مقالات زیست محیطی
متن کامل مقاله + دانلود فایل pdf
تحلیل راهبردی توسعه گردشگری
با تکیه بر پتانسیل اکولوژیکی دریاچه ارومیه
بر اساس تکنیک SWOT
فضیله دادورخانی
یونس قاسمی
چکیده:
این پژوهش به منظور بررسی توان های گردشگری دریاچه ارومیه در منطقه شمال غرب ایران (استانهای آذربایجان غربی و شرقی) به انجام رسید. بر این اساس با بهره جستن از ویژگی های تاثیرگذار درونی منطقه و عوامل بیرونی تاثیرگذار از روش تحلیل SWOT استفاده گردید.
این مطالعه با هدف تدوین راهبردهای مناسب برای توسعه گردشگری حوزه دریاچه ارومیه و با تکنیک تحلیلی سوات در سال 1391 انجام گردیده است.
در این راستا ابتدا عوامل داخلی (نقاط قوت و ضعف) و عوامل خارجی (فرصتها و تهدیدها) در محیط تحت بررسی شناسایی شدند. جامعه آماری این پژوهش دو گروه گردشگران (150 نفر) و مسوولان (30 نفر) است که با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس از بین آنان جامعه نمونه انتخاب شد و پرسشنامه های گردشگران در روزهای بیست و یکم تا بیست و سوم تیر ماه 1391 در سواحل اسکله، مجتمع باری و مجتمع چی چست در میان گردشگران توزیع گردید، همچنین پرسشنامه های مسوولان در روزهای بیست و پنجم تا بیست و هفتم تیر ماه همان سال تکمیل شد.
نتایج به دست آمده موید این است که علی رغم وجود جاذبه های طبیعی کم نظیر که بالقوه می توانند این عرصه را به قطب گردشگری طبیعت در مناطق خشکی – ساحلی تبدیل نمایند، ضعف هایی چون کم کاری مسوولین در اجرای طرحهای احیاء گردشگری دریاچه و ضعف برنامه ریزی و سرمایه گذاری های بخش دولتی و خصوصی سبب شد که محدوده تحت بررسی در ماتریس داخلی و خارجی در شرایط محافظه کارانه (WO) قرار گیرد.
در پایان ماتریس QSPM (برنامه ریزی راهبردی کمی) بر اساس راهبردهای محافظه کارانه و بازنگرانه منطقه مورد مطالعه تکمیل و پس از بارگذاری هر یک از گزینه ها، راهبردهای لازم به ترتیب اولویت پیشنهاد شد و بر اساس نتیجه حاصله راهبرد بازنگری در برنامه های حفاظتی مناطق حساس و اعمال نظارت صحیح بر آیین نامه های موجود در خصوص اکوسیستم دریاچه ارومیه به عنوان تاثیرگذار ترین راهبرد انتخاب شد.
کلید واژه: توسعه گردشگری، تکنیک SWOT، پتانسیل اکولوژیکی، دریاچه ارومیه
منبع: اکوبیولوژی تالاب (تالاب) تابستان 1391، شماره 12، صفحه 81 تا 93.
رعایت اصل امانتداری نشانگر شخصیت شماست.
دانلود فایل pdf متن کامل مقاله در ادامه مطلب
برای مشاهده سایر مقالات زیست محیطی این وب اینجا کلیک نمایید .
مشاهده لیست همه مقالات زیست محیطی این وبلاګ از اینجا
مقدمهگردشگری یکی از مطمئن ترین و ارزان ترین منابع کسب درآمد ارزی است (رضوانی، 1382 ). از این رو توسعه گردشگری اولین گزینه در امر توسعه هر منطقه است. امروزه گردشگری به قدری در توسعه اقتصادی- اجتماعی کشورها اهمیت یافته است که اقتصاددانان آن را صادرات نامرئی نام نهاده اند (بیدختی، 1389). اهمیت این فعالیت باعث شده تا بسیاری از مدیران و برنامه ریزان محلی، منطقه ای و ملی برای توسعه آن برنامه ریزی و تلاش نمایند (Genning.2001).
توسعه گردشگری به عنوان مجموعه فعالیتهای اقتصادی تأثیر بسزایی در تقویت بنیان های اقتصادی جوامع دارد و نقش گردشگری به عنوان منبع جدیدی برای ایجاد اشتغال، کسب درآمد، جذب ارز و تقویت زیرساخت و افزایش صلح و تفاهم بین ملتها، در مطالعات متعدد مورد تأیید قرار گرفته است (کاظمی، 1387 ). مقوله گردشگری به عنوان فعالیتی نوپا با ویژگی های بارز و منحصر به فرد بخش مهمی از فعالیتهای اقتصادی و تولیدی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را به خود اختصاص داده است ( 2007.UNWTO ).
جمله فعالیتهایی است که قابلیت بالایی جهت تاثیرگذاری بر افراد برای گرایش آنان به ایجاد فعالیتهای کارآفرینانه است (دادور خانی و همکاران، 1390 ). در نیم قرن اخیر گردشگری از یک فعالیت محلی و درون مرزی به پدیده ای تأثیرگذار در سطح جهان مبدل گشته است، به طوری که بر اساس پیش بینی انجام شده ای توسط سازمان جهانی گردشگری در سال 2020 حدود یک میلیارد و پانصد و شصت میلیون نفر به گردشگری خواهند پرداخت و درآمدهای ناشی از گردشگری بین المللی در این سال به یک و نیم تریلیون دلار خواهد رسید (ابراهیم زاده و اقاسی زاده، 1388 ). اصولا دستیابی به توسعه گردشگری در هر کشوری نیازمند الگوسازی های مناسب مطابق با شرایط بومی هر منطقه است و بدون توجه به این مقوله نمی توان انتظار توسعه خودجوش گردشگری در هر محیطی را داشت. برای تحقق این مهم بسیاری از کشورهای موفق جهان در عرصه فعالیت گردشگری از دیرباز تمایل شدیدی به گزینش راهبردهای متمرکز جهت پیشبرد گونه های متفاوت گردشگری در محیط های طبیعی داشته اند. این اقدام به عنوان فرآیندی که توسعه متوازن و خردمندانه را به عنوان اصل اساسی می شناسد، مورد توجه طیف وسیعی از سیاستگذاران و برنامه ریزان نظام های گردشگری در همه کشورهای دنیا قرار گرفته است. نظام های اجرایی متداخل با فرآیند گردشگری دریافته اند که در این فرایند آثار مثبت اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، زیست محیطی، تکنولوژیک و غیره فراوانی مستتر است و در فرآیند جذب گردشگران نیز توانمندسازی و پتانسیل یابی محیط گردشگری امری ضروری است (ابراهیم زاده و همکاران، 1386 ). استفاده از پتانسیل ها و مواهب گردشگری جز با فراهم کردن بستر مناسب توسعه گردشگری امکان پذیر نیست (بهزادفر و زمانیان، 1386 ). برای ایجاد بستر مناسب توسعه گردشگری نیاز به اطلاعاتی است که آگاهی های لازم را درباره عملکردهای گذشته و تجارب پیشین، وضعیت حال و تصویر آینده و مسیرهای نیل به اهداف قرار دهند (کریمی و محبوب فر، 1391 ). توسعه گردشگری فرآیند پیچیده ای است که عوامل توسعه بین المللی و ملی و گروههای دیگر درگیر با سیاست دولت، برنامه ریزی و قانون گذاری را در بر می گیرد (Tefler and Sharpley, 2008).
رشد شتابان گردشگری طی دهه های گذشته و آینده نگری های مبتنی بر آن، همراه با تأکیدی که کارشناسان کشورهای رو به رشد بر تقویت و پشتیبانی این فعالیت در جهت اهداف توسعه پایدار در این ممالک روا می دارند مفهوم تازه ای را در مدیریت گردشگری فراهم کرده است که ما از آن به عنوان توسعه پایدار گردشگری یاد می کنیم (کهن، 1377 ). اتخاذ مفهوم پایداری در گردشگری به دلیل بالا بردن ضریب سازگاری فعالیت گردشگری با محیط طبیعی بوده است تا برنامه ریزی و سیاست های گردشگری اثربخش و کارآ باشند (Sarinen,2006). تعریف گردشگری پایدار پیچیده، هنجاری، مبهم و غیرعملیاتی توصیف شده است . به طوری که برخی آن را متضاد با منافع حاصل از گردشگری می دانند(Duffy,2002). گردشگری پایدار آن نوع است که به حفظ محیط زیست مقصد برای مدت زمان نامحدود و استفاده نامحدود کمک می کند (Buttler ,1993) ؛ به عبارت دیگر گردشگری پایدار عبارتست از اصول و شرایط لازم برای توسعه گردشگری در یک منطقه از طریق ایجاد تعادل بین اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی (Nijkamp,1995). گردشگری پایدار با یک رویکرد مثبت برای کاهش تنش و اصطکاک فعل و انفعالات بین گردشگران، جامعه میزبان و محیط گردشگری مطرح شده است، رویکردی که بقای طولانی مدت کیفیت منابع طبیعی و انسانی را تضمین می نماید (Coccossis and Constantoglou, 2010). تجربه نشان داده است که هر کجا گردشگری بدون برنامه ریزی و راهبرد مشخص توسعه یابد، مشکلات از فواید آن بیشتر می شود (رنجبریان و زاهدی، 1379 ). در خصوص پیشینه تحقیق، در مورد توسعه گردشگری مطالعات چندی در سطح جهانی و کشور ایران صورت گرفته است که در سطح کشورمان تعداد آنها بسیار ناکافی می باشد، استوکس (2000) در مطالعه ای تحت عنوان کاربرد استراتژی ها در وقایع گردشگری، به دنبال درک ماهیت شبکه های درون سازمانی استرالیا می باشد که گردشگری را تحت تاثیر قرار می دهند و به ارائه استراتژی های ساخت توسط بخش های دولتی و سازمانهای توسعه برای بخش گردشگری می پردازد (Stokes,2000). فاضل نیا و هدایتی ( 1389 ) در پژوهشی به ارائه راهبردهای مناسب برای توسعه گردشگری دریاچه زریوار پرداخته اند و به این نتیجه رسیده اند که آستانه آسیب پذیری دریاچه به خاطر گردشگری بودن بالاست و نیازمند بازنگری، ارائه سیاست های مناسب و همچنین مدیریت واحد جهت رفع محدودیت ها و استفاده از قابلیت ها و توانمندی های آن می باشد (فاضل نیا و هدایتی، 1389 ). پژوهشگران دیگری ( 1389 ) در تحقیقی با عنوان بررسی قابلیت های اکولوژیکی و توسعه گردشگری دریاچه گهر بر اساس مدل SWOT
رعایت اصل امانتداری نشانگر شخصیت شماست.
لطفاً در استفاده از از این مطالب منبع (وبلاگ زیست محیطی محیط سبز) را فراموش نفرمائید.شکل 3: موقعیت راهبردی گردشگری دریاچه ارومیه در ماتریس داخلی و خارجی
پس از مشخص شدن موقعیت راهبردی گردشگری دریاچه ارومیه در ماتریس داخلی و خارجی، در مرحله تلفیق تلاش شد تا با بهره گیری از عوامل داخلی و خارجی فهرست شده در جداول ( 1 و 2)، راهبردهای عملیاتی اندیشیده شود. بر این اساس 4 استراتژی تهاجمی (SO)، شش/6 استراتژی محاففظه کارانه و بازنگرانه، WO، پنج/5 استراتژی تنوع بخشی ST، سه/3 استراتژی تدافعی اندیشیده شد که در جدول زیر آمده اند (جدول 3)
SO1 تأکید بر توسعه گردشگری طبیعی (اکوتوریسم ) از طریق ایجاد موزه حیات وحش و بوم موزه در جزایر بزرگ دریاچه.
SO2 استفاده از موقعیت استراتژیک دریاچه جهت توسعه فرامری گردشگری آن.
SO3 بهره گیری بهینه از قابلیت های دریاچه از جمله(آب ،چشم انداز زیبا و شنا) در جهت توسعه و جذب گردشگر برای ایجاد اشتغال و منبع درآمد.
SO4 ایجاد هماهنگی بیشتر بین سازمانها و ادارت مرتبط به منظور یک پارچهسازی قابلیت های دریاچه
رعایت اصل امانتداری نشانگر شخصیت شماست.
لطفاً در استفاده از از این مطالب منبع (وبلاگ زیست محیطی محیط سبز) را فراموش نفرمائید.بحث و نتیجه گیری
دریاچه ارومیه به دلیل موقعیت سوق الجیشی و قدمت تاریخی خود دارای سابقه ای طولانی در خصوص مقوله گردشگری است که این امر نشان از اهمیت حفظ آن در قبال نسل های آتی است و بیانگر این است که باید علاوه بر حفظ ارزش اکولوژیکی و زیست محیطی آن میراث گرانبهای تاریخی آن نیز حفظ شود. دریاچه ارومیه با عنوان پارک ملی بر اساس وجود قابلیت هایی چون وجود زیستگاههای امن، دارای مواد غذایی مناسب، تنوع در گونه های گیاهی و جانوری مهاجر و بومی، مکانی جهت تولیدمثل با حواشی امنیتی دارای پتانسیل های ویژه ای برای گسترش گردشگری است ولی در طول سالیان گذشته به دلیل وجود مشکلاتی از قبیل پس روی سواحل دریاچه، کمبود منابع آبی و انقراض و کوچ گونه های گیاهی و جانوری دچار نارسایی هایی در خصوص مقوله گردشگری شده است. بر اساس بررسی ها و نتایج حاصل از این تحقیق مشخص گردید که وجود زیستگاههای بکر و گونه های گیاهی و جانوری محافظت شده و نادر و وجود خاصیت لجن درمانی دریاچه مهمترین نقاط قوت دریاچه محسوب می شوند. همچنین کم کاری مسؤولین در اجرای طرحهای احیاء گردشگری مهمترین نقطه ضعف گردشگری دریاچه می باشد. در خصوص فرصت های خارجی تأثیرگذار بر گردشگری دریاچه ثبت دریاچه در کنوانسیون جهانی رامسر مهمترین مؤلفه تعیین گردید و فقدان جایگاه بالفعل و ثابت دریاچه در تخصیص بودجه های عمومی و برنامه های توسعه کشور و استفاده غیرمجاز شکارچیان از اکوسیستم دریاچه مهمترین تهدیدات گردشگری دریاچه مشخص شدند. فاضل نیا در سال 1389 راهبردهای مناسب برای توسعه گردشگری دریاچه زریوار را بررسی نمود. نتیجه ارزیابی در این تحقیق (برخلاف نتایج مطالعه حاضر) نشان داده که وجود چشم اندازهای زیبا و منحصر به فرد مهمترین نقطه قوت دریاچه شناخته شده است، همچنین در خصوص نقاط ضعف (مشابه این تحقیق) تعدد مدیریت دریاچه و نبود هماهنگی لازم بین ارگان های متولی، مؤلفه اصلی بیان شده است، در خصوص فرصتها نیز افزایش توجه دولت به برنامه ریزی و سرمایه گذاری گردشگری مهمترین مؤلفه و در مورد تهدیدها حفر چاه های متعدد و بهره برداری زیاد از منابع آبی مهمترین مورد بوده است. نوری و مهدی نسب در سال 1389 قابلیت های اکولوژیکی و توسعه گردشگری دریاچه گهر را ارزیابی نمودند. بر اساس نتایج به دست آمده مؤلفه های وجود چشم اندازهای زیبا و منحصر به فرد (نقطه قوت)، عدم سرمایه گذاری بخش دولتی به میزان لازم (نقطه ضعف)، افزایش توجه دولت به سرمایه گذاری در بخش گردشگری (فرصت) و ناتوانی سیستم برنامه ریزی و مدیریت گردشگری (تهدید) مهمترین عوامل تأثیرگذار بر قابلیت های گردشگری این دریاچه هستند.
همچنین در مطالعه حاضر به منظور تعیین موقعیت راهبردی از ماتریس داخلی و خارجی جهت مشخص کردن نوع راهبردهای مورد نیاز استفاده شد. نتایج این مرحله نشان داد به دلیل اینکه نقاط قوت داخلی جهت استفاده از فرصتهای خارجی به دلیل وجود تهدیدهای عمده بدون استفاده مانده اند، بنابراین باید راهبردهایی در خصوص بهبود و بازنگری وضع موجود دریاچه تنظیم شوند و از این رو استخراج در اولویت اول هستند. بهزادفر و زمانیان در سال 1387 راهبردهای توسعه گردشگری را در شهرستان (WO) راهبردهای محافظه کارانه نیشابور با تکیه بر بخش محصول ارزیابی نمودند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که تعدد نقاط قوت گردشگری در این منطقه باعث در اولویت قرار دارند (WO) استفاده مناسب از فرصت های خارجی آن نشده است و به همین دلیل استفاده از راهبردهای محافظه کارانه (مشابه نتایج مطالعه حاضر) و سپس استفاده از راهبردهای تهاجمی مهمتر به نظر می رسند. غلامی در سال 1390 راهبردهای مناسب توسعه گردشگری شهر بابلسر را بررسی نمود، نتایج حاصله نشان داد که گردشگری شهر در مرحله رشد و شناخت قرار دارد، بنابراین استفاده از راهبردهای تهاجمی (SO) لازم می نماید (برخلاف نتایج مطالعه حاضر).
برای تعیین موقعیت استراتژیک، راهبردهای 4 گانه مورد نیاز در جهت توسعه گردشگری دریاچه ارومیه پیشنهاد شدند، بر این اساس 4 استراتژی تهاجمی، 6 استراتژی محافظه کارانه، 5 استراتژی تنوع بخشی و 3 استراتژی تدافعی اندیشیده شد و بر اساس موقعیت راهبردی تعیین شده در ماتریس داخلی و خارجی راهبردهای محافظه کارانه در جهت حل مشکلات گردشگری دریاچه ارومیه در اولویت قرار گرفتند. نوحه گر و همکاران در سال 1388 قابلیت های طبیعت گردی جزیره قشم را با استفاده از مدل مدیریت استراتژی سوات ارزیابی نمودند، نتایج نهایی تحقیق نشان می دهد که تعداد 6 راهبرد تهاجمی، 6 راهبرد تنوع بخشی، 5 استراتژی تدافعی و 5 استراتژی محافظه کارانه به عنوان استراتژی های حداکثر – حداکثر انتخاب شدند. نوری و مهدی نسب در سال 1389 قابلیت های اکولوژیکی و توسعه گردشگری دریاچه گهر را ارزیابی نمودند. بر اساس نتایج این تحقیق تعداد 3 راهبرد تهاجمی، 2 راهبرد محافظه کارانه و 4 راهبرد تدافعی اندیشیده شد و به دلیل اینکه کل امتیازات تهدیدها و ضعف ها بیشتر از کل امتیازات تهدیدها و ضعف ها بیشتر از کل امتیازات فرصت ها و قوت ها بود استراتژی های مورد نظر تدافعی انتخاب شدند.
با توجه به اولویت راهبردهای محافظه کارانه و بازنگرانه (WO) در جهت حل مشکلات گردشگری دریاچه ارومیه، با استفاده از ماتریس برنامه ریزی راهبردی کمی (QSPM) به اولویت بندی راهبردهای مذکور اقدام شد. نوحه گر و همکاران در سال 1388 قابلیت های طبیعت گردی جزیره قشم را با استفاده از مدل مدیریت استراتژی سوات ارزیابی نمودند، نتایج پژوهش حاکی از این است که با توجه به اولویت راهبردهای بازنگرانه ماتریس QSPM برای این دسته از راهبردها تشکیل شد و راهبردهای تأثیرگذار پیشنهاد شدند. غلامی در سال 1390 جهت تدوین راهبردهای توسعه گردشگری شهر بابلسر با استفاده از ماتریس QSPM اقدام به اولویت بندی راهبردهای تهاجمی مورد نیاز نمود.
نتایج به دست آمده از اولویت بندی راهبردهای محافظه کارانه به وسیله ماتریس برنامه ریزی راهبردی کمی است که بازنگری در برنامه های حفاظتی مناطق حساس و اعمال نظارت صحیح بر آیین نامه های موجود در خصوص اکوسیستم دریاچه ارومیه به عنوان تأثیرگذار ترین راهبرد مطرح شده است. به اهمیت این راهبرد در تدوین راهبردهای مناسب توسعه گردشگری دریاچه زریوار نیز اشاره شده (فاضل نیا و همکاران، 1389 ). همچنین بهره گیری از نشست های تخصصی و کارگروهی و امکانات و تجربیات سازمان های بین المللی در خصوص احیاء و نگهداری مناطق خشک شده دریاچه در اولویت دوم راهبردهای محافظه کارانه قرار گرفت. این راهبرد در تدوین برنامه اجرایی توسعه گردشگری شهر ارومیه نیز ارائه گردیده (قرخلو و قاسمی، 1391 ). بازنگری در سیستم مدیریتی یکپارچه و انتخاب یک مدیریت واحد جهت توسعه و پیشبرد اهداف گردشگری پایدار به عنوان سومین راهبرد کارآمد در جهت توسعه گردشگری ارائه شده (مشکینی و SWOT دریاچه ارومیه تدوین شده است. این راهبرد در ارزیابی توسعه گردشگری شهر زنجان با استفاده از مدل ها درباره حفاظت از محیط زیست دریاچه و همچنین جذب گردشگران نیز به (NGO) حیدری، 1389 ). استفاده از ایده گروه های مردم نهاد عنوان چهارمین راهبرد مؤثر ارائه شده است. این راهبرد در مدیریت زیست محیطی دریاچه گهر نیز پیشنهاد شده (قلی پور، 1387 ). همچنین در جهت شناسایی مناطق حساس اکولوژیکی و بیولوژیکی دریاچه پنجمین راهبرد اولویت دار EIA بهره گیری بهینه و مستمر از گزارشات طبقه بندی گردیده است، این راهبرد در برنامه راهبردی توسعه اکوتوریسم منطقه حفاظت شده مند بوشهر ارائه گردیده است (جوزی، 1389) استفاده سودمند از امتیاز پیوستن دریاچه به کنوانسیون رامسر و مطرح بودن اکوسیستم آن در بین 59 نقطه بین المللی از ذخایر طبیعی جهان به منظور جذب بیشتر گردشگران ششمین راهبرد تأثیرگذار اولویت بندی شده است.
رعایت اصل امانتداری نشانگر شخصیت شماست.
منابع
ابراهیم زاده، ع و آقاسی زاده، ع، 1388 . تحلیل عوامل مؤثر بر گسترش گردشگری در ناحیه ساحلی چابهار با استفاده از مدل راهبردی SWOT مجله مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای، سال اول، شماره اول، صفحات 128-107
امیرخانی، ا، 1390 . شناسایی عوامل محیطی مؤثر بر برنامه ریزی راهبردی فرهنگی کشور، مجله فرهنگ در دانشگاه اسلامی، سال پانزدهم، شماره 76
بیدختی، ا و 1389 . آمیخته بازاریابی راهبردی در صنعت گردشگری، مجله مطالعات مدیریت راهبردی، شماره 3، صفحات 68 تا 49.
جوزی، ا، 1389 . ارائه برنامه راهبردی اکوتوریسم در منطقه حفاظت شده مند بوشهر به روش فریمن، مجله علوم محیطی، سال هفتم، شماره چهارم.
دادورخانی، ف و نیک پرست، م، 1389 . برنامه ریزی راهبردی طبیعت گردی در روستاهای نواحی بیابانی، مطالعه موردی روستای خرانق شهرستان اردکان، . استان یزد، مجله پژو هش های روستایی، شماره 4، صفحان 72 تا 43.
دادورخانی، ف و رضوانی، م و ایمنی قشلاق، س و بوذرجمهری، خ، 1390 . تحلیل نقش گردشگری در توسعه ویژگی های کارآفرینانه و گرایش به کارآفرینی در بین جوانان روستایی، مطالعه موردی روستای کندوان و اسکندان شهرستان اسکو، پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره 78 ، زمستان 1390 ، صفحات 169-195 .
رضوانی، م. 1387 . توسعه گردشگری روستایی با رویکرد گردشگری پایدار، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
رضوانی، ع. 1382 . جغرافیا و صنعت توریسم انتشارات دانشگاه پیام نور، تهران.
رنجبریان، ب، زاهدی، م، 1379 . برنامه ریزی گردشگری در سطح ملی و منطقه ای، سازمان جهانی گردشگری، جهاد دانشگاهی اصفهان.
علیپور، ص. 1388 . اطلس پارک ملی دریاچه ارومیه، انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست، تهران.
غلامی، ع. 1390 . برنامه ریزی راهبردی در جهت توسعه گردشگری شهر بابلسر، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا، ص 179
فاضل نیا، غ و هدایتی، ص. 1389 . راهبردهای مناسب برای توسعه گردشگری دریاچه زریوار، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 19 ، صفحات 170 تا 145.
قرخلو، م و قاسمی، ی، 1391 . برنامه ریزی راهبردی توسعه گردشگری شهر ارومیه، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا، ص 237.
قلی پور، م. 1387 . مدیریت زیست محیطی دریاچه گهر با تأکید بر اکوتوریسم، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم و تحقیقات خوزستان، 189.
کاظمی، م، 1387 . تحلیل ادراک شهروندان زاهدانی در توسعه گردشگری چابهار، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 12 ، صفحات -81-100 .
کریمی، ج و محبوب فر، م، 1391 . تکنیک ها و مدل های برنامه ریزی توریسم، نشر ارکان دانش، تهران.
کهن، گ، 1377 . صنعت توریسم و توسعه پایدار نمادی از مدیریت پویا، نشریه محیط شناسی، شماره 28 .
مافی، ع و جوانبخت، ز، 1390 . تحلیل راهبردی توسعه گردشگری با استفاده از مدلSWOT با تأکید بر جزیره قشم، مجله سیاسی – اقتصادی، شماره 284 ، صفحات 249-240 .
مشکینی، ا و حیدری، ت. 1389 . ارزیابی توسعه گردشگری شهر زنجان با استفاده از مدل SWOT . نمونه موردی: منطقه زنجان رود، فصلنامه فضای جغرافیایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر، سال یازدهم، شماره 35 ، صفحات 64-37 .
نوحه گر، ا و حسین زاده، م و پیراسته، ا. 1388. ارزیابی قابلیت های طبیعت گردی جزیره قشم با بهره گیری از مدل مدیریت استراتژی SWOT فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 15 ، صفحات 172-151
نوری، غ و مهدی نسب، م. 1389 . بررسی قابلیت های اکولوژیکی و توسعه گردشگری دریاچه گهر بر اساس مدل SWOT مجله تالاب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، سال دوم، شماره پنجم، صفحات 66 تا 57