سازمان به عنوان بزرگترین شبکه دانش زیست محیطی تا کنون به ۷۵ کشور برای حفظ منابع طبیعی و تدوین استراتژی‌های تنوع زیست محیطی کمک کرده‌است.

از دیگر اقدامات سارمان جهانی حفاظت از محیط زیست می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

*دیده‌بانی گونه‌های گیاهی و جانوری کشورهای جهان برای قرار دادن در فهرست قرمز سازمان جهانی حفاظت از محیط زیست (IUCN Red List)

*همکاری و حمایت ارزیابی اکوسیستم هزاره

*تشکیل جلسات و همایش‌های بین‌المللی برای اتفاقات زیست محیطی به مانند کنگره پارک جهانی در سال 2002
.
*انتشار دستاورد‌های علمی سازمان و کارشناسان در زمینه محیط زیست در سراسر جهان

*ارائه توصیه‌ و پشتیبانی فنی دولت‌ها، سازمان‌ها و کمیسیون‌های بین‌المللی و دیگر گرو‌های سیاسی مانند G8 و G77.

*ارزیابی و معرفی تمامی سایت‌های فعال در زمینه میراث طبیعی جهان.

*همکاری فنی برای ایجاد تنوع زیستی و برنامه عمل کشور‌ها

*آماده سازی زمینه‌های حمایت کشورها در زمینه قوانین حمایت از محیط زیست و تدوین استراتژی‌های مدیریت منابع طبیعی

عضویت ایران در IUCN

1- هیات وزیران در جلسه مورخ ۴ اسفند ۱۳۵۲، بنا به پیشنهاد شماره ۱۸/ ۷۵۸۸، مورخ ۳ آذر ۵۲ وزارت امور خارجه اجازه داد اقدام‌‌های لازم از طرف وزارت امور خارجه برای عضویت ایران در سازمان بین‌المللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی به عمل آید.
۲- پس از یک دوره تعلیق چند ساله، ادامه عضویت ایران در اتحادیه مذکور در تاریخ ۳ آذر ۱۳۷۰ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.

لیست قرمز گونه‌های در معرض خطر
لیست قرمز گونه‌های در معرض خطر سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی که در سال ۱۹۶۳ بوجود آمد جامع‌ترین لیست وضعیت نگهداری از منابع طبیعی گیاهی و جانوری است.

سازمان بین‌المللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی معتبر‌ترین سازمان اعلام نظر در مورد وضعیت گونه‌ها است.

این لیست قرمز (لیست داده‌های سرخ) بر روی ضوابط دقیقی جهت ارزیابی خطر انقراض هزاران گونه و زیر گونه استوار شده است. این ضوابط مربوط به همه گونه‌ها در تمام مناطق دنیا می‌شود.

هدف از تدوین این لیست جلب توجه مردم، تصمیم‌گیران و همچنین اجتماعات بین‌المللی به موضوع حفاظت از منابع طبیعی است تا از این طریق از روند رو به رشد انقراض گونه‌های گیاهی و جانوری جلوگیری شود.

اصلی‌ترین ارزیاب‌ها و سنجش‌گران گونه‌ها در دنیا، انجمن مطالعه بر زندگی حیوانات لندن، موسسه مطالعه بر زندگی حیوانات، مرکز جهانی نظارت بر منابع طبیعی و بسیاری از گروه‌های تخصصی که با کمیسیون بقای گونه‌های سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی کار می‌کنند هستند. به طور کلی تا کنون ارزیاب‌های این سازمان و گروه‌ها حدود نیمی از گونه‌های در خطر انقراض را گزارش کرده‌اند.

یکی دیگر از اهداف IUCN بدست آوردن دسته‌های هر گونه‌ و ارزیابی آنها در صورت امکان هر ۵ سال و یا هر ۱۰ سال است.
در باز بینی گونه‌ها

**** در سال ۲۰۰۶ ، بیش از ۷ هزار گونه زنده برای درج در لیست قرمز شناسایی شد.

این گونه‌ها تا سال ۱۹۹۶ سنجیده نشده بودند.

این سازمان در آخرین ارزیابی‌اش در ۱۲ سپتامبر سال ۲۰۰۷ گونه‌های لیست قرمز خود را تا
**** ۱۶ هزار و ۳۰۶ گونه در معرض انقراض بالا برده است.

این رقم ۱۸۸ گونه بیشتر از آخرین ارزیابی در سال ۲۰۰۶ است.

طبقه‌بندی گونه‌ها:

گونه‌های گیاهی و جانوری در ۹ گروه تقسیم بندی می‌شوند و به ترتیب آهنگ کاهش، تعداد جمعیت موجود، جدول پراکندگی جغرافیایی گونه‌ها را نشان می‌دهند. این گروه‌ها شامل:

* EX
Extinct: گونه‌های که کاملا منقرض شده و در طبیعت وجود ندارند در این دسته قرار می‌گیرند. ببر ایرانی یا ببر مازندران با نام علمی(Panthera tigris virgata) که در جنگل‌های مازندران زندگی می‌کرده از این گونه است. آخرین ببر در مازندران که افراد محلی به آن شیر سرخ می‌گفتند در سال ۱۳۳۸ ه.ش در جنگل به دست یک شکارچی محلی شکار شد.

* EW
Extinct in the Wild: گونه‌های که در طبیعت زندگی نمی‌کنند و فقط به صورت محدود در باغ وحش‌ها و مراکز تحقیقاتی می‌توان یافت.

* CE
Critically Endangered: این گونه‌‌ها به صورت بحرانی و به شدت وخیم در حال انقراض هستند. لاک‌پشت عقابی که در قشم یافت می‌شوند جزو این گروه به حساب می‌آید.

* EN
Endangered: این گروه را به عنوان “در حال انقراض” می‌شناسند. گونه‌های این طبقه به دلیل کمی جمعیت، آسیب پذیری به دلیل تغییر در محیط زندگی و یا شکار غیر مجاز بیشتر از سایر گونه‌ها در معرض نابودی هستند. یوز ایرانی اخیرا در این طبقه قرار گرفته است. IUCN حدود۴۰ درصد از گونه‌های نمونه‌برداری شده را در این طبقه قرار داده است.

* VU
Vulnerable : حیوانات و گیاهان این طبقه به عنوان “گونه‌های در معرض آسیب” معرفی می‌شوند. تعداد این گونه‌ها کم است و بر اساس آمار لیست قرمز سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی ۸۵۶۵ گونه در این طبقه جای دارند.

* NT
Near Threatened : در آستانه تهدید قرار دارند ولی هنوز در معرض آسیب قرار ندارند. مانند روباه یال‌دار.

* LC
Least Concern: با نگرانی و حساسیت کمتر به آنها نگاه می‌شود. گونه‌های این طبقه را نمی‌توان در طبقه دیگری جای داد و این به معنای کمی اطلاعات از آنها نیست.

* DD
Data Deficient: گونه‌های گیاهی و جانوری که اطلاعات کمی نسبت به آنها وجود داشته باشد مثل کبوتر کوهی و میمون پوزه دراز کوچک و… را در این گروه قرار می‌دهند.

* EN
Not Evaluated: ارزیابی در مورد این گونه‌ها صورت نگرفته است.




کلید واژه :

IUCN ,NGO, آشنایی با سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی, عضویت ایران در IUCN, لیست قرمز گونه‌های در معرض خطر