استفاده از سنجش از دور و GIS در بررسی رابطة کاربری اراضی-آبهای زیر زمینی در خوزستان

استفاده از تکنیکهای سنجش از دور و GIS

در بررسی رابطةکاربری اراضی

آبهای زیر زمینی

در منطقه شمال خوزستان(دزفول – اندیمشک)

علی شجاعیان

مقدمه:

کاربری اراضی و تغییرات آن در طول زمان متأثر از عوامل بیوفیزیکی مانند خاک، اقلیم، پستی و بلندی، پوشش گیاهی و در نهایت فعالیتهای انسانی است(مخدوم 1380). از طرفی کاربری زمین درجریانات هیدرولوژیکی سطحی و زیر سطحی، اثر قابل توجهی دارد.

  
ابزار سنجش از دور و GIS می توانند به مثابه ابزاری قوی و کار آمد در کشف این رابطه بما کمک کنند(Biswajit, 2001).

داده های دور سنجی و آنالیز این داده ها در GIS ما را در شناسایی پدیده ها و جریاناتی که مستقیماً به آنها دسترسی نداریم یاری می دهند. بنحوی که مثلاً شواهد حاصله از تصاویر ماهواره ای (ونقشه کاربری بدست آمده از آن) در ترکیب با تحلیل سایر پارامترها مانند شیب، زمین شناسی و غیره در GIS‏، ما را به پتانسیل آبهای زیر زمینی و مناطق بهینه برای تغذیه ی مصنوعی رهنمون می سازند. با در نظر داشتن این نکته که در تغذیه ی مصنوعی علاوه بر پارامترهای مؤثر درتغذیه ی طبیعی بسیاری از عوامل دیگر مثل عوامل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و غیره دخالت دارند(Choudhury,1999).
  
منطقه ی مورد مطالعه برای این تحقیق قسمت شمالی استان خوزستان (شهرستان دزفول و حومه) میباشد(شکل 1).

 بقیه در ادامه مطلب...

بررسی تغییرات کاربری اراضی محدوده شهر اصفهان+تکنیک آشکارسازی برداری تغییرات

مقاله زیست محیطی

بررسی تغییرات کاربری اراضی محدوده شهر اصفهان

با استفاده از تکنیک آشکارسازی برداری تغییرات

طی سال های 1366 تا 1377

علیرضا سفیانیان 

پایش تغییرات کاربری و پوشش اراضی نقش اساسی در برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست دارد. داده های ماهواره ای کارایی بالایی در آشکارسازی و تجزیه و تحلیل تغییرات زیست محیطی دارند. روش های متعددی برای آشکارسازی تغییرات یک منطقه با استفاده از تصاویر ماهواره ای وجود دارد که هر کدام دارای مزایا و محدودیت هایی هستند. آشکارسازی برداری تغییرات (Change Vector Analysis) یکی از این روش ها است. این روش برپایه آشکارسازی تغییرات رادیومتریک بین دو سری زمانی داده ماهواره ای استوار است. مشخص شدن محدوده تغییرات در کنار ماهیت تغییرات از مزایای بسیار مهم این روش نسبت به سایر روش ها است. هدف اصلی از این مقاله توصیف روش آشکارسازی برداری تغییرات (CVA) و به کارگیری آن برای آشکارسازی تغییرات پوشش اراضی در محدوده فعلی شهر اصفهان طی یک دوره 11 ساله است. بدین منظور دو سری داده از سنجنده TM ماهواره لندست به تاریخ 15 خرداد 1366 و تاریخ 13 خرداد 1377 انتخاب گردیدند. داده های ماهواره ای از لحاظ نوع سنجنده و زمان برداشت به گونه ای انتخاب شدند که نیازی به تصحیح رادیومتریک نباشد. پس از زمین مرجع کردن تصاویر و انتقال محدوده مطالعه روی آنها با استفاده از روشCVA  تغییرات منطقه از لحاظ بزرگی و جهت بررسی گردید. نقشه تغییرات به دست آمده دارای ضریب کاپای 63.19 و صحت کلی 74.4 است. نتایج نشان می دهد طی این دوره 3360 هکتار از اراضی محدوده شهر اصفهان تغییر کاربری داشته است. از این میان در 1340 هکتار از اراضی که عمدتاً جزء اراضی کشاورزی بوده اند، توسعه فعالیت های شهرسازی را داشته ایم. 1585 هکتار به سطح اراضی کشاورزی اضافه و 430 هکتار از اراضی کشاورزی اولیه کاسته شده است. نتایج این مطالعه نشان داد که CVAیک روش مناسب برای آشکارسازی و توصیف تغییرات رادیومتریک سری زمانی داده های چند طیفی است.

کلید واژه: آشکارسازی برداری تغییرات، کاربری و پوشش اراضی، سنجش از دور، لندست، اصفهان

منبع : نشریه علوم آب و خاک (علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی) پاییز 1388; 13(49):153-164

---

مقالات مرتبط :

بررسی روند تغییرات پوشش اراضی اصفهان با استفاده از سنجش از دور 

آشکارسازی تغییرات پوشش اراضی اصفهان با استفاده از سنجش از دور و   GIS (فقط چکیده)

کشف و بازیابی تغییرات کاربری و پوشش اراضی شهر اصفهان  به کمک سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی

---

دانلود فایل pdf  متن کامل مقاله در ادامه مطلب

برای مشاهده سایر مقالات زیست محیطی این وب اینجا کلیک نمایید .

مشاهده لیست همه مقالات زیست محیطی این وبلاګ از اینجا

ارزیابی تناسب کاربری اراضی با هدف آمایش سرزمین

ارزیابی تناسب کاربری اراضی از طریق مدل توان اکولوژیک

در استان اردبیل

با هدف آمایش سرزمین

حسین حاتمی نژاد

سید عباس رجایی

فاطمه سالار وندیان

ایرج تیموری

چکیده :

آمایش سرزمین و استفاده صحیح و متناسب با ویژگی­های محیطی از منابع و داده­های طبیعی در سطح منطقه و کشور، از اصول اوّلیه و مهم توسعه پایدار به شمار می­آید. در استان اردبیل نحوه استفاده از سرزمین، مخصوصاً در اراضی زیرکشت، بر اساس توان اکولوژیک صورت نمی­گیرد. بنابراین، این مقاله بر آن است تا مقایسه­ای بین کاربری اراضی موجود و توان اکولوژیک در استان انجام دهد. در این بررسی نقشه کاربری اراضی از تصاویر ماهواره­ای استخراج شد و ارزیابی توان اکولوژیک استان نیز از روش مطرح شده توسط مخدوم با اندکی تغییرات در Arc GIS به دست آمد. مقایسه توان اکولوژیک استان با کاربری اراضی با استفاده از روی­هم­گذاری لایه­های مختلف اطلاعاتی صورت گرفت و نقشه توان­های اکولوژیک منطقه تهیه گردید. نتیجه به دست آمده نشان می­دهد در عرصه­های کشت زراعت دیم، کاربری وضع موجود مغایر با توان اکولوژیک می­باشد؛ بدین شرح که از کل کاربری­های مربوط به زراعت دیم در سطح استان نزدیک به 37 درصد جزو اراضی حفاظتی می باشد که به زیر کشت و کار رفته است. همچنین، از کل کاربری های مربوط به زراعت آبی، 77/6 درصد جزء اراضی حفاظتی می­باشد.

کلید واژه : آمایش سرزمین، کاربری اراضی، توان اکولوژیک، تناسب اراضی، اردبیل

منبع : نشریه آمایش سرزمین، دوره 5، شماره 1، تابستان 1392، صفحه 5 تا 26 .

دانلود فایل pdf  متن کامل مقاله در ادامه مطلب

برای مشاهده سایر مقالات زیست محیطی این وب اینجا کلیک نمایید .

مشاهده لیست همه مقالات زیست محیطی این وبلاګ از اینجا

پهنه بندی کاربری اراضی منطقه شرق اصفهان با استفاده از تصویر ماهواره ای IRS-p6

پهنه بندی کاربری اراضی منطقه شرق اصفهان با استفاده از
تصویر ماهواره ای IRS-p6

زهرا خسروانی شیری
سید جمال الدین حواجه الدین
علیرضا سفیانیان
محمود محبی
امیر حسین پارسامهر

چکیده :از داده های سنجنده LISS IV، ماهواره IRS-P6 برای تهیه نقشه کاربری اراضی دشت سگزی واقع در شرق اصفهان استفاده شد که مساحت منطقه مورد مطالعه 22121 هکتار می باشد. تصاویر باند 2 (سبز)، باند 3 (قرمز) و باند 4 (مادون قرمز نزدیک) سنجنده LISS IV با دقت زمینی 5.8 متر، با روش نزدیک ترین همسایه و مدل هندسی چند جمله ای درجه یک با RMSE حدود 0.3 پیکسل به نقشه توپوگرافی 1:25000 منطقه ثبت داده شد. برای آنالیز داده ها روش های مختلف پردازش تصویر نظیر طبقه بندی نظارت شده و نظارت نشده، تجزیه مولفه های اصلی، فیلتر گذاری و شاخص گیاهی NDVI روی داده های ماهواره ای اعمال گردید. در نهایت نقشه کاربری اراضی با استفاده از روش هیبرید به دست آمد. نقشه حاصل 6 کاربری ارضی زیر را به خوبی تفکیک نمود: اراضی کشاورزی، زمین های بایر، اراضی به هم خورده، زمین های تاغ کاری (Haloxylon amodendron)، خطوط ارتباطی و جاده ها، مناطق مسکونی و محل های صنعتی. این نقشه دارای ضریب کاپای 89% و دقت کلی %92 است. زمین های بایر در این منطقه اراضی با پوشش گیاهی طبیعی ولی بسیار ضعیف را شامل می شود که جزو بیابان های طبیعی محسوب می گردند. زمین هایی که در اثر فعالیت کوره های آجرپزی، توپوگرافی طبیعی زمین به هم خورده و به دنبال آن پوشش گیاهی کاملا از بین رفته، اراضی تخریب شده محسوب می شود، این اراضی جزو مناطق بیابانی مصنوعی منظور می گردد. داده های این سنجنده برای تفکیک انواع کاربری های مطالعه شده به خصوص در رقومی سازی جاده ها توانائی بالایی دارد، بدین ترتیب داده های این سنجنده برای تصحیح نقشه های 1:25000 توپوگرافی می تواند کاربرد داشته باشد.

کلید واژه: IRS-P6 ،LISS IV، اصفهان، کاربری اراضی، روش هیبرید

منبع : نشریه علوم آب و خاک-بهار 1391-16(59)-صفحات 233-244

دانلود فایل pdf متن کامل مقاله در ادامه مطلب

برای مشاهده سایر مقالات زیست محیطی این وب اینجا کلیک نمایید .

آمایش سرزمین

 آمایش سرزمین فرایندی است که در آن سرزمین ارزیابی می شود تا پایه و اساسی برای تصمیم گیریهای مرتبط با چیدمان و کاربری اراضی فراهم کند. دولتها از آمایش سرزمین برای مدیریت توسعه اراضی در حوزه مدیریتشان استفاده می کنند. بدین منظور سازمانهای دولتی می توانند با توجه به حفظ منابع طبیعی برای رفع نیازهای جامعه برنامه ریزی کنند.این یک ارزیابی سیستماتیک از پتانسیل آب و زمین است که جایگزین هایی برای کاربری اراضی و شرایط اجتماعی و اقتصادی , به منظور انتخاب و اتخاذ بهترین گزینه های کاربری اراضی پیشنهاد می دهد. هدف این دوره کمک به دانشجویان برای شناخت تاریخچه  و تئوری آمایش سرزمین, چهارچوب مفهومی برای آمایش سرزمین , اهداف و طراحی کاربری اراضی , آنالیز مطلوبیت اراضی , طبقه بندی اراضی , استفاده از GIS و سیستم پشتیبان تصمیم گیری DSS می باشد.

خشکسالی هیدرولوژیکی و آمایش سرزمین ( کاربری اراضی )

گر چه اقلیم عامل اولیه ای در بروز خشکسالی هیدرولوژیکی است ولی سایر عوامل نظیر تغییرات کاربری اراضی ( مانند جنگل زدایی ) ، تخریب اراضی و ساخت سدها همگی بر خصوصیات هیدرولوژیکی حوزه اثر می گذارند .

چون مناطق مختلف بوسیله سیستم های هیدرولوژیکی به هم مرتبطند ، تأثیر خشکسالی هیدرولوژیکی به مرزهایی فراتر از منطقه کمبود بارش گسترش یابد . مثلاً خشکسالی هواشناسی ممکن است شدیداً بخش هایی از شمال کوههای راکی و دشت های بزرگ شمالی آمریکا را تحت تأثیر قرار دهد لیکن از آنجا که رودخانه میسوری و شاخه هایش این منطقه را به سمت  جنوب زهکشی می کنند امکان بروز تأثیرات هیدرولوژیکی مشهودی در پایین دست جریان وجود دارد . مشابهاً ، تغییرات در کاربری اراضی بالا دست می تواند خصوصیات هیدرولوژیکی نظیر مقادیر نفوذ و رواناب را تغییر داده و باعث متغیرتر شدن جریان و تشدید رخداد خشکسالی هیدرولوژیکی در پایین دست شود .

 مثلاً در کشور بنگلادش فراوانی وقوع کم آبی به دلیل تغییر کاربری اراضی که داخل کشور و کشورهای همسایه رخ داده ، افزایش یافته است . تغییر نحوه استفاده از اراضی یکی از راههایی است که طی آن فعالیت های بشر فراوانی پدیده کم آبی را حتی بدون آنکه تغییری در وقوع خشکسالی های هواشناسی مشاهده شده باشد ، تغییر می دهد .

 پیامد اثرات خشکسالی :      

پیامد اثرات توأم با خشکسالی های هواشناسی ، کشاورزی و هیدرولوژیکی تفاوت های آنها را بیشتر آشکار می کند . زمانی که خشکسالی آغاز می شود ، بخش کشاورزی بدلیل وابستگی بیش از حد به ذخیره رطوبتی خاک ، معمولاً نخستین بخشی است که تحت تأثیر قرار می گیرد . در طی دوره های ممتد خشکی ، چنانچه کمبود بارش ادامه یابد ، رطوبت خاک به سرعت تخلیه می شود در این صورت اتکاء مردم به سایر منابع آبی بایستی تأثیرات این کمبود را مرتفع سازد مثلاً آنهایی که متکی به منابع آبهای سطحی ( نظیر مخازن و دریاچه ها ) و آبهای زیرزمینی هستند معمولاً دیرتر از سایرین تحت تأثیر قرار می گیرند . یک خشکسالی کوتاه مدت که 3 تا 6 ماه به طول می انجامد بسته به خصوصیات هیدرولوژیکی سیستم و نیازهای مصرف آب احتمالاً تأثیرات اندکی بر این بخش ها به همراه دارد .

زمانی که بارش به حالت نرمال برمی گردد و شرایط خشکسالی هواشناسی پایان می پذیرد ، تا زمان احیاء مجدد منابع آبهای سطحی و زیرسطحی پیامدهای سوء‌این پدیده ادامه می یابد . در ابتدا ذخایر رطوبت خاک و به دنبال آن جریانهای سطحی ، مخازن و دریاچه ها و آبهای زیرزمینی جایگزین می شود .

 ممکن است اثرات خشکسالی در بخش کشاورزی به دلیل وابستگی آن به رطوبت خاک سریعاً ‌از بین برود لیکن در سایر بخش ها که متکی به ذخایر سطحی و یا زیرسطحی آب هستند تا ماهها یا حتی سالها طول بکشد .

استفاده کنندگان از آبهای زیرزمینی که معمولاً آخرین افرادی هستند که به هنگام بروز خشکسالی تحت تأثیر آن قرار می گیرند دیرتر از سایرین بازگشت به وضعیت عادی سطح آب زیرزمینی را تجربه می کنند . طول دوره تجدید ذخیره منبع تابعی از شدت و تداوم خشکسالی و مقدار بارش دریافتی است .