مناطقی که »باید« حفاظت شوند

مناطق چهارگانه+ منطقه شکار ممنوع تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست

سازمان حفاظت محیط زیست «منطقه حفاظت شده» را به شرح زیر تعریف نموده است: «اراضی به نسبت وسیع با ارزش حفاظتی زیاد که با هدف حفظ و احیای رویشگاه های گیاهی و زیستگاه های جانوری انتخاب می شوند. مناطق حفاظت شده، محیط های مناسبی برای اجرای برنامه های آموزشی و پژوهش های زیست محیطی به شمار می آیند.انجام فعالیت های گردشگری و بهره برداری مصرفی و اقتصادی متناسب با نواحی هر منطقه و بر اساس طرح جامع مدیریت مناطق، مجاز است.»تعداد مناطق تحت حفاظت ایران ۹۳ منطقه میباشد.

**************************************

پارک ملی

تعریف: به محدوده‌ای از منابع طبیعی کشور اعم از جنگل، مرتع، بیشه‌های طبیعی، اراضی جنگلی، دشت و آب و کوهستان اطلاق می‌شود که نمایانگر نمونه‌های برجسته‌ای از مظاهر طبیعی ایران می‌باشد و به منظور حفظ همیشگی وضع زندگی و طبیعی آن و همچنین ایجاد محیط مناسب برای تکثیر و پرورش جانوران وحشی و رشد رستنیها در شرایط کاملاً طبیعی تحت حفاظت قرار می‌گیرد.

مناطق طبیعی به نسبت وسیع و دارای ویژگ های خاص و اهمیت ملی به لحاظ زمین شناسی، بوم شناسی، جغرافیای زیستی و چشم انداز، با هدف های حفظ وضعیت زیستی و طبیعی، بهبود جمعیت گونه های جانوری و رویشگاه های گیاهی و همچنین بهره برداری تفرجی به عنوان پارک ملی انتخاب می شوند. به منظور حفاظت بنیادی از تنوع زیستی، ذخیار ژنتیکی، یکپارچگی اکولوژیک و چشم اندازها، فعالیت های مرتبط با بهره برداری های مصرفی و مسکونی در این مناطق مجاز نیست.

**************************************

اثر طبیعی ملی

پدیده ها یا مجموعه های گیاهی و جانوری به نسبت کوچک، جالب، کم نظیر، استثنایی، غیرمتعارف و غیرقابل جایگزین که دارای ارزش های حفاظتی، علمی و تاریخی یا طبیعی باشند، با هدف حفظ و حراست، به عنوان اثر طبیعی ملی انتخاب می شوند.

تعریف: پدیده‌ه ای نمونه یا مجموعه‌های گیاهی و جانوری (زیست‌محیطی) نادر یا اشکال و مناظر کم‌نظیر، ویژه و غیر قابل جایگزین که از جهات علمی، تاریخی یا طبیعی دارای ارزش حفاظتی باشند، به عنوان اثر طبیعی ملی، با تعیین محدوده از آنها حراست می شود

**************************************

پناهگاه حیات وحش

محدوده ها یا زیستگاه های طبیعی نمونه برای جانوران وحشی که به منظور حمایت از جمعیت گونه های جانوری و افزایش سطح کیفیت آنها انتخاب می شوند، کمترین وسعت پناهگاه های حیات وحش باید به حدی باشد که ضمن رفع نیاز گونه های جانوری، پیوستگی و ارتباط متقابل واحدهای آنها را نیز تضمین کند. بهره برداری مصرفی و سازگار و همچنین فعالیت های گردشگری کنترل شده در پناهگاه ها مجاز است.

تعریف: پناهگاه‌های حیات وحش، زیستگاه‌های نمونه گونه‌های جانوران وحشی است که از اهمیت زیست محیطی و ملی برخوردارند. این مناطق، محیط‌های مناسبی برای فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی به ویژه در ارتباط با جانوران وحشی به شمار می‌آیند. بهره برداری مصرفی و سازگار و همچنین فعالیت‌های گردشکری کنترل شده در پناهگاه‌ها مجاز است.

پناهگاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های حیات وحش ایران به ۳۴ منطقه می‌رسد.

**************************************

منطقه حفاظت شده

اراضی به نسبت وسیع با ارزش حفاظتی زیاد که هدف حفظ و احیای رویشگاه های گیاهی و زیستگاه های جانوری انتخاب می شوند، بهره برداری مصرفی و اقتصادی متناسب با هر منطقه براساس طرح جامع مدیریت مناطق مجاز است.

تعریف: محدوده‌ای از منابع طبیعی چون جنگل، مرتع، و … است که به جهت ضرورت حفظ و تکثیر جانوران و رستنی‌هایش تحت حفاظت قرار دارد. و در آن قطع اشجار و تخریب و شکار بدون مجوز ممنوع می‌باشد.

**************************************

منطقه شکار ممنوع

در زیستگاه هایی با ویگی بارز که جمعیت جانوری آنها به دلیل شکار بی رویه رو به کاهش رفته است و از این رو به حمایت نیاز دارند، برای مدتی محدود به طور معمول سه تا پنج سال شکار ممنوع می شود.

تعریف: زیستگاه‌هایی با ویژگی‌های بارز است که جمعیت جانوری آنها به دلیل شکار بی رویه رو به کاهش است و از این رو به حمایت نیاز دارند، برای مدتی محدود و به طور معمول ۳ تا ۵ سال، شکار ممنوع می‌شود. چنانچه جمعیت جانوری منطقه‌ای دراین دوره ترمیم شود، می‌توان آن را با توجه به سایر معیارها، به عنوان یکی از مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست ایران تعیین کرد. راهکار تعیین مناطق شکار ممنوع را می‌توان پشتوانه‌ای برای حفاظت از ذخایر طبیعی کشور و نوع آزمون برای بررسی قابلیت‌های مناطق، برای پیوستن به مجموعه مناطق حفاظت شده دانست.

مقاله: پارک ملی گلستان قبل و بعد از سیل مرداد 1380

پارک ملی گلستان قبل و بعد از سیل مرداد 1380

حسین یزدان داد

علیرضا میکائیلی

سید حامد میر کریمی

چکیده :

نحوه استفاده از سرزمین در گذشته و حال توسط بشر مورد بررسی قرار گرفته است. نقش پارکهای ملی به عنوان مناطق زیستی و ژنتیکی کشور در زندگی اجتماعی انسان همچنین آثار توسعه انسانی بر این مناطق و حیات وحش آنها بررسی شده است.روشهای مدیریت پارک ملی گلستان نیز بررسی شده است.

منبع : همایش سیل مرداد ماه 1380 استان گلستان و ابعاد زیست محیطی آن

دانلود فایل word متن کامل مقاله در ادامه مطلب

برای مشاهده سایر مقالات زیست محیطی این وب اینجا کلیک نمایید .

مشاهده لیست همه مقالات زیست محیطی این وبلاګ از اینجا

پارک ملی یلو استون

پارک ملی یلوستون در ۱ مارس ۱۸۷۲ به وسیله کنگره ایالات متحده آمریکا و به عنوان یک پارک ملی در ایالت وایومینگ بنا نهاده شد و سپس در ایالت‌های مونتانا و آیداهو گسترش یافت.این پارک نخستین پارک ملی جهان محسوب می‌گردد و شهرتش را مدیون حیات وحش و ویژگی‌های انرژی زمین ګرمایی خود و به خصوص جلوه محبوب آن، آبفشان الد فیثفول است. این پارک ملی دارای اکوسیستم‌های متنوعی است ولی جنگل‌های کوهستانی اکوسیستم غالب را شکل می‌دهد.

بومیان آمریکا بیش از ۱۱٬۰۰۰ سال پیش در منطقه یلوستون زندگی می‌کردند.این منطقه در اوایل سده ۱۹ میلادی در جریان سفرهای لویس و کلارک کشف شد، گذشته از این مردان کوهستان (mountain men) در میانه سده ۱۹ میلادی بازدیدهایی را از منطقه داشتند ولی سازماندهی یلوستون تا دهه ۱۸۶۰ عملی نشد.بعد از تاسیس پارک مسئولیت نگهداری از آن به ارتش ایالات متحده سپرده شد، مدیریت پارک تا سال ۱۹۱۷ در اختیار ارتش باقی‌ماند و در آن سال به سازمان تازه تاسیس پارک‌های ملی منتقل گردید.صدها بنا در این منطقه ساخته شدند که به واسطه اهمیت تاریخی یا معماری مورد حفاظت قرار دارند، همچنین محققین بیش از ۱٬۰۰۰ محدوده باستانی را در محدوده پارک کشف کرده و مورد مطالعه قرار دادند.

---

پارک ملی یلواستون              

این پارک در امریکا نخستین پارک ملی جهان و شگفت انگیز ترین مناطق زمین محسوب می‌گردد که شهرتش را مدیون حیات وحش و ویژگی‌های انرژی زمین‌گرمایی خود و به خصوص جلوه محبوب آن، آبفشان الد فیثفول است که فوران های آن ، هر ۶۰ تا ۹۰ دقیقه چند هزار لیتر آب داغ را تا ارتفاع ۳۰ تا ۶۰ متری به هوا پرتاب می کند در یلواستون بیش از 10 هزار نمونه از پدیده‌های زمین ـ گرمایی (چشمه‌های آب گرم و...) یافت می‌شود که این تعداد بیش از نیمی از کل تعداد نمونه‌های این پدیده در جهان است. این پارک صاحب نیرومندترین آبفشان‌های دنیاست، حدوداً 300 آبفشان که دو سوم کل آبفشان‌های کره زمین است.

این پارک  9 هزار کیلومتر مربع مساحت دارد نام این پارک از سنگ‌های زرد رنگی گرفته شده است که در دره‌ بزرگ یلواستون، بر اثر فرسایش ناشی از رودخانه یلواستون در طول هزاران سال به وجود آمده است،. این سنگ‌‌ها به خاطر وجود ترکیبات آهن به این رنگ درآمده‌اند وبه خاطر فعالیت‌های زمین ـ گرمایی در بسیاری از نقاط پارک بوی گوگرد به مشام می‌رسد.

چگونگی فرایندابفشان الد فیثفول

آبهای سطحی که به تدریج در شکاف یا مجرای آبفشان وارد می‌شود، هر قدر که پایینتر می‌رود چون درجه حرارت زمین بیشتر می‌گردد لذا درجه حرارت آب نیز زیادتر می‌گردد تا بالاخره به نقطه‌ای می‌رسد که قسمتی از آب بخار می‌شود. بخار آب حاصله با ازدیاد حجم و فشار همراه بوده و به ناچار بر ستون آبی فوقانی خود فشار وارد می‌آورد، در این صورت آب به شکل فواره‌ای به خارج رانده می‌شود و پس از بیرون ریختن آب عمل فوران متوقف گشته ، دوباره پس از حصول شرایط عمل فوق تکرار می‌گردد.

حیات وحش

از جمله گونه‌هایی که در آن زندگی می‌کنند می‌توان به بوفالوی آمریکایی، خرس گریزلی، خرس سیاه، گوزن شاخ‌چنگالی، آهوی آمریکایی، قوچ و شیر کوهی اشاره کرد

پوشش گیاهی.

در پارک ملی یلواستون بیش از 600 گونه درخت و گیاه یافت می‌شود که بسیاری از آن‌ها منحصر به همین منطقه هستند و در دیگر نقاط جهان یافت نمی‌شوند. پوشش گیاهی غالب منطقه، از درختان کاج کوهی تشکیل شده است

چشمه آب گرم پارک ملی یلو استون در امریکا

یکی از مناظر خیره کننده در پارک ملی یلو استون، چشمه آب گرم آنست. درون این چشمه آب گرم زیبا باکتری های مختلفی زندگی میکنند و تجمع آنها در سطوح مختلف باعث ایجاد رنگ های فوق العاده ای در اطراف چشمه شده است که انگار آب در رنگ های شگفت انگیزی نقاشی شده است

 بقیه در ادامه مطلب...   

پارک ملی سرخه حصار

پارک ملی سرخه حصار دارای ۳۸۰/۹ هکتار مساحت است که به جز بخش شمال شرقی آن تمام این ناحیه تحت کنترل و حفاظت سازمان محیط زیست قرار دارد. آب و هوای این منطقه نیمه خشک است و اختلاف درجه حرارت روز و شب در آن بالا است. متوسط حداکثر درجه حرارت سالانه آن ۹/۱۸ درجه سانتی‌گراد است. رودخانة جاجرود در این ناحیه جریان دارد و پس از سد لتیان، در حاشیه منطقه جریان پیدا می‌کند و در شهرک پارچین از منطقه خارج می‌شود. راه‌های ارتباطی این ناحیه عبارتند از: جاده خجیر که از دو راهی زرشکی منشعب می‌شود و تا خجیر ۱۴ کیلومتر است. راه دیگر جاده قصر فیروزه است.

آشنایی سریع با پارک ملی سرخه حصار:

پارک ملی سرخه حصار با مساحتی بالغ بر 9168 هکتار همچو پارک ملی خجیر با بیش از دویست سال سابقه حفاظتی بصورت قرق و شکارگاه سلطنتی کنترل و در حال حاضر طی مصوبه شماره 91 مورخ 21/6/61 شورایعالی حفاظت محیط زیست با عنوان پارک ملی تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفته است . پارک ملی سرخه حصار دارای ۳۸۰/۹ هکتار مساحت است که به جز بخش شمال شرقی آن تمام این ناحیه تحت کنترل و حفاظت سازمان محیط زیست قرار دارد.

آب و هوای این منطقه نیمه خشک است و اختلاف درجه حرارت روز و شب در آن بالا است. متوسط حداکثر درجه حرارت سالانه آن ۹/۱۸ درجه سانتی‌گراد است. رودخانة جاجرود در این ناحیه جریان دارد و پس از سد لتیان، در حاشیه منطقه جریان پیدا می‌کند و در شهرک پارچین از منطقه خارج می‌شود. راه‌های ارتباطی این ناحیه عبارتند از: جاده خجیر که از دو راهی زرشکی منشعب می‌شود و تا خجیر ۱۴ کیلومتر است. راه دیگر جاده قصر فیروزه است.

---

پارک ملی سرخه حصار در سال ۱۱۷۴ به عنوان شکارگاه سلطنتی مورد حفاظت قرار گرفت و در سال ۱۳۵۹ به گفته وزیر وقت هوشنگ ضیایی در زمره پارکهای ملی ثبت گردید. پارک ملی سرخه حصار در شرق تهران واقع شده و از وسعتی در حدود ۹۳۰۰هکتار بر خوردار است . بر مبنای تبصره ۴ ماده ۳۱ اصلاحی قانون جنگلها کلیه مراتع و اراضی ملی و مناطق حفاظت شده در اختیار سازمان محیط زیست قرار دارد و قابل وا گذاری به غیر نیستند .

موقعیت جغرافیائی :
پارک ملی سرخه حصاربا 3957108 تا 3940015 عرض جغرافیائی و 572230 تا 560270 طول جغرافیائی در شرق شهر تهران واقع گردیده است .

ویژگیهای منطقه :
پارک ملی سرخه حصار همچو پارک ملی خجیر دارای اکوسیستمی یکسان می باشد با این تفاوت که نزدیکی این پارک با شهر تهران جاذبه های توریستی این منطقه را افزایش داده است .

عوامل تهدید کننده منطقه :
از مهمترین عوامل تهدید کننده می توان به تعارضات و تصرفات اراضی بوسیله نیروهای نظامی بهره برداری از معدن بالاست . وجود کانون متمرکز انسانی ، تغییر کاربری اراضی به منظور شهرسازی بهره برداری از گونه های غیربومی در ایجاد توسعه فضای سبز پارک نام برد .

---

سرخه حصار یکی از قدیمی‌ترین شکارگاه‌های ایران محسوب شده به همین خاطر در گذشته از اهمیت خاصی برخوردار بود.
این منطقه با 9168 هکتار مساحت در سال 1361به‌عنوان پارک ملی شناخته شد. این پارک از تنوع زیستی بسیار بالا و اهمیت تحقیقاتی زیادی برخوردار است.بنه، بادام کوهی، ارس، زرشک، زالزالک، تنگرس، گون درمنه و شیرخشت برخی گونه‌های گیاهی این پارک ملی را تشکیل می‌دهند.

مهم‌ترین گونه‌های جانوری آن نیز عبارتنداز: قوچ و میش البرز، بز وپازن، گراز، پلنگ، کفتار، گربه پالاس، کاراکل، گرگ، کبک، تیهو؛ به‌ویژه این منطقه یکی از زیستگاه‌های آهو محسوب می‌شود. نزدیکی این پارک به کلانشهر تهران اهمیت آن را صد چندان کرده است به‌طوری که کارشناسان محیط‌زیست از سرخه حصار و خجیر به‌عنوان ریه‌های تنفسی تهران نام می‌برند.

با این همه این پارک طی سال‌های اخیر همواره مورد تعرض قرار گرفته و بخشی از آن دستخوش تخریب و ساخت‌و‌ساز شده است. گونه‌های جانوری سرخه‌حصار نیز به‌دلیل شکار غیرمجاز کاهش یافته است.

کارشناسان می‌گویند با توجه به اهمیت این پارک و همجواری آن با پایتخت، مسئولان محیط زیست باید در حفظ و صیانت آن تلاش بیشتری به خرج دهند؛ این درحالی است که مدیرکل اداره محیط زیست استان تهران، کمبود اعتبار و کم‌توجهی سازمان مرکزی محیط‌زیست به محیط‌زیست استان تهران را از تنگناهای این اداره برای رسیدگی به مشکلات زیست‌محیطی استان عنوان می‌کند.

---

پارک ملی سرخه حصار با مساحتی بالغ بر 9168 هکتار همچو پارک ملی خجیر با بیش از دویست سال سابقه حفاظتی بصورت قرق و شکارگاه

سلطنتی کنترل و در حال حاضر طی مصوبه شماره 91 مورخ 21/6/61 شورایعالی حفاظت محیط زیست با عنوان پارک ملی تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفته است .

موقعیت جغرافیائی :

پارک ملی سرخه حصاربا 3957108 تا 3940015 عرض جغرافیائی و 572230 تا 560270 طول جغرافیائی در شرق شهر تهران واقع

گردیده است .

ویژگیهای منطقه :
پارک ملی سرخه حصار همچو پارک ملی خجیر دارای اکوسیستمی یکسان می باشد با این تفاوت که نزدیکی این پارک با شهر تهران جاذبه های توریستی این منطقه را افزایش داده است .

عوامل تهدید کننده منطقه :
از مهمترین عوامل تهدید کننده می توان به تعارضات و تصرفات اراضی بوسیله نیروهای نظامی بهره برداری از معدن بالاست . وجود کانون

متمرکز انسانی ، تغییر کاربری اراضی به منظور شهرسازی بهره برداری از گونه های غیربومی در ایجاد توسعه فضای سبز پارک نام برد .

---